Grýla
© by Goran Pavlovic – tłumaczenie © by Czesław Białczyński
To Grýla, islandzka bożonarodzeniowa wiedźma. Mieszka w jaskini na odludziu Islandii, skąd atakuje pobliskie miasteczka, porywa niegrzeczne dzieci i robi z nich pyszny gulasz.
This is Grýla, the Icelandic Christmas witch. She lives in a cave in Iceland’s hinterlands, from where she attacks nearby townships, snatches up misbehaving children, and turns them into delicious stew….
Grýla did not get connected to Christmas until around the early 19th c. when poems began to associate her with the holiday…
Z Bożym Narodzeniem Grýla związała się dopiero mniej więcej na początku XIX wieku, kiedy poematy zaczęły kojarzyć ją z tym świętem.
Prior to that, she was „really a personification of the winter and the darkness and the snow getting closer and taking over the land again. Not only did she represent winter, she was seen as actually controlling the landscape”…
Wcześniej była „naprawdę uosobieniem zimy, ciemności i zbliżającego się śniegu, który ponownie zawładnął ziemią. Nie tylko reprezentowała zimę, ale była postrzegana jako osoba faktycznie kontrolująca krajobraz”… [CB: Porę Roku – Zimę, u Słowian Kostromę/Koladę]
This is very interesting. In Slavic languages, the word Baba today primarily means grandmother. But it also used to mean mother, midwife, and Mother Earth. I talked about this in my post about „Baba’s day” which is the celebration of midwives from Bulgaria…
To jest bardzo ciekawe. W językach słowiańskich słowo Baba oznacza dziś przede wszystkim babcię. Ale kiedyś oznaczało także matkę, położną i Matkę Ziemię. Mówiłem o tym w swoim poście o „dniu Baby”, czyli święcie położnych z Bułgarii… [CB – nie tylko Matkę Ziemię, ale też sporzącą Sporzę-Śreczę – Złota Baba, Drasznicę-Gorzycę – Baba Jędza, czy Radę-Rodzicę – Baba Jaga, itp…]
As Mother Earth, Baba primarily meant winter earth, the time of complete domination of Earth over Sun in the Earth (Yin) – Sun (Yang) system which produces life. The time of the year dominated by Yin aspects (Dark, Cold, Wet). More about it in my post „Yin and Yang„…
Matkę Ziemię określano jako Babę, kiedy przybierała szatę zimową – Ziemię Zimną, Zimową – czas całkowitej dominacji Ziemi nad Słońcem w układzie Ziemia (Yin) – Słońce (Yang), który wytwarza życie [CB – powiedziałbym że bardziej chodzi tutaj o Dział Działów – czyli Ciemność i Jasność]. Pora roku zdominowana przez aspekty Yin (ciemność, zimno, mokro). Więcej o tym w moim poście „Yin i Yang”…
What is interesting about this Icelandic legend is that it directly states that „Baba” (Grandmother) Grýla not only „brings cold and winter” but that she „shapes the landscape”. She is Earth…Mother Earth…The same beliefs are found in the Balkans…
Co ciekawe w tej islandzkiej legendzie jest to, że bezpośrednio stwierdza ona, że „Baba” (Babcia) Grýla nie tylko „przynosi chłód i zimę”, ale także „kształtuje krajobraz”. Ona jest Ziemią…Matką Ziemią…Te same wierzenia można spotkać na Bałkanach…
In the Balkans shepherds used to pray to stones and particularly rocky crags for good weather. These stones were known as Baba (Mother Earth) stones. Interestingly a lot of these stones are now incorporated into chapels dedicated to Mother Mary. I talked about this in my post „Shepherds chapels from Velebit„…
Na Bałkanach pasterze modlili się do kamieni, a zwłaszcza skał, o dobrą pogodę. Kamienie te były znane jako kamienie Baby (Matki Ziemi). Co ciekawe, wiele z tych kamieni znajduje się obecnie w kaplicach poświęconych Matce Marii. Mówiłem o tym w moim poście „Kaplice pasterskie z Velebitu”…
[Kamienne Baby niały wiele funkcji – To emanacje Ojca Sima – Kamiennej Podstawy Świata – twardego aspektu Ziemi – yang, dlatego stanowiły też graniczniki (twarda granica posiadłości kraju itp) i ośrodki kręgów obserwacyjnych Nieba Gwieździstego – stóżary ale nie na gujmnach lecz w kamiennych kręgach – takie jest moje zdanie CB]
In Slavic countries people performed megalithic (stone raising) rituals intended to manipulate weather. These were accompanied with prayers to Dabog, Sky Father, but the medium used was rock, body of Dajbaba, Earth Mother. I talked about these rituals in my post „Weather stones„…
W krajach słowiańskich ludzie odprawiali rytuały megalityczne (wznoszenie kamieni), mające na celu manipulowanie pogodą. Towarzyszyły im modlitwy do Daboga, Ojca Nieba, ale środkiem była skała, ciało Dajbaby, Matki Ziemi. O tych rytuałach mówiłam w moim poście „Kamienie pogodowe”…
[CB – Dajbaba Matka to Niebo w aspekcie żeńskim tak jak Dabog / Dażbóg to Niebo w aspekcie męskim. Ziemia to Siemia / Siem Matka (miękka, orna, uprawna, życidajna, glina) i Sim- Ojciec (skała, gruda, kamienna podstawa świata). Kościołami chrześcijańskimi Sima-Kamiennej Podstawy / Skały są kościoły św. Piotra. Zgoda co do modłów- modły kierowane były równocześnie do Bogó Nieba i Ziemi – Dażbogów i Simów.]
The direct link between Mother Earth, Stone (rock), cold is particularly strong in the Balkans. In Serbia the word baba used to also mean stone, rock. Rocky mountain tops are often called Baba as are exposed outcrops of bedrock…Like this one from Slovenia…
Bezpośrednie powiązanie między Matką Ziemią, kamieniem (skałą) i zimnem jest szczególnie silne na Bałkanach. W Serbii słowo baba oznaczało także kamień, skałę. Skaliste szczyty gór są często nazywane Baba, podobnie jak odsłonięte wychodnie skały macierzystej… Jak ten ze Słowenii…
In Croatian and Serbian folklore „baba” (Grandmother) is directly linked to winter, cold, damp:
baba Korizma – a man dressed as a woman representing winter during the Bele Poklade (lent) carnival
bаbin kut, budžаk (grandmother’s corner) – the north west part of the sky from which storms and cold weather come
babje, bablje, bа̏bаčko leto (grandmother’s summer) – late hot days in the autumn, indian summer
babinmróz (grandmother’s frost) – October frost
In Bulgarian folklore we find
The reason why Baba (Mother Earth) was identified with rocks is because everything above rocks, everything alive, plants, animals, humans… was seen as „what Mother Earth gave birth to”…
Powodem, dla którego Babę (Matkę Ziemię) utożsamiano ze skałami, jest to, że wszystko ponad skałami, wszystko, co żyje, rośliny, zwierzęta, ludzie… było postrzegane jako „to, co zrodziła Matka Ziemia”…
[CB – Muszę stwierdzić że to teza naciągnięta – rośliny są rzeczywiście rodzone przez Ziemię, ale tę Czarną (Matka Boska Częstochowska), Miękką, a przede wszystkim wiosenną i letnią a nie zimową, zimną, nie przez skałę – Sima. Być może to Bałkańskie poplątanie pojęć bierze się z utraty wyrazistości pór roku na tym obszarze który nie jest wyjściowym obszarem Baji / Mitologii Słowian i jej pojęć wijozwii Przyrody]
This is Babno polje (Grandmother’s field), a valley in Slovenia. This is the coldest place in Slovenia…
To Babno polje (Pole Babci), dolina w Słowenii. To najzimniejsze miejsce w Słowenii…
Babinjača (Grandmother’s place), Pešter (Sjenica). Pester is the largest plateau (1150m on 63km²) in the Balkan Peninsula and one of the largest in Europe. The area of Sjenica (Babinjača) is the place where the lowest temperatures in Serbia are recorded every winter…
Babinjača (dom baby), Pešter (Sjenica). Pester to największy płaskowyż (1150 m rozciągnięty na 63 km²) na Półwyspie Bałkańskim i jeden z największych w Europie. W rejonie Sjenicy (Babinjača) każdej zimy notuje się najniższe temperatury w Serbii…
[CB – Pester czyli Przestroń, Przestrzeń, a Sjenica – Sinica – Od Nieba Sinego i bieli, a więc ta Góra to Dażboga-Baba, a nie Baba Ziemia]
Bjelašnica, Babin do (Grandmother’s valley). The area experiences some of the lowest winter temperatures in Bosnia, down to -41 °C. Also known as Mokra gora (Wet mountain, forest)…
Bjelašnica, Babin (Dolina Babci) [CB – to samo co powyżej]. Na tym obszarze temperatury zimowe są jedne z najniższych w Bośni i sięgają -41°C. Znana również jako Mokra gora (Mokra góra, las)…
All of these places were called Baba’s place deliberately because they were the coldest spots…
Wszystkie te miejsca zostały celowo nazwane miejscem Baby, ponieważ były to najzimniejsze miejsca…
The Cold old hag, Winter Earth, gets transformed into Hot young maiden, Spring Earth, with the arrival of her future husband, young Sun. Just in time, as all the last year’s wheat was used up. Milling grandmother into maiden, Slovenia…I talked about this in my post „Babji mlin„…
Zimna stara wiedźma, Winter Earth (Ziemia Zimna), zostaje przemieniona w gorącą młodą dziewczynę, Spring Earth (Wiosenną Ziemię), wraz z przybyciem jej przyszłego męża, młodego Sun (Sunca/ Sounca). W samą porę, bo skończyła się cała ubiegłoroczna pszenica. Przerabianie babci na dziewicę, Słowenia… Mówiłem o tym w moim poście „Babji mlin”…
Baba (Old Hag, Winter Earth) is found all over Europe under different guises.
Baba (Stara Wiedźma, Zimowa Ziemia) występuje w całej Europie pod różnymi postaciami.
In Gaelic lands of Ireland and Scotland she is Cailleach…
In Italy she is Befana…
In the mountains of Central Europe she is Perchta to Germans or Peruehty to Slavs…
In the North of Germany and in Scandinavia she is „Mother Holle (Hulda) or „Old Mother Frost”
Na gaelickich ziemiach Irlandii i Szkocji nazywa się Cailleach… We Włoszech jest Befaną… W górach Europy Środkowej jest Perchtą dla Niemców lub Peruehty dla Słowian… Na północy Niemiec i w Skandynawii nazywana jest „Matką Holle (Hulda) lub „Starą Matką Mrozem”
Mother Holle is very interesting indeed. Marija Gimbutas thought that Holle was originally an ancient Germanic supreme goddess who predated most of the Germanic pantheon. She was right about Holle being old Mother Goddess. Not right about her being in any way exclusively Germanic
Matka Holle jest rzeczywiście bardzo interesująca. Marija Gimbutas uważała, że Holle była pierwotnie starożytną germańską najwyższą boginią, która poprzedzała większość germańskiego panteonu. Miała rację, mówiąc, że Holle jest starą Boginią Matką. To nieprawda, że jest w jakikolwiek sposób wyłącznie germańska
Officially, the name is thought to originate from German „huld” (gracious, friendly, sympathetic, grateful), Middle High German „hulde”, Old High German „huldī” (friendliness). Weird root for the name of the Old Hag, right?
Oficjalnie uważa się, że nazwa pochodzi od niemieckiego „huld” (łaskawy, przyjazny, współczujący, wdzięczny), średnio-wysoko-niemieckiego „hulde”, staro-wysoko-niemieckiego „huldī” (życzliwość). Dziwny rdzeń imienia Starej Wiedźmy, prawda?
Then we read this: The name „Hludana” is found in five Latin inscriptions: three from lower Rhine, one from Münstereifel, one from Beetgum, Frisia, all dating from 197 AD-235 AD. Many attempts have been made to interpret this name…How about „hladna” Slavic for she who is cold?
Następnie czytamy co następuje: Imię „Hludana” występuje w pięciu łacińskich inskrypcjach: trzy z dolnego Renu, jeden z Münstereifel, jeden z Beetgum we Fryzji, wszystkie datowane na lata 197–235 n.e. Czyniono wiele prób interpretacji tego imienia… A może słowiańskie „hladna” dla tej, która jest zimna?
That would be the perfect root for The Old Hag Winter, right? But who would be speaking Slavic languages in parts of Germany occupied by Romans in the 2nd and 3rd century AD??? Well Slavs of course, but that completely contradicts the official history of Europe…
To byłby idealny podkład dla The Old Hag Winter, prawda? Ale kto mówiłby językami słowiańskimi w częściach Niemiec okupowanych przez Rzymian w II i III wieku naszej ery??? No cóż, Słowianie oczywiście, ale to całkowicie zaprzecza oficjalnej historii Europy…
In Slavic countries she is Baba Marta. Normally this is believed to mean Grandmother March, as in month of March. But why would Slavs name the Old Hag Winter Earth using Roman month name, which by the way was in many Slavic lands the first month of Spring?
W krajach słowiańskich jest Babą Martą. Zwykle uważa się, że oznacza to Marcową Babę bo jest w marcu. Ale dlaczego Słowianie mieliby nazywać Starą Wiedźmą Zimową Ziemię Zimną rzymską nazwą miesiąca, który notabene w wielu krajach słowiańskich przypadał na pierwszy miesiąc wiosny?
The original Slavic name for the Old Hag Winter Earth was Baba Mora, Baba Morana. Name Mora, Morana is based on the root „mor”. This root is found in most Serbian words with diminishing, reducing, negative meaning…Morana was also Slavic goddess of death…
Oryginalna słowiańska nazwa Zimowej Ziemi Starej Wiedźmy brzmiała Baba Mora, Baba Morana. Imię Mora, Morana opiera się na rdzeniu „mor”. Ten rdzeń występuje w większości serbskich słów o malejącym, redukującym, negatywnym znaczeniu… Morana była także słowiańską boginią śmierci…
The word „mori” means „kills”, so Morana is literally „She who kills”. The word „mraz” (moroz) means „frost” so Marzanna is literally the frosty, the cold one. They both come from the same root „mor”…
Słowo „mori” oznacza „zabija”, więc Morana dosłownie oznacza „Tą, która zabija”. Słowo „mraz” (moroz) oznacza „mróz”, więc Marzanna jest dosłownie mroźna, zimna. Obydwa pochodzą z tego samego rdzenia „mor”…
And it is Morana (Morena, Marzanna) whose effigies are made at the beginning of every Spring, and
are then burned or drowned (or both, to be sure to be sure 🙂). This is done to make sure winter doesn’t return. Burning – warming of Mother Earth, Drowning – showing of Mother Earth
I to Morana (Morena, Marzanna), której wizerunki powstają na początku każdej wiosny, i są następnie spalane lub topione (lub jedno i drugie, dla pewności 🙂). Ma to na celu zapewnienie, że zima nie powróci. Spalenie – ocieplenie Matki Ziemi, Utonięcie – ukazanie Matki Ziemi
Gaels also used to ceremonially burn the Old Winter, Cailleach.
W Gaels zwykło się także uroczyście palić Starą Zimę, Cailleach.
That Morana and Baba are one and the same can be seen from rituals preserved in South of Serbia and Bulgaria, performed during „Babinden” (Grandmother’s day), the annual celebrations of „birth givers”…
O tym, że Morana i Baba są jednym i tym samym, świadczą rytuały zachowane na południu Serbii i Bułgarii, wykonywane podczas „Babinden” (Dzień Babci), corocznych obchodów „rodziców”…
In Bulgaria, the climactic moment of the day is the ritual bathing of the midwife in the river or a well. Actually ritual drowning.
W Bułgarii kulminacyjnym momentem dnia jest rytualna kąpiel położnej w rzece lub studni. Właściwie rytualne utonięcie.
This custom was until the 1980s preserved in the village of Dikanci, in Gora region in South of Serbia.
Zwyczaj ten przetrwał do lat 80. XX wieku we wsi Dikanci w regionie Gora na południu Serbii.
