Wielcy Polacy – Warszawiak Szmul Gelbfisz vel Samuel Goldwyn (1879 – 1974) i jego Metro – Goldwyn – Mayer

samuel_goldwynSzmul Gelbfisz, chłopak z Warszawy,  jako 20-latek z Nowej Szkocji w Kanadzie dotarł do Nowego Jorku na piechotę, bo nie było go stać na bilet. Po wielu życiowych perypetiach został jednym z najbardziej wpływowych producentów filmowych w Hollywood, czyli na świecie. Kluczową sprawą było ryzyko jakie podjął inwestując w raczkującą wtedy branżę filmową.

Szmul urodził się w 1879 roku w Warszawie jako najstarszy z sześciorga dzieci Abrahama i Hanny Gelbfisz (z domu Jarecka). Zwracam na to uwagę, gdyż jest możliwe iż jego matka nie była pochodzenia żydowskiego, polskim Żydem był na pewno ojciec. W domu panowała bieda. Ojciec zajmował się handlem meblami, ale głównie interesowało go zgłębianie Talmudu. W 1895, po śmierci ojca, mając 16 lat postanowił opuścić rodzinę i Polskę. Pieszo dotarł do Niemiec, a następnie statkiem do Birmingham w Anglii. Tutaj zmienił nazwisko na Samuel Goldfish. Pracował w sklepie z artykułami kowalskimi, żebrał, prawdopodobnie również kradł. W 1902 uzyskał amerykańskie obywatelstwo. W USA zaczął od sprzątania w firmie handlującej rękawiczkami. Potem został w niej praktykantem, poszedł do szkoły i awansował na sprzedawcę, wreszcie dyrektora. Wkrótce stał się jednym z najbardziej znanych handlarzy w tej branży. Handlował również tanią biżuterią. Wieczorami wytrwale uczył się angielskiego, choć nigdy nie nauczył się mówić w tym języku płynnie.

Samuel_Goldwyn_001

Mógł wieść dostanie życie przedstawiciela klasy średniej, zachwycił się jednak kinem. W 1913 roku, kiedy wyprodukowano pierwszy film długometrażowy, namówił szwagra Jesse Lasky’ego do założenia firmy producenckiej. Założyli firmę Jesse L. Lasky Feature Play Company. Podjęli wtedy współpracę ze scenarzystą Cecilem B. DeMille’em, któremu zlecono wyreżyserowanie pierwszego filmu – The Squaw Man. Film ten dał początek gatunkowi zwanemu westernem. Goldfish zajął się w firmie poszukiwaniem kupców dla realizowanych filmów. W 1916 Jesse L. Lasky Feature Play Company połączyło się z inną firmą producencką, Adolph Zaukor’s Famous Players.

Ingrid-Bergman-and-producer-Samuel-Goldwyn-have-a-meal-in-Rome.-June-1953Samuel Goldwyn z Ingrid Bergman (1953)

W 1916 Goldfish odszedł ze spółki (z powodu konfliktów ze wspólnikami). Ta jego była spółka przekształciła się wkrótce w Paramount Pictures. W tym samym roku Szmul Gelbfisz vel Samuel Goldfish rozpoczął współpracę z Edgarem i Archibaldem Selwyn, z którymi założył firmę Goldwyn Pictures Corporation. Nazwa firmy była połączeniem pierwszej sylaby nazwiska Goldfisha i drugiej sylaby nazwiska jego partnerów. W grudniu 1918 Gelbfisz po raz kolejny oficjalnie zmienił  nazwisko z Goldfish na Goldwyn. W 1923 opuścił firmę (prawdopodobnie został do tego zmuszony przez wspólników)[4] i sprzedał swoje udziały. W 1924 firma została przejęta przez Marcusa Loewa i jego Metro Pictures Corporation. Wkrótce, po kolejnej fuzji, przekształciła się w Metro-Goldwyn-Mayer.

Goldwyn zajął się produkcją niezależną w ramach firmy Samuel Goldwyn Studio. Był bardzo cenionym producentem, znanym przede wszystkim z wysokiej jakości swoich filmów (nigdy nie wyprodukował filmu klasy B). Współpracował z najbardziej znanymi scenarzystami, reżyserami i aktorami.

W 1947 wyprodukowany przez niego film Najlepsze lata naszego życia otrzymał Oscara w kategorii „Najlepszy film”. Goldwyn został również uhonorowany nagrodą im. Irvinga G. Thalberga, przyznawaną producentom filmowym (1947) oraz Złotym Globem za całokształt twórczości (1973).

Nigdy nie nauczył się dobrze mówić po angielsku, często przekręcał słowa. Słynął z błyskotliwych i dowcipnych powiedzonek, które często były po prostu skutkiem nieznajomości angielskiego. Powiedzonka te zyskały miano „goldwynizmów” (np. „Umowa ustna nie jest warta papieru, na którym została spisana”, „Kobiety będą chodzić do kina, by, po pierwsze, zobaczyć film i gwiazdy, a po drugie, by zobaczyć najnowszą modę”[5]). Znany był również ze złośliwości, oszczędności i niestandardowych zachowań. Zwykł chodzić na długie spacery. Tuż za nim jechała zawsze limuzyna z kierowcą. Namiętnie grywał w pokera.

0131 SAMUEL GOLDWYN

W latach 1910–1915 jego żoną była Blanche Lasky, z którą miał córkę Ruth Capps. W 1925 poślubił aktorkę Frances Howard, z którą miał syna, Samuela Goldwyn Jr., który po śmierci ojca przejął jego firmę.

Zmarł w 1974 roku z powodu niewydolności serca.

Można zatem rzec, że Szmul Gelbfisz (Samuel Goldwyn) z Warszawy był współzałożycielem dwóch największych amerykańskich wytwórni filmowych w Hollywood: Paramount Pictures oraz Metro-Goldwyn-Mayer.

Podziel się!