Wojownicy epoki europejskiego brązu byli wyposażani w swoją drogę w zaświaty w „pudełka urody”. Podstawowymi narzędziami służącymi podkreślaniu urody były brzytwy i pęsety. Najstarsze takie znalezisko pochodzi z obszaru dzisiejszych Węgier z 15 stulecia p.n.e. Jednak pojedyncze brzytwy z metalu pojawiają się najpierw w męskich grobach kultury Cucuteni z terenów obecnej Rumunii.
Rumuńskie brzytwy z miedzi wydatowano na ponad 2 tysiące lat wcześniej od znaleziska węgierskiego z brązu, bo na lata 4000–3500 p.n.e. Porównanie dat z innych tego typu wykopalisk na całym świecie wskazuje na naddunajski początek przyrządów starożytnego pięknisia. Mikkel Nørtoft w pracy „Shaving the Warrior Archaeo-linguistic investigation of Indo-European warrior identity from the Eneolithic to the Bronze Age – prestige razors and ideology” przytacza też trzy miedziane egzemplarze prawdopodobnych brzytew z Michajłowki datowane na około 3500 lat p.n.e., które David Anthony powiązał z kulturą „preyamnaya” na południowej Ukrainie. Znając jednak kierunek rozwoju cywilizacji europejskich w tym czasie, to znalezisko jest kolejnym świadectwem wpływu pochodzącego znad Dunaju kompleksu Cucuteni-Tripolie na obszary wokół dolnego Dniepru. Z zachodniej strony, od bałkańsko-dunajskiego pierwszego centrum metalurgii w dziejach ludzkiej cywilizacji, mamy też miedziany zabytek z obszarów dzisiejszej Austrii, wydatowany na okres od 3700 r. p.n.e.
Żaba nilowa
Zabytki traktowane jako pierwsze egzemplarze brzytew z Bliskiego Wschodu są albo problematyczne, albo wyraźnie młodsze od europejskich. Dla Egiptu zalicza się, jako prawdopodobną brzytwę, pojedyncze narzędzie z krzemienia datowane na 4000–3500 p.n.e. Nie dość, że archeologowie mają wątpliwości co do przeznaczenia tego narzędzia, to jeszcze wykonane jest ono z materiału typowego dla bardziej prymitywnych technologicznie kultur epoki kamienia. Nie można więc go porównywać z wyrobami „rumuńskimi”, „ukraińskimi” czy „austriackim” z tego samego czasu. Pierwszy miedziany sztylet, ale nie brzytwa, znaleziony w Egipcie ma pochodzić z okresu 3500-3200 p.n.e. W przypadku Mezopotamii – podłużne, przypominające brzytwy przedmioty, znajdowane w parach – oszacowano na 2900–2350 p.n.e. Często więc forsowane, jako pierwsze ludzkie cywilizacje, ośrodki nad Nilem oraz Tygrysem i Eufratem w tym przypadku nie mają potwierdzenia w faktach. Chciałoby się powiedzieć: „Naddunajskiego ogiera kują, a nilowa żaba nogę podstawia”. Niczego przy tym nie odmawiając dokonaniom państwa faraonów w kolejnych tysiącleciach. Na marginesie warto też wspomnieć o najstarszym tego typu zabytku z terenów dzisiejszych Włoch, który wydatowano na 2200–1900 p.n.e. i słusznie wiążę się z wpływami środkowoeuropejskimi.
Między Bałtykiem a Morzem Egejskim
Nørtoft w swojej pracy skupia się głównie na typie brzytew o jednym ostrzu, charakterystycznych dla epoki brązu w Europie. Jak przystało na badacza duńskiego, omawia w pierwszym rzędzie znaleziska ze swojego kraju. Zwraca uwagę, że 1400-1000 p.n.e. ten rodzaj narzędzia upowszechnia się na obszarze wokół zachodniego Bałtyku od Skanii po Pomorze. Jednocześnie przytacza podobne przypadki z Moraw i Węgier, wraz z najstarszym, wspomnianym już zestawem „kosmetycznym”, zawierającym też pęsetę z ok. 1500 r. p.n.e. Porównuje te zabytki z licznymi narzędziami kultury mykeńskiej z rejonu dzisiejszej Grecji. Łączy je z elitarnymi pochówkami kurhanowymi przeważnie szkieletowymi, ale przytacza też znalezisko z grobu ciałopalnego w Czechach. Niestety pomija korespondujące z jego dociekaniami stanowiska archeologiczne z Polski. Przez to bezkrytycznie przyjmuje narrację o pochodzeniu tego typu narzędzi z Grecji. Pisze: „Kaul (2013: 463–464) dowodzi, że data przejścia od dwóch ostrzy do jednosiecznej brzytwy na Morzu Egejskim (LM II / LMIII) musiała być około 1450-1420 p.n.e., zgadzając się bardzo dobrze z wprowadzeniem tego typu brzytwy w Skandynawii około 1420/1400 p.n.e., jako lokalnych kopii brzytw znad Morza Egejskiego. Obecność umocnionego stanowiska w stylu mykeńskim i grobu typu Tholos w stylu mykeńskim w Monkodonja na Istrii, Północna Chorwacja około 1600-1300 p.n.e. i liczne znaleziska bursztynu bałtyckiego we wschodniej części Morza Śródziemnego i Środkowej Europie, prowadzi Kaula, by zaproponować, że szlak wymiany tego typu brzytew przebiegał z Krety lub Grecji na północ wzdłuż wybrzeża Adriatyku do północnej Chorwacji, w górę Po lub Adigi, a może przez rzekę Mincio do Jezioro Garda, przechodząc przez przełęcz Brenner do obszaru na północ od Alp. Stamtąd trasa biegnie przez Bernstorff w południowych Niemczech.” Duńczyk nie tylko pomija najwcześniejszy przykład zarówno brzytwy, jak i pęsety w jednym grobie, który udało się znaleźć na cmentarzysku Letkés w Pest, w północnych Węgrzech, z 1500-1400 p.n.e., ale przede wszystkim nie widzi pierwszeństwa „mykeńskiego” budownictwa w Chorwacji, jak również pomija w ogóle jeszcze wcześniejszą cytadelę w małopolskich Maszkowicach. Przy omawianiu zaś znalezisk brzytw w kolejnych wiekach nie uwzględnia najstarszych odnalezionych w Północnej Europie form do wytwarzania brzytw spod Legnicy z cmentarzyska istniejącego od około 1100 r. p.n.e. W końcu pomija największy odkryty dotąd ośrodek metalurgii brązu w ówczesnej Europie, który działał w wielkopolskim Bruszczewie między 2000 a 1500 lat p.n.e. Równie dobrze więc można założyć, że mykeńsko-skandynawski typ brzytwy miał swój początek w obszarze obejmującym dzisiejsze Węgry, Czechy i Polskę południowo-zachodnią. Tym bardziej, że narzędzia z Danii różniły się rękojeściami od greckich, a więc nikt nie musiał kopiować od siebie, lecz mógł rozwijać podstawowy wzorzec, który powstał w środku Europy i stąd został przeniesiony na północ i południe kontynentu. Tym bardziej jeszcze, że kulturotwórcze znaczenie terenów między Dunajem, Bałtykiem, Renem, Wisłą i Morzem Czarnym dla połowy II tysiąclecia p.n.e. jest dobrze udokumentowane, o czym pisałem m.in. w „Greckie kolonie Lechitów”. Przypomnę tylko jeden z wniosków tego artykułu: „Kultury środkowoeuropejskie i egejskie w połowie II tysiąclecia p.n.e. należą do jednej wspólnoty, a wiele świadczy o tym, że bardziej zaawansowane technologie szły z Północy na Południe, a nie odwrotnie – z Maszkowic do Myken, a nie znad Morza Egejskiego nad Dunajec.”
więcej u źródła: http://rudaweb.pl/index.php/2019/12/17/wojowniczy-pieknisie/