Borkowskie zabytki, pochodzą z okresu kultury pucharów lejkowatych (KPL), neolitycznej kultury istniejącej między 6 do 4,5 tys. lat temu. Są to prawdopodobnie groby starszyzny plemiennej, kapłanów i miejsce sakralne dawnych mieszkańców Pomorza Środkowego.

Jak podaje pan Adam Bryl  z Borkowa, do 1896 r. stał tutaj jeszcze jeden grobowiec podobnego typu ale rozebrali go poszukiwacze skarbów, „które – jak głosiły stare legendy – miały się znajdować wewnątrz. Po wydobyciu prehistorycznych kamiennych i krzemiennych narzędzi oraz kruchej ozdoby bursztynowej rozczarowani poszukiwacze skarbów zaniechali swojej działalności. Badania archeologiczne prowadzone w latach 30. XX w. potwierdziły, że dolmen w Borkowie musiał powstać około 3 tys. lat p.n.e. Komora grobowa składa się z 12 olbrzymich głazów narzutowych, przykrytych 4 głazami stanowiącymi strop. Do dziś nie wyjaśniono tajemnicy transportowania potężnych głazów i konstruowania z nich komór grobowych. Niewykluczone, że grobowiec zbudowano dla wyjątkowego zmarłego – wodza, dostojnika czy kapłana. Mogło to być także miejsce kultowe. Prochy zmarłych składano w dolmenie wielokrotnie, uprzątając poprzednie pochówki pod ściany komory.” 

Istnieją różne koncepcje dotyczące megalitów. Jedne opowiadają się za niezależnym powstawaniem kultur megalitycznych w różnych częściach świata. Według innych teorii  kultura ta powstała w jednego miejscu i rozprzestrzeniła się na całym świecie. Popularne są  hipotezy o istnieniu „religii megalitycznej”. Megality nawiązywać miały do jaskiniowych mieszkań człowieka. Miały to być sztuczne jaskinie-mieszkania dla zmarłych, bardzo odporne na działanie czasu i sił przyrody. Nasi neolityczni przodkowie chcieli zapewnić zmarłym okazałe pomieszczenie. Odległą analogią do grobów megalitycznych są egipskie piramidy.

Z kolei  Leszek Matela, przedstawia tezę, jakoby „dolmeny były kapsułami do podróży czasie, które umożliwiała koncentrację energii kosmicznej we wnętrzu kamieni oraz odpowiednie rytuały. Badania radiestezyjne wykryły linię promieniowania „sprilit Line” (linia duchową), która  wychodzi z wnętrza dolmenu.” Wyniki tych badań są zbieżne z teoriami kontrowersyjnego, angielskiego archeologa Paula Devereux, który uważa, że linie takie „służyły do szamańskich podróży, w których kapłan mógł przekroczyć granice czasu i przestrzeni i  w swym ciele astralnym docierał do świata przodków”.

W Europie Zachodniej  megality są zupełnie unikatowe i  traktowane jako największe atrakcje turystyczne, a co za tym idzie, od lat zadeptywane są przez tabuny turystów. Obok megalitycznych budowli  we Francji i Irlandii wybudowano parkingi, restauracje, kawiarnie i sklepy z suwenirami…

Neolityczne cmentarzysko w Borkowie to zabytek archeologiczny, bez żadnej przesady, na miarę europejską. Jeszcze do niedawna dolmen w Borkowie  był zupełnie nieznany. Jednak za sprawa miłośników kamiennych kręgów ta sytuacja się zmienia. We  wsi pojawiła się tabliczka wskazująca drogę do megalitu i lepiej aby na tym się skończyło. To miejsce jest, przede wszystkim, starożytnym cmentarzem, a zmarłym, choćby i przed 5 tysiącami lat należy się spokój.

Borkowo. 05.06.2011 r.