Kliknij (powiększ) – Ten szyb nazywał się Mary – czy na cześć urodzin Maryny Pagaczewskiej? Kto wie.
Ziemia Stanisławowska, Lwów i okolice, Podole – to miejsca szczególnie bliskie memu sercu, dla mojej żony to ziemia wręcz rodzinna, gdzie leżą po smętarzach jej bliscy krewni – jak Tillowie czy Vincenzowie, Klemensiewicze, czy Wojciechowscy.
Ernest Till i Adolfina oraz ich dzieci i wnuki
W Uhercach Mineralnych wszyscy oni spędzali uniwersyteckie wakacje i swój czas wolny od praktyki prawniczej czy działalności uniwersyteckiej – ale nie tylko wolny, również organizowali tutaj pionierskie przedsięwzięcia, takie jak choćby zakładane przez Ernesta Tilla i przez ojca Stanisława Vincenza – Feliksa, spółki wydobywcze, które stawiały szyby i wykonywały odwierty roponośne na uhereckich włościach.Napisał do mnie swego czasu pan Maciej Augustyn, autor naukowej książki o nafciarstwie Podkarpackim, czy czegoś na ten temat przypadkiem nie wiem. Wiedziałem, więc pomogliśmy jak mogliśmy . Oto jeden z jego listów, który dokumentuje niejako “Nafciarskie” i “balneologiczne” działalności rodziny Tillów i Pagaczewskich.
Wiele z tych rodzin TUTEJSZYCH rdzennie polskich i wiele osób przeniosło się później zresztą ze Lwowa do Krakowa i do Wrocławia – jak choćby profesor Zenon Klemensiewicz – bardzo bliska rodzina Tillów i Pagaczewskich – znany powszechnie filolog polski i językoznawca, który zginął w katastrofie lotniczej pod Zawoją w 1969 roku, czy jego córka – bliska kuzynka Pagaczewskich, Irena Bajerowa (1921 – 2010)- również profesor filologii polskiej, która wspólnie z Maryną z Pagaczewskich Gorzkowską służyła w czasie II WŚ w oddziałach AK w Ciężkowicach pod Tarnowem. Dzisiaj niektórzy Polacy nie mają nawet świadomości, że Polska nigdy nie była żadnym katolickim monolitem – nawet przed II Wojną był to kraj Polaków i Rusinów, Tatarów i Żydów i Ormian, a także Niemców. Dzisiaj mało kto wie, dzięki intensywnej powojennej niemieckiej i rosyjskiej propagandzie, że przed II WŚ język polski w zwartej masie sięgał jednak Odry i Nysy, a z drugiej strony Kijowa i Wilna i Grodna. I było tak po 22o latach bezprzykładnej germanizacji i rusyfikacji zaplanowanej “naukowo”, metodycznej, realizowanej bezwzględnie, z prawnym przymusem, przez pierwsze w historii nacjonalistyczne aparaty państwowe na świecie.
Profesor Zenon Klemensiewicz – najbliższa rodzina Tillów ze Lwowa i Pagaczewskich z Krakowa
Irena Bajerowa – językoznawca, jako prorektor internowana, obecnie doktor honoris causa Uniwersytetu Śląskiego
Baza OPI
| Ludzie nauki identyfikator rekordu: o68531 |
|
| prof. zw. dr hab. Irena Bajerowa, em. | |
| Dyscypliny KBN: | nauki filologiczne |
| Specjalności: | językoznawstwo polskie |
| Miejsca pracy, zajmowane stanowiska, pełnione funkcje: | – Komitet Historii Nauki i Techniki PAN – Członek – Komitet Językoznawstwa PAN – Członek – Rada Języka Polskiego PAN – Członek – Wydział I Filologiczny PAU – Członek krajowy czynny |
Uniwersytet Śląski: By trwała pamięć o bohaterach
Sesję uświetniła swoją obecnością profesor Irena Bajerowa, która w 1981 r. pełniła funkcję prorektora UŚ. W nocy z 12 na 13 grudnia została internowana wraz z rektorem prof. Augustem Chełkowskim.
———-
PODWÓJNY JUBILEUSZ PROFESOR IRENY BAJEROWEJ
Gazeta Uniwersytecka, miesięcznik Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach kwiecień 2002 r. numer 7 (96)
Profesor Irena Bajerowa – wspaniały człowiek, wybitny naukowiec, historyk języka, współtworzyła “naszą” polonistykę: “uniwersytet w 1968 roku nie powstał na jałowym ugorze. Powstał przecie ze złączenia się 2 szkół wyższych: Filii UJ i Wyższej Szkoły Pedagogicznej. Przyszłam na tę WSP w 1955 roku, w 2 lata po rozpoczęciu pracy katedry języka polskiego, w 5 lat po utworzeniu (po raz drugi) katowickiej WSP.” Tworzyła ten uniwersytet, broniła go, tłumaczyła, ściągała językoznawców, zachęcała do współzawodnictwa z innymi uczelniami.
————–
JUBILEUSZE PROF. IRENY BAJEROWEJ
Profesor Irena Bajerowa – wybitny historyk języka – jest autorką wielu prac z dziedziny metodologii badań językoznawczych, terminologii i słownictwa technicznego oraz języka religijnego. Najważniejsze z jej prac to: Kształtowanie się polskiego języka literackiego w XVIII w.; Polski język ogólny XIX w. (pełna bibliografia obejmuje 144 pozycje!). Prof. Bajerowa była kierownikiem Katedry Języka Polskiego WSP w Katowicach, kierownikiem Zakładu Historii Języka Polskiego UŚ od początku działalności uczelni, od roku 1980 do wprowadzenia stanu wojennego piastowała funkcję Prorektora ds. Nauczania UŚ, a w latach 1988-1992 przewodniczyła badaniom Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
—————-
Profesor Irena Bajerowa doktorem honoris causa Uniwersytetu Śląskiego
Strona UŚ
Decyzją Senatu Uniwersytetu Śląskiego tytuł doktora honoris causa otrzyma profesor Irena Bajerowa, wybitny badacz dziejów języka polskiego, współorganizatorka katowickiej polonistyki, długoletni profesor Uniwersytetu Śląskiego, doskonały dydaktyk i wychowawca pokoleń polonistów, krzewicielka idei miłości do języka i ziemi ojczystej jako wartości podstawowych, niezłomna patriotka walcząca o wolność ojczyzny i prawa człowieka.
Uroczystość odbędzie się w czwartek 4 grudnia w auli Wydziału Teologicznego UŚ w Katowicach przy ul. Jordana 18 o godz. 10.00.
Profesor Irena Bajerowa córka Zenona Klemensiewicza (gdzieś mamy też zdjęcie jej syna Jerzego – który językoznawcą nie został )
Skąd tu na tej stronie internetowej gwara kresowa i słowniczek?
Sam się zastanawiam – Ano chyba przez to, że w naszych rodzinach tylu było filologów – bo i Stanisław Pagaczewski, i tylu literatów (bo i ja), i wciąż jest w niej pełno historyków sztuki jak choćby Sawa Białczyńska. Teraz także wnuk Stanisława, syn Tomasza poszedł w ślady rodzinne i skończył I rok Historii na UJ.
Adolfina II z Tillów Pagaczewska
Oto słowniczek z tamtych stron – część kultury kóra zapadła się w naszej świadomości na dno niezasłużonego niebytu.
Spisał z pamięci Henryk Śliwa, Lwowianin, który w latach 1942-1944
mieszkał we wsi Bzowica w domu swego dziadka Jana Dajczaka Halaburdy
| a wo | o tutaj (np. “- Gdzie leży nóż? – A wo, tuwo”) |
| bałabuch | bułka drożdżowa niesłodka pieczona na okres Nowego Roku dla częstowania dzieci, które chodziły z życzeniami – szczodrowaniem |
| bambetel | drewniana ława do siedzenia, a po rozsunięciu siedziska łóżko do spania |
| baniaczek | metalowy kubek |
| bihme | przysięga, potwierdzenie, przekonanie kogoś, że mówi się prawdę |
| bodak | oset |
| braha | pozostałość po odparowaniu alkoholu z zacieru |
| bucim | na niby, na żarty |
| bungu | spirytus |
| całuszka | piętka, pierwsza i ostatnia kromka chleba z bochenka |
| cedyłko | cedzak do mleka z tkaniny |
| chlipać | płakać, szlochać po kryjomu |
| chopta | trawa |
| chrobak | robak, glizda |
| chudoba | zwierzyna – inwentarz |
| czeladź | rodzina |
| czuchrać | długotrwałe drapanie |
| ćwach | gwóźdź |
| dornik | przebijak ślusarski |
| dryhle | (także studzinina) – galareta z nóżek |
| drzewko | choinka bożonarodzeniowa |
| duca | cielę, jagnię uderza mordą o wymię w czasie ssania |
| duć | dmuchać |
| duldak | smoczek |
| dziaduch | słoma na podłodze w okresie Bożego Narodzenia |
| dżagan | kilof, oskard |
| europlan | samolot |
| fana | chorągiew |
| feca | onuca, owijka |
| ferflasza | manierka – metalowa butelka |
| frojmycha | kobieta nie dbająca o siebie, źle ubrana – niechlujna, brudna |
| fura | wóz konny |
| gościniec | droga główna od miejscowości do miejscowości |
| gradus | termometr, stopień Celsjusza |
| gudz | węzeł na sznurku (nie do rozwiązania) |
| gwer | karabin |
| gzić się | zachowanie zwierząt podczas rui |
| halawa | nie zasiany plac w zbożu |
| halukać | nawoływać, np. do wstawania |
| harmider | (także rajwach) gwar, hałas |
| het | tam – gdzieś (np. “idź het” – idź sobie) |
| hreczka | gryka |
| hryckal | szpadel |
| huby | grzyby |
| hurdzi | warczy, np. motor |
| hurma | grupa |
| hyczka | nać rośliny |
| hylaka | konar, gałąź |
| juszka | wywar z suszonych owoców, sama woda z barszczu, zupy |
| kaczan | ogryzek z owocu lub głąb z kapusty |
| kanon | armata |
| kapszuk | wysuszony pęcherz moczowy wieprza używany jako woreczek na tytoń |
| katapula | proca |
| katulać | toczyć (np. “wóz się katula pod górę”) |
| kidać | rzucać |
| kiernica | studnia o drewnianym szalunku – ocembrowaniu |
| kiszka | kaszanka |
| kociuba | długa żerdź zakończona poprzecznie deseczką do wygarniania żaru w piecu chlebowym |
| kołotuszka | kwirlejka do rozdrabniania potraw |
| koromiesło | nosidło 2 wiader na ramieniu |
| kosa | warkocz |
| kucać | przysiad |
| kucza | chlewik, niska szopa |
| kuczyrawy | ktoś o kręconych włosach |
| kułak | pięść |
| kupla | szeroki pas (wojskowy) |
| ligać | leżeć, położyć się |
| ładuszczak | garnek gliniany do mleka |
| łoszak | źrebak, młody koń |
| maciurka | żeńskie rośliny konopii |
| majzel | przecinak ślusarski |
| menelarz | złomiarz |
| meszty | półbuty męskie |
| miesiąc | księżyc |
| miętkuszka | środkowa część kromki chleba, bez skórki |
| motuzek | sznurek |
| mysziginowaty | głupkowaty |
| mytka | ścierka, zmywak do naczyń |
| na zdogońce | praca na szybkiego, na wyścigi |
| naduć się | pogniewać, nie rozmawiać |
| narychtować | naprawić |
| niezdały | chorowity, słaby, rzecz nieprzydatna |
| niuchać | wąchać |
| nużda | wieloznaczne; np. “na nużdę ci to?” – “po co ci to?”; “nużda ciężka z bachorami” – “co za niedobre dzieci” |
| oj to tam | lekceważąco: coś takiego, wielkie rzeczy |
| paciorek | koralik; paciorki to korale |
| paciuk | opas – świnia |
| palica | laska do podpierania się |
| papendekiel | karton, papier na karton |
| parkocze | odgłos gotującej się kaszy, ziemniaków |
| podołek | pojemnik zrobiony z fartucha do zbierania owoców, grzybów, czegoś naprędce gdy brak siatki czy koszyka |
| podpałek | placek wypiekany z ciasta chlebowego przed pieczeniem chleba, na skraju paleniska od płomienia nagrzewanego pieca, stąd nazwa tego placka |
| pomaścić | posmarować chleb |
| potasz | proszek do pieczenia (soda oczyszczona) |
| potoczyć | wypłukać, np. kubek wodą |
| półkopek | stóg zboża z kilkunastu snopków w polu |
| pranik | deska z rączką do prania – uderzania mokrego zwiniętego w rolkę prania |
| przyczynek | dokładka do porcji obiadu, do wagi itp. |
| puczka | czubek palca (miara, np. szczypta soli) |
| pulares | portmonetka |
| putnia | wiadro |
| pypka | sutek |
| rabanki | piegi |
| radyrka | gumka do ścierania ołówka |
| rajwach | (także harmider) gwar, hałas |
| ryhać | kaszleć |
| rzemyk | pasek do spodni |
| samogonka | gorzałka, bimber, wódka swojej roboty |
| sapa | motyka |
| siny | kolor niebieski |
| skałka | zadra z deski |
| słychać | czuć; np. psucia się potrawy – “już tą szynkę słychać” |
| smażenica | jajecznica |
| sparżny | łakomy |
| studzinina | (także dryhle) – galareta z nóżek |
| swacha | swatka |
| swarzyć się | kłócić się |
| szarawary | obszerne spodnie |
| szczodrowanie | życzenia noworoczne |
| szkarałupa | skorupka z jajka lub orzecha |
| szkrabać | drapać |
| szkraby | stare buty |
| szlijki | szelki do spodni |
| szmira | gęsty ciemny smar do wozów |
| sztany | spodnie, rajtki do butów z cholewami |
| sztreka | kolej |
| szyf | statek |
| ścil | sufit, często drewniany |
| ślabizować | słabo czytać |
| tuj tuj | za chwilę (np. “tuj tuj by go złapał”) |
| tuman | źle uczący się |
| tyćko | malutko, troszeczkę |
| wereto | płachta – plandeka z płótna własnej roboty do noszenia trawy, słomy, liści itp. |
| wiecheć | wkładka do butów (ze słomy) |
| wyszynk | restauracja z wódką |
| wże | to już |
| za pazuchą | pod pachą |
| zabagać | zachciewać |
| zabełtać | a) zamieszać w naczyniu, np. zsiadłe mleko; b) komuś zawrócić w głowie – np. chłopak pannie, oszust kupującemu |
| zabućko | (wymawiane też “zabutiko”) zapominalski |
| zaparpać | zagrzebać |
| zapaska | fartuch |
| zapraszka | sos, zaklepka |
| zaprzeć | zamknąć, np. drzwi |
| zaszportać się | potknąć się |
| zaścigać | zapinać, np. guziki w spodniach |
| zazula | biedronka |
| zbawić | zepsuć, zniszczyć np. źle dobrane dwa kolory farb – to “zbawiona farba”, do wyrzucenia |
| zhurdzić | zwarzyć (np. “mleko się zhurdziło” – zwarzyło) |
| żmiakać | prać w ręku |
| żminka | miara – tyle, ile zmieści się w jednej dłoni, np. jagód |