Fotoreportaż z krainy Słowian – Odra od Reitwein do Cedyni

Odra to druga co do długości rzeka, która płynie w Polsce. Biorąc pod uwagę tylko jej część w granicach Polski, jest trzecią rzeką pod względem długości – po Warcie, która jest jej prawym dopływem. Odra ma długość 854 km, z czego 742 km jest na terenie Polski. Powierzchnia jej dorzecza obejmuje 118.861 km², z czego 106.056 km² w Polsce.

 

 

Jej źródło znajduje się na terytorium Republiki Czeskiej w Górach Odrzańskich na wysokości 634 m n.p.m. w pobliżu miejscowości Kozlov. Ujście zaś znajduje się na północ od Szczecina w okolicach Trzebieży, gdzie Odra uchodzi do Zalewu Szczecińskiego. Do 1945 r. Odra w całości znajdowała się poza terytorium Polski. Po zakończeniu II wojny światowej i tym samym po zmianie granic, Odra przez większość swojego biegu przepływa przez terytorium Polski. Na niekrótkim, końcowym swym odcinku pełni rolę rzeki granicznej pomiędzy Polską a Niemcami. Końcówka jej biegu znajduje się ponownie w całości na polskiej ziemi.

Niniejszy fotoreportaż początkowo miał nosić krótką nazwę „Dolna Odra” i miał zawierać zdjęcia z większej liczby miejsc. Ze względu jednak na zbyt dużą liczbę fotografii, zmuszony byłem go skrócić i podzielić na dwie części. Pierwsza część zawiera zdjęcia z sześciu miejsc położonych nad Odrą na odcinku od wsi Reitwein w Niemczech do Cedyni – miejsca słynnej bitwy z 972 r. Oprócz wspomnianych dwóch miejscowości, reportaż zawiera zdjęcia z czterech innych: z Czelina, Starych Łysogórek, Siekierek i Osinowa Dolnego. Zabrakło w nim miejsca między innymi dla obrazów z Parku Narodowego Doliny Dolnej Odry, położonego po niemieckiej stronie rzeki oraz z Trzebieży, gdzie Odra uchodzi do Zalewu Szczecińskiego. Być może za jakiś czas powstanie fotoreportaż, w którym znajdą się te miejsca. Wszystkie polskie miejscowości opisane w reportażu położone są w województwie zachodniopomorskim, a jedyna miejscowość niemiecka – Reitwein, położona jest w Brandenburgii tuż przy granicy z województwem lubuskim.

Fotoreportaż ukazuje w głównej mierze liczne zabytki historyczne zlokalizowane przy wspomnianym w tytule odcinku rzeki. Obszar ten obfituje bowiem w pamiątki związane z okresem II wojny światowej i forsowaniem Odry przez wojska sowieckie oraz polskie. Oprócz tego, jest w nim przedstawione miejsce upamiętniające słynną średniowieczną bitwę pod Cedynią, a także miejsce związane z zabytkami z okresu starożytnego.

Fot. 1: Fotoreportaż zaczynam od miejscowości Czelin, położonej w gminie Mieszkowice w powiecie gryfińskim (woj. zachodniopomorskie). Obecnie jest to niewielka wieś, ale w latach 1317 – 1733 miejscowość posiadała prawa miejskie. Słynie ona z tego, iż to właśnie tutaj dnia 27 lutego 1945 r. żołnierze 6. Samodzielnego Batalionu Pontonowo-Mostowego Wojska Polskiego postawili pierwszy słup graniczny na Odrze. Umocowano na nim tabliczkę z piastowskim orłem i napisem „Polska” oraz dwoma drogowskazami: Berlin – 64 km, Warszawa – 474 km. Powstał wówczas meldunek przechowywany obecnie w Muzeum Wojska Polskiego w Warszawie: „Nasz oddział jako pierwszy oddział Wojska Polskiego, który dotarł do zachodnich rubieży Rzeczypospolitej Polskiej, ku wiecznej pamięci wbił słup graniczny na prastarej polskiej rzece – Odrze”. Obecnie w pobliskim miejscu, tuż przy samym brzegu rzeki stoi, widoczny na zdjęciu, pierwowzór tamtego słupa. [1]

Fot. 2:  Czelin. Wydarzenie wkopania pierwszego polskiego słupa granicznego na Odrze upamiętnia odsłonięty w dniu 5 października 1968 r. okazały pomnik, zaprojektowany przez Annę Paszkiewicz.

Fot. 3: Czelin. Widoczny od strony rzeki Pomnik Pierwszego Polskiego Słupa Granicznego na Odrze.

Fot. 4: Czelin. Pierwszy polski słup graniczny wkopali dokładnie w tym miejscu żołnierze 6. Samodzielnego Batalionu Pontonowo-Mostowego Wojska Polskiego: podporucznik Władysław Cieślak, podporucznik Stefan Kobek, sierżant Krzemiński, plutonowy Henryk Leopold Kalinowski, plutonowy (Władysław lub Zenobiusz) Janicki i nieznany z nazwiska saper. Słup wyciosał z drewna cieśla z Wołynia, kapral A. Wydrzyński. Fakt wkopania tego słupa nie spodobał się stronie sowieckiej, której oficer zwrócił uwagę Polakom, iż ingerują w wielką politykę, gdyż polska granica na Odrze nie była wówczas jeszcze przesądzona.

Fot. 5: Czelin. Około 100 metrów od pomnika z 1968 r., w lasku stoi mały obelisk. Pierwotnie stał on od 22 lipca 1960 roku do 1968 roku w miejscu, gdzie obecnie stoi duży Pomnik Pierwszego Polskiego Słupa Granicznego na Odrze, który go zastąpił. Mały obelisk zaprojektował komandor Henryk Kalinowski, a jego wykonania podjęli się żołnierze ze Szczecina-Podjuch.

Fot. 6: Czelin. Miejsce wkopania pierwszego polskiego słupa granicznego na Odrze i historię forsowania Odry w 1945 r. opisują postawione wokół tego miejsca tablice informacyjne. Umieszczono na nich liczne zdjęcia i opatrzono je opisami w trzech językach: polskim, angielskim i niemieckim.

Fot. 7: Czelin. Pierwowzór pierwszego polskiego słupa granicznego na tle Odry. Po drugiej stronie rzeki jest już terytorium Republiki Federalnej Niemiec. Zaledwie kilka kilometrów na północ od Czelina znajduje się wieś Gozdowice, którą też warto odwiedzić. Mieści się w niej Muzeum Wojsk Inżynieryjnych 1. Armii Wojska Polskiego. Zostało ono utworzone dnia 16.04.1965 r. w budynku, który w 1945 r. mieścił siedzibę dowództwa wojsk inżynieryjnych 1. Armii Wojska Polskiego i dowódcy 6. Batalionu Pontonowo-Mostowego gen. Jerzego Bordziłowskiego. Znajdują się w nim pamiątki wojsk inżynieryjnych 1. Armii WP, mapy frontu, modele oraz oryginalne łodzie, amfibie i pontony. W Gozdowicach znajduje się także Pomnik Sapera, głaz i tablica poświęcone żołnierzom organizującym przeprawę w 1945 r. oraz punkt widokowy na Odrę – w miejscu historycznego punktu obserwacyjnego Wojska Polskiego podczas forsowania rzeki.

Fot. 8: Oprócz miejsca upamiętniającego wkopanie pierwszego polskiego słupa granicznego na Odrze, Czelin słynie z odkrytych tu 34 grobów ciałopalnych z okresu wpływów rzymskich, datowanych na I – III w. n.e. Odkrycia ważnego stanowiska archeologicznego zwanego Nekropolią Czelińską dokonali w grudniu 2003 r. trzej uczniowie miejscowej szkoły podstawowej: Bartłomiej i Dawid Grabowscy oraz Przemysław Mirkiewicz. Bawiąc się na terenie pobliskiej żwirowni przez przypadek znaleźli oni kości i gliniane naczynia. W latach 2004 – 2006 badania archeologiczne prowadziło w Czelinie Muzeum Narodowe w Szczecinie pod kierownictwem Marcina Przybytka. Na terenie 15 arów odkryto 41 grobów popielnicowych, zachowane w całości naczynia, okucia, zapinki, grzebienie, elementy uzbrojenia. Zgodnie z panującą w Polsce zakłamaną narracją, groby i wszelkie wyroby miały należeć do „Germanów”. Zgodnie jednak z najnowszymi odkryciami nowoczesnych dziedzin nauki, miejsce to zamieszkiwali bez wątpienia Słowianie i to ich groby oraz zabytki kultury materialnej odkryto w Czelinie. O tym odkryciu i badaniach prowadzonych w związku z nim, informują starannie wykonane tablice znajdujące się w bezpośrednim sąsiedztwie Pomnika Pierwszego Polskiego Słupa Granicznego na Odrze. Na powyższej tablicy, w lewym górnym roku zamieszczono zdjęcie chłopców – odkrywców nekropolii. [2]

Fot. 9: Atrakcją tego miejsca związaną z odkryciem starożytnej nekropolii w Czelinie jest pomnik ukazujący obrządek ciałopalny. Na pokrytym drewnem stosie leżą bogato odziane zwłoki miejscowego dostojnika. Przygotowane są one do spalenia. W taki sposób, poprzez palenie ciała zmarłej osoby, a następnie poprzez pochowanie w ziemi spopielonych zwłok, dawni Słowianie dokonywali obrządku pogrzebowego. Mężczyzn chowano wraz z uzbrojeniem i narzędziami kowalskimi, a kobiety z zapinkami, klamrami i przęślikami. Zwyczaj ten trwał na zachodniej Słowiańszczyźnie od początku okresu kręgu kultur pól popielnicowych (ok. 1700 – 1300 r. p.n.e.) do momentu chrystianizacji (X / XI w. n.e.). Do kręgu kultur pól popielnicowych należała m.in. kultura łużycka, która istniała na ziemiach polskich od około 1350 do około 400 r. p.n.e. Na przykładzie tego obyczaju widać wyraźną kontynuację trwania kultury duchowej Słowian na ziemiach polskich, począwszy od epoki brązu po średniowieczny okres chrystianizacji.

Fot. 10: Czelin. Miejsce wokół Pomnika Pierwszego Polskiego Słupa Granicznego na Odrze z 1968 r. Na pierwszym planie jest pomnik będący rekonstrukcją stosu z ciałem starożytnego zmarłego dostojnika, przygotowanego do spalenia. Dalej widoczna jest Odra, a za nią terytorium Niemiec.

Fot. 11: Czelin. W grobach datowanych na I – III wiek odkryto liczne naczynia gliniane. To na zdjęciu zawiera motywy słowiańskiej swastyki – świaszczycy, prastarego symbolu szczęścia dawnych Słowian i Ariów.

Fot. 12: Na południe od Czelina, po niemieckiej stronie Odry znajduje się niewielka wieś Reitwein. Leży ona na obszarze historycznej Ziemi Lubuskiej, w linii prostej zaledwie 10 km na południowy-zachód od Kostrzyna nad Odrą. Polska nazwa miejscowości to Rytwiny. Miejscowość została po raz pierwszy wymieniona w 1316 r. jako „Ruthewyn”. Według niemieckiego kartografa Heinricha Berghausa nazwa wsi prawdopodobnie wywodzi się od słowiańskiego słowa „rutewina”, oznaczającego drogę przez bagno. Aż do osuszania tych terenów w okresie panowania Fryderyka Wielkiego, miejsce to było wioską rybacką. Pod koniec II wojny światowej wojska sowieckie dotarły do ​​Reitwein dnia 2 lutego 1945 r. W kwietniu 1945 roku okolice Reitwein były areną zaciętych walk podczas bitwy o Wzgórza Seelow. O tej bitwie pisałem w fotoreportażu o Ziemi Lubuskiej. [3]  Na porośniętych lasem nadodrzańskich wzniesieniach w Reitwein znajdowało się stanowisko dowodzenia sowieckiej 8. Gwardyjskiej Armii pod dowództwem gen. Wasilija Czujkowa, a tuż przed operacją berlińską było to także stanowisko dowodzenia szefa 1. Frontu Białoruskiego, marszałka Gieorgija Żukowa. Stąd obaj dowódcy w kwietniu 1945 r. poprowadzili szturm na Wzgórza Seelowskie. Wygrana bitwa o te wzgórza otworzyła Armii Czerwonej i Wojsku Polskiemu drogę na Berlin. Okopy i bunkry ziemne w Reitwein są nadal zachowane, a niektóre objęte są ochroną zabytków.

Fot. 13: Reitwein. Bunkier generała Czujkowa i marszałka Żukowa znajdował się na wzgórzu. Jest on miejscową atrakcją turystyczną. Prowadzi do niego stroma ścieżka. Szlak jest dobrze oznakowany od strony wsi.

Fot. 14: Bunkier sowieckiego dowództwa przed operacją berlińską. Tutaj właśnie, dnia 16 kwietnia 1945 r. padł rozkaz do rozpoczęcia zmasowanego szturmu na pozycje niemieckie ukryte na Wzgórzach Seelowskich.

Fot. 15: Niemiecka tablica informacyjna w „Bunkrze Żukowa” w Reitwein.

Fot. 16: Kolejną miejscowością położoną przy Odrze związaną z okresem II wojny światowej i ówczesnym forsowaniem Odry są Stare Łysogórki, położone tuż obok słynnych Siekierek. To właśnie tu, a nie w Siekierkach znajduje się wojenny Cmentarz Żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego, zwany potocznie Cmentarzem Siekierkowskim. Pochowano na nim 1973 polskich żołnierzy, którzy zginęli w czasie forsowania Odry oraz w walkach o Berlin w 1945 r. W pobliżu cmentarza, tuż przy drodze wojewódzkiej nr 126 (DW 126) prowadzącej wzdłuż Odry, stoi pomnik-czołg typu IS-2. Przejechał on szlak bojowy o długości 1290 km od Żytomierza przez Warszawę, Kołobrzeg, Gozdowice aż do rzeki Łaby.

Fot. 17: Stare Łysogórki. Pamiątkowy czołg IS-2, a za nim budynek Muzeum Pamiątek 1. Armii Wojska Polskiego oraz Dziejów Ziemi Mieszkowickiej. Muzeum powstało w 1961 r. i położone jest w sąsiedztwie siekierkowskiego cmentarza wojennego. W ramach ekspozycji w muzeum prezentowane są pamiątki związane z forsowaniem Odry w kwietniu 1945 r. Wśród eksponatów znajdują się m.in. rzeczy osobiste polskich żołnierzy, takie jak: zdjęcia, dokumenty, odznaczenia, umundurowanie i wyposażenie, a także urny z ziemią pochodzącą z pól bitewnych II wojny światowej.

Fot. 18: Przed wejściem na Cmentarz Siekierkowski w latach 2016 – 2018 z inicjatywy władz samorządowych gminy Mieszkowice utworzono lapidarium poświęcone pamięci nieznanych żołnierzy poległych nad Odrą oraz wszystkich ofiar II wojny światowej. Stworzono widoczną na zdjęciu mapę Europy, części Afryki i Azji, na której zaznaczono krzyżami miejsca najważniejszych bitew żołnierzy polskich podczas II wojny światowej, miejsca kaźni, walk niepodległościowych i ludobójstwa dokonanego na narodzie polskim. Obok postawiono większy krzyż, ustawiono ławki i liczne tablice informacyjne.

Fot. 19: Cmentarz Żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego w Starych Łysogórkach zwany jest potocznie Cmentarzem Siekierkowskim.

Fot. 20: Cmentarz Siekierkowski powstał tuż po zakończeniu II wojny światowej. Spoczywa na nim 1973 żołnierzy poległych podczas forsowania Odry oraz w walkach o Berlin w 1945 roku. Na zbiorowych mogiłach stoi 1200 symbolicznych krzyży, nad nimi góruje 18-metrowy granitowy Pomnik Wdzięczności autorstwa rzeźbiarza Sławomira Lewińskiego, odsłonięty w 1961 r.

Fot. 21: Siekierkowski Cmentarz Żołnierzy 1. Armii Wojska Polskiego w Starych Łysogórkach.

Fot. 22: Pomnik Wdzięczności na Cmentarzu Siekierkowskim ozdobiony jest dwoma grunwaldzkimi mieczami z postacią matki z dzieckiem na ręku oraz rozpiętym żaglem symbolizującym przeprawę przez Odrę w 1945 r. Na żaglu z prawej strony widnieje napis: „Żołnierzom polskim poległym nad Odrą w walce o odzyskanie prastarych ziem piastowskich 16 kwietnia – 7 maja 1945”.

Fot. 23: Groby na Cmentarzu Siekierkowskim w Starych Łysogórkach.

Fot. 24: Cmentarz Siekierkowski jest ładny i zadbany, obok niego rośnie las.

Fot. 25: Cmentarz Siekierkowski w Starych Łysogórkach. Widoczny srebrny krzyż, a dalej za nekropolią duży, zielony trawnik z masztami ozdobionymi polskimi flagami.

Fot. 26: Białe krzyże na Cmentarzu Siekierkowskim. Z tyłu widoczne lapidarium znajdujące się przed wejściem na teren nekropolii.

Fot. 27: W pobliskiej wsi Siekierki położonej w gminie Cedynia, znajduje się Sanktuarium Matki Bożej Nadodrzańskiej Królowej Pokoju. Zostało ono zbudowane na fundamentach starego kościoła, który został rozebrany w 1957 r. Obecna świątynia ma długość 40 metrów i szerokość 15 metrów, co razem z powierzchnią chóru daje 500 m². Uroczyste poświęcenie sanktuarium odbyło się 6 maja 1990 r.

Fot. 28: Jadąc dalej wzdłuż biegu Odry, kilka kilometrów na północny-zachód od Siekierek w pobliżu wsi Osinów Dolny rzeka tworzy zakole. W tym miejscu znajduje się najdalej na zachód wysunięty punkt Polski. Przy brzegu Odry ustawiono tu pamiątkowy kamień wraz z informacją na ten temat. Obok stoi maszt z polską flagą oraz tablice informacyjne dla turystów.

Fot. 29: Osinów Dolny. Pamiątkowy kamień z informacją, że jest to najdalej wysunięty na zachód punkt Polski. Podane są też dokładne współrzędne geograficzne tego miejsca. Po drugiej stronie Odry widać niemiecką wieś Hohenwutzen (pol. Osinów Górny).

Fot. 30: Osinów Dolny. Widok od strony Odry na pamiątkowy kamień informujący o najdalej na zachód wysuniętym punkcie Polski, na maszt z polską flagą i na tablicę informacyjną.

Fot. 31: Osinów Dolny. Najdalej na zachód wysunięty punkt Polski i płynąca obok Odra.

Fot. 32: Osinów Dolny. Dokładny widok najdalej na zachód wysuniętego skrawka Polski przy brzegu Odry.

Fot. 33: Kilka kilometrów na północny-wschód od Osinowa Dolnego leży niewielkie miasteczko Cedynia. Jest to najdalej na zachód położone miasto w Polsce. Liczy ono zaledwie 1625 mieszkańców (2018 r.) i słynie z rozegranej w jego pobliżu bitwy w roku 972. Walczyły w niej drużyny polskie dowodzone przez Mieszka I oraz jego brata Czcibora przeciwko wojskom niemieckim margrabiego Hodona. Bitwa zakończyła się zwycięstwem Polaków.
Na zdjęciu: widok na Cedynię od strony północnej.

Fot. 34: Pomiędzy Cedynią, a Osinowem Dolnym położona jest Góra Czcibora. Ma ona wysokość 54,5 m n.p.m., a umieszczony na jej szczycie pomnik upamiętnia miejsce słynnej zwycięskiej bitwy wojsk polskich nad wojskami saskimi margrabiego Hodona. Bitwa rozegrała się dnia 24 czerwca 972 r. Nazwa góry pochodzi od imienia Czcibora, brata Mieszka I, który w bitwie tej dowodził częścią wojsk. Według ówczesnych relacji, to właśnie atak oddziałów Czcibora przechylił zwycięstwo na polską stronę. W 1959 r. odsłonięto na Górze Czcibora kamień pamiątkowy w trakcie 4-dniowych uroczystości inaugurujących obchody Tysiąclecia Państwa Polskiego na Pomorzu Szczecińskim. W końcu lat 60-tych zapadła decyzja o przygotowaniu obchodów tysięcznej rocznicy bitwy pod Cedynią i odsłonięciu nowego, monumentalnego pomnika na szczycie wzgórza. Zaplanowane uroczystości odbyły się 25 czerwca 1972 r. u podnóża Góry Czcibora i posiadały rangę ogólnokrajową. Odsłonięto wówczas na samym szczycie góry 15-metrowej wysokości Pomnik Polskiego Zwycięstwa nad Odrą, przedstawiający wzbijającego się do lotu orła. Pomnik wykonany został przez szczecińskich rzeźbiarzy – Czesława Wronkę i Stanisława Biżka.

Fot. 35: Jedna z tablic informacyjnych przy parkingu pod Górą Czcibora. Tablica opisuje bitwę rozegraną tu w 972 r. Zawiera cytat z kroniki niemieckiej Thietmara, którego ojciec, graf Zygfryd brał udział w bitwie po stronie Hodona:
„Tymczasem dostojny margrabia Hodo, zebrawszy wojsko, napadł z nim na Mieszka, który był wierny cesarzowi i płacił trybut aż po rzekę Wartę. Na pomoc margrabiemu pośpieszył wraz ze swoimi tylko mój ojciec, graf Zygfryd, podówczas młodzieniec i jeszcze nie żonaty. Kiedy w dzień św. Jana Chrzciciela starli się z Mieszkiem, odnieśli zrazu zwycięstwo, lecz potem w miejscowości zwanej Cidini (Cedynia) brat jego Czcibor zadał im klęskę, kładąc trupem wszystkich najlepszych rycerzy z wyjątkiem wspomnianych grafów. Cesarz poruszony do żywego wieścią o tej klęsce, wysłał gońców, nakazując Hodonowi i Mieszkowi, aby pod rygorem utraty jego łaski zachowali spokój do czasu, gdy przybędzie na miejsce i osobiście zbada sprawę”.

Fot. 36: Polana obok Góry Czcibora. Na wprost rekonstrukcja wejścia do słowiańskiego grodu, a po prawej mozaika na murze obrazująca bitwę pod Cedynią w 972 r. Tutejsza polana jest ulubionym miejscem piknikowym. Corocznie w czerwcu odbywa się na niej inscenizacja bitwy oraz pokaz dawnych rzemiosł.

Fot. 37: Mozaika na murze u podnóża Góry Czcibora wykonana została w 1972 r. z okazji tysiąclecia bitwy. Jej twórcami są Jerzy Chmielewski i Kazimierz Błonka. Przedstawia ona wyobrażenie walk pod Cedynią. Z tyłu widoczna jest Góra Czcibora, a na niej Pomnik Polskiego Zwycięstwa nad Odrą.

Fot. 38: Cedynia. Polana pod Górą Czcibora, a na niej brama z fragmentem drewnianej palisady, będąca rekonstrukcją słowiańskiego grodu z X wieku.

Fot. 39: Pomnik Polskiego Zwycięstwa nad Odrą zwany też Pomnikiem Bitwy pod Cedynią odsłonięto 25 czerwca 1972 r. Wiedzie do niego 270 kamiennych schodów. Przy schodach prowadzących do pomnika znajdują się tablice z napisami w języku polskim, rosyjskim, angielskim i niemieckim. Tuż obok jest droga wojewódzka nr 124 (DW 124) biegnąca od granicy z Niemcami w Osinowie Dolnym do Cedyni. Przy drodze wybudowano parking dla turystów oraz ustawiono plansze informacyjne na temat bitwy.

Fot. 40: Na szczyt Góry Czcibora prowadzi 270 kamiennych schodów.

Fot. 41: Pomnik Polskiego Zwycięstwa nad Odrą ma wysokość 15 metrów i przedstawia stylizowanego orła wzbijającego się do lotu.

Fot. 42: Panorama  Doliny Odry widoczna ze szczytu Góry Czcibora. Na wprost widoczna rzeka Odra. Na dole parking pod wzgórzem i droga wojewódzka nr 124.

Fot. 43: Zbliżenie na Odrę. Na lewo od niej jest już terytorium Niemiec oraz miejscowość Hohensaaten, będąca obecnie częścią miasta Bad Freienwalde.

Fot. 44: Widok z Góry Czcibora na polanę pod wzgórzem, drogę wojewódzką nr 124 oraz dolinę Odry. W oddali widoczna jest też sama Cedynia, a po prawej stronie są Wzgórza Krzymowskie zwane też Karpatami Cedyńskimi.

Fot. 45: Z tych lesistych wzgórz zwanych Karpatami Cedyńskimi w 972 r. ruszyły do boju oddziały Czcibora, które zaatakowały wojska saskie od prawej strony i od tyłu. Od przodu, czyli od strony grodu w Cedyni opór stawiały Sasom oddziały Mieszka I. Po lewej stronie pole bitwy ograniczała Odra. Przez rzekę i podmokły teren Niemcy mieli utrudnioną drogę ucieczki.

Fot. 46: W ostatnich latach na Górze Czcibora postawiono wiaty, stoły i ławki dla turystów. Można tu odpocząć delektując się imponującym widokiem.

Fot. 47: Jadąc drogą wojewódzką nr 124 (DW 124) od Góry Czcibora w kierunku Cedyni, po prawej stronie można ujrzeć wzgórza pokryte wrzosowiskami. Dnia 11 kwietnia 1985 r. utworzono tu rezerwat przyrody „Wrzosowiska Cedyńskie im. inż. Wiesława Czyżewskiego”.

Fot. 48: Rezerwat przyrody „Wrzosowiska Cedyńskie im. inż. Wiesława Czyżewskiego”. Patron rezerwatu, inż. Wiesław Czyżewski był w latach 1955–1985 miejscowym nadleśniczym. Rezerwat ma charakter stepowy, a jego powierzchnia wynosi 72 hektary. Znajduje się on na terenie Cedyńskiego Parku Krajobrazowego.

 

 

Przypisy:

[1] – Paweł Migdalski, III Nadodrzańskie Spotkania z Historią, Mieszkowice 17.04.2015: https://www.academia.edu/41705682/Pomnik_pierwszego_polskiego_s%C5%82upa_granicznego_w_nadodrza%C5%84skim_Czelinie_jako_miejsce_pami%C4%99ci

[2] – Dzieje.pl Portal Historyczny 10.10.2016: https://dzieje.pl/rozmaitosci/zachodniopomorskie-odkryto-grob-wojownika-z-okresu-wplywow-rzymskich

[3] – Adrian Leszczyński, Fotoreportaż z krainy Słowian – Ziemia Lubuska, Białczyński 10.10.2018: https://bialczynski.pl/2018/10/10/adrian-leszczynski-fotoreportaz-z-krainy-slowian-ziemia-lubuska/

 

 

KONIEC

Adrian Leszczyński
aleszczynski@interia.pl