Od Poli Dec
Ogromne zainteresowanie towarzyszyło otwarciu w Muzeum Ziemi Sądeckiej w Nowym Sączu rewelacyjnej wystawy pt. Wystawa „Góra Zyndrama. Tajemnicza twierdza sprzed 3700 lat”. Wystawę otworzyli prof. Marcin S. Przybyła z Instytutu Archeologii UJ w Krakowie, który od piętnastu lat wraz ze studentami bada archeologiczne stanowisko na Górze Zyndrama w Maszkowicach oraz dyrektor sądeckiego muzeum dr Robert Ślusarek. Zgromadzone na wystawie wybrane artefakty obejrzały tłumy.
O tym, że Góra Zyndrama w Maszkowicach w gminie Łącko nie jest taką zwyczajną górą na Sądecczyźnie wiedziała już prof. Maria Cabalska, wybitna polska archeolog (zmarła w 2000 roku). Ona prowadziła tam pierwsze archeologiczne badania w latach 1959 – 1975, a potem, to co udało jej się z ziemi wydobyć trafiło na wiele, wiele długich lat do archiwum.
Zbiory te stały się inspiracją dla prof. Marcina S. Przybyły do kompleksowego zbadania Góry Zyndrama. Efekty czternastu lat pracy pod kierownictwem archeologa – badacza na tym stanowisku przeszły najśmielsze oczekiwania badaczy i zrobiły furorę w świecie nauki.
To, co tam odkryli badacze stało się światową sensacją. Góra Zyndrama skrywała pozostałości grodu, zamieszkiwanego przez lud zaliczany obecnie do kultury Otomani-Fuzesabony. W 2015 roku na Górze Zyndrama po raz pierwszy odsłonięto relikt unikatowych kamiennych fortyfikacji z epoki brązu. Góra oddała archeologom wiele cennych artefaktów. W 2020 roku archeolodzy podczas wykopalisk w Maszkowicach dokonali niezwykłego odkrycia. Na terenie warowni znaleźli dwie gliniane figurki, które wyglądem przypominają świnki. Te dwie figurki mogą mieć 3,5 tysiąca lat.
Kto widział już tę wystawę, prezentowaną w największej sali w gmachu głównym Muzeum Ziemi Sądeckiej ten jest, z pewnością, pod jej wrażeniem. Ekspozycja jest naprawdę unikatowa.
Aranżacja wystawy została wypożyczona w ramach współpracy od Muzeum Śląskiego w Katowicach, gdzie kuratorem wystawy była dr Renata Abłamowicz. To właśnie tam wystawa była prezentowana w styczniu tego roku.
W głównym gmachu Muzeum Ziemi Sądeckiej powitał przybyłych dr Robert Ślusarek, dyrektor tej placówki.
– Góra Zyndrama jest znakiem rozpoznawczym Sądecczyzny – powiedział do zebranych dr Robert Ślusarek.
– Bardzo się cieszę, że możemy celebrować otwarcie wystawy poświęconej Górze Zyndrama w Muzeum Ziemi Sądeckiej w Nowym Sączu – mówił podczas wernisażu prof. Marcin S. Przybyła. – Ta wystawa jest wspólnym dziełem archeologów z Uniwersytetu Jagiellońskiego i pracowników Muzeum Śląskiego w Katowicach. Przyjechałem do Maszkowic w 2010 roku, jako początkujący pracownik naukowy i student archeologii z zamiarem wykonania szybkiej akcji. Miałem założyć dwa wykopy, zweryfikować dane, pochodzące z dawnych badań i na tym zakończyć temat. Skończyło się na 15 latach badań, które jeszcze nie są zakończone. Jak sądzę, jeszcze przynajmniej dwa lata będziemy pracowali na tym stanowisku. W Maszkowicach odkryliśmy, mówiąc kolokwialnie dużą rzecz. Odkryliśmy tam najstarszą, dobrze udokumentowaną kamienną architekturę obronną. Symbolizuje to rekonstrukcja bramy wschodniej.
Nowy Sącz Przewodnik
Jak zaznaczył prof. Przybyła prowadzenie badań archeologicznych na takim stanowisku jak to na Górze Zyndrama w Maszkowicach jest przywilejem dla każdego archeologa.
– Nasze działania przyniosły również reakcję. Znalazły się różne środowiska, różne osoby, które zaczęły opowiadać o Górze Zyndrama. Były zainteresowane tym tematem – dodał prof. Przybyła. – Powstały kolejne filmy dokumentalne, otrzymywaliśmy kolejne propozycje z instytucji muzealnych, żeby jakieś zabytki z Maszkowic dołączyły do eksponatów w ramach organizowanych wystaw. Maszkowice trafiły do podręcznika historii dla szkoły średniej. Zaczęły żyć własnym życiem.
Wystawa ma formę wystawy objazdowej i pracownicy Muzeum Ziemi Sądeckiej liczą, że będzie ona pokazywana również w innych miastach. W planie jest między innymi Poznań. Wystawę można oglądać do 22 lutego 2026 roku.
Profesor Przybyła zaznaczył również, że od samego początku badacze i studenci archeologii byli bardzo ciepło przyjmowani zarówno przez gminę Łącko, na terenie której znajdują się Maszkowice, jak i przez lokalną społeczność.
Wystawa prezentuje tylko część skarbów, jakie udało się odnaleźć na Górze Zyndrama na przełomie tych kilkunastu lat. Niektóre datowane są na czas epoki brązu. Odwiedzających na pewno zachwyci scenografia. W głównej sali znalazła się oryginalnej wielkości rekonstrukcja jednej z kamiennych bram, które znajdują się na górze. Kustoszem wystawy w Muzeum Ziemi Sądeckiej jest Małgorzata Majerska, archeolog z tej instytucji.