– Kultura jest naszą najważniejszą bronią. Wolne narody – polski, białoruski, ukraiński, litewski i wiele innych – nie dadzą się pokonać przez reżimy Łukaszenki i Putina. Te reżimy boją się niezależnych instytucji i niezależnych inicjatyw w obszarze kultury czy edukacji, boją się wolnych narodów. Nie ustaniemy w naszej walce o wolność na Białorusi, ale też wszędzie tam, gdzie dyktatorzy zagrażają wolności i suwerenności. […] Jesteśmy razem – Polacy, Białorusini, Ukraińcy i Litwini – na przekór politycznym żądaniom Kremla. Musimy pamiętać, że jesteśmy częścią Europy i wspólnie budujemy suwerenność narodów europejskich. To właśnie ta wolność narodów jest gwarancją rozwoju całej Europy – podkreślił Wicepremier, prof. Piotr Gliński.

Prof. Arkady Rzegocki, Szef Służby Zagranicznej MSZ dodał, że Polska prowadzi politykę otwartych drzwi wobec Białorusinów zmuszonych do ucieczki z ojczyzny, oferuje im pomoc humanitarną i rozwojową, wspiera działania służące budowie suwerennego, otwartego i stabilnego państwa Białoruś. – Potępiamy przemoc reżimu Łukaszenki, represje i łamanie praw człowieka. Potępiamy niszczenie kultury, dziedzictwa i języka białoruskiego. Kategorycznie domagamy się uwolnienia więźniów politycznych, których liczba przekroczyła już 1,5 tys. Wśród nich znajduje się Aleś Bialacki – laureat Pokojowej Nagrody Nobla, Andrzej Poczobut, Sierhiej Cichanouski, wielu dziennikarzy oraz naszych rodaków – podsumował minister Rzegocki.

Wystawę Biało-czerwono-biały, która 23 marca trafiła na stałe do zasobów Muzeum Wolnej Białorusi, tworzą plakaty nawiązujące do bezprecedensowej mobilizacji społeczeństwa białoruskiego na rzecz demokratycznych przemian, będącej bezpośrednim następstwem sfałszowanych wyborów prezydenckich z 9 sierpnia 2020 roku.

Wystawa ma już swoją historię, która zaczęła się od premierowej ekspozycji w plenerowej galerii Muzeum Łazienki Królewskie w drugą rocznicę białoruskich wyborów z 2020 r. Potem w sierpniu i wrześniu ubiegłego roku w ramach kampanii outdoorowej plakaty znalazły się na ponad 100 podświetlonych wiatach przystankowych w różnych lokalizacjach Warszawy, w tym w ścisłym centrum oraz w kluczowych ciągach komunikacyjnych. W kolejnych miesiącach ekspozycja, bezpłatnie  udostępniona w formie elektronicznej na stronie NCK, była pobierana i prezentowana w różnych miastach i miejscowościach w Polsce oraz w europejskich stolicach. 8 grudnia 2022 r. plakaty towarzyszyły spotkaniu opłatkowemu Prezydenta RP Andrzeja Dudy ze Swiatłaną Cichanouską, liderką białoruskiej opozycji i Białorusinami przebywającymi w Polsce, które odbyło się w Belwederze.

Wystawa jest efektem międzynarodowego konkursu na plakat poświęcony demokratycznym dążeniom społeczeństwa białoruskiego w l. 2020 – 2022, zorganizowanego w lipcu br. przez Narodowe Centrum Kultury we współpracy z Ministerstwem Kultury i Dziedzictwa Narodowego oraz Ministerstwem Spraw Zagranicznych. Wsparcia dla projektu udzieliła Swiatłana Cichanouska. Finalnie komisja konkursowa oceniła 243 prace odznaczające się wyrównanym, wysokim poziomem artystycznym. Ekspozycję tworzą prace nagrodzone i wyróżnione w konkursie za ciekawe rozwiązania koncepcyjne i typograficzne oraz skłaniającą do refleksji metaforykę.

– Cieszę się, że teraz możemy przekazać wystawę, która jest wyrazem solidarności i sprzeciwu wobec łamania praw człowieka na Białorusi w godne ręce zespołu Muzeum Wolnej Białorusi. Dziękuję naszym partnerom organizacyjnym: Ministerstwu Spraw Zagranicznych i Muzeum Wolnej Białorusi za inicjatywę dzisiejszej uroczystości i bardzo dobrą współpracę. Bardzo dziękuję Panu Premierowi Glińskiemu i jego zespołowi
z Ministerstwa Kultury za wsparcie i motywowanie nas do podejmowania działań wspierających artystów zza naszej wschodniej granicy. Mamy świadomość, że w tych trudnych czasach dla naszych sąsiadów w Ukrainie i Białorusi empatia i solidarność są najważniejsze. Polskie doświadczenia potwierdzają, że solidarność to najlepsza droga do wolności i demokracji – komentuje prof. Rafał Wiśniewski, dyrektor Narodowego Centrum Kultury.

Narodowe Centrum Kultury (NCK) od lat wspiera artystów i twórców białoruskich. Od początku, tj. od 2003 r. zarządza programem stypendialnym Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego Gaude Polonia. W ramach dotychczasowych 22 edycji programu stypendia Gaude Polonia przyznano ponad 178 Białrusinom. Wśród tegorocznych stypendystów znajduje się 16 niezależnych białoruskich twórców i artystów. Od lat ludzie kultury z Białorusi są gośćmi festiwalu Wschód Kultury, organizowanego przez NCK we współpracy z samorządami Rzeszowa, Lublina i Białegostoku. NCK dwukrotnie zainicjowało również ogólnopolską akcję Światło dla Białorusi. We wrześniu 2020 r. i w marcu 2021 r. fasady budynków publicznych w całej Polsce, w tym największych polskich instytucji kultury, rozbłysły biało-czerwono-białymi iluminacjami, a tam, gdzie nie było to możliwe, zawisły historyczne flagi Białorusi. Akcja Światło dla Białorusi towarzyszyła koncertom Gramy dla Białorusi z udziałem polskich i białoruskich artystów.

Wystawa Biało-czerwono-biały w Muzeum Wolnej Białorusi w Warszawie jest elementem tegorocznego Dnia Wolności, patriotycznego święta, które celebruje białoruska społeczność w Polsce. W sobotę 25 marca – w 105. rocznicę proklamowania w 1918 r. niepodległego państwa: Białoruskiej Republiki Ludowej o godzinie 13.00 białoruscy organizatorzy zapraszają nie tylko swoich rodaków, ale też polskich sympatyków na marsz, który wyruszy z Placu Zamkowego w Warszawie, a następnie na wiec i koncert na Placu Konstytucji. Wydarzenia będą transmitowane na żywo przez telewizję Biełsat.

Muzeum Wolnej Białorusi, zlokalizowane w prestiżowym miejscu, przy ul. Foksal 11 w Warszawie, to przedsięwzięcie realizowane w Polsce przez fundację „Białoruś Przyszłości”, powołaną przez Narodowy Zarząd Antykryzysowy pod przewodnictwem Pawła Łatuszki – zastępcy szefa Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego Białorusi Swiatłany Cichanouskiej.

Muzeum zostało oficjalnie otwarte w połowie lipca 2022 r. W tym czasie stało jednym z najpopularniejszych miejsc dla społeczności białoruskiej w Warszawie, wielofunkcyjną przestrzenią, o funkcjach muzealnych, gdzie organizowane są także wydarzenia kulturalne i edukacyjne oraz spotkania
i debaty społeczno-polityczne.  W okresie od lipca 2022 do marca 2023 roku w Muzeum odbyło się ok. 120 różnych wydarzeń, w których wzięło udział ponad 6 000 osób.

Ważnym obszarem pracy muzeum jest gromadzenie eksponatów muzealnych związanych z walką Białorusinów z dyktatorskim reżimem Łukaszenki. Dotyczy to przede wszystkim kolekcji muzealiów na temat masowych protestów w 2020 roku, kiedy to miliony naszych sąsiadów wyszły na place swoich miast pod narodowymi biało-czerwono-białymi flagami.  W tym kontekście przekazanie do zbiorów Muzeum plakatów stworzonych w ramach konkursu Biało-czerwono-biały, przeprowadzonego przez Narodowe Centrum Kultury, przy wsparciu Ministerstwa Kultury oraz Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP, przed najważniejszym świętem wolnych Białorusinów – Dniem Woli ma wymiar symboliczny – jest pięknym wyrazem solidarności Rzeczypospolitej Polskiej z demokratyczną białoruską społecznością.

Działania w obszarze kultury, która buduje i wzmacnia więzi społeczne wśród białoruskiej diaspory w Polsce, są bardzo ważne dla Zjednoczonego Gabinetu Przejściowego Swiatłany Cichanouskiej. Białorusini, którzy nie zaakceptowali fałszerstw wyborczych i gwałcenia swobód demokratycznych, znaleźli schronienie w Polsce oraz innych krajach wolnej Europy. W naszym kraju – dzięki wsparciu polskich władz – powstają białoruskie organizacje i instytucje, wśród których można wymienić Centrum Białoruskiej Solidarności Free Belarus Center. W ubiegłym roku w Warszawie powołano również Instytut Kultury Białoruskiej i Muzeum Wolnej Białorusi, które gromadzi artefakty dotyczące protestów na Białorusi (dokumenty z wyborów 2020, listy i rysunki więźniów politycznych, ulotki, plakaty, flagi, dokumenty filmowe i fotograficzne), ale jest też miejscem spotkań. W Warszawie na bazie Staromiejskiego Domu Kultury działa Białoruska szkoła muzyczna. Co roku w lutym odbywa się międzynarodowe dyktando białoruskie. W większości dużych polskich miast działają formalne bądź nieformalne grupy i białoruskie stowarzyszenia, które organizują spotkania, eventy kulturalne, wystawy, koncerty.