W tym odcinku przeczytacie tragiczno-komiczne stwierdzenia na temat życia i śmierci Zaratusztry zacytowane przeze mnie wprost z „polskiej Wikipedii”. Tę wersję życia i śmierci Zoroastra, którą podałem i opisałem w książce Tomirysa i Czaropanowie oraz w Księdze Ruty określono tam jako „fantastyczną teorię” wyznawców Wiary Przyrodzonej Słowian, Rodzimowierców Polskich i wyznawców Białczyńskiego! Tekst wikipedii polskojęzycznej o Zaratustrze jest jednym wielkim oszustwem składającym się z wyssanych z palca kłamstewk i przekłamań oraz nadinterpretacji zanurzonych w sosie pseudonaukowego bełkotu.

Białczyński obraz życia i śmierci Zaratusztry oparł najzywczajniej w świecie na pracach naukowych znanych w kulturze Zachodniej Europy jak i na pracach znanych kulturze Iranu oraz na materiałach z Wikipedii anglojęzycznej na ten temat, więc nie są to żadne fantastyczne wymysły – tylko jedna z wersji głoszonych przez światową naukę na temat życia i śmierci tego proroka. Proroka (a więc nawiedzonego i olśnionego) kapłana i głosiciela jednej z pierwszych religii monoteistycznych, będącej następnie źródłem dla późniejszego judaizmu i chrześcijaństwa.

Tak więc książka Białczyńskiego Tomirysa i Czaropanowie – Świątynia Dziewięciu Kręgów czy Księga Ruty opisuje jedną z prawdopodobniejszych wersji śmierci tego monoteistycznego proroka relęgii. Re-lęgii, czyli sfałszowanej na potrzeby Systemu Pan-Niewolnik wersji Wiary Przyrodzonej Słowiano-Ariów. Białczyński nie pisze tam wcale że Zaratusztra utopił się w jeziorze Kansaoja ( inne nazwy: Kasaoja, Kasava, Hamun), lecz że został nad tym jeziorem zamordowany przez dwóch wojowników z Królestwa Północy (Sakijczyków) – Czaropanów, co odpowiada jednej z wersji jego śmierci podawanej przez naukę i nie ma nic wspólnego z fikcyjnością postaci Zaratusztry.

Wprost trudno uwierzyć w wymysły tego pseudonaukowego lobby wikipedystów będących pod kontrolą jakiegoś uzurpatorskiego ośrodka BEZMYŚLNOŚCI, KŁAMSTWA i Ministerstwa Jedynie Słusznej Pseudoprawdy Materialistyczno-Chrześcijańskiej. Tych ludzi ogarnął najprawdziwszy amok zakłamywania rzeczywistości. Ciekawa przypadłość środowiska uzurpatorów prawdy, a opis ów stanowi dla nas Wolnomyślicieli ostrzeżenie by wikipedii polskiej nie traktować poważnie.

Zaczniemy jednak tę opowieść od postaci noszącego jedną z odmian imienia Suren / Surja/ Zuran / Soren / Zoran – Zoriana Dołęgi Chodakowskiego, jednego z ważnych odnowicieli Słowiańskiej Wiary Przyrodzonej. Nie będziemy przy tym cytować „polskiej wikipedii”. Sięgniemy do źródeł rosyjskich, a kto zechce porówna sobie na koniec obie zakłamane wersje jego życiorysu tę rosyjską i „polską”.

Znany przedstawiciel imienia Soren / Zoren to przede wszystkim Zorian (Zoryan) Dołęga-Chodakowski (który taki przybrał pseudonim w swoim życiu i w twórczości), a nie jakiś współczesny polski aktorzyna, jak można się było dowiedzieć w zakończeniu poprzedniej części tej rozprawy, z zacytowanego kompletnie nonsensownego tekstu rozpowszechnianego masowo w internecie.

Oto co o nim piszą Rosjanie:

Доленга-Ходаковский, Зориан, житейский и литературный псевдоним знаменитого археолога и этнографа Адама Чарноцкого; родился в Минском воеводстве в 1784 г., умер в Москве в 1825 г. Отец его, польский шляхтич, потерял свое состояние во время политических волнений, обуревавших Речь Посполитую в последние годы ее существования, и не мог дать сыну никакого образования. Поэтому он отвез Д. к богатым родственникам в Слуцкий уезд, которые и поместили его в Слуцкое уездное училище. Здесь Д. еще в ранней юности обнаружил особую любовь к собиранию народных песен, исследованию народных преданий и обычаев. В 1800 г. Д. окончил курс училища и затем в течение двух лет изучал практически право у адвоката в Новогрудке, приобретая вместе с тем знания в архивном деле, так как для ведения судебных дел нужно было ему рыться в архивах, читать старинные документы. Но хотя в 1805 году Д. и получил патент на „земскую регенцию”, но уклонился от профессии адвоката и в 1807 г. принял на себя ведение дел графа Неселовского, воеводы новогрудского. Недолго однако пробыл Д. на новом месте. В следующем году он собрался из патриотизма поступить в войско, формировавшееся тогда в великом герцогстве варшавском, но письмо его об этом было перехвачено на почте; Д. был арестован в марте 1808 года и отправлен в Петербург, где и пробыл в заключении до конца года. Затем Д. лишен был дворянства и отдан в солдаты во 2-ю дивизию, стоявшую в Омске. На пути в Сибирь Д. начал свой дневник, который вел он потом до 1821 года. Когда отношения к Наполеону побудили русское правительство сосредоточить армию на западной границе, полк, в котором служил Д., был передвинут из Сибири в Бобруйск. Здесь Д., по выражению одного из своих биографов, „устроил себе выезд в Польшу”, пропал без вести, и вещи его, как умершего, отосланы были на его родину, в Слуцкий уезд. Чарноцкий воскрес уже в Варшаве, куда он явился сначала под именем Зориана Любральского. Под этим именем он принимал участие в 1812 г. в походах великой армии до взятия Смоленска. Лишь по окончании похода, оставшись на жительство в Галиции, он окончательно принял имя Зориана Доленги-Ходаковского, не имея возможности, как дезертир, воспользоваться амнистией, дарованной императором Александром I всем полякам, принявшим сторону Наполеона. В Галиции Д. отдался давней своей склонности к исследованию народных песен и преданий, урочищ, могил, древних кладбищ, городищ и их названий, мечтая в то же время о более широком изучении славянства и о приискании средств к этому. В 1818 г. он напечатал на польском языке первую статью свою: „О славянщине пред христианством”, а в 1819 г. — на русском: „Разыскания касательно русской истории”. В обоих трудах этих Д. настаивал на необходимости тщательного изучения живой старины, между прочим городищ, которые, по его мнению, являются остатками священных оград, где некогда совершались языческие обряды. Для осуществления своих планов Д. обратился сначала к куратору Виленского университета, кн. Чарторижскому, но потерпел неудачу и поэтому решил попытать счастия в Петербурге. Не имея средств, Д. совершил поездку туда, испытывая в дороге всевозможные лишения и находя поддержку лишь в г-же Констанции Флеминг, одновременно с ним ехавшей в Петербург. В ней Д. увидел необходимую для себя спутницу в будущих этнографических своих странствиях и обвенчался с ней на пути, во Пскове, где нашелся ксендз. По прибытии в Петербург Д. успел заинтересовать своими планами этнографических экскурсий известного мецената, графа Николая Петровича Румянцева, и министра народного просвещения, князя Александра Николаевича Голицына. Составленный Д. проект археологического путешествия по России передан был на рассмотрение Карамзина и главного правления училищ, был ими одобрен и затем удостоился 4 июля 1820 г. Высочайшего утверждения. Путешествие должно было продолжаться четыре года, на издержки назначено было 3000 р. План путешествия был распубликован в журналах (см., напр., „Сын Отечества”, 1820, ч. 63), причем Д. просил „всех внуков Радогоста содействовать ему в изысканиях древнейших памятников их знаменитых предков”. Предполагая предаться изучению быта русских славян в самых широких размерах, Д. не мог оставаться на почве национальной польской исключительности и, по замечанию Лелевеля, начал во время жизни в Петербурге „сходить с польского света”. Д. находил, что славянский Восток, вследствие отсутствия католической нетерпимости к народным элементам, сохранил более архаических преданий чем славянский Запад. Путешествие Д. началось в августе 1820 г. Вместе с женой, „неразлучной товаркой” по путешествию, он посетил места по Неве и Ладоге, раскапывал курганы и могилы около Новгорода и Твери и в начале 1821 г. прибыл наконец в Москву. В Москве Д. занялся изучением подробных карт России по данным межевой канцелярии, составил общую карту славянского „городства” и огромный географический словарь, оставшийся в рукописи. В 1822 г. Д. прислал из Москвы в Петербург донесение о результатах своего путешествия, и оно отдано было на рассмотрение известному Калайдовичу. Как ученый, Калайдович не сочувствовал выводам Д. в теории городищ, находил его выводы произвольными, и поэтому отзыв его о донесении Д. был неблагоприятный. Вследствие этого Д. лишился правительственной поддержки и, вместе с тем, почти всяких средств к существованию; к довершению несчастья, в это время умерла его жена. В 1823 г. Д. женился во второй раз и принял должность управляющего у одного земляка, тверского помещика, продолжая в то же время свои этнографические работы. Ho труды и лишения надорвали силы Д. 17 ноября 1825 г. Д. скоропостижно скончался в Тверской губернии, в селе Петровском. Множество оставшихся после Д. рукописных трудов, в том числе, географический словарь, поступило впоследствии в Императорскую Публичную библиотеку. Из них М. И. Погодин напечатал в „Русском Историческом Сборнике” работу Д.: „Пути сообщения в древней России”, и составленную им на основании черновых набросков Д. обширную статью: „Историческая система Ходаковского”, а также „Отрывок из путешествия Ходаковского — Ладога, Новгород” и „Донесение о первых успехах в России Зориана Долуги-Ходаковского из Москвы 13 липца (июля) 1822 г.”.

Критическое обозрение всех материалов для биографии Доленги-Ходаковского, а также оценку его трудов см. в „Истории русской этнографии”, A. H. Пыпина, т. 3, 38—87.

Inny opis postaci z kolejnego rosyjskiego źródła:

Родился в селе Подгайная близ Несвижа в районе Новогрудка. Происходил из шляхетской семьи, отец ― Якуб Чарноцкий, эконом и арендатор в панских поместьях, мать ― Секундина Бородич. Начальное домашнее воспитание получил в доме Ксаверия Чарноцкого, затем в Слуцком католическом училище.

В 1801 году переехал в Минск, работал домашним учителем, самостоятельно изучал право. В 1802—1804 годах проходил юридическую практику в Новогрудке, в конце 1805 года сдал экзамен по юриспруденции. В 1807 году поступил управляющим имения Вороничи, принадлежавшем бывшему воеводе новогрудскому графу Юзефу Неселовскому. В 1814—1818 годах работал библиотекарем Кременецкого лицея, в библиотеке опекуна Виленского учебного округа Адама Чарторыйского в Пулавах Люблинского воеводства. В минских архивах изучал местные акты и грамоты.

Отвечая на письмо звавшего его в наполеоновскую армию племянника графа Неселовского, Чарноцкий писал, что приедет весной 1809 года «под стяги белых орлов, под приказания самого ума [Наполеона], чтобы служить любимой Отчизне»[2]. Письмо было перехвачено, и Адама арестовали и после допроса отправили в Санкт-Петербург, в Петропавловскую крепость. По решению суда был пожизненно определён в солдаты и отправлен в Омск. В 1811 году дивизию перевели в Бобруйск. Здесь Чарноцкий решил бежать: бросил одежду на берегу Березины, чтобы его посчитали утонувшим, пробрался в Варшаву и передал французам план Бобруйска. Его определили писарем батальонной канцелярии в корпус маршала Даву[3].

После поражения Наполеона Чарноцкий скрывался на Волыни, взяв себе имя Доленга-Ходаковский. В усадьбе Тадеуша Чацкого в Порицке он познакомился с рукописными материалами по этнографии, фольклору и языку Литвы и Белорусии.

Особенную роль в судьбе Чарноцкого сыграл князь Адам Чарторыйский, пославший его в Краковский университет знакомиться с польской исторической наукой. Некоторое время Доленга-Ходаковский провёл в Галиции, на Львовщине, в Киеве, Чернигове и Гомеле, занимаясь описанием древностей и сбором фольклора.

Путешествовал по Польше, Галиции и Полесью. 14 декабря 1818 года впервые в Белоруссии получил от Виленского университета открытый лист на право проведения археологических раскопок. Исследовал городища в Полоцке, Витебске, Турове, Бобруйском уезде, окрестности Бреста, Гомеля, Могилёва и деревни Старое Село Витебского повета, производил записи фольклора, местных диалектов, обрядов.

В 1819 году Ходаковский стал членом Варшавского товарищества друзей науки и Петербургского Вольного общества любителей российской словесности, а годом позже — Московского общества истории и древностей Российских.

Получив в 1819 году от Адама Чарторыйского деньги и рекомендации к президенту Петербургской академии наук графу Сергею Уварову, отправился в Петербург, по пути останавливаясь в Рогачёве, Быхове, Витебске и других местах. В поездке он встретил Констанцию Флеминг; в Пскове пара обвенчалась. Поездка в Петербург оказалась успешной: работы Зориана Доленги-Ходаковского вызвали интерес графа Н. П. Румянцева и князя А. Н. Голицына, министра народного просвещения. Составленный Ходаковским проект археологического путешествия по России был передан на рассмотрение Н. М. Карамзину и в Главное управление училищ, был одобрен и 4 июля 1820 года удостоен Высочайшего утверждения.

Путешествие началось в августе 1820 года, а в 1822 года Ходаковский прислал в Петербург донесение о результатах своего путешествия, которое было отдано на рассмотрение К. Ф. Калайдовичу, известному археологу и филологу. До этого, осенью 1821 года, Доленга-Ходаковский поселился в Москве, где у него сложились дружеские отношения с Михаилом Погодиным, Петром Киреевским, Константином Калайдовичем, а также издателем «Московского телеграфа» Николаем Полевым. Калайдович дал неблагоприятный отзыв теории городищ Ходаковского. Вследствие этого Доленга-Ходаковский лишился правительственной поддержки и одновременно почти всяких средств к существованию, влез в долги и вынужден был переехать управляющим в село Петровское Тверского уезда, принадлежащее помещику Мацкевичу, где умер 17 ноября 1825 года. 

Tłumaczenie automatyczne – z którego dowiecie się o Dołędze-Chodakowskim więcej niż z jakichkolwiek polskich materiałów na jego temat. Mówi to bardzo wiele o tym w jakim żyjemy kraju – w jakiejś żałosnej imitacji Polski, która kiedyś była jednym z ważniejszych centrów kultury i tradycji Świata, a przynajmniej Euro-Azji. Było to nie tak dawno bo jeszcze w roku 1794 – a więc na przełomie XVIII i XIX wieku. Zdaje się, że od tamtego czasu minęła cała poka „lodowcowa” i prawdę pogrzebano pod lodospadami kłamstwa i fałszerstwa okupantów i kolonizatorów polskiej Rzeczpospolitej Szlacheckiej (Rzeczpospolitej Obojga Narodów). Tak zwana nauka polska i wszystkie wydziały historyczne „polskich” uniwersytetów jakie obecnie funkcjonują jakoś wcale nie zamierzają zajmować się przywracaniem polskości i dumy narodowej Polakom. Wręcz odwrotnie, z mojej obserwacji wynika, że jest to ostoja poglądów kołtuńskiego watykańskiego katolicyzmu zmieszana z lewackimi materialistycznymi bełkotami jaśnieoświeconymi środowisk czerwonej międzynarodówki reprezentujących sądy rodem z Berlina i Brukselki.

Dolenga-Chodakowski, Zorian, pseudonim potoczny i literacki słynnego archeologa i etnografa Adama Czarnotskiego; urodził się w województwie mińskim w 1784 r., zmarł w Moskwie w 1825 r. Jego ojciec, szlachcic polski, stracił majątek w czasie niepokojów politycznych, jakie nękały Rzeczpospolitą Obojga Narodów w ostatnich latach jej istnienia i nie mógł dać synowi żadnych edukacja. W związku z tym zaprowadził D. do bogatych krewnych w obwodzie słuckim, którzy umieścili go w szkole rejonowej słuckiej. Tutaj D. już we wczesnej młodości odkrył szczególną miłość do kolekcjonowania pieśni ludowych oraz studiowania ludowych legend i zwyczajów. W 1800 r. D. ukończył kurs w tej szkole, a następnie przez dwa lata studiował praktycznie prawo u prawnika w Nowogródku, zdobywając jednocześnie wiedzę z zakresu spraw archiwalnych, gdyż aby prowadzić sprawy sądowe, musiał szperać w archiwach i czytać starożytne dokumenty. Ale chociaż w 1805 r. D. otrzymał patent na „regencję ziemską”, uniknął zawodu prawnika i w 1807 r. przejął sprawy hrabiego Niesielowskiego, gubernatora Nowogródka. D. nie pozostał jednak długo w nowym miejscu. W następnym roku z powodów patriotycnych zamierzał wstąpić do formującej się wówczas armii w Wielkim Księstwie Warszawskim, ale jego list w tej sprawie został przechwycony na poczcie; D. został aresztowany w marcu 1808 r. i zesłany do Petersburga, gdzie przebywał w więzieniu do końca roku. Następnie D. został pozbawiony tytułu szlacheckiego i wysłany jako żołnierz do 2. dywizji stacjonującej w Omsku

[CB czytaj: został zesłany na Syberię].

W drodze na Syberię D. rozpoczął pisać swój dziennik, który prowadził następnie do 1821 roku. Kiedy stosunki z Napoleonem skłoniły rząd rosyjski do skoncentrowania armii na zachodniej granicy, pułk, w którym służył D., został przeniesiony z Syberii do Bobrujska. Tutaj D., jak mówi jeden z jego biografów, „zaaranżował sobie wyjazd do Polski”, zaginął, a jego rzeczy, jakby umarł, wysłano do ojczyzny, do obwodu słuckiego. Czarnotski zmartwychwstał w Warszawie, gdzie po raz pierwszy wystąpił pod pseudonimem Zorian Lubralski. Pod tym pseudonimem brał udział w 1812 roku w kampaniach wielkiej armii aż do zdobycia Smoleńska. Dopiero pod koniec kampanii, pozostając w Galicji, przyjął ostatecznie nazwisko Zorian Dolenga-Chodakowski, nie mogąc jako dezerter skorzystać z amnestii udzielonej przez cesarza Aleksandra I wszystkim Polakom, którzy stanęli po stronie Napoleona. W Galicji D. oddawał się swojej wieloletniej skłonności do studiowania pieśni i legend ludowych, traktatów, napisów nagrobnych, starożytnych cmentarzy, osad i ich nazw miejscowych, marząc jednocześnie o szerszych badaniach nad Słowianami i znalezieniu na to funduszy. W 1818 r. opublikował swój pierwszy artykuł w języku polskim: „O słowiańskości przed chrześcijaństwem”, a w 1819 r. – w języku rosyjskim: „Badania nad historią Rosji”. W obu tych pracach D. podkreślał konieczność dokładnego zbadania żywej starożytności, m.in. osad, będących jego zdaniem pozostałością po sakralnych ośrodkach i chramach, w których niegdyś sprawowano pogańskie obrzędy.

Aby zrealizować swoje plany, D. zwrócił się najpierw do kustosza Uniwersytetu Wileńskiego, księcia. Czartoryskiego, ale mu się to nie udało i dlatego postanowił spróbować szczęścia w Petersburgu. Nie mając środków finansowych, D. udał się tam, doświadczając najróżniejszych trudności w drodze i znajdując wsparcie jedynie u pani Konstancji Fleming, która w tym samym czasie jechała z nim do Petersburga. W niej D. widział dla siebie niezbędną towarzyszkę swoich przyszłych wędrówek etnograficznych i poślubił ją po drodze, w Pskowie, gdzie znalazł się odpowiedni katolicki ksiądz.

Po przybyciu do Petersburga D. zdołał zainteresować planami wypraw etnograficznych słynnego filantropa hrabiego Mikołaja Pietrowicza Rumiancewa i ministra edukacji publicznej księcia Aleksandra Nikołajewicza Golicyna. Projekt podróży archeologicznej po Rosji opracowany przez D. został przedłożony Karamzinowi i zarządowi szkół głównych do rozpatrzenia, został przez nich zatwierdzony i uzyskał najwyższą aprobatę 4 lipca 1820 roku. Podróż miała trwać cztery lata, a na wydatki przeznaczono 3000 rubli. Plan podróży opublikowano w czasopismach (patrz np. „Syn Ojczyzny”, 1820, część 63), a D. prosił „wszystkich wnuków Radogosta o pomoc w badaniu najstarszych zabytków ich słynnych przodków. ” Chcąc na jak najszerszą skalę oddać się studiom nad życiem Słowian rosyjskich, D. nie mógł pozostać w oparciu o narodową ekskluzywność polską i, jak zauważył Lelewel, w czasie swego życia w Petersburgu zaczął „odchodzić od polskości.”

[CB – To zdanie cytowane z Lelewela bardzo dużo o nim mówi, jako o wyjątkowo nieciekawej postaci. Dla Lelewela nie liczyła się najwyraźniej ani prawda historyczna, ani prawda naukowa. Był on w kręgach polskich autorytetem i wzorcowym przedstawicielem „nowoczesnej” prusackiej „nauki”, światowcem, Berlińczykiem, uchodzącym za patriotę z powodu ultrakatolicyzmu jaki reprezentował. Dzisiaj (2025) mógłby występować jako ekspert w państwowej telewizji „polskiej” zarządzanej przez Berlin za pośrednictwem ludzi Donalda Tuska. Mógłby też być ekspertem w poprzedniej wersji tej telewizji z lat 2015 -2023 jako propagandowej szczekaczki katolicko-watykańskiej. Poniżej macie cytat z Chodakowskiego jakim zasłużył sobie na potępienie „naukowca” Lelewela, który do dzisiaj jest wielkim autorytetem dla „polskich historyków” akademickich.

D. stwierdził, że słowiański Wschód, ze względu na brak katolickiej nietolerancji wobec elementów ludowych, zachował bardziej archaiczne tradycje niż słowiański Zachód.

Podróż D. rozpoczęła się w sierpniu 1820 r. Wraz z żoną, „nieodłączną towarzyszką” podróży, odwiedził miejsca nad Newą i Ładogą, odkopał kopce i groby w pobliżu Nowogrodu i Tweru, by na początku 1821 r. ostatecznie przybyć do Moskwy. W Moskwie D. zaczął studiować szczegółowe mapy Rosji według danych urzędu geodezyjnego, sporządził ogólną mapę słowiańskiech „osad” i ogromny słownik geograficzny, który pozostał w rękopisie. W 1822 r. D. przesłał z Moskwy do Petersburga meldunek o wynikach swojej podróży, który został przekazany do rozpatrzenia znanemu archeologowi i filologowi K. F. Kałajdowiczowi. Jako naukowiec Kałajdowiczow nie sympatyzował z wnioskami D. na temat teorii starożytnych osad, uznał jego wnioski za arbitralne i dlatego jego recenzja raportu D. była nieprzychylna. W rezultacie D. utracił pomoc państwa i jednocześnie prawie wszystkie środki utrzymania; Na domiar złego w tym czasie zmarła jego żona.

W 1823 r. D. ożenił się po raz drugi i przyjął stanowisko zarządcy od rodaka, ziemianina twerskiego, kontynuując jednocześnie pracę etnograficzną. Jednak praca i trudy nadwyrężyły siły D. 17 listopada 1825 r. D. zmarł nagle w obwodzie twerskim, we wsi Pietrowskie.

Wiele rękopiśmiennych dzieł pozostawionych przez D., w tym słownik geograficzny, trafiło następnie do Cesarskiej Biblioteki Publicznej. Spośród nich M.I. Pogodin opublikował pracę D. w „Russian Historical Collection”: „Drogi komunikacji w starożytnej Rosji” oraz obszerny artykuł, który opracował na podstawie wstępnych szkiców D.: „The Historical System of Chodakowski”, a także „Fragment podróży Chodakowski – Ładoga, Nowogród” i „Raport o pierwszych sukcesach w Rosji Zoriana Dolugi-Chodakowskiego z Moskwy 13 liptsa (lipiec) 1822.” Krytyczny przegląd wszystkich materiałów do biografii Dolengi-Chodakowskiego, a także ocena jego twórczości, zob. „Historia etnografii rosyjskiej”, A. N. Pypin, t. 3, 38-87.

Kolejny tekst:

Urodzony we wsi Podgainaya koło Nieświeża w obwodzie nowogródzkim. Pochodził z rodziny szlacheckiej, jego ojcem był Jakub Czarnotski, gospodarz i dzierżawca dóbr, matką Sekundina Borodich. Początkową edukację domową pobierał w domu Ksawerego Czarnotskiego, następnie w słuckiej szkole katolickiej. W 1801 przeniósł się do Mińska, pracował jako nauczyciel domowy i samodzielnie studiował prawo. W latach 1802-1804 odbywał praktykę prawniczą w Nowogródku, a pod koniec 1805 roku zdał egzamin prawniczy. W 1807 r. został zarządcą majątku Woroniczi, który należał do byłego namiestnika nowogródzkiego, hrabiego Józefa Niesielowskiego. W latach 1814-1818 pracował jako bibliotekarz w Liceum Krzemienieckim, w bibliotece opiekuna wileńskiego okręgu oświatowego Adama Czartoryskiego w Puławach w województwie lubelskim. Studiowałem lokalne akty i statuty w archiwach w Mińsku. W odpowiedzi na list swego bratanka, hrabiego Niesielowskiego, który zaprosił go do wstąpienia do armii napoleońskiej, Czarnotski napisał, że przybędzie wiosną 1809 r. „pod sztandarami białych orłów, pod rozkazami własnego umysłu [Napoleona], aby służyć swojej ukochanej Ojczyźnie”[2]. List został przechwycony, a Adama aresztowano i po przesłuchaniu wysłano do Petersburga, do Twierdzy Piotra i Pawła. Decyzją sądu został przydzielony na dożywocie jako żołnierz zesłany do Omska. W 1811 roku dywizję przeniesiono do Bobrujska. Tutaj Czarnotski zdecydował się na ucieczkę: rzucił ubranie na brzeg Berezyny, aby uznano go za utopionego, przedostał się do Warszawy i przekazał plan Bobrujska Francuzom. Został mianowany urzędnikiem kancelarii batalionu w korpusie marszałka Davouta [3]. Po klęsce Napoleona Czarnotski ukrywał się na Wołyniu, przyjmując nazwisko Dolenga-Chodakowski. W majątku Tadeusza Czatskiego w Poricku zapoznał się z rękopiśmiennymi materiałami dotyczącymi etnografii, folkloru oraz języka litewskiego i białoruskiego. Szczególną rolę w losach Czarnotskiego odegrał książę Adam Czartoryski, który wysłał go na Uniwersytet Krakowski, aby zapoznał się z polską nauką historyczną. Dolenga-Chodakowski przebywał trochę w Galicji, obwodzie lwowskim, Kijowie, Czernihowie i Homlu, opisując starożytności i zbierając folklor. Podróżował po Polsce, Galicji i Polesiu. 14 grudnia 1818 roku po raz pierwszy na Białorusi otrzymał otwarte świadectwo Uniwersytetu Wileńskiego na uprawnienia do prowadzenia wykopalisk archeologicznych. Eksplorował osady w Połocku, Witebsku, Turowie, obwodzie bobrujskim, okolicach Brześcia, Homla, Mohylewa i wsi Staroje Sioło w powiecie witebskim, sporządzał zapisy folkloru, lokalnych gwar i obrzędów. W 1819 r. Chodakowski został członkiem Warszawskiego Towarzystwa Przyjaciół Nauk i petersburskiego Wolnego Towarzystwa Miłośników Literatury Rosyjskiej, a rok później Moskiewskiego Towarzystwa Historii i Starożytności Rosji. Otrzymawszy pieniądze i rekomendacje od Adama Czartoryskiego w 1819 r. dla prezesa petersburskiej Akademii Nauk hrabiego Siergieja Uvarowa, udał się do Petersburga, zatrzymując się po drodze w Rogaczowie, Bychowie, Witebsku i innych miejscowościach. Podczas podróży poznał Constance Fleming; Para pobrała się w Pskowie. Wycieczka do Petersburga zakończyła się sukcesem: dzieła Zoriana Dolengi-Khodakowskiego wzbudziły zainteresowanie hrabiego N.P. Rumiancewa i księcia A.N. Golicyna, Ministra Edukacji Publicznej. Projekt podróży archeologicznej po Rosji sporządzony przez Chodakowskiego został przedstawiony do rozpatrzenia N.M. Karamzinowi i Głównej Dyrekcji Szkół, został zatwierdzony i 4 lipca 1820 r. uzyskał Najwyższą Aprobatę.

Podróż rozpoczęła się w sierpniu 1820 r., a w 1822 r. Chodakowski wysłał do Petersburga raport o wynikach swojej podróży, który został przedłożony do rozpatrzenia znanemu archeologowi i filologowi K. F. Kalaidowiczowi. Wcześniej jesienią 1821 r. Dolenga-Chodakowski osiadł w Moskwie, gdzie nawiązał przyjazne stosunki z Michaiłem Pogodinem, Piotrem Kirejewskim, Konstantinem Kalaidowiczem, a także wydawcą „Moskiewskiego Telegrafu” Nikołajem Polewem. Kalaidovich nieprzychylnie ocenił teorię Chodakowskiego dotyczącą starożytnych osad. W rezultacie Dolenga-Chodakowski stracił wsparcie rządu, a jednocześnie prawie wszystkie środki utrzymania, popadł w długi i został zmuszony jako zarządca do przeniesienia się do wsi Pietrowskie w obwodzie twerskim, należącej do właściciela ziemskiego Mackiewicza, gdzie zmarł 17 listopada 1825 r.

Nie będziemy tutaj oceniać rzetelności rosyjskiej wersji życiorysu Zoriana Chodakowskiego vel Czarnockiego, przedstawiamy ją niejako na uboczu głównego wątku, którym jest rozprawa nad imieniem Soren i jego wariantami słowiano-aryjskimi. Chętnych, którzy chcieliby porównać te wiadomości z polskojęzyczną wersją wikipedyczną, która w jakiś sposób wybiórczy uzupełnia ten obraz odsyłamy tutaj: https://pl.wikipedia.org/wiki/Zorian_Do%C5%82%C4%99ga-Chodakowski

Zara-t-Ustra (Zaratusztra / Zarduszt / Zoroaster albo Zaratustra lub Zar-Zduszt)

Tak dochodzimy wreszcie do Zoroastra czyli Zara-Tustry, Zar-zduszta oraz etymologii jego imienia jaką podają Anglicy w swojej wersji wikipedii:

Zoroaster albo Zaratustra lub Zar-Zduszt.

https://en.wikipedia.org/wiki/Zoroaster?variant=zh-cn):

Zoroaster’s name in his native language, Avestan, was probably Zaraθuštra. His translated name, „Zoroaster”, derives from a later (5th century BC) Greek transcription, Zōroastrēs (Ζωροάστρης),^[19] as used in Xanthus’s Lydiaca (Fragment 32) and in Plato’s First Alcibiades (122a1). This form appears subsequently in the Latin Zōroastrēs, and, in later Greek orthographies, as Ζωροάστρις, Zōroastris. The Greek form of the name appears to be based on a phonetic transliteration or semantic substitution of Avestan zaraθ– with the Greek ζωρός, zōros (literally 'undiluted’) and the BMAC substrate -uštra with ἄστρον, astron, ’star’.

In Avestan, Zaraθuštra is generally accepted to derive from an Old Iranian *Zaratuštra-; The element half of the name (-uštra-) is thought to be the Indo-Iranian root for 'camel’, with the entire name meaning 'he who can manage camels’.^[20][i] Reconstructions from later Iranian languages—particularly from the Middle Persian (300 BC) Zardusht,^{[further explanation needed]} which is the form that the name took in the 9th- to 12th-century Zoroastrian texts—suggest that *Zaratuštra- might be a zero-grade form of *Zarantuštra-.^[20] Subject then to whether Zaraθuštra derives from *Zarantuštra- or from *Zaratuštra-, several interpretations have been proposed.^[j]

If Zarantuštra is the original form, it may mean 'with old/aging camels’,^[20] related to Avestic zarant-^[19] (cf. Pashto zōṛ and Ossetian zœrond, 'old’; Middle Persian zāl, 'old’):^[23]

• ’with angry/furious camels’: from Avestan *zarant-, 'angry, furious’.^[24]
• ’who is driving camels’ or 'who is fostering/cherishing camels’: related to Avestan zarš-, 'to drag’.^[25]
• Mayrhofer (1977) proposed an etymology of 'who is desiring camels’ or 'longing for camels’ and related to Vedic Sanskrit har-, 'to like’, and perhaps (though ambiguous) also to Avestan zara-.^[24]
• ’with yellow camels’: parallel to Younger Avestan zairi-.^[26]

The interpretation of the [-θ-] Error: {{Transliteration}}: transliteration text not Latin script (pos 2) (help) (/θ/) in the Avestan zaraθuštra was for a time itself subjected to heated debate because the [-θ-] Error: {{Transliteration}}: transliteration text not Latin script (pos 2) (help) is an irregular development: as a rule, *zarat- (a first element that ends in a dental consonant) should have Avestan zarat- or zarat̰- as a development from it. Why this is not so for zaraθuštra has not yet been determined. Notwithstanding the phonetic irregularity, that Avestan zaraθuštra with its [-θ-] Error: {{Transliteration}}: transliteration text not Latin script (pos 2) (help) was linguistically an actual form is shown by later attestations reflecting the same basis.^[20] All present-day Iranian-language variants of his name derive from the Middle Iranian variants of Zarθošt, which, in turn, all reflect Avestan’s fricative [-θ-] Error: {{Transliteration}}: transliteration text not Latin script (pos 2) (help).^{[citation needed]}

In Middle Persian, the name is 𐭦𐭫𐭲𐭥𐭱𐭲, Zardu(x)št,^[27] in Parthian Zarhušt,^[28] in Manichaean Middle Persian Zrdrwšt,^[27] in Early New Persian Zardušt,^[27] and in modern (New Persian), the name is زرتشت, Zartosht.

The name is attested in Classical Armenian sources as Zradašt (often with the variant Zradešt).^[20] The most important of these testimonies were provided by the Armenian authors Eznik of Kolb, Elishe, and Movses Khorenatsi.^[20] The spelling Zradašt was formed through an older form which started with *zur-, a fact which the German Iranologist Friedrich Carl Andreas (1846–1930) used as evidence for a Middle Persian spoken form *Zur(a)dušt.^[20] Based on this assumption, Andreas even went so far to form conclusions from this also for the Avestan form of the name.^[20] However, the modern Iranologist Rüdiger Schmitt rejects Andreas’s assumption, and states that the older form which started with *zur- was just influenced by Armenian zur (’wrong, unjust, idle’), which therefore means that „the name must have been reinterpreted in an anti-Zoroastrian sense by the Armenian Christians”.^[20] Furthermore, Schmitt adds: „it cannot be excluded, that the (Parthian or) Middle Persian form, which the Armenians took over (Zaradušt or the like), was merely metathesized to pre-Arm. *Zuradašt„.^[20]

Imię Zoroastra w jego ojczystym języku, awestyjskim, brzmiało prawdopodobnie Zaraθuštra. Jego przetłumaczone imię, „Zoroaster”, pochodzi z późniejszej (V w. p.n.e.) greckiej transkrypcji, Zōroastrēs (Ζωροάστρης),[19] użytej w Lydiaca (Fragment 32) Ksantosa i w Pierwszym Alcybiadesie Platona (122a1).

Ta forma pojawia się później w łacińskim Zōroastrēs, a w późniejszych greckich ortografiach jako Ζωροάστρις, Zōroastris. Grecka forma nazwy wydaje się być oparta na transliteracji fonetycznej lub semantycznej substytucji awestyjskiego zaraθ- z greckim ζωρός, zōros (dosłownie „nierozcieńczony”) i substracie BMAC -uštra z ἄστρον, astron, „gwiazda”.

Zara-t  – Uszas / Usz-tra zaraz zaras zoros – Zorza, chodzi o zorzę a nie gwiazdę Grecy przrerobili ja na astron

W awestyjskim Zaraθuštra jest powszechnie uznawane za pochodną staroirańskiego *Zaratuštra-; Uważa się, że człon połowy nazwy (-uštra-) jest indoirańskim rdzeniem słowa „wielbłąd”, a całe imię oznacza „ten, który potrafi zarządzać wielbłądami”.[20][i]

Rekonstrukcje z późniejszych języków irańskich — szczególnie z języka średnioperskiego (300 p.n.e.) Zardusht, [potrzebne dalsze wyjaśnienie], który jest formą, jaką imię to przybrało w tekstach zaratustryjskich z IX–XII wieku — sugerują, że *Zaratuštra- może być formą stopnia zerowego *Zarantuštra-.[20]

W zależności od tego, czy Zaraθuštra pochodzi od *Zarantuštra- czy od *Zaratuštra-, zaproponowano kilka interpretacji.[j] Jeśli Zarantuštra jest oryginalną formą, może oznaczać „ze starymi/starzejącymi się wielbłądami”[20], związane z awestyjskim zarant-[19] (por. paszto zōṛ i osetyjskie zœrond, „stary”; środkowoperski zāl, „stary”):[23] „z rozgniewanymi/wściekłymi wielbłądami”: od awestyjskiego *zarant-, „rozgniewany, wściekły”.[24] „kto prowadzi wielbłądy” lub „kto opiekuje się/pielęgnuje wielbłądy”: związane z awestyjskim zarš-, „ciągnąć”.[25]

Mayrhofer (1977) zaproponował etymologię „pożądającego wielbłądów” lub „tęskniącego za wielbłądami” i powiązaną z wedyjskim sanskryckim har-, „lubić”, a być może (choć niejednoznacznie) także z awestyjskim zara-.[24] „z żółtymi wielbłądami”: analogicznie do młodszego awestyjskiego zairi-.[26] I nterpretacja [-θ-] Błąd: {{Transliteracja}}: tekst transliteracji nie jest w alfabecie łacińskim (pos 2) (pomoc) (/θ/) w awestyjskim zaraθuštra była przez pewien czas przedmiotem gorącej debaty, ponieważ [-θ-] Błąd: {{Transliteracja}}: tekst transliteracji nie jest w alfabecie łacińskim (pos 2) (pomoc) jest nieregularnym rozwojem: z reguły *zarat- (pierwszy element kończący się spółgłoską zębową) powinien mieć awestyjski zarat- lub zarat̰- jako rozwój z niego. Dlaczego nie jest tak w przypadku zaraθuštra, nie zostało jeszcze ustalone. Pomimo nieregularności fonetycznej, że awestyjski zaraθuštra ze swoim [-θ-] Błąd: {{Transliteracja}}: tekst transliteracji nie jest w alfabecie łacińskim (pos 2) (pomoc) był językowo rzeczywistą formą, pokazują późniejsze poświadczenia odzwierciedlające tę samą podstawę.[20] Wszystkie współczesne irańskojęzyczne warianty jego imienia pochodzą od środkowoirańskich wariantów Zarθošt, które z kolei odzwierciedlają awestyjską spółgłoskę szczelinową [-θ-]. Błąd: {{Transliteracja}}: tekst transkrypcji nie jest w alfabecie łacińskim (poz. 2) (pomoc).[potrzebne źródło] W średnioperskim imię to brzmi 𐭦𐭫𐭲𐭥𐭱𐭲, Zardu(x)št,[27] w partyjskim Zarhušt,[28] w manichejskim średnioperskim Zrdrwšt,[27] we wczesnonowoperskim Zardušt,[27] a we współczesnym (nowoperskim) imię to brzmi زرتشت, Zartosht.

Imię to jest poświadczone w klasycznych źródłach ormiańskich jako Zradašt (często z wariantem Zradešt)[20]. Najważniejsze z tych świadectw zostały dostarczone przez ormiańskich autorów Eznika z Kolb, Elisze i Movsesa Khorenatsiego[20].

Pisownia Zradašt została utworzona poprzez starszą formę, która zaczynała się od *zur-, fakt, który niemiecki iranolog Friedrich Carl Andreas (1846–1930) wykorzystał jako dowód na istnienie mówionej formy średnioperskiej *Zur(a)dušt[20]. Opierając się na tym założeniu, Andreas posunął się nawet do wyciągnięcia wniosków z tego również dla awestyjskiej formy tego imienia[20]. Jednak współczesny iranolog Rüdiger Schmitt odrzuca założenie Andreasa i stwierdza, że ​​starsza forma, która zaczynała się od *zur-, została po prostu pod wpływem ormiańskiego zur („niesłuszny, niesprawiedliwy, bezczynny”), co oznacza, że ​​„nazwa ta musiała zostać zinterpretowana w antyzoroastryjskim sensie przez ormiańskich chrześcijan”.[20] Ponadto Schmitt dodaje: „nie można wykluczyć, że (partyjska lub) środkowoperska forma, którą przejęli Ormianie (Zaradušt lub podobna), została jedynie zmetatezowana do przedarm. *Zuradašt”.[20]

ZOROASTER

i. THE NAME

The Gathic form and its derivatives. The authentic form of Zoroaster’s name is that attested in his own songs, the Gathas, Old Av. Zaraθuštra– (Old Avestan [OAv.] and Young Avestan [YAv.] references are fully listed by Schlerath, 1971, pp. 134 f.), on which are based regular derivatives like zaraθuštri– “descending from Zoroaster” or zaraθuštrō.təma– “most Zoroastrian.” Although phonetically an irregular development (see below), the Av. form with its –θ– was linguistically an actual form, as is shown by later attestations reflecting the same basis: Man. Parth. zrhwšt (Zar(a)hušt, with –h– from *-θ-), Man. Sogd. zrwšc, ʾzrʾwšc, Mazdean Sogd. zr(ʾ)wšc (Z(a)rušč,) from which come also Man. Uighur zrwšc and Chinese suo-luo-ći̯e (cf. the references in Bailey, 1953, p. 40, n . 6). In contrast to these forms, however, the Persian ones, viz. Book Pahlavi and Mid. Pers. inscriptional zltw(h)št Zar(a)du(x)št (with –ušt from –uxšt, which is the regular outcome of *-uršt < OIr. *-uštra-) and NPers. Zartušt, –dušt, Zarātušt, –δušt (on which are based Syr. Zardušt, Z(a)rādušt, and Ar. Zarā/ăḏušt) as well as Man. Mid. Pers. zrdrwšt (Zar(a)društ likewise showing metathesis of an original *Zar(a)duršt) require an earlier form with internal –t-, *Zaratuštra-, the same that underlies Av. Zaraθuštra-. (The assumption of a despirantisation of –θ– to –t- for the Persian forms does not help.) The reflex of a form with either –θ– or –t– is present also in Aram. zrtštrš = *Zaraθ/tuštriš (proper name or common noun) on a 4th century seal (cf. Schmitt, 1997, pp. 922 f.).

Also quite close to the Avestan form are Skt. Jarathuśtra– (in Neriyosangh’s translation of the Avesta) and Byzantine Gk. Zarathroústēs (with metathesis only; in Cosmas of Jerusalem [8th cent.], who elsewhere has the variant Zōrothrystēs, which is reshaped after the Greek standard form Zōroástrēs). From the same basis comes (only with anticipation of r and dissimilatory shortening in *Zarathr° ) the form Zathrāstēs, the name of “an Aryan law-giver” in Diodorus 1.94.2 (cf. Schmitt, 1996, p. 94; Gnoli, 2000, p. 100). The significant formal changes and reinterpretations involved in the case of Gk. Zōroástrēs (and Zōróastris) and Arm. Zradašt, Zradešt will be discussed below, but shorter forms like Gk. Zarátās, Záratos, Zarádēs or Lat. Zaratus (see the index of Bidez–Cumont, 1938, p. 389b), possibly contractions of the prophet’s name, are not relevant to the study of the name Zaraθuštra-.

Etymology. Much has been said about the etymology of the Avestan and in general the Iranian forms of this name as well as about their attribution to certain dialects. The only point universally agreed upon is that the second element is Av. uštra– “camel” (it is found in other anthroponyms also). Since a first element ending in a dental, in this case something like *zarat-, should as a rule produce Av. *Zaraṱ.uštra– or (in continuous writing) *Zaraδuštra-, the irregular development demands some explanation. The phonological or morphological reconstructions thus far proposed to explain –θ– are all speculative. These include: an initial laryngeal in *Huštra– (Werba, 1982, p. 173), an original *ṷuštra– in the foreign word for “camel,” a basic form *Zarati-uštra– (with loss of *-i̯- in the sequence *-θi̯u-), and a postulated “OSogd.” *Zarat–huštra– (“with euphoric hu,” Gershevitch, 1995, 4a). It is more reasonable to regard the name as reflecting a dialectal origin of not genuine Avestan form, without discounting a purely phonetic explanation of –θ-, such as that proposed by Thieme, 1981, pp. 124 f., who reconstructs the form *Zaratruštra– by assuming the proleptic addition of an –r– and its subsequent dissimilation. But it is still unclear at what stage of the transmission of the Avestan texts the attested form came into being.

In general, OIr. *Zarat-uštra– is behind the various forms attested in the Iranian languages (a variant OIr. *Zara-uštra– is also postulated solely on the basis of Gk. Zōroástrēs). Several interpretations have been proposed for *zarat-, which is perhaps the zero-grade of *zarant-. One see it as *zarant– “old” (Ved. járant-; cf. Oss. zœrond), and explains it as “with old/decrepit [better: aging] camels.” A second interpretation starts from the verbal *zarat– “moving, driving” (cf. Av. zarš “to drag,” Bailey, 1953, pp. 36–42), and suggests “who is driving (i.e., can manage) camels” or “who is fostering/cherishing camels.” A third takes the verbal *zarat– “desiring, longing for” (cf. Ved. har “to like” and, despite its ambiguity, OAv. zara-), and give the meaning “who is longing for camels.” A fourth proposal sees *zarant– “angry, furious” as the base and interprets the name as “with angry/furious camels.” Finally, with the noun *zarant– “yellow” (parallel to YAv. zairi-; cf. Werba, 1982, pp. 184 f.), one has obtained the meaning “with yellow camels.”

The intensive debate of recent time (cf. Mayrhofer, 1977a, pp. 46–53; Mayrhofer, 1977b, pp. 105 f. no. 416; Mayrhofer, 1977c; Schlerath, 1977) has shown that even if the juxtaposition of OIr. *zarat– and *zara– is justified, it does not necessarily point to a verbal element *zara(t)-. Since no verbal root of such a form exists in Iranian, the only interpretation that can be “based on a word well attested, although not in Avestan” (Schmidt, 1980, p. 197), is the one mentioned in the first proposal, “with old camels.” Some of the alternatives, however, may be more plausible for semantic reasons (cf. Mayrhofer, 1977b, p. 106), particularly as “aging,” let alone “old,” may hardly be understood positively (see Mayrhofer, 1977c, p. 89 fn. 22). Thus, in the final analysis the problem remains far from settled. Also the view of Humbach (1991, pp. 8 and 10), that an allusion to Zoroaster’s name may be seen in the collocation of the rather obscure word zarəm in Y. 44.17b with the word uštrəm “camel” in Y. 44.18c (with the two separated by some 30 words), does not lead anywhere. Several more etymologies have been proposed, some quite fanciful, but none is scientifically based (for references see Mayrhofer, 1977a, pp. 44–53; Schmitt, 1996, p. 93, n. 37).

Greek Zōroástrēs. The relation of the Gk. standard form Zōroástrēs to Av. Zaraθuštra– (etc.) presents a distinct problem, since a regular rendering of this form would have produced something like Gk. *Zarathóstrēs. The form Zōroástrēs is first attested in Xanthus the Lydian (frag. 32 in Jacoby, Fragmente, IIIC, p. 758.8) and (Ps.-)Plato (Alcibiades Maior 122a1). This and its continuants (Lat. Zoroastres and the secondary Gk. formation Zōróastris, as in Plutarch and others) were often taken as important evidence, because they show no dental and differ in several respects from the Avestan form (for details see Schmitt, 1996, pp. 93–98). Nevertheless, the attempts (e.g., Markwart, 1930, pp. 24–26 and Werba, 1982, pp. 183 f.) to entirely separate Gk. Zōroástrēs from Av. Zaraθuštra– and derive it from a totally different original form, perhaps reshaped by the magi, have been unsuccessful.

The Greek form seems to have arisen from a reinterpretation based on Greek folk etymology, since -astr- certainly recalls Gk. ástra “the stars” and the initial zōro– the Gk. zōrós “pure, unmixed.” Such a double influence of folk etymology is not very likely, however, particularly insofar as the meaning and usage of zōrós are concerned. This is the reason why Gershevitch (1995, pp. 20 f.) and Schmitt (1996, pp. 96–98) dwelt on detailed phonetical explanations. Thus, Gershevitch envisaged a succession of phonetic developments, which led from OIr. *Zara-uštra– via Gk. *Zarṓstrēs through metathesis to *Zōrástrēs, merely assuming that at the last stage the common compositional vowel –o– was inserted into this trisyllabic form. Schmitt also started from an OIr. *Zara-uštra-. However, he assumed that it first produced Gk. *Zara-óstr(ēs) which changed through metathesis into an intermediate form *Zaro-ástr(ēs), which provoked the association with Gk. ástra (but was not caused by it), resulting through a subsequent formal remodeling after the theonym Ōromázēs (internally rhyming with it) in the attested form Zōroástrēs (furtherr evidence for the connections between these two names were also given).

Since the reconstructed OIr. form *Zara-uštra– is merely based on Gk. Zōroástrēs, it remains uncertain and unproven, even if it is in line with the common opinion. (The same holds true also for an alleged *Zara-huštra-, as postulated by Bartholomae, 1895–1901, p. 39, and Schlerat, 1977, pp. 133 f., because this cannot be a regular development of Zaraθuštra– at such an early date as that of the first attestations). But if accepted, one still has to justify the reconstruction of the OIr. form *Zara-uštra– and its relationship with *Zarat-uštra. There seem to be only two possibilities: either East Ir. *zarat– was substituted by Northwest Ir. *zara– (> NPers. zar) “old” (so Schlerath, 1977, pp. 129 f. ), or *zarat– was (morphologically?) adapted to *zara-, (in analogy to such compounds as Av. Dāraiiaṱ.raθa– vs. OPers. Dāraya-vauš).

Contrary to Herzfeld (1947, pp. 55 f.) and Gershevitch (1964, pp. 28b and 38ab), the form beginning with *zara– cannot be understood at all as a genuine OPers. dialectal form. And in the absence of definite proof that the adaptation of the type found in such OPers. compounds as Dāraya-vauš or Xšaya-ršan– is really a morphological process and not a phonological one (see Schlerath, 1977, pp. 127 ff.), it is not even clear whether the compound in question (*Zara(t)-uštra-) must be a verbal governing compound rather than a bahuvrīhi beginning with an adjective. As a result, the Greek rendering of the name is also without decisive value for etymologizing the ambiguous Iranian forms of it and does not help to limit the various possible solutions.

It was only from the reshaped Gk. form –ástrēs that the conception of an alleged astral cult of Zoroaster could arise, from which analogous explanations of the name were deduced, such as astrothytēs “star-worshipper” proposed by Dinon (frag. 5 in Jacoby, Fragmente, IIIC, p. 524.3). But those pseudo-scholarly interpretations are without any value.

Armenian evidence. The most important testimonies of Zoroaster’s name in classical Armenian sources, showing the form Zradašt (often with the variant Zradešt), are the following (cf. Hübschmann, Armenische Grammatik, pp. 41 f. no. 74): Eznik of Kołb (sect. 192), Ełišē (History, p. 162.15, in addition the adjective zradaštakan “Zoroastrian,” pp. 19.3; 143.18), and Mosēs Xorenacʿi (History 1.6, 17–18 pp. 23.15; 55.7; 56.1, 4 f., 14), by whom Zoroaster is introduced as a magus and a king of the Bactrians or Medes. The form Zradašt, which is the result of an older form with initial *zur-, was taken as evidence for a MPers. spoken form *Zur(a)dušt by Andreas (1910, p. 872), who even went so far as to draw conclusions from this also for the Avestan form. But the suspicion seems to be unavoidable, that the older form with initial *zur– was simply influenced by Arm. zur “wrong, unjust, idle” and therefore the name must have been reinterpreted in an anti-Zoroastrian sense by the Armenian Christians. Besides, it cannot be excluded, that the (Parthian or) Middle Persian form, which the Armenians took over (Zaradušt or the like), was merely metathesized to pre-Arm. *Zuradašt.

Bibliography:

F. C. Andreas, “Bruchstücke einer Pehlewi-Übersetzung der Psalmen aus der Sassanidenzeit,” SPAW 1910, pp. 869–72.

H. W. Bailey, “Indo-Iranian Studies,” TPS 1953, pp. 21–42.

Chr. Bartholomae, “Vorge schichte der iranischen Sprachen,” in Geiger and Kuhn, Grundr. Ir. Phil. I/1, 1895–1901, pp. 1–151.

Joseph Bidez and Franz Cumont, Les mages hellénisés: Zoroastre, Ostanès et Hystaspe d’après la tradition grecque. II: Lestextes, Paris, 1938.

Ilya Gershevitch, “Zoroaster’s Own Contribution,” JNES 23, 1964, pp. 12–38.

Idem, “Approaches to Zoroaster’s Gathas,” Iran 33, 1995, pp. 1–29.

Gherardo Gnoli, Zoroaster in History, New York, 2000. Ernst Herzfeld, Zoroaster and His World, I, Princeton N. J., 1947, pp. 53–56.

Helmut Humbach, The Gathas of Zarathushtra and the Other Old Avestan Texts, I, Heidelberg, 1991.

Josef Markwart, Das erste Kapitel derGāthā uštavatī (Jasna 43), Rome, 1930, pp. 22–28.

Manfred Mayrhofer, ZumNamengut des Avesta, Vienna, 1977a, pp. 43–53.

Idem, Die avestischen Namen (Iranisches Personennamenbuch, I/1), Vienna, 1977b, pp. 105 f.

Idem, “Zarathustra und kein Ende?” AAASH 25, 1977c, pp. 85–90.

Bernfried Schlerath, “Zarathustra im Awesta,” in Wilhelm Eilers (ed.), Festgabe deutscher Iranisten zur 2500Jahr feier Irans, Stuttgart, 1971, pp. 133–40.

Idem, “Noch einmal Zarathustra,” Die Sprache 23, 1977, pp. 127–35.

Hanns-Peter Schmidt, “Review of Mayrhofer 1977a and 1977b,” Göttingische Gelehrte Anzeigen 232, 1980, pp. 190–98.

Rüdiger Schmitt, “Onomastica Iranica Platonica,” in Christian Mueller-Goldingen and Kurt Sier (eds.), Lēnaiká: Festschrift für Carl Werner Müller, Stuttgart and Leipzig, 1996, pp. 81–102.

Idem, “Onomastica Iranica symmicta,” in Riccardo Ambrosini et al. (eds.), Scríbthair a ainm n-ogaim. Scritti in Memoria di Enrico Campanile, II, Pisa, 1997, pp. 921–27.

Paul Thieme, “Der Name des Zarathustra,” ZVS 95, 1981, pp. 122–25 (repr. in: Idem, Kleine Schriften, II, Stuttgart, 1995, pp. 1154–57).

Chlodwig Werba, Die arischen Personennamen und ihre Träger bei den Alexanderhistorikern: Studien zur iranischen Anthroponomastik, Ph. D. diss., Vienna, 1982, pp. 172 f. and 181–91.

(Rüdiger Schmitt)

Originally Published: July 20, 2002

ZOROASTER i. NAZWA Forma gatycka i jej pochodne. Autentyczna forma imienia Zoroastra to ta poświadczona w jego własnych pieśniach, Gathas, staroavestan. Zaraθuštra- (odniesienia do staroawestyjskiego [OAv.] i młodoawestyjskiego [YAv.] są w pełni wymienione przez Schleratha, 1971, s. 134 i nast.), na których opierają się regularne pochodne, takie jak zaraθuštri- „pochodzący od Zoroastra” lub zaraθuštrō.təma- „najbardziej zoroastryjski”. Chociaż fonetycznie jest to nieregularny rozwój (patrz poniżej), forma aw. z jej -θ- była językowo formą rzeczywistą, jak pokazują późniejsze poświadczenia odzwierciedlające tę samą podstawę: man. Parth. zrhwšt (Zar(a)hušt, z -h- od *-θ-), man. Sogd. zrwšc, ʾzrʾwšc, mazdejskie sogd. zr(ʾ)wšc (Z(a)rušč), od którego pochodzi także man. ujgurskie zrwšc i chińskie suo-luo-ći̯e (por. odniesienia w Bailey, 1953, s. 40, n . 6). W przeciwieństwie do tych form perskie, a mianowicie Book Pahlavi i Mid. Pers. inskrypcyjne zltw(h)št Zar(a)du(x)št (z -ušt od -uxšt, co jest regularnym wynikiem *-uršt < OIr. *-uštra-) i NPers. Zartušt, -dušt, Zarātušt, -δušt (na których opierają się syr. Zardušt, Z(a)rādušt i ar. Zarā/ăḏušt), a także man. mid. pers. zrdrwšt (Zar(a)društ podobnie pokazujący metatezę oryginalnego *Zar(a)duršt) wymagają wcześniejszej formy z wewnętrznym -t-, *Zaratuštra-, tej samej, która leży u podstaw aram. Zaraθuštra-. (Założenie despirantyzacji -θ- do -t- w przypadku form perskich nie pomaga). Odruch formy z -θ- lub -t- występuje również w aram. zrtštrš = *Zaraθ/tuštriš (nazwa własna lub rzeczownik pospolity) na pieczęci z IV wieku (por. Schmitt, 1997, s. 922 i nast.). Również całkiem blisko formy awestyjskiej są sanskr. Jarathuśtra- (w tłumaczeniu Awesty Neriyosangha) i bizantyjska gr. Zarathroústēs (tylko z metatezą; u Kosmasa z Jerozolimy [VIII w.], który gdzie indziej ma wariant Zōrothrystēs, który jest przekształcony zgodnie ze standardową grecką formą Zōroástrēs). Z tej samej podstawy pochodzi (tylko z antycypacją r i dysymilacyjnym skróceniem w *Zarathr°) forma Zathrāstēs, imię „aryjskiego prawodawcy” w Diodorze 1.94.2 (por. Schmitt, 1996, s. 94; Gnoli, 2000, s. 100). Istotne zmiany formalne i reinterpretacje w przypadku gr. Zōroástrēs (i Zōróastris) i orm. Zradašt, Zradešt zostaną omówione poniżej, ale krótsze formy, takie jak gr. Zarátās, Záratos, Zarádēs lub łac. Zaratus (patrz indeks Bideza–Cumonta, 1938, s. 389b), prawdopodobnie skróty imienia proroka, nie są istotne dla badania imienia Zaraθuštra-.

Etymologia.

Wiele powiedziano o etymologii awestyjskiej i ogólnie irańskiej formy tego imienia, a także o ich przypisywaniu do niektórych dialektów. Jedynym punktem, co do którego powszechnie się zgadzano, jest to, że drugim elementem jest Av. uštra- „wielbłąd” (występuje również w innych antroponimach). Ponieważ pierwszy element kończący się na zębową, w tym przypadku coś takiego jak *zarat-, powinien z reguły dawać Av. *Zaraṱ.uštra- lub (w piśmie ciągłym) *Zaraδuštra-, nieregularny rozwój wymaga pewnego wyjaśnienia. Rekonstrukcje fonologiczne lub morfologiczne zaproponowane do tej pory w celu wyjaśnienia -θ- są wszystkie spekulatywne. Należą do nich: początkowa laryngalna w *Huštra- (Werba, 1982, s. 173), oryginalne *ṷuštra- w obcym słowie oznaczającym „wielbłąd”, podstawowa forma *Zarati-uštra- (z utratą *-i̯- w sekwencji *-θi̯u-) i postulowane „OSogd”. *Zarat-huštra- („z euforycznym hu”, Gershevitch, 1995, 4a). Bardziej rozsądne jest uznanie nazwy za odzwierciedlającą dialektalne pochodzenie nieautentycznej formy awestyjskiej, bez odrzucania czysto fonetycznego wyjaśnienia -θ-, takiego jak zaproponowane przez Thieme, 1981, s. 124 i nast., który rekonstruuje formę *Zaratruštra-, zakładając proleptyczny dodatek -r- i jego późniejszą dysymilację. Ale nadal nie jest jasne, na jakim etapie przekazu tekstów awestyjskich powstała poświadczona forma. Ogólnie rzecz biorąc, OIr. *Zarat-uštra- stoi za różnymi formami poświadczonymi w językach irańskich (wariant OIr. *Zara-uštra- jest również postulowany wyłącznie na podstawie gr. Zōroástrēs). Zaproponowano kilka interpretacji dla *zarat-, które jest prawdopodobnie zerowym stopniem *zarant-. Jedna z nich widzi to jako *zarant- „stary” (wed. járant-; por. Oss. zœrond) i wyjaśnia to jako „ze starymi/zgrzybiałymi [lepiej: starzejącymi się] wielbłądami”. Druga interpretacja zaczyna się od czasownika *zarat- „poruszający się, pędzący” (por. Av. zarš „ciągnąć”, Bailey, 1953, s. 36–42) i sugeruje „kto pędzi (tj. potrafi zarządzać) wielbłądami” lub „kto hoduje/pielęgnuje wielbłądy”. Trzecia bierze czasownik *zarat- „pragnący, tęskniący za” (por. Ved. har „lubić” i, pomimo jego dwuznaczności, OAv. zara-), i podaje znaczenie „kto tęskni za wielbłądami”. Czwarta propozycja widzi *zarant- „gniewny, wściekły” jako podstawę i interpretuje nazwę jako „z gniewnymi/wściekłymi wielbłądami”. Wreszcie, z rzeczownikiem *zarant- „żółty” (równoległym do YAv. zairi-; por. Werba, 1982, s. 184 i nast.), uzyskano znaczenie „z żółtymi wielbłądami”. Intensywna debata ostatnich czasów (por. Mayrhofer, 1977a, s. 46–53; Mayrhofer, 1977b, s. 105 f. nr 416; Mayrhofer, 1977c; Schlerath, 1977) wykazał, że nawet jeśli zestawienie OIr. *zarat- i *zara- jest uzasadnione, to niekoniecznie wskazuje na element czasownikowy *zara(t)-. Ponieważ w języku irańskim nie istnieje żaden rdzeń czasownikowy takiej formy, jedyną interpretacją, która może być „oparta na dobrze poświadczonym słowie, chociaż nie w języku awestyjskim” (Schmidt, 1980, s. 197), jest ta wspomniana w pierwszej propozycji, „ze starymi wielbłądami”.

Niektóre alternatywy mogą być jednak bardziej prawdopodobne ze względów semantycznych (por. Mayrhofer, 1977b, s. 106), szczególnie że „starzenie się”, a tym bardziej „stary”, może być trudno zrozumiane pozytywnie (zob. Mayrhofer, 1977c, s. 89, przypis 22).

 Tak więc w ostatecznej analizie problem pozostaje daleki od rozwiązania.

Również pogląd Humbacha (1991, s. 8 i 10), że aluzja do imienia Zoroastra może być widoczna w połączeniu dość niejasnego słowa zarəm w Y. 44.17b ze słowem uštrəm „wielbłąd” w Y. 44.18c (przy czym oba są rozdzielone około 30 słowami), nie prowadzi donikąd.

Zaproponowano kilka innych etymologii, niektóre dość fantazyjne, ale żadna nie ma podstaw naukowych (odniesienia patrz Mayrhofer, 1977a, s. 44–53; Schmitt, 1996, s. 93, n. 37).

Greckie Zōroástrēs.

Relacja gr. formy standardowej Zōroástrēs do Av. Zaraθuštra– (itp.) przedstawia wyraźny problem, ponieważ regularne tłumaczenie tej formy dałoby coś w rodzaju gr. *Zarathóstrēs.

Forma Zōroástrēs jest po raz pierwszy poświadczona u Ksantosa Lidyjczyka (frag. 32 w Jacoby, Fragmente, IIIC, s. 758.8) i (Ps.-)Platona (Alcibiades Maior 122a1). Ta i jej kontynuacje (łac. Zoroastres i wtórna gr. formacja Zōróastris, jak u Plutarcha i innych) były często traktowane jako ważny dowód, ponieważ nie wykazują one żadnej formy zębowej i różnią się pod wieloma względami od formy awestyjskiej (szczegóły patrz Schmitt, 1996, s. 93–98). Niemniej jednak próby (np. Markwart, 1930, s. 24–26 i Werba, 1982, s. 183 i nast.) całkowitego oddzielenia gr. Zōroástrēs od Av. Zaraθuštra- i wyprowadzenia go z całkowicie innej oryginalnej formy, być może przekształconej przez magów, okazały się nieskuteczne.

Wydaje się, że grecka forma powstała w wyniku reinterpretacji opartej na greckiej etymologii ludowej, ponieważ -astr- z pewnością przypomina gr. ástra „gwiazdy”, a początkowe zōro- gr. zōrós „czysty, niezmieszany”. Taki podwójny wpływ etymologii ludowej jest jednak mało prawdopodobny, szczególnie jeśli chodzi o znaczenie i użycie zōrós. To jest powód, dla którego Gershevitch (1995, s. 20 i nast.) i Schmitt (1996, s. 96–98) skupili się na szczegółowych wyjaśnieniach fonetycznych.

Tak więc Gershevitch przewidział szereg rozwoju fonetycznego, który prowadził od OIr. *Zara-uštra- poprzez gr. *Zarṓstrēs przez metatezę do *Zōrástrēs, zakładając jedynie, że na ostatnim etapie wspólna samogłoska kompozycyjna -o- została wstawiona do tej trójsylabowej formy.

Schmitt również zaczął od OIr. *Zara-uštra-. Założył jednak, że najpierw wytworzyło ono gr. *Zara-óstr(ēs), które zmieniło się przez metatezę w formę pośrednią *Zaro-ástr(ēs), co wywołało skojarzenie z gr. ástra (ale nie była przez nią spowodowana), co nastąpiło w wyniku późniejszej formalnej przebudowy po teonimie Ōromázēs (wewnętrznie się z nim rymującym) w poświadczonej formie Zōroástrēs (podano również dalsze dowody na związki między tymi dwoma nazwami).

Ponieważ zrekonstruowana forma OIr. *Zara-uštra- opiera się jedynie na gr. Zōroástrēs, pozostaje niepewna i nieudowodniona, nawet jeśli jest zgodna z powszechną opinią. (To samo dotyczy również domniemanego *Zara-huštra-, jak postulują Bartholomae, 1895–1901, s. 39, i Schlerat, 1977, s. 133 i nast., ponieważ nie może to być regularny rozwój Zaraθuštra- w tak wczesnym okresie, jak pierwsze poświadczenia).

Ale jeśli zostanie zaakceptowane, trzeba jeszcze uzasadnić rekonstrukcję formy OIr. *Zara-uštra- i jej związek z *Zarat-uštra. Wydaje się, że istnieją tylko dwie możliwości: albo East Ir. *zarat- zostało zastąpione przez Northwest Ir. *zara- (> NPers. zar) „stare” (tak Schlerath, 1977, s. 129 i nast.), albo *zarat- zostało (morfologicznie?) dostosowane do *zara-, (analogicznie do takich związków jak Av. Dāraiiaṱ.raθa- vs. OPers. Dāraya-vauš).

Wbrew Herzfeldowi (1947, s. 55 i nast.) i Gershevitchowi (1964, s. 28b i 38ab), forma zaczynająca się od *zara- nie może być w ogóle rozumiana jako prawdziwa forma dialektalna OPers. A w braku jednoznacznych dowodów na to, że adaptacja typu występującego w takich OPers. związkach jak Dāraya-vauš lub Xšaya-ršan- jest rzeczywiście procesem morfologicznym, a nie fonologicznym (patrz Schlerath, 1977, s. 127 i nast.), nie jest nawet jasne, czy omawiane złożenie (*Zara(t)-uštra-) musi być złożeniem czasownikowym, czy bahuvrīhi zaczynającym się od przymiotnika.

W rezultacie greckie tłumaczenie nazwy nie ma również decydującej wartości dla etymologizacji jej niejednoznacznych irańskich form i nie pomaga ograniczyć różnych możliwych rozwiązań. Tylko z przekształconej gr. formy -ástrēs mogła powstać koncepcja domniemanego astralnego kultu Zoroastra, z którego wywnioskowano analogiczne wyjaśnienia nazwy, takie jak astrothytēs „czciciel gwiazd” zaproponowany przez Dinona (frag. 5 w Jacoby, Fragmente, IIIC, s. 524.3). Ale te pseudonaukowe interpretacje nie mają żadnej wartości.

Dowody ormiańskie.

 Najważniejsze świadectwa imienia Zoroastra w klasycznych źródłach ormiańskich, ukazujące formę Zradašt (często z wariantem Zradešt), są następujące (por. Hübschmann, Armenische Grammatik, s. 41 i n. 74): Eznik z Kołba (sekcja 192), Ełišē (Historia, s. 162.15, oprócz przymiotnika zradaštakan „zoroastryjski”, s. 19.3; 143.18) i Mosēs Xorenacʿi (Historia 1.6, 17–18 s. 23.15; 55.7; 56.1, 4 i n., 14), przez którego Zoroaster zostaje przedstawiony jako mag i król Baktryjczyków lub Medów. Forma Zradašt, która jest wynikiem starszej formy z inicjałem *zur-, została uznana za dowód na formę mówioną MPers. *Zur(a)dušt przez Andreasa (1910, s. 872), który posunął się nawet do wyciągnięcia wniosków z tego również dla formy awestyjskiej. Jednak podejrzenie wydaje się nieuniknione, że starsza forma z inicjałem *zur- została po prostu zainspirowana przez Arm. zur „błędny, niesprawiedliwy, bezczynny”, a zatem nazwa musiała zostać zreinterpretowana w antyzoroastryjskim sensie przez ormiańskich chrześcijan. Poza tym nie można wykluczyć, że forma (partyjska lub) środkowoperska, którą przejęli Ormianie (Zaradušt lub podobna), została jedynie metateizowana do przed-Arm. *Zuradašt.

Bibliografia: F. C. Andreas, „Bruchstücke einer Pehlewi-Übersetzung der Psalmen aus der Sassanidenzeit”, SPAW 1910, s. 869–72. H. W. Bailey, „Indo-Iranian Studies”, TPS 1953, s. 21–42. Chr. Bartholomae, „Vorge schichte der iranischen Sprachen”, w: Geiger i Kuhn, Grundr. Ir. Fil. I/1, 1895–1901, s. 1–151. Joseph Bidez i Franz Cumont, Les mages hellénisés: Zoroastre, Ostanès et Hystaspe d’après la tradycja grecque. II: Lestextes, Paryż, 1938. Ilya Gershevitch, „Wkład własny Zoroastra”, JNES 23, 1964, s. 12–38. Tamże, „Podejścia do Gath Zoroastra”, Iran 33, 1995, s. 1–29. Gherardo Gnoli, Zoroaster in History, Nowy Jork, 2000. Ernst Herzfeld, Zoroaster and His World, I, Princeton N. J., 1947, s. 53–56. Helmut Humbach, Gathas Zaratusztry i inne teksty staroawestyjskie, I, Heidelberg, 1991. Josef Markwart, Das erste Kapitel derGāthā uštavatī (Jasna 43), Rzym 1930, s. 22–28. Manfred Mayrhofer, ZumNamengut des Avesta, Wiedeń, 1977a, s. 43–53. Idem, Die avestischen Namen (Iranisches Personennamenbuch, I/1), Wiedeń, 1977b, s. 105 i nast. Idem: „Zarathustra und kein Ende?” AAASH 25, 1977c, s. 85–90. Bernfried Schlerath, „Zarathustra im Awesta”, w: Wilhelm Eilers (red.), Festgabe deutscher Iranisten zur 2500Jahr feier Irans, Stuttgart, 1971, s. 133–40. Idem, „Noch einmal Zarathustra”, Die Sprache 23, 1977, s. 127–35. Hanns-Peter Schmidt, „Review of Mayrhofer 1977a and 1977b”, Göttingische Gelehrte Anzeigen 232, 1980, s. 190–98. Rüdiger Schmitt, „Onomastica Iranica Platonica”, w: Christian Mueller-Goldingen i Kurt Sier (red.), Lēnaiká: Festschrift für Carl Werner Müller, Stuttgart i Lipsk, 1996, s. 81–102. Idem, „Onomastica Iranica symmicta”, w: Riccardo Ambrosini i in. (red.), Scríbthair a ainm n-ogaim. Scritti in Memoria di Enrico Campanile, II, Pisa, 1997, s. 921–27. Paul Thieme, „Der Name des Zarathustra”, ZVS 95, 1981, s. 122–25 (rep. w: Idem, Kleine Schriften, II, Stuttgart, 1995, s. 1154–57). Chlodwig Werba, Die arischen Personennamen und ihre Träger bei den Alexanderhistorikern: Studien zur iranischen Anthroponomastik, Ph. D. diss., Wiedeń, 1982, s. 172 i nast. i 181–91. (Rüdiger Schmitt) Oryginalnie opublikowano: 20 lipca 2002

Przytoczyliśmy tutaj dwie sekwencje z próbami językoznawczego wytłumaczenia imienia / miana Zaratuszty. Pierwsza z nich wydaje się być skróconą i spłyconą wersją tej drugiej etymologii. Obie są bardzo wnikliwe, wartościowe i oparte na prawidlach lingwistycznych. Pierwsza uwaga jest taka, że jak sami naukowcy sytwierdzają problem po wszelkich ich dociekaniach i rozważaniach sięgających samej istoty prawideł etymologiczynych pozostaje nierozwiązany, a pochodzenie słowa jest jak w wielu przypadkach dotyczących naprawdę kluczowych i ważnych pojęć i znaczeń – niepewne lub nieznane lub nieokreślone do końca. 

Oczywiście we wszystkich tych rozważaniach pomija się możliwość wytłumaczenia znaczenia tego słowa poprzez języki słowiańskie, czyli najbliższych krewnych języka perskiego i sanskrytu.

W cywilizacji Zachodniej źrodłosłowów szuka się w starożytnej grece i łacinie, czasami w staroegipskim, sumeryjskim, hebrajskim czy w językach starożytnych Małej Azji. Językoznawstwo jest nauką młodą tak jak zresztą wszystkie niemal nauki w ich ścisłym rozumieniu nowoczesnym. Człowiek od zarania swojego istnienia zapewne usiłował zrozumieć dlaczego coś nazwano w przeszłości tak a nie inczej i skąd się to wzięło. Stąd – także w tekście powyżej – mówi się o różnych etymologiach ludowych (oczywiście z pogardą) jak i o etymologiach fantastycznych (których treść w ogóle pomija się w tej jakże poważnej pracy naukowej!).

Starożytna filozofia nazywała w językach którymi się posługiwała różne pojęcia i stany, a na zachodzie za pramatkę filozofii uchodzi Grecja i Rzym, ewentualnie biblijne hebrajskie żydostwo, albo Egipt. Dopiero w XIX wieku uznano za tę samą rodzinę językową w Europie Persów i Hindusów. Od tego też czasu próbuje się przy rozważaniach etymologicznych sięgać po język staroperski i sanskryt czy hindi, ale raczej tylko wtedy gdy pojęcia wywodzą się z tego kręgu kulturowego. Pojęcia przyswojone w toku poznawania świata przez Europejczyków od innych starych cywilizacji tłumaczy się poprzez ich krąg językowy np. chińskie (in-yang, tao itp.). Stąd pojęcia perskie czy hinduskie tłumaczy się biorąc te stare cywilizacje za odrębny krąg kulturowy, który Zachód odbiera jako obcy. Dla Słowian jednak nie jest to krąg obcy tylko bliski, rodzinny, a sami Słowianie (Wędowie) są ludem równie starym co Persowie (Irjowie) i Hindusi (Windyjczycy Sanskryccy).

Jeśli lingwistyka (językoznawstwo), w tym etymologia, ma być nauką poważną to czas skończyć z tym dziwacznym stanem rzeczy, gdzie wszystko ma mieć źrodło w grece i łacinie, a conajwyżej niektóre pojęcia w językach romańskich czy anglosaskich – młodszych braciach Rodziny Europoejskiej. Najmłodszego tzw brata czyli Słowian nie bierze się w ogóle pod uwagę. Tymczasem jak w każdej po-rządnej Baji najmłodszy brat okazuje się najmądrzejszym i jest jedynym godnym by zasiąść na tronie, podrzutek okazuje się prawym dziedzicem. W tym wypadku też okazuje się najstarszym bratem – tj. językiem najbliższym źródłowemu wspólnemu językowi najgłębszej starożytności i okresu wspólnoty Indo-Europejskiej. Stąd pomijanie w językoznawstwie rdzeni słowiańskich i możliwości wytłumaczenia znaczenia pojęć porzez języki słowiańskie – na równi ze staroperskim i sanskrytem, które wszystkie powinny być obowiązkowo włączone do wszelkich rozważań etymologicznych i filozoficznych, MUSI SIĘ PO PROSTU SKOŃCZYĆ! Musi, jeśli nauki lingwistyczne mają zamiar odkryć i ustalić kiedykolwiek swoją naukową PRA-W^eDĘ. 

To samo dotyczy filozofii, gdzie znaczenie słów i rozważenie zakresu pojęć jakie one określają jest fundamentem logiki i myślenia. Bez prawidłowego, prawego, prawdziwego zrozumienia korzeni słów określanie stanów i pojęć grozi fałszowaniem, a budowanie na fałszywych fundamentach musi prowadzić do powstania budowli wypaczonych, chwiejnych, złudnych.

Dotychczas wybudowano już całe olbrzymie miasta złożone z majaczących we mgle rozchwianych drapaczy etyki i kościelnych złożonych z wielu wież katedr wiary, oraz z naukowych zikkuratów i labiryntów niepodważalnej wiedzy. 

DOSYĆ TEGO. NA PRAW^eDĘ DOŚĆ!!!

Druga sprawa, która tutaj ogranicza horyzont poznawczy to trzymanie się jedynie reguł dyscypliny, która opisuje zjawisko, z pominięciem choćby zdrowego rozsądku, elementarnych zasad psychologii człowieka i wiedzy ogólno-pre-historycznej (na bazie genetyki i archeologii). 

Trzecia rzecz dotyczy filozofii współczesnej w odróżnieniu od starożtnej. To ważne ponieważ to filozofia obecnie nadaje znaczenia pojęciom, określa „stany”, „rzeczy” i penetruje granice RzeczyIstności oraz Prawdy, w tym prawdy wiedzy naukowej albo prawdy wierzeniowej. Starożytna filozofia była w istocie sposobem logicznego, głębokiego myślenia i rozważania o zasadach działania świata i tego co w nim objawione, tj. widzialne, dotykalne lub domyślalne. Stąd w sposób naturalny rozważała znaczenia słów i nadawała znaczenia nowym określanym przez siebie zauważonym „stanom” czy „rzeczom”.

W nowoczesnej  filozofii często dochodzi do rozdzielnia samego kształtu słowa i jego brzmienia i tym samym jego rdzennego znaczenia od pojęcia jakie ono filozoficznie określa / nazywa. Stąd obecnie np. „Ś-Wi^ja-do-mość” to równie dobrze: “awareness, consciousness, recognition, cognizance, perception, apprehension, understanding, knowledge” czy np.  “Gesamtheit” albo “Bewusstsein“. 

Czyżbyście naprawdę mieli odczucie że znaczenie pojęcia „świadomość“ równie dobrze oddaje pojęcie „consciousness”??? Także i z tym czas skończyć. Ktoś kto chce poznać prawdziwą moc (mogtykę) i znaczenie – zakres oraz charakter tego określenia musi zrozumieć jego znaczenie źródłowe i to nie to potoczne tylko głębokie. 

Przy tym wszystkim musimy mieć oczywiście tę świadomość (nie consiousness), że prawda obiektywna czy absolutna to pojęcie do pewnego stopnia względne, jako że osiągalne tylko w Jedni, a więc nie w życiu materialno-duchowym lecz w stanie Czystego Ducha. Tak więc Prawda naszego Jawicznego Świata jest w ciągłym ruchu tak jak i on sam, zmienia się w czasie w pewnych ramach uzgodnionego rozumienia tego pojęcia. To znaczy, że prawda jakiegoś twierdzenia z XX wieku nie musi być tożsama (chociaż może) z prawdą wieku XXI, a prawda XXI wieku może uczynić (ale też nie musi) twierdzenia z wieku XX nieprawdziwymi (zdezakualizowanymi). Jednakże prawda nigdy nie staje się nieprawdą, czyli fałszem w ramach ogólnego Rządu, a więc filozoficznego, przyrodzonego porządku  praw Jawi, płynących poprzez Prawię, z nadania / zasad / działnia Jedni.  

Tyle musiało tutaj zostać powiedziane zaanim przejdziemy do omówienia prawdziwego znaczenia i zrozumienia określenia Zarzduszt, Zaratusztra i Zoroaster.

Stary Wielbłąd, Żółty Wielbłąd, Gniewny Wielbłąd, Poganiacz Wielbłądów, Zarządca Wielbłądów – takie określenia tutaj padają podczas gdy najbliższe sensu wydaje się greckie Zoro-Aster od astrothytēs  = czciciel gwiazd, ale i to ma niewiele wspólnego zapewne z pierwotnym znaczeniem przypisywanym temu mianu.

Oto poniżej perskie słowa znacznie bardziej zbliżone w swoim zakresie i sensie do funkcji jaką spełniał ten człowiek będący twórcą nowej religii Zoro-Astryzmu lub Zara-Tusz-trianizmu:

zohr – południe

zir – pod

zirå – bo / ponieważ,

także: zira – zachód

žū’an – czerwiec

žū’īye – lipiec

zahr – trucizna lub grzejnik / grzać / gorąco

zard – żółty

dust – przyjaciel

shtr – wielbłąd

Gdy patrzymy na nie wszystkie  widzimy że nawiązują one do: żar, gar, har, a te rdzenie oznaczają – jasność, jaskrawość, światło, świetlistość, świecący, żółty, złoty, gorejący, gorący, (południe / zachód słońca) a przez to także nawiązują do Zory = Zorzy. Drugi człon zaś najprościej nawiązać  w językach słowiańskich, czy być może w hipotetycznym jakimś dawnym wspólnym słowiano-aryjskim języku do ducha: dust, czy duszt to – duch, lub dawca / dostarczyciel, lub nasz przyjaciel / przyjaciel naszego ducha. Zatem Zarduszt czy Żar-duszt to Oświecony Dawca, Światły Przyjaciel, a nie żaden Stary Wielbłąd!

Co do samego słowa wielbłąd to bardzo ciekawe, że Słowianie Północni (zachodni i wschodni) posiadają własne określenia: język polski wielbłąd, białoruski – вярблюд [viarbliud], ukraiński – верблюд [verblyud], rosyjski – верблюд [verblyud], czeski – velbloud, słowacki – tava  (z tureckiego),

Niemalże wszyscy Słowianie Południowi prócz Chorwatów (deva – z tureckiego), zapożyczają to słowo – kamila, kamel – od Greków (καμήλα [kamíla]), ale już Albańczycy posiadają własne słowo określające to zwierzę (deveja) identyczne niemal jak Tatarzy Krymscy (deve), Tatarzy (döjâ), Kirgizi (төө [töö]), Węgrzy (teve), Turcy (deve), Turkmeni (düýe), Kazachowie pokrewny (түйе [tüye]), Tuwińczycy i Czuwasze (Tuwasze – теве [teve]), Ujgurzy (tuge), Buriaci (тэмээн [téméén]), Baszkirzy (дөйә [döjə]).

Litwini nazywają wielbłąda kupranugaris, ale Słowianie według Borysia zpożyczyli to słowo z gockiego i od Germanów przenosząc ze znaczenia słoń – elephantus co jest idiotyzmem najwyższej klasy wynikającym z przyjęcia iż języki słowianskie są młode, po VI wieku n.e. powstałe. No ale skoro bałtyjskie są starożytne a słowiańskie młode, a istniał według językoznawstwa jednak wspólny niegdyś bałto-słowiański język to skąd to litewskie określenie, a skąd łotewskie od kamila i południowe słowiańskie także od greki – rzeczywiście naprawdę są to młode nazwy przyjęte od Greków i Rzymian, ale nie na określenie słonia tylko dokładnie wielbłąda????

A skąd się wzięła według  wielbłądzących jak te zwierzęta na pustyni językoznawców („naukowców“) powtarzających za Niemcami jak papugi lingwistyczne brednie nazwa na owe „słonie“ polskie??? Czemuż to słoń nie pochodzi od łacińskiego elephantusa czyli jak mówi W. Boryś nie został nazwany wielbłądem za gockim pośrednictwem niemieckim???

Dziwi mnie że pierwszym narzędziem jakiego się nie stosuje w polskim językoznawstwie i etymologii jest logika i zdrowy rozsądek, za to tym które się stosuje bezrefleksyjnie jest zrzynanie od Brucknera i powtarzanie bzdur za Niemcami i całym zachodnim tzw światkiem „naukowym“!

Niech mi pan Boryś odpowie mądrymi regułkami lingwistycznymi jak to się stało że pochodzący od elephantusa wielbłąd był też wielbrądem, velbljud‘iem a nawet verb-ljudiem. Może wielbłąd wziął się z wielkiego błędu lub obłędu Słowian i chodzi tu o Pierwe Słowo Ludu powiedzine przez Pierwszego Słowo-Ljudia, czyli Słowianina – Verbusa post-łacińskiego?

.

Nie będę tutaj szedł do hasła błąd i błądzić (na str 31 SEWB), bo musiałbym znów godzinę tłumaczyć człon błąd i bląd i blud, i blęsti, a i tak by wyszło na to, że te słowa z niemieckiego pochodzą. Naprawdę szlag może zwykłego człowieka trafić kiedy ma do czynienia z taką „nauką“ i ma świadomość, że opłaca takie intelektualne miernoty z własnych podatków. Setki tych darmozjadów siedzą po gmachach uniwersystetów w Polsce i pierdzą w stołki przepisując od innych ich stare, zaśmierdziałe brednie.

Przepraszam wszystkich polskich PRAWDZIWYCH oddanych NAUCE a nie „nauce“ Naukowców – to nie jest o was ani do was!

Na stronie 558 w SEWB Boryś pisze o Słoniu – znów że chodzi o Elephansa Maximusa co ma być staropolskie od XV wieku (wtedy mamy historyczny zapis tego słowa pierwszy po polsku) słoń, słuń, wsłoń, wsłuń co ma być ogólnosłowiańskie: czes. Slon, r. Slon, slona itd itp pieprzenie.  Co oczywiście „nazwa egzotycznego zwierzęcia, prawdopodobnie zapożyczona z jakiegoś języka orientalnego, por. tureckie arslan = lew, tatarskie i azerbejdżańskie aslan = lew, przeniesiona na inne zwierzę ówczesnym Słowianom znane z pewnością tylko ze słyszenia z wtórnym skojarzeniem z rodziną prasłowiańską   *sloniti ‚ pochylać coś, opierać coś na czymś, pokrywać czymś, osłaniać‘.“

Więc jeszcze dodajmy słowo LEW do tego wszystkiego, przyjęte od Germanów którzy wzięli to od Greków i Łacinników Rzymian. Nieznane i niesłychane zwierzęta nad bagnami Prypeci: Lew (SEWB str 285), Wielbłąd i Wieloryb.

Dosłownie poniżej daje Boryś hasło słońce i nie przychodzi mu zdrowo-rozsądkowo do głowy że Słoń to taki olbrzym, który „zasłania“ sobą „słońce“! A więc to zwierz dobrze Słowianom znany i widziany. Od średniowiecza wielkie kości wiszą u wejścia do katedry na Wawelu a ludek krakowski opowiada sobie podania o tym co to się na świecie nie stanie kiedy te kości w końcu spadną. A są to: a) noga mamuta – Słonia Włochatego + część szczęki Wieloryba (a jakże też Słowianom znanego tylko ze słyszenia, boż oni wikingami nie bywali, na wieloryby nie polowali w życiu, w zapierdzonym zaścianku nad Prypecią siedząc do VI wieku) oraz czaszka czego???… no czego? Ano Nosorożca Włochatego! Tak!!! 

Wiesław Boryś w swoim słowniku etymologicznym wydanym jako pierwszy oryginalny polski słownik etymologiczny w XXI wieku zrzyna hasło od Brucknera z roku 1920, który zerżnął te hasła z wywodów uczonych jego mistrzów z XIX wieku z Berlina, z tamtejszego uniwersytetu. I tak wieki lecą, stulecia mijają a wielka nauka etymologii tworzy „naukowe“ legendy o tym że Słowianie ani Wielbłąda, ani Słonia Włochatego, ani Wieloryba, ani Nosorożca Włochatego, ani Lwa Jaskiniowego na oczy nie widzieli bo gdzież tam od Naeandertalczyków i paleolitu do Słowian Prypeckich z VI wieku n.e. z bagien wylęgłych?! A tymczasem z pewnością Słowiano-Ariowie kursowali do Indii i Persji, przez Kaukaz do Hetytów już 2500 lat przed naszą erą i później w kolejnych wiekach i etapach współtworzyli z Persami historię Azji i najdalej w 1500 p.n.e dotarli do Indii, a potem krążyli i z powrotem, a znamy też Tocharów i wiemy niby o Jedwabnym Szlaku, ale przecież tym szlakiem to prosto do Niemiec, a wcześniej do Celtów i innych Germanów i Romanów z RZYMU z jedwabiem chińczycy i arabowie na wielbłądach (do Gotów jak twierdzi Boryś za Brucknerem) przybywali, a ci Goci nazwę „wielbłada“ Słowianom sprzedali!!!

Także Persowie i Hindusi słonie znali, lwy i wielbłądy też, tylko nie Słowianie Prypeccy, którzy własne określenia na te zwierzęta mają wspólne. Dziwnym trafem gdy o Wielbłąda chodzi to określenie takie jest tylko dla północy i wschodu Słowiańszczyzny, a gdy idzie o Słonia i Wieloryba i Lwa to dla całej Słowiańszczyzny.  Wieloryb (str 694 SEWB) to ma być półkalka z niemieckiego „walvisch, dziś walfish“ – oczywiście, a jakże!

Bo po pierwsze słowo to zapisano w annałach w XV wieku, co u historyków na wydziale UJ odnotowano skrupulatnie, że po raz pierwszy pojawia się w zapisach w XV i XVI wieku dopiero, więc wniosek logiczny językoznawczy jest taki, że wcześniej to słowo i to znaczenie dla Słowian nie istniało. Naprawdę to ma coś wspólnego ze zdrowym rozsądkiem i logiką?

No i oczywiście po drugie, nad Prypecią wielorybów, lwów, wielbłądów, też nie widywano, więc jakżeby jak nie od wytrawnych wielorybników lwairzy i wielbłądziarzy starożytnych niemieckich to słowo poszło.  A że miasto Lwów jest nad tąż Prypecią to też przecież ono od Lemberg się zowie germano-austro-węgiersko.  Podobno książę ruski włodzimiersko-halicki Daniel nazwał tak miasto na cześć swego syna Lwa w roku 1250, ale ponieważ odkryto cmentarzysko na górze Zamkowej z V wieku ne. to sądzić należy że już wtedy był to Gród Lwów (Leopolis). A wiemy przecież że ukraińska archeologia jest 100 lat do tyłu za polską archeologią i kiedy zaczną tam budować autostrady to dopiero zacznie się kopanie na wielką skalę archeologiczne tej ziemi.

Wróćmy jednak do Zara-t-Usztry czyli Zerkającego na Wielbłądy i przytoczmy co pisze o nim polska Wiki, której nie polecam czytać nikomu kto chciałby dowiedzieć sie naprawdę co prawdziwa nauka ma do powiedzenia o tej postaci:

„Zaratusztra; także Zoroaster lub Zaratustra (awestyj. Zaraθuštra, pers. ‏زرتشت‎ Zartošt, stgr. Ζωροάστρης Zōroástrēs) – perski kapłan, prorok i reformator religijny. Najwcześniejsza podana przez historyków data jego życia to ok. 6500 p.n.e., przy czym większość uważa, że żył on ok. 1000 r. p.n.e. Twórca jednej z najstarszych na świecie religii monoteistycznych (dualistycznych^[1]) nazywanej od jego imienia zaratusztrianizmem^[2].

Ponieważ liczba przekłamań i bzdurnych twierdzeń w polskiej wikipedii na temat Zoroastra przekracza ilościowo granice rozsądku i wymagałby ten tekst sprostowania w objętości 10 razy większej niż sam ją posiada, dla przykładu w tym miejscu podamy za anglojęzyczną wikipedią co nauka współczesna ma do powiedzenia naprawdę o tym kiedy żył Zaratusztra:

„We współczesnej nauce można wyróżnić dwa główne podejścia: późne datowanie na VII i VI wiek p.n.e., oparte na rodzimej tradycji zoroastryjskiej, oraz wczesne datowanie, które umieszcza jego życie bardziej ogólnie w XV-IX wieku p.n.e.[47]

Późna data

Niektórzy uczeni[2] proponują okres między VII a VI wiekiem p.n.e., na przykład ok. 650–600 p.n.e. lub 559–522 p.n.e.[5][6] Najpóźniejszą możliwą datą jest połowa VI wieku p.n.e., w czasach Dariusza I z Imperium Achemenidów lub jego poprzednika Cyrusa Wielkiego. Data ta zyskuje wiarygodność głównie dzięki próbom połączenia postaci w tekstach zoroastryjskich z postaciami historycznymi;[6] w związku z tym niektórzy postulują, że mityczny Vishtaspa, który pojawia się w opisie życia Zoroastra, był Dariuszem I, którego ojca również zwano Vishtaspa (lub Hystaspes po grecku). Jednakże, jeśli to prawda, wydaje się mało prawdopodobne, aby Awesta nie wspominała, że ​​syn Vishtaspy został władcą Imperium Perskiego, lub aby ten kluczowy fakt dotyczący ojca Dariusza nie został wymieniony w Inskrypcji Behistun. Możliwe jest również, że ojciec Dariusza I został nazwany na cześć patrona zoroastryjskiego, co wskazuje na możliwą wiarę zoroastryjską Arsamesa.[46].

Wczesna data

Uczeni tacy jak Mary Boyce (która datowała Zoroastra na okres między 1700 a 1000 r. p.n.e.) wykorzystali dowody językowe i społeczno-kulturowe, aby umieścić Zoroastra między 1500 a 1000 r. p.n.e. (lub 1200 a 900 r. p.n.e.)[15][6] Podstawą tej teorii są przede wszystkim podobieństwa językowe między staroawestyjskim językiem zoroastryjskich Gath i sanskrytem z Rigwedy (ok. 1700–1100 p.n.e.), zbioru wczesnych hymnów wedyjskich. Uważa się, że oba teksty mają wspólne archaiczne indoirańskie pochodzenie. Gathy przedstawiają starożytne dwudzielne społeczeństwo epoki kamienia i brązu, składające się z wojowników-pasterzy i kapłanów (w porównaniu do trójdzielnego społeczeństwa epoki brązu; niektórzy przypuszczają, że przedstawia kulturę Yaz)[48] i że jest zatem nieprawdopodobne, aby Gathy i Rigweda mogły zostać skomponowane w odstępie większym niż kilka stuleci. Ci uczeni sugerują, że Zoroaster żył w odizolowanym plemieniu lub skomponował Gathy przed migracją Irańczyków z Wielkiego Stepu na Wyżynę Irańską w latach 1200–1000 p.n.e.[14][49][15][50][51] Wadą argumentu jest niejasne porównanie, a archaiczny język Gath niekoniecznie wskazuje na różnicę czasu.[30][5]„

Co do miejsca urodzenia Zaratusztry panuje w nauce zamęt i wieloznaczność równa tej związanej z datami jego życia i czasem powstania Gath, czyli Gadek / Godek Obwiesty oraz co do autorstwa tych tekstów które mogą być kompilacją.

„Źródła greckie i łacińskie są podzielone co do miejsca urodzenia Zoroastra. Istnieje wiele greckich opisów Zoroastra, zwykle określanych jako perski lub persko-mediański Zoroaster; Ctesias ulokował go w Baktrii, Diodor Sycylijski umieścił go wśród Ariaspai (w Sistanie),[11] Kefalion i Justyn sugerują wschód od większego Iranu, podczas gdy Pliniusz i Orygenes sugerują zachód Iranu jako miejsce jego urodzenia.[55] Ponadto sugerują, że istniał więcej niż jeden Zoroaster.[58]

...Pod koniec XX wieku większość uczonych ustaliła, że ​​jego pochodzenie znajdowało się we wschodnim Wielkim Iranie. Gnoli zaproponował Sistan, Beludżystan (choć w znacznie szerszym zakresie niż obecna prowincja) jako ojczyznę zoroastryzmu; Frye głosował za Baktrią i Chorasmią;[61] Khlopin sugeruje deltę Tedzen w dzisiejszym Turkmenistanie.[62] Sarianidi uważał, że miejscem tym jest Kompleks Archeologiczny Baktrii-Margiany jako „ojczyzna Zoroastrian i prawdopodobnie samego Zoroastra”.[63] Boyce obejmuje stepy na zachód od Wołgi.[64] Hipoteza średniowiecznego „z Medii” nie jest już traktowana poważnie, a Zaehner zasugerował nawet, że była to kwestia pośredniczona przez magów w celu uzyskania legitymizacji, ale zostało to również odrzucone przez Gershevitcha i innych.”

Nie wiadomo nawet czy nie było przypadkiem więcej osób, które zwano Zaratuszta, a tekst mógł powstawać przez wieki podobnie jak Rigweda i wywodzić się z północnej kolebki Indo-Irańczyków (Ariów / Pra-Scytów), a więc nawet znad Morza Czarnego, Azerbejdżanu i Kaukazu, znad Dniepru, albo nawet znad Aralu albo z Gór Ural, co byłoby zgodne z podaniem o Czaropanach i ich wygnaniu z tych gór w konsekwencji dokonania kradzieży owoców z Drzewa Wszystkiego (Wszystko/Wyspo-wiszu) przez Burusza Spitamę.

Jego rodzinę przedstawia nauka zachodnio-europejska ta:

„Zoroaster jest odnotowany jako syn Pourushaspy z rodziny Spitama[10] i Dugdōw[55], podczas gdy jego pradziadkiem był Haēčataspa. Wszystkie imiona wydają się być stosowne dla tradycji koczowniczej. Imię jego ojca oznacza „posiadający siwe konie” (przy czym słowo aspa oznacza „koń”), podczas gdy imię jego matki oznacza „dojarka”. Zgodnie z tradycją miał czterech braci, dwóch starszych i dwóch młodszych, których imiona podano w znacznie późniejszym dziele Pahlavi.[66]”

Taki sam zamęt panuje odnośnie śmierci Zaratusztry i sposobu w jaki się to odbyło.

„Zoroaster zmarł, mając 77 lat i 40 dni.[73] Istnieją sprzeczne tradycje dotyczące sposobu śmierci Zoroastra. Najczęstszą jest ta, że ​​został zamordowany przez karapana (kapłana starej religii) o imieniu Brādrēs, podczas gdy występował przy ołtarzu. Dēnkart i epos Shahnameh przypisują jego śmierć turańskiemu żołnierzowi o imieniu Baraturish, potencjalnie zmieniając postać, podczas gdy inne tradycje łączą obie wersje lub twierdzą, że zmarł ze starości.[75]”

Baraturish (imię to ma różne brzmienie i zapisy, także Baratrusz, Bratrusz) – Oto i pierwowzór Brata Raha z powieści Tomirysa i Czaropanowie, a inne szczegóły, jak to że miał brata Okrasa, zostały przez nas pobrane z podań irańskich. W tym tych na temat śmierci Zoroastra i zemsty Sistanu dokonanej na nim nad Jeziorem Kosowym oraz wynikającymi z tego faktu opowieściami o Saoszjantach – Świętych Jątach, którzy mają się rzekomo narodzić z wód tego jeziora i spoczywającego w nich „nasienia” Zaratusztry, przy pomocy zapłodnionej wodami Dziewicy (co za zbieg okoliczności z Maryją!). Jak wiadomo przy uduszeniu organizm pozbywa się płynów ustrojowych. Tak. Tam, w Jeziorze Kosowym, został najprawdopodobniej Zaratusztra uduszony podczas kąpieli jaką odbywał.

W tym kontekście stwierdzenia polskiej pseudonaukowej wikipedii o recepcji rzekomo fantastycznej i nierealnej tejże postaci są zwykłymi urojeniami, a stwierdzenia tam zawarte są nieuprawniuonymi fałszerstwami , uzurpacjami. Wszystko to jest po prostu jedną wielką ściemą opartą na spekulacjach.

Wróćmy jednak do znaczenia imienia według tej polskojęzycznej wersji.

Znaczenie imienia i przydomków Zaratusztry

W języku awestyjskim, Zaraϑštra tłumaczenie pochodzi od staroirańskiego Zaratuštra ; element połowy nazwy (-uštra-) uważany jest za indyjsko-irański rdzeń nazwy „wielbłąda”, a cała nazwa oznacza „ten, który potrafi zarządzać wielbłądami”^[3]. W perskim – Zartošt, Zartušt (wym. Zarduszt) oznacza najwyższą inteligencję, boskie światło, racjonalną duszę, pierwszego stworzonego, planetę Merkury i mówcę prawdy^[4]. Istnieją także inne interpretacje znaczenia imienia. Zaratusztra nazywa siebie w Gathach słowem zaotar, czyli w pełni wykwalifikowanym kapłanem^[5]. Używa on także w stosunku do siebie określenia Mantran^[6], to znaczy tego kto jest zdolny układać mantrę (sanskryckie mantra) – natchnione przesłanie mocy^[7]. Spitama^[8] to przydomek rodowy jego ojca Poruszaspy. Tytułowano go także Aszo (od awest. Asza), czyli mówiący prawdę, prawy.

[CB – Poruszaspa = Porusz + aspa; aspa to wojownik konny, posiadacz konia, tak jak w języku polskim aspan, acan, waćpan, pan]

Lokalizacja

Badania porównawcze archaicznego języka Gath (język awestyjski) i innych źródeł zaratusztriańskich, oraz zawarte w nich odniesienia do faktów historycznych wskazują, że Zaratusztra przypuszczalnie działał na terenie dzisiejszego północno-wschodniego Iranu i w Turkmenistanie. Niektórzy badacze tacy jak Michael Witzel^[9] lokują jego ojczyznę (Airjanem Vaedżah, Arianem Waedżo) w prowincji Bamjan w Afganistanie. Istnieją też teorie, że był to obszar związany z kulturą Andronowo i jej odgałęzieniem: Sintaszta-Petrowka-Arkaim (2200–1600 p.n.e.)^[10].

Zaratusztra; także Zoroaster lub Zaratustra (awestyj. Zaraθuštra, pers. ‏زرتشت‎ Zartošt, stgr. Ζωροάστρης Zōroástrēs) – perski kapłan, prorok i reformator religijny. Najwcześniejsza podana przez historyków data jego życia to ok. 6500 p.n.e., przy czym większość uważa, że żył on ok. 1000 r. p.n.e. Twórca jednej z najstarszych na świecie religii monoteistycznych (dualistycznych^[1]) nazywanej od jego imienia zaratusztrianizmem^[2].

Datowanie

Polichromowana ceramiczno i alabastrowa głowa kapłana zaratusztriańskiego. Takht-i Sangin, starożytna Baktria, III-II wiek p.n.e.

Nie ma pełnego konsensusu naukowego dotyczącego biografii Zaratusztry^[11]. Herodot nie wspomina w ogóle o Zaratusztrze. Inni historycy greccy i hellenistyczni datowali jego życie w skrajnie różny sposób. Plutarch wyznaczył tę datę na 5000 (ok. 6500 p.n.e.) lat przed wojną trojańską, Diogenes Laertios podaje podobną datę: 6000 lat przed grecką kampanią Kserksesa, z kolei Arystoksenos podaje datę 570 r. p.n.e., a Ammianus Marcellinus 258 lat przed Aleksandrem Wielkim. Późne źródło zaratusztriańskie, Bundahiszn z okresu Pahlavi, umieszcza Zaratusztrę w VII w. p.n.e. Na tej samej podstawie okres jego życia różni badacze umieszczają pomiędzy XIII a połową VI wieku. p.n.e., przy czym większość przyjmuje, że żył on ok. 1000 r. p.n.e.^[12] Niektórzy uczeni^[13][14], tacy jak Mary Boyce , która lokowała życie Zaratusztry w okresie między 1500–1200 p.n.e., wykorzystali dowody językowe i społeczno-kulturowe, aby umieścić Zaratusztrę między 1500 a 1000 p.n.e. lub 1200 i 900 p.n.e.^[15][16] Historyczność postaci, datowanie jego życia, i lokalizacja obszaru, na którym działał jest przedmiotem polemik wśród historyków religii, teologów i politologów ze względu na wnioski jakie wynikają z przyjęcia którejś z hipotez za najbardziej prawdopodobną.

Wytłuszczony przeze mnie fragment powyżej jest po prostu żywcem automatycznie przetłumaczony i wycięty z wikipedii anglojęzycznej i hasła Zaratusztra w niej.

Życiorys

Zgodnie z przekazem zawartym w Aweście i późniejszych pismach, Zaratusztra urodził się jako syn Poruszaspy i Dohodo. Od siódmego do piętnastego roku życia pobierał nauki, aby po ich ukończeniu móc spełniać obowiązki kapłańskie. W kraju Zaratusztry panowała religia dziś nazywana mazdaizmem. Była to religia politeistyczna wywodzącą się z tego samego indoeuropejskiego rdzenia co indyjska Adwajta Wedanta. W sanskrycie i w języku awestyjskim zachował się szereg imion bogów o prawie identycznym brzmieniu wspólnych dla obu kultur i religii.

Wędrówka

Z Gath wynika, że rozpoczął poszukiwania jeszcze większej wiedzy, którą nabywał u różnych nauczycieli. Zgodnie z tradycją nazwał się później waedemna (ten który wie, jest wtajemniczony), posiadł wiedzę przekazaną mu z boskiej inspiracji.

Widzimy w tej nazwie waedemna (wiedźmina) „wiedzącego”, „widzącego” i „wiodącego” określenia wspólne słowiano-irano-sanskryckie (SIS)?

Według tradycji Pahlawi^[17] wędrował po świecie latami w poszukiwaniu prawdy. Obserwował różne krainy, pędził życie pustelnika, medytował w lasach, w górskich jaskiniach i na pustyniach. Przemierzał także szlaki karawan, rozmawiał z ludźmi we wsiach i miastach, obserwował gwiazdy, rośliny, zwierzęta gromadząc zachłannie wiedzę i doświadczenie gdziekolwiek przybywał. W wędrówkach tych musiał być świadkiem aktów przemocy, popełnianych przez czcicieli Dewów, którzy napadali na pokojowo żyjące społeczności grabiąc i mordując. Świadomość, że nie może temu zaradzić fizycznie, wywołała w nim głębokie pragnienie sprawiedliwości i ideę ustanowienia prawa moralnego (aw. Ratu^[18]) dla silnych i słabych tak, aby zapanował pokój i ład i aby wszyscy mogli wieść godne życie. Ciągle jednak nie znajdował ostatecznej odpowiedzi na swoje pytania^[19].

Objawienie

W wieku 30 lat doznał objawienia (jasna 43.7–13^[20]). Objawienie, jakiego doznał Zaratusztra, miało miejsce w dniu równonocy wiosennej podczas święta Nowruz (Nowego Roku). Zobaczył jaśniejącą istotę Amesza Spenta^[21], co tłumaczy się święty nieśmiertelny^[22], która przedstawiła się jako Wohu Manah (Gathy, Jasna^[23] – Dobra Myśl, Dobry Umysł.). Istota ta zaprowadziła go przed oblicze boga Ahura Mazdy^[24] (Ahura Mazda – Mądry Pan^[25]), który objawił Zaratusztrze przyczyny zła, to co było i to co się stanie, a także zasady jakich powinni przestrzegać ludzie biorący udział w kosmicznych zmaganiach boga ze Złym Duchem^[26] – Kłamcą (aw. Angrju Mainju – Drudż, pahlawi – Aryman)^[27]. Po objawieniach jakich doznał prorok zaczął głosić wiarę w jedynego boga, istniejącego odwiecznie, niestworzonego, źródło wszelkiego bytu, stwórcę wszechrzeczy, bytów widzialnych i niewidzialnych, materialnych i duchowych – Ahura Mazdę. Czcił go jako pana mądrego, którego emanacją jest prawda, ład i sprawiedliwość, którą określa się jednym słowem – Asza^[28] (awest. aṣ̌a/arta)^[29]. Jednocześnie głosił iż oprócz Ahura Mazdy istnieje druga istota duchowa, niestworzona, odwieczna, ale zupełnie różna od tego pierwszego – Angra Mainju, istota zła, kłamliwa, szkodliwa, zgubna, i pozbawiona mądrości, przeciwnik dobra.

Nauczanie

Zaratusztra usiłował przekazać to objawienie swoim rodakom, jednak nie znalazł u nich posłuchu, a nawet spotkał się z wrogością. Przypuszczalnie jego rodacy oburzeni byli, że występuje przeciwko ich tradycyjnym rytualnym obrzędom religijnym, odurzaniu się sokiem Haomy, ofiarom ze zwierząt i systemowi klas (kast), który pozwalał kapłanom i wojownikom prześladować zwykłych ludzi. Zamiast tego podkreślał znaczenie wolnej woli i wezwał ludzi do pójścia ścieżką prawości i prawdy, a także równości kobiet i mężczyzn. Dla swojej wiary pozyskał jedynie swojego bratanka Maidhiodżimanę. Wreszcie musiał zbiec do pobliskiej krainy – królestwa Kajanidów^[30]. Dzięki posłuchaniu, jakie uzyskał u królowej Hutaosy^[31], zdołał po pewnym czasie przekonać do swojej religii króla Wisztaspę^[32] (pahlavi Gusztasp), który uczynił tę religię wiarą panującą w jego kraju. Wywołało to gniew króla Turanu Ardżaspa^[33] sąsiadującego swoim królestwem królestwu Wisztaspy, który wraz z wasalami napadł na jego państwo^[34]. Nie zdołali jednak pokonać władcy Kajanidów, a król Wisztaspa w odwecie najechał wszystkie okoliczne państwa i powiększył swoje władztwo o ziemie obejmujące dzisiejszy Iran Północny, Turkmenistan i część Kirgistanu. Zaratusztrianizm rozprzestrzenił się stopniowo na całym tym terytorium, a Zaratusztra stał się jego głównym kapłanem. Zaratusztra pojął za żonę Hwowi (awest. Hvaōgvā) córkę Dżamaspy, syna Wisztaspy, który był wezyrem króla^[35]. Było to trzecie małżeństwo proroka, z Hwowi nie doczekał się potomstwa^[36]. Dżamaspa (pahlavi Isfandjar) stał się jego teściem, a zarazem największym poplecznikiem i przyjacielem. Dzięki temu Zaratusztra stał się jedną z najbardziej wpływowych postaci w państwie Wisztaspy. Zaratusztra miał szóstkę dzieci: córki Freeni, Tritę, Purczistę^[37] i trzech synów, Isaṯa Wasztrę z pierwszą żoną, Urwataṯanara i Hware Citrę z drugą^[36].

Śmierć

Zgodnie z tradycją przekazaną w późniejszych księgach Awesty i pismach, które powstały w okresie panowanie dynastii Sasanidów od II do IX w n.e. Zaratusztra zmarł w wieku 77 lat i 40 dni. Jak głosi historia, toczyła się wojna między Iranem a Turanem^[38], krajem, który sprzeciwiał się jego naukom. Mówi się, że podczas gdy Zaratusztra modlił się w świątyni Nusz-Adar^[39], został zaatakowany przez Turańczyka (Karpana) zwanego Bratrok-resz i zabity. (Denkard 5.3.2^[40], 7.5.1^[41] Dadistan i Dinig 72.8^[42], Zadsparm 23.9^[43]).

Mit Saoszjanta

J. Kotela, Jezioro Konsajoa, pejzaż fantastyczny, suchy pastel, 2001

Średniowieczne dzieła (IV-IX w.) przekazują również tradycję, w której przyszły zbawiciel (trzeci i ostatni [Uszadar, Uszedarmah i Saoszjant^[36]]) mitologizowany jako urodzony z dziewicy która zanurzy się w jeziorze, gdzie w cudowny sposób Ameszaspentowie i Jazatowie strzegą i zachowują nasienie proroka Zaratusztry^[44]. Jego nasienie miał ocalić Jazata Nerosjang^[45], duch dobroczynny^[46], a Jazata Anahita^[47] umieściła je w jeziorze. Denkard 7.10.15^[48] opisuje to w następujący sposób: Trzydzieści lat przed decydującą bitwą ostateczną wejdzie w wodę (jezioro Kansaoja^[49], Kasaoja, Kasava, Hamun) dziewica o imieniu Eredat-fedhri („Zwycięska Dobroczynna”), której przezwaniem jest „Wytwórczyni Ciała” (w Jaszcie 19.66^[50] jest to „Jezioro Kansawa”). Siedząc w wodzie dziewczyna, która „nie kojarzyła się z mężczyznami”, otrzyma „zwycięską wiedzę” (pocznie syna – Asztwa Ereta^[51]). Jej syn, gdy się urodzi, nie pozna pokarmu od swojej matki, jego ciało będzie podobne do słońca, a „królewska chwała” Charenah będzie z nim. Saoszjant (Asztwa Ereta, Zbawiciel) odniesie zwycięstwo nad złem i ostatecznie Ahura Mazda zatriumfuje. Saoszjant wskrzesi zmarłych, którym ciała zostaną przywrócone w formie wiecznej i doskonałej, źli zaś, których dusze zostaną oczyszczone ogniem ponownie zjednoczą się z bogiem. Czas się skończy i wszyscy będą wieczni we wreszcie zrealizowanym kosmosie (Bundahiszn 30.1, 34.18)^[52].

Gathy Zaratusztry

Przypisuje mu się najstarszą część Awesty: Gathy spisane w języku awestyjskim (święte modlitwy Aszem Wohu i Jata Ahu [Ahunwara]) Ahunawaiti Gatha (rozdz. 29–34) Jasna Haptanhaiti (rozdz. 35–42) Usztawaiti Gatha (rozdz. 43–46) Spentamainjusz Gatha (rozdz. 47–50) Wohukszaatra Gatha (rozdz. 51) Wahisztoiszti Gatha (rozdz. 53) A airjęmaa Aszjoo (Rozdz. 54.1) spisane poetyckim językiem w formie hymnów

Fragment Gath

O mężczyźni i kobiety! To prawda, że kłamstwo i niegodziwość, wydają się atrakcyjne i korzystne. Lecz wyobcowują człowieka z jego własnej natury. Kończą się zaś smutkiem i złą opinią.
Zatraca się szczęście tego, kogo posiadło kłamstwo i kto okaleczył Aszę. Poprzez takie uczynki, słowa i myśli niszczy on życie swojego umysłu.

Manthran^[6] Zaratusztra Spitama, Gathy: Jasna 53.6

Fikcyjny Zaratusztra

Postać Zaratusztry wobec skąpych danych na jego temat, od starożytności była w kulturze zachodniej mitologizowana i mylona. Autorzy hellenistyczni podszywali się także pod proroka Zaratusztrę: Pseudo-Zoroaster, Pseudo-Hystaspes, Pseudo-Ostanes^[53]. Tak zaburzona recepcja jego postaci do XVIII w. odbywała się głównie przez dzieła historyków greckich i rzymskich późnej starożytności. Przedstawiano go jako maga, czarownika, alchemika i astrologa obdarzonego nadnaturalnymi mocami (przykładowo: Marek Junianus Justynus, Zarys dziejów powszechnych starożytności na podstawie Pompejusza Trogusa), albo prekursora filozofii i nauki starszej niż egipska (przykładowo: Diogenes Laertios Żywoty filozofów)^[54]. W nowożytnej Europie popularne były dzieła takie jak Clavis Artis [it], rękopis alchemiczny opublikowany w Niemczech pod koniec XVII lub na początku XVIII wieku, pseudoepigraficzna księga przypisana Zaratusztrze. W Polsce pisali o nim w zbliżony sposób między innymi: Stanisław Orzechowski (Policya Królestwa Polskiego na kształt Arystotelesowych Polityki Wypisanej…), Mikołaj Rej, Piotr Skarga, Samuel Otwinowski.

Przekłady Awesty i innych pism zaratusztriańskich zapoczątkowane przez Anquetil Duperrona w 1771 r. zainicjowały naukowe podejście do proroka zaratusztrianizmu.

Okres romantyzmu inicjował także nowe zjawisko tworzenia się nurtów fikcyjnej narodowej recepcji postaci Zaratusztry, przez przypisywanie mu etnicznej przynależności do któregoś z obecnie istniejących ludów. Przedstawicielem tego nurtu był polski orientalista Ignacy Pietraszewski, który dokonał pierwszego przekładu Awesty na język polski z awestyjskiego. Pietraszewski twierdził iż Awesta jest napisana w języku Prasłowian, a zatem Zaratusztra jest Słowianinem. Identyfikował też jezioro Kansaoja jako Gopło, Bałtyk miał być tożsamy z morzem Wourkasza^[55], co miało wskazywać, że Arjanem Waedża leżała na terenie Polski^[56].

Współcześnie zbliżone poglądy prezentują w Polsce zwolennicy Czesława Białczyńskiego, turbosłowianie i niektóre odłamy rodzimowierców (tzw. wiara przyrodzona).

Inna formą tworzenia fikcyjnego obrazu i poglądów Zaratusztry posłużył się Friedrich Nietzsche w swoim dziele Tako rzecze Zaratustra, wkładając w usta proroka tezy całkowicie sprzeczne z jego nauką, co stało się przyczyną powszechnego wręcz identyfikowania poglądów Zaratustry Nietzschego z poglądami Zaratusztry Spitamy^[57][58][59], wzmacnianego przez źródła internetowe i pseudonaukowe (np. sfałszowana historia o samobójstwie Zaratusztry, który jakoby miał się utopić w jeziorze Kasaoja)^[60]. Spotęgowanie tego efektu nastąpiło po wydaniu książki autorstwa hinduskiego guru o nazwisku Osho Bhagwan Shree Rajneesh „Zaratustra. Bóg który tańczyć potrafi”. Książka ta, wulgaryzująca i wybiórczo interpretująca filozofię Nietzschego równocześnie doprowadziła do globalnego mylenia obydwu postaci, ze względu na milionowe jej nakłady.

Prócz Osho, niektóre inne nowe ruchy religijne odnoszą się do Zoroastra. Tak jest na przykład w przypadku OHASPE, teozofii, która z kolei wywarła duży wpływ na Parsów (Stausberg, 2002b, s. 112–118), antropozofii, Ruchu Graala Abd-ru-szina (Oskar Ernst Bernhardt, 1875–1941) i, co najważniejsze, Mazdaznan (Stausberg, 2002b, s. 378–400). Otoman Zar Adusht Hanish (1844 [?] – 1936), „mistrz” ruchu, przez swoich zwolenników uważany był za reinkarnację Zoroastra (Stausberg, 2002b, s. 392–394).”.  

Jeszcze istotny przypis 10

Iran IX. Religions in Iran (1) Pre-Islamic – Encyclopaedia Iranica [online], iranicaonline.org [dostęp 2019-08-08], Cytat: It is thought that the Indo-Iranians formed part of the population of the Sintashta-Arkaim culture to the east of the Ural mountains (ca. 2200–ca.1600 B.C.E.)..

Uf! Wystarczy już? Zachęcam do poznania historii Zaratusztry do Księgi Ruty oraz do opowieści Tomirysa i Czaropanowie – Świątynia Dziewięciu Kręgów. Przede wszystkim jeśli już ktoś jest spragniony solidnego opisu tej postaci przynajmniej według nauki zachodniej to o wiele lepsza od tej karykaturalnej polskiej wersji wikipedycznej jest wersja angielska po prostu rzetelna chociaż nie wolna od stronniczości typowej dla kultury „zdobywców świata”. (https://en.wikipedia.org/wiki/Zoroaster?variant=zh-cn).

Tylko u Persów mamy شتر (shtar [sztar]) i u Hindusów w sanskrycie उष्ट्रः [ushtrah], ale liczba mnoga wielbłądy to już perskie شترها (shtarehya). A więc musiałoby to być Zarat-u-shtarehya, czyli strażnik, Zerkający dający Pozor na Wielblądy (Zarządca Wielbłądów).

Jak piszą on sam ani się tak nie nazywał, bo po ojcu był Spitamą synem Porusza albo Borusza, dzisiaj Borysa zapewne, Spitamy. Sam siebie też nie nazywał strażnikiem wielbłądów ani nikt go tak na dworze Hystaspesa (Wisztaspęty) nie nazywał. I potem w całej Persji nie ważył się go tak nikt nazwać. Jego przydomki nam tutaj pięknie podano i wiążą się one z mądrością, światłością, oświeceniem a więc z ZORZĄ , Zerkaniem-Zieraniem Zorzeniem – Widzeniem i Wiedzą i Wglądem = Mądrością, czyli ZO-wiją, Zdolnością Zwania rzeczy takimi jak się je Widzi i Rozumie. Asza jak Uszas – prawy i pierwy, jak pierwsze jest światło – Brzasku Dnia po Nocy – ZORZA.   

Ale przecież wiadomym jest że Zaratuszta czy Zarduszt, czy Zoroaster tak się w rzeczywistości nie nazywał. Jest to jego określenie, był synem Burusza Spitamy a więc Spitamą po ojcu. Pochodził też z Wielkiego Stepu, z Północy, nie był rodowitym Persem czyli Parnem / Parnyjczykiem. Pojawił się na dworze Wisztaspęty wygany z SIStanu za wiarołomstwo w stosunku do Wiary Przyrodzonej Słowiano-Aryjskiej – tej którą znamy z sanskryckich Wed. To on z Dewów – bogów zrobił Demony – biesy , kazał oddawać cześć urojonemu bogu który go rzekomo nawiedził podczas pobytu na pustyni. Chyba z przegrzania mózgu (muzga ) uroił mu się ten Hurrra lub Szurrra Miazga, którego zwali potem Ahurą Mazdą.

Także formy ormiańskie i awestyjskie jak twierrdzi jeden z uczonych skutkujące brzmieniem rdzenia „zur-„ można i należy wiązać z ich samogłoskowymi formami takimi jak zor- / zar- / zir- / zyr- / zer-. Dowiedliśmy że różne samogłoski fluktuują i pozwalają przybierać różne brzmieniowo formy tym samym pojęciom w językach słowiańskich. Uczyniliśmy to zarówno tutaj opisując imiona z rdzeniem zor- / zar- / zir-; jak i w poprzednich wykładniach dając przykłady dziesiątek słów brzmiących w sposób zbliżony w językach słowańskich ale nie identycznie, podczas gdy ich znaczenie jest całkowiecie identyczne (np. ruka ↔ ręka, rzecz ↔ riecz ↔ ricz; zierać ↔ zorać [dawać pozor ↔ spozierać; życie ↔ života; rodowy [pol] ↔ predaczki [chorw. – od przodek ↔ predak] protėvių [lit. – gdzie e → ė, a także d → t]).  Wchodzą też w ten zakres różne samogłoski pośrednie związane z lokalną wymową tychże samych pojęć takie jak au (ą), ou (ǫ ), eu (ę), itp.

Ta sama zasada – co też już nie raz pokazano dotyczy języków aryjskich, przy czym rozpatrując etymologię, a właściwie nazewniczy rodowód tych pojęć należy brać też pod uwagę zmiany spółgłoskowe: g ↔ ż (rz) – h ↔ ch ↔ k (gar – żar – har; hram – chram – kram) czy s ↔ sz ↔ ś ↔ z ↔ ź, czy r ↔ l ↔ ł, w ↔ u,  albo r ↔ rz ↔ ż; i wielu innych układów związanych np. z dźwięcznnością, bezdźwiecznością czy wymową gardłową albo nosową. Do tego dochodzą też przestawki itp.  

Jest to jedna, wspaniała, piękna  rodzina języków słowiano-aryjskich, rodzina bliska, powstała z bliskości środowiskowej i cielesnej i duchowej, która wyszła niegdyś ze wspólnej Koliby – Sieldliska i naprawdę z jednej Zadrugi / Rodziny /Wspólnoty Rodowej w sensie biologicznym, genetycznym i dziejowym.

Soren / Soraya / Sorina / Zoren / Zoria / Zora / Zoran / Zorian / Zoryan / Suren / Zara / Sara / Zaria / Zoria / Surja          

Na tym kończymy Kład 23 jednak musicie mieć tę świadomość, że nie zanalizowaliśmy tematu wcale dogłębnie. Na przykład nawet nie tknęliśmy imienia Sorayai jeszcze kilkunastu innych, ani nie przeanalizowaliśmy wielu aspektów zagrożeń jakie niosą dla Ludzkości drobne i wielkie kłamstwa. Raczej zeszliśmy tylko trochę pod powierzchnię oceanu propagandy jaki przykrywa prawdę medialnym bełkotem tzw autorytetów naukowych i wszelkich innych, różnej maści. Ten medialny bełkot autorytatywny jest jak warstwa ropy naftowej wywalona z dziurawego tankowca – przykrywa śmierdzącym kożuchem ocean i dusi swoim smrodem, zatruwa środowisko naturalne, przyrodzone, środowisko w jakim Człowiek a z nim Matka Ziemia ma prawo żyć oceniając właściwie zagrożenia, czyli żyć prawdą, żyć bezpiecznie. Bezpieczeństwo opiera się na prawdzie, a bez bezpieczeństwa nie ma mowy o życiu szczęśliwym, ani o szczęśliwej przyszłości Ludzkości i Ziemi.

Jako Ludzkość znaleźliśmy się obecnie na Granicy (pod Murem, na Krawędzi – jak zwał tak zwał) i o tym mówi ten 23 Kład – 5 Trzeciego Kręgu – Graniczny.