Listopadowe grzybobranie – Okratek Australijski, czyli Palce Diabła na Bukowcu
W Polsce jest to niesłychanie rzadki grzyb, występuje tylko na 100 stanowiskach w naszym kraju. Został przywleczony w roku 1975 i zadomowił się. Nie jest inwazyjny.
Wikipedia:
Uważa się, że pierwotnym obszarem występowania okratka australijskiego są Australia z Tasmanią i Nowa Zelandia. Być może jest on gatunkiem rodzimym także na wyspach Archipelagu Malajskiego, na Mauritiusie i w południowo-wschodniej Afryce[6]. Z tego pierwotnego obszaru rozprzestrzenił się na tereny Azji i obu Ameryk (m.in. stan Kalifornia w USA)[7]. W Europie po raz pierwszy zaobserwowano go w 1914 roku we Francji[8]. Prawdopodobnie został zawleczony wraz z ziemią i roślinami sprowadzonymi z Australii do europejskich ogrodów botanicznych i zaaklimatyzował się.
W Polsce po raz pierwszy jego występowanie zaobserwowali w 1975 mieszkańcy wsi z okolic Biłgoraja. Jego owocniki w początkowym okresie rozwoju („jaja”) uważali za jaja węży. Obfite wystąpienie owocników okratka australijskiego zanotowano na podmokłej, piaszczystej glebie we wsi Wólka koło Biłgoraja. Dziś w Polsce nadal jest rzadki, ale coraz bardziej rozprzestrzenia się[5]. Obecnie (2014 r.) znany jest z blisko 100 stanowisk, położonych głównie w południowej części kraju: w Sudetach i na ich przedpolu, w Karpatach i na wyżynach południowo-wschodniej Polski. W północno-zachodniej części kraju stwierdzono jedynie pojedyncze stanowiska, a w Polsce północno-wschodniej dotychczas go nie stwierdzono. Około 30% wszystkich znanych polskich stanowisk leży w Karpatach, jednak w Tatrach został stwierdzony dopiero w 2012 r. (na Olczy i na Polanie Chochołowskiej), a w 2014 r. na polanie Brzanówka koło Zazadniej[6].
Występuje w młodych lasach i zaroślach, na żyznych, dobrze nawożonych glebach. Znajdowano go pod brzozą brodawkowatą, sosną zwyczajną, topolą osiką, a także w murawach tworzonych przez śmiałka darniowego i śmiałka pogiętego. W Polsce owocniki wytwarza od lipca do października[
A tutaj w listopadzie 2023 został znaleziony na górze Bukowiec nad Lipnicą Wielką pod Krakowem, w lesie obok domu Sawy, przez moją córkę i żonę. (Foto Anna Pagaczewska-Białczyńska)
Dawniej nazywano go również kwiatowcem australijskim, bo przypomina rozwinięty kwiat.
Bukowiec, listopad 2023
Okratek australijski, kwiatowiec australijski (Clathrus archeri (Berk.) Dring) – gatunek grzybów z rodziny sromotnikowatych (Phallaceae)[1].
Owocnik.
Początkowo jajowaty, stożkowaty lub gruszkowaty otoczony okrywą. Jest to tzw. jajo. Ma wysokość 3,5–6 cm, średnicę 2,5–5 cm, barwę białoszarą i jest częściowo zagłębione w podłożu. Podczas jego rozwoju osłona w górnej części jaja pęka i wysuwa się receptakl o kształcie banana. Receptakl osiąga wysokość 5–15 cm, gdy jest dojrzały pęka na 4-6 czerwonych ramion. W tej postaci przypomina ośmiornicę. Ramiona te stopniowo odchylają się na zewnątrz, tak, że receptakl przybiera kształt rozgwiazdy. Jego dolna część o wysokości 2–9 cm i szerokości 2–5 cm pozostaje niepęknięta, ma barwę białawą lub białoszarą i jest porowata. Zewnętrzna powierzchnia ramion ma koralowoczerwoną barwę i ma siatkowato-jamkowatą strukturę. Wewnętrzna warstwa jest intensywnie czerwonowiśniowa i znajduje się na niej śluzowata warstwa gleby z zarodnikami. Warstwa ta wydziela nieprzyjemny zapach padliny podobny do zapachu sromotnika smrodliwego. Podczas starzenia gleba zsycha się i czernieje[4]. Na poprzecznym przekroju przez ramię widoczne są 2-3 rurki i dwa szerokie wgłębienia zwane globiferami
Łukasz Łuczaj o Okratku australijskim (Okratek australijski – czy jest jadalny?)
https://www.youtube.com/watch?v=dG08ngdRJOw
Place Diabła
Okratek australijski (palce diabła) – czy to jadalny grzyb?
Okratek australijski, znany też jako palce diabła, przywędrował do Polski już w latach 70., ale jest coraz częściej spotykany w naszym kraju. Ma bardzo oryginalny wygląd przypominający ośmiornicę, meduzę albo wspomniane diabelskie palce. Czy okratek australijski jest trujący?
Młody zamknięty owocnik w przekroju – Uważany podobno w niektórych krajach za przysmak, ale tylko kiedy jest w takiej właśnie formie. Łukasz Łuczaj jednak nie słyszał o takich doniesieniach z miejsc jego pochodzenia (Australii czy Nowej Zelandii)
Okratek australijski (Clathrus archeri), w Wielkiej Brytanii nazywany również palcami diabła, a w Stanach Zjednoczonych – śmierdzącą ośmiornicą, to grzyb z rodziny sromotnikowatych. Jak sama nazwa wskazuje, pochodzi on z Australii, pierwotnie występował też w Nowej Zelandii, na Mauritiusie i w południowo-wschodniej Afryce. Stamtąd rozprzestrzenił się na obszar Azji, obu Ameryk i Europy.
Okratek australijski nie jest pasożytem, lecz saprofitem, czyli pożytecznym grzybem rozkładającym materię organiczną na proste związki, nie zagraża zatem naszemu ekosystemowi. W niektórych częściach świata został wpisany na czerwoną listę gatunków zagrożonych. W Polsce nie podlega ochronie.
Tutaj dojrzały i młode. Rozwinięty po prostu śmierdzi, a raczej pięknie pachnie, ale tylko muchom i ślimakom.
Okratek australijski ma bardzo specyficzny wygląd, trudno go pomylić z innym grzybem. Na początku rozwoju jest białoszarym jajem o średnicy 4-6 cm, lekko zagłębionym w ziemi. Z czasem jego górna część pęka i wyłaniają się koralowoczerwone ramiona przypominające nieco ośmiornicę lub meduzę. Są one pokryte jakby czarnym szlamem. Ramion może być od 4 do 6, ich długość może dochodzić nawet do 15 cm. Na wewnętrznej warstwie ramion znajduje się śluzowata warstwa gleby z zarodnikami, która wydziela bardzo intensywny i nieprzyjemny zapach padliny (podobny wydziela sromotnik smrodliwy).
Okratek australijski nie jest grzybem trującym, ale z uwagi na zniechęcający zapach, który wydziela, uznaje się go w większości za grzyb niejadalny. Co ciekawe, w niektórych krajach młode owocniki, zwane też czarcimi jajami, są uważane za przysmak.
Do okratka lgną chętnie głównie ślimaki i muchy, które roznoszą jego zarodniki na nowe tereny.
https://www.youtube.com/watch?v=iVJz0nj5Fy8