Z Wiki
Praca badawcza bedaca biografia dzialacza narodowego i regionalisty pomorsko-kaszubskiego Franciszka Sedzickiego. Obejmuje ona opis zycia i dzialalnosc Sedzickiego oraz analize jego twórczosci publicystycznej i literackiej na tle przemian politycznych, spolecznych, ekonomicznych i kulturowych Pomorza od schylku wieku XIX po lata 50. wieku XX. Praca uwzglednia szczególnie wklad Sedzickiego w rozwój ruchu regionalnego na Kaszubach oraz pielegnacje i popularyzacje wartosci kultury kaszubskiej. W pracy zbudowano w miare pelny obraz rozwoju ruchu regionalnego na Kaszubach w pierwszej polowie XX wieku oraz wklad w jego ksztaltowanie rodzimej inteligencji kaszubskiej. Biografia Sedzickiego wzbogaca ponadto charakterystyke srodowiska dzialaczy narodowych na Pomorzu w tymze okresie.
Franciszek Sedzicki, kaszb. Frãc Sãdzicczi (ur. 11 marca 1882 w Rotembarku w pow. koscierskim, zm. 19 kwietnia 1957 w Gdansku) – poeta i pisarz kaszubski, dziennikarz, bibliotekarz.
Zyciorys
Byl synem sredniozamoznego rolnika. W wieku 17 lat, zmuszony brakiem srodków finansowych, opuscil progimnazjum, a dalsza wiedze poszerzal jedynie w domu za posrednictwem listów w ramach niemieckiego Towarzystwa Oswiatowego. W 1902 otrzymal powolanie do pruskiego wojska. Po powrocie z koszar pisal drobne korespondencje do „Gazety Gdanskiej”. Staral sie tam równiez o stala prace, jednak bez skutku. W tym okresie Sedzicki aktywnie wspóltworzyl proces rozwoju czytelni ludowych, duzo czytal, pisal, uczestniczyl w spotkaniach polskich organizacji.
W 1912 podjal prace w „Gazecie Grudziadzkiej” i przeprowadzil sie do Grudziadza. Wybuch pierwszej wojny swiatowej spowodowal duze zawirowania i w konsekwencji redukcje etatu, przez co Sedzicki zostal zmuszony do powrotu w rodzinne strony. Swoja ciezka w tym czasie sytuacje materialna staral sie poprawic pisaniem, m.in. wysylajac bajki kaszubskie w niemieckim tlumaczeniu do wydawnictwa Bartelsa w Berlinie, gdzie na wiosne 1915 zostal zatrudniony. Lecz nie pracowal tam dlugo. Juz w grudniu tego roku zostaje zwolniony. Wtedy zostal ponownie powolany do wojska, a konkretnie do urzedu cenzorskiego w zajetej przez Niemców Warszawie.
Po zakonczeniu wojny zamieszkal w Gdansku, gdzie utrzymywal sie z prowadzenia lekcji jezyka polskiego. Na przelomie 1919 i 1920 przeniósl sie do Starogardu. Tam zostal redaktorem „Dziennika Starogardzkiego”. Tam równiez zaczal czynnie uczestniczyc w miejscowym zyciu politycznym, dzialal w Zwiazku Ludowo-Narodowym. Posade stracil w marcu 1923, kolejna znalazl w torunskim „Slowie Pomorskim”, które opuscil w 1926, zeby objac redakcje chojnickiego „Dziennika Pomorskiego”. Jednak w 1927 powrócil do Gdanska. Przez te wszystkie lata jest malo widoczny w ruchu kaszubskim, ogranicza sie do twórczosci literackiej. W Gdansku stal sie jednym z liderów Gminy Polskiej. Wówczas utrzymywal sie z korespondencji do „Slowa Pomorskiego” i wspólpracy z gdanskimi pismami polonijnymi. Gdansk opuscil na tydzien przed wybuchem wojny, dzieki czemu ocalil swoje zycie. Sedzicki ukrywal sie przez cala wojne w róznych miejscach w okolicach Koscierzyny. Sedzicki byl bardzo podobny do brata, co pozwolilo mu uniknac smierci, gdy podczas aresztowania w Foshucie sasiedzi stwierdzili, ze schwytano nie Franciszka Sedzickiego, lecz jego brata Jana.
Po powrocie do zniszczonego Gdanska zatrudnienie znalazl w Bibliotece Miejskiej. Nadal duzo pisal o Kaszubach, ich kulturze i jezyku.
Otrzymal wiele wyróznien i nagród, m.in.: Krzyz Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski w 1955 i nagrode literacka miasta Gdanska z 1951.
Umarl w wieku 75 lat w 1957. Zostal pochowany na gdanskim Srebrzysku.
Wybrane prace
- Basnie Kaszubskie, Gdansk: Oddzial Miejski Zrzeszenia Kaszubsko-Pomorskiego, 1979
Basnie Kaszubskie
Okladka
Spis
Jaromar powiesc wierszem
Przedstawiamy tylko fragment – calosc mozna przeczytac w Pomorskiej Bibliotece Cyfrowej
Okladka
Welimar Lubicz Sedzicki – wiersz
Wstep
(kliknij)
…
Trójka wkracza do Garczyna – ilustracje i okladka – autora
Daty napisania i miejsca
Przypiski
Objasnienia
O Francisszku Sedzickim – Lukasz Szulist – Lipusz
Franciszek Sedzicki
Z zycia i twórczosci Franciszka Sedzickiego.
Franciszek Sedzicki urodzil sie 11 marca 1882r. w Rotembarku kolo Koscierzyny, gdzie jego ojciec byl wlascicielem malego gospodarstwa. Wiedze zdobywal w rodzinnej wsi, w Sarnowach i w Koscierzynie.
Nauke gimnazjalna zakonczyl w piatej klasie. W rodzinie pielegnowano glebokie polskie i kaszubskie tradycje, miedzy innymi czytano Gazete Gdanska. Na terenie Koscierzyny w latach 1906-1912 wspólpracowal z Aleksandrem Majkowskim i nalezal prawie do wszystkich tamtejszych polskich organizacji. Swoimi artykulami zasilal m.in. Gazete Gdanska, Gazete Grudziadzka, Dziennik Starogardzki, Pielgrzym, Slowo Pomorskie, Gazete Narodowa i Niwe Pomorska.
Czesto zmienial miejsce pobytu. W 1912 r. przebywal w Grudziadzu, w 1915 r. w Berlinie, w 1918 r. w Warszawie i Gdansku. Po I wojnie swiatowej pracowal w Starogardzie i Toruniu. Do Gdanska wrócil w 1927 r. i pelnil tam funkcje sekretarza Gminy Polskiej.
Okres okupacji spedzil w okolicach Koscierzyny i Lipusza, miedzy innymi w Kornem, Gostomku (u Pawla Szulista), Kruglincu (u Zaborowskich), Lubiszewie czyli Szadym Krzu (u Wincentego Lipinskiego). U tego ostatniego posiadal nawet specjalny schowek w stodole, do którego wchodzilo sie z zewnatrz. W Foshucie rzeznik uratowal mu zycie, oswiadczajac Niemcom, ze to jest jego brat Jan Sedzicki, a nie Franciszek.
Po zakonczeniu II wojny swiatowej pracowal w bibliotece PAN w Gdansku. W 1951 r. otrzymal nagrode miasta Gdanska i pózniej odznaczono go Krzyzem Kawalerskim Orderu Odrodzenia Polski.
Zmarl w Gdansku 1957 r.
Franciszek Sedzicki zaczal publikowac w „Druzbie” i „Gryfie”, szczególnie w tym ostatnim oglosil kilkadziesiat frantówek i bajek kaszubskich. Dumki z kaszubskich pól wydrukowano w 1911 r. Poniewaz surowo ocenil je Aleksander Majkowski ich drogi rozeszly sie. Tomik poezji „Wiatr zawial od pomorskich stron” wydal w Warszawie.
Najbardziej samodzielnym, dojrzalym utworem Sedzickiego jest Gódka o Januszu Skwierku najslawniejszym grajku kaszubskim. Temat opowiesci zostal zaczerpniety z dawnych podan kaszubskich znanych autorowi z czasów jego mlodosci. Jest to opowiesc pelna motywów folklorystycznych i basniowych, które towarzysza czlowiekowi przez cale zycie. Kolejnym utworem epickim jest Jaromir, opowiesc romantyczno-rycerska z epoki Swietopelka Wielkiego – ksiecia wschodniopomorskiego, wydana w 1928 r.
Jôchim Czwaruch. Dziwaczno gódka dlo zabawieniô plochych a zgorszeniu szatecznych ludzi, Ubzdirzyl sobie, zniewichol i nachrybotôl Frant Goch jest opowiadaniem wierszowanym, w którym przedstawil losy pewnego malarza. Mial on za soba trudne dziecinstwo. U niego brzeczenie pszczól, szum lasu i swiergot ptaków przemienialy sie w muzyke. Z twórczosci dramatycznej „Szumialo nam polsci morze”. Przygrywka kaszubsko w trzech ukazach ze spiewami ubzdurôl sobie Wolimir Sedzicki pozostal tylko maszynopis i szpaltowa odbitka korektorska, której ukazaniu sie drukiem przeszkodzil wybuch II wojny swiatowej.
Kaszubska kolede „W cudowna noc” w osobnej odbitce wydal takze pelplinski Pielgrzym. Te sztuke wystawiano w Gdansku, Sopocie i Toruniu. Z kolei utwór „Jak Wojtek zemie wedyngowal” jest pozycja realno-basniowa i odnosi sie do pogranicza zimowo-wiosennego.
W 1956 r. Ludowa Spóldzielnia Wydawnicza wydrukowala opasly tom jego prozy i poezji „Jestem Kaszuba”, którego wyboru i opracowania dokonal Leon Roppel. Ten tom stanowi zbiór jego dawniejszych prac, z których jednak czesc przedtem nie byla publikowana. Opracowanie melodii do piesni jest autorstwa Wladyslawa Kirsteina. Zbiór dzieli sie na rozdzialy: Ziemia i ludzie, Podania i Ballady, Satyry i frantówki, Rózne, Gódka o Januszu Skwierku i Jochim Gzwaruch.
Na rok 1957 przypadlo wydanie „Basni Kaszubskich” w sumie 50 wybranych i opracowanych przez Lecha Badkowskiego. Drugie wydanie mialo miejsce w 1979 r. Wykorzystal w nich duza znajomosc opowiesci, legend i anegdot ludowych. Nas w tej pozycji interesuja przede wszystkim basnie odnoszace sie do Tuszków: Jak sie Tuszkowianie w wodzie potopili, Wegorz ukarany, Byk na dachu, Poszukiwany czlowiek z kamieniem mlynskim, Na wszystko jest sposób, Ksiezyc w studni, Jak Neptun zniknal z Gdanska.
Zaslugi Franciszka Sedzickiego dla kaszubskiej literatury sa bardzo znaczace, docenili to takze mieszkancy Lipusza, gdy w 50-lecie istnienia biblioteki Gminnej w Lipuszu nadali tejze imie tegoz prozaika i poety. Cennym dokumentem przywiazania F. Sedzickiego do swego regionu moze byc wiersz: „Jestem Kaszuba:”
Tam, gdzie Baltyku szumia jasne wody,
Gdzie w skromnej chatce ma kolebka stala,
gdzie nad Wierzyca kaszubskie zagrody,
tam w ojców wierze matka mnie chowala,
I rzekla do mnie – o synu , kochanie,
kto Kaszuba rodem – Kaszuba zostanie!
Muzeum – Sala Franciszka Sedzickiego
Muzeum Ziemi Koscierskiej
ul. Rynek 9
83-400 Koscierzyna
tel. 58 680 04 88
faks 58 680 04 89
muzeum@koscierzyna.gda.pl