Realizacja projektu rozpoczęła się we wrześniu 2019 roku. Jego głównym celem było zwiększenie atrakcyjności dla wybranego obszaru kulturowego, poprzez poznanie jego historii i tożsamości. Projekt był realizowany nie bez kłopotów, ale mimo tego z ogromną satysfakcją.

W Lesie Miejskim, na terenie dawnej wsi Sendyty, znajduje się wczesnośredniowieczny zabytek archeologiczny z okresu wikińskiego w postaci kompleksu osadniczego, złożonego z grodziska oraz osady. Kompleks ten stanowił jednocześnie założenie obronne, usytuowane w zakolu rzeki Łyny. Grodzisko rozłożone było na dwóch stożkowatych wzniesieniach, odciętych od lądu dwiema suchymi fosami, osada zaś ulokowana została bezpośrednio przy grodzisku, na terasie nadzalewowej Łyny.

Choć najstarsze ślady osadnictwa na tym terenie pochodzą z połowy I tys. p.n.e., to główna faza zasiedlenia obszaru i intensyfikacja osadnicza miała miejsce w okresie schyłkowej fazy wędrówek ludów i wczesnego średniowiecza (VIII-XII wiek).

Przypadkowe odkrycie w 2006 roku dużej ilości zabytków archeologicznych w trakcie orki leśnej zainicjowało przeprowadzenie jeszcze w tym samym roku pierwszych sondażowych badań archeologicznych (sfinansowanych z budżetu miejskiego). Kolejne sondażowe badania na terenie osady miały miejsce już w 2013 roku. Przyniosły one interesujące odkrycia w postaci dużej ilości różnorodnych zabytków ruchomych – przedmiotów codziennego użytku, pozostałości ceramiki, militariów, biżuterii i monet, w tym dużej kolekcji dirhemów arabskich, pochodzących z mennic w Bagdadzie. Już wówczas znaleziska wzbudziły dyskusję na temat przebiegu i oddziaływania pradawnych szlaków handlowych i komunikacyjnych.

Zaczęto zastanawiać się nad charakterem osady w olsztyńskim lesie, która jawiła się jako pruskie zaplecze słynnej osady handlowej w Truso i funkcjonowała w tym miejscu do czasów założenia miasta. Znaleziska te potwierdziły równocześnie, że na początku IX wieku do Prus przywożono dużą ilość srebra z krajów orientalnych za pośrednictwem skandynawskich Wikingów.

Doskonałą okazją do dalszego pogłębienia wiedzy na temat dziejów przedlokacyjnego Olsztyna poprzez wykopaliska archeologiczne stał się projekt „Bałtycka Odyseja – powstanie wspólnego obszaru historyczno-kulturalnego”, którego realizacja rozpoczęła się w 2019 roku.

Projekt „Bałtycka Odyseja – tworzenie wspólnego obszaru historycznego i kulturowego” został podsumowany podczas czwartkowego (25 maja) spotkania w olsztyńskim ratuszu. O działaniach w projekcie oraz osadzie Sędyty w Lesie Miejskim opowiedzieli przedstawiciele Urzędu Miasta Olsztyna i Towarzystwa Naukowego „Pruthenia” z Olsztyna.

Ogromny wpływ na dołączenie samorządu do realizacji tego projektu mieli przedstawiciele Towarzystwa Naukowego Pruthenia. Wcześniejsza współpraca dotyczy m.in. prowadzonych przez nich w 2013 i 2016 roku badań na terenie Lasu Miejskiego.

— Od wielu lat korzystamy z dofinansowań z różnych programów Unii Europejskiej — mówił prezydent Olsztyna Piotr Grzymowicz. — W tym czasie zrealizowaliśmy szereg zadań. Obok dużych projektów inwestycyjnych nie zapominamy także o projektach miękkich z zakresu edukacji czy kultury.

Podczas podsumowania projektu można było usłyszeć nie tylko o samym zadaniu, jego realizacji oraz problemach, jakim musieli stawić czoła wykonawcy. To była doskonała okazja m.in. by poznać szczegóły kolejnych odkryć na trenie osady Sędyty w Lesie Miejskim.

— Projekt nawiązuje do starożytnego mitu Odyseusza jako metafory poszukiwania sposobu osiedlania się — mówi Marta Śliwa z Towarzystwa Naukowego Pruthenia. — Odyseja Bałtycka jest swoistą ofertą podróży do źródeł tożsamości kulturowej południowo-wschodnich wybrzeży Morza Bałtyckiego.

Założeniem projektu było wykonanie nieinwazyjnych prac geofizycznych w celu precyzyjnego wytypowania miejsc do odkrywek archeologicznych. Obraz z badań magnetycznych ukazał rozrzut anomaliów, układających się w mniej lub bardziej rozbudowane struktury osadnicze. W ten sposób archeolodzy oraz studenci, wolontariusze i pasjonaci historii natrafili na relikty obiektów osadniczych: paleniska, piecowiska, jamy osadnicze i zasobowe oraz doły posłupowe. Relikty pruskich domostw układały się w półkoliste układy z miejscem centralnym. Badania przyniosły więc kolejną porcję odkryć, które tylko potwierdziły istnienie w dorzeczu środkowej Łyny ważnego ośrodka osadniczego w okresie przedlokacyjnym.

Badania wykazały po raz kolejny duże nasycenie obszaru obiektami ruchomym. Wśród licznych zabytków ruchomych znalazły się ponownie srebrne monety arabskie (dirhemy z czasów dynastii Abbasydów). Większość znalezisk pochodzi z okresu wczesnego średniowiecza. Wśród nich były m.in. zabytki metalowe (nożyki, żelazne haczyki na ryby, groty strzał o bardzo zróżnicowanych formach, dzwoneczki, fragmenty biżuterii – pierścionki, paciorki, bransolety i inne nieokreślone ozdoby, elementy stroju – sprzączki, zapinki, szpile, klamry); obiekty kamienne (żarna i ucieracze); przedmioty związane z rzemiosłem (np. przęśliki ceramiczne) oraz setki fragmentów naczyń ceramicznych, zarówno ręcznie lepionych, jak i toczonych na kole.

Wśród zadań zrealizowanych przez samorząd Olsztyna są m.in.:
– digitalizacja przedmiotów wydobytych podczas wykopalisk archeologicznych na terenie starego miasta w Olsztynie (kafle, naczynia, kule armatnie, monety), które będą udostępnione na stronie internetowej www.wirtualnemmuzeum.olsztyn.eu oraz wystawione w gablotach w budynku ratusza,
– wizualizacje 3D: wizualizacja obejmująca część średniowiecznych budowli obronnych na terenie starego miasta (Brama Górna, przedbramie, rondela, fragmenty miejskich murów obronnych) oraz wizualizacja wczesnośredniowiecznego kompleksu osadniczego na terenie Lasu Miejskiego
– projekt budowlany osady archeologicznej na terenie Lasu Miejskiego.

W kolejnych latach nie zabraknie dalszej współpracy z Pruthenią. Jednym z celów jest stworzenie na terenie Lasu Miejskiego osady archeologicznej na podstawie opracowanego projektu.

Projekt Bałtycka Odyseja został w 90 proc. dofinansowany przez Unię Europejską z Europejskiego Instrumentu Sąsiedztwa. Wartość zadania po stronie samorządu Olsztyna to niemal 416 tys. złotych.