Naczelny Sąd Administracyjny wydał 20 sierpnia 2024 r. kilka istotnych wyroków dotyczących obowiązkowych szczepień ochronnych w Polsce. Główne tezy tych orzeczeń są następujące:
Nieegzekwowalność obowiązku szczepień
NSA orzekł, że obowiązek szczepień ochronnych wynikający z ustawy nie może być egzekwowany na podstawie komunikatu Głównego Inspektora Sanitarnego, gdyż nie stanowi on aktu prawa powszechnie obowiązującego[1].
Sąd stwierdził, że w świetle orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z 9 maja 2023 r. oznacza to brak wymagalności tego obowiązku[1].
Konieczność regulacji ustawowej
NSA podkreślił, że kwestie terminu i liczby dawek szczepień powinny być określone w rozporządzeniu ministra właściwego do spraw zdrowia, a nie w komunikacie GIS[4].
Sąd uznał, że obecna sytuacja, w której treść obowiązku szczepień jest współkształtowana przez komunikat GIS niebędący aktem prawa powszechnie obowiązującego, jest niedopuszczalna[4].
Wpływ na toczące się postępowania
Wpływ na toczące się postępowania
Wyroki NSA mają istotne znaczenie dla toczących się postępowań egzekucyjnych dotyczących szczepień.
Sąd uchylił zaskarżone postanowienia organów sanitarnych oraz wyroki sądów niższej instancji, które utrzymywały w mocy decyzje o nałożeniu grzywien za odmowę szczepienia[1][4].
Konsekwencje dla systemu szczepień
Orzeczenia NSA nie kwestionują samego obowiązku szczepień, ale wskazują na konieczność dostosowania prawa do wyroku Trybunału Konstytucyjnego[21].
Sąd zasugerował, że minister zdrowia powinien rozważyć określenie w drodze rozporządzenia terminów wymagalności obowiązkowych szczepień i liczby dawek poszczególnych szczepień[21].
Znaczenie dla rodziców
Wyroki NSA mogą mieć istotne znaczenie dla rodziców, którzy odmawiali szczepienia swoich dzieci. W przypadku postępowań egzekucyjnych wszczętych przed 1 października 2023 r., rodzice mogą powoływać się na argumentację NSA dotyczącą niezgodności z Konstytucją komunikatu GIS[18].
Należy podkreślić, że orzeczenia NSA nie oznaczają zniesienia obowiązku szczepień, ale wskazują na konieczność uregulowania tej kwestii w sposób zgodny z Konstytucją RP.
Ministerstwo Zdrowia będzie musiało dostosować przepisy, aby zapewnić prawidłową podstawę prawną dla egzekwowania obowiązku szczepień ochronnych.