Grandmother’s cudgels (clubs)

© by Goran Pavlovic © tłumaczenie by Czesław Białczyński

Recently I published two articles related to Orion: „Bowls from Los Millares” and „Supernova„. Both of them were talking abut artifacts, from Spain and Northern India, which depicted Orion linked with deer. These artifacts were dated to some time during the 3rd millennium BC. And it turned out that during the 3rd millennium Orion was best visible during the month of September, the month of the beginning of the deer rut (mating season).

Niedawno opublikowałem dwa artykuły związane z Orionem: „Miski z Los Millares” i „Supernova”. Oba dotyczyły artefaktów z Hiszpanii i północnych Indii, które przedstawiały Oriona w połączeniu z jeleniami. Artefakty te datowano na okres III tysiąclecia p.n.e. Okazało się, że w III tysiącleciu Orion był najlepiej widoczny we wrześniu, miesiącu początku rykowiska jeleni (okresu godowego).

I thought that this was going to be the end of my dealing with Orion. But yesterday while I was browsing through the Etimološki rečnik Srpskog jezika 2,  (Etymological dictionary of Serbian language) I came across this strange expression recorded in Vranje area of South eastern Serbia:

Myślałem, że to będzie koniec moich kontaktów z Orionem. Ale wczoraj, przeglądając Etimološki rečnik Srpskog jezika 2 (Etymologiczny słownik języka serbskiego), natrafiłem na to dziwne wyrażenie zapisane w regionie Vranje w południowo-wschodniej Serbii:

Babine tojage – stars

Babine tojage – gwiazdy

The expression „babine tojage” literally means „grandmother’s cudgels (clubs)”.
Now that is a very very strange euphemism for stars don’t you think?

Wyrażenie „babine tojage” dosłownie oznacza „babie pałki (maczugi)”. To bardzo, bardzo dziwny eufemizm dla gwiazd, nie sądzisz?

These are stars:

To są gwiazdy:

And these are cudgels (clubs)

A to są pałki (maczugi)

???

This made no sense to me. But at the same time I knew that at the time when this expression was first used to mean stars, this must have made perfect sense to everyone. So what did the Ancient Serbs see in the sky to make them start calling stars „grandmother’s cudgels (clubs)”?

To nie miało dla mnie sensu. Ale jednocześnie wiedziałem, że w czasach, gdy to wyrażenie zostało po raz pierwszy użyte w odniesieniu do gwiazd, musiało mieć to dla wszystkich sens. Więc co starożytni Serbowie zobaczyli na niebie, że zaczęli nazywać gwiazdy „babimi pałkami (maczugami)”?

I started looking through Slavic ethnographic data that deals with astronomy and soon I found this:

Zacząłem przeglądać słowiańskie dane etnograficzne dotyczące astronomii i wkrótce znalazłem to:
Созвездие Орион — рус.Кривая Палка, Пояс, Собачка, Коло, Проходня, Кружилие, Косарь, Кичага (цеп для обмолота), украин. Косари, Чепига (ручка плуга), помор. Коромысло, Грабли, македон. Рало (Орало), Небесный Плуг, белорус. Князь Бой, серб. Бабини штапи, болг. Тояги (Посох)

Созвездие Орион — рус. Кривая Палка, Пояс, Собачка, Коло, Проходня, Кружилие, Косарь, Кичага (цеп для обмолота), украин. Косари, Чепига (ручка плуга), помор. Коромысло, Грабли, македон. Рало (Орало), Небесный Плуг, белорус. Князь Бой, серб. Бабини штапи, болг. Тояги (Посох)

The important bit is in bold: The constellation Orion was among the Russians known as „crooked, bent stick”, among Bulgarians as „cudgels (clubs)” and among the Serbs as „grandmother’s sticks”…

Ważny fragment jest pogrubiony: Gwiazdozbiór Oriona był wśród Rosjan znany jako „krzywy, wygięty kij”, wśród Bułgarów jako „pałki” (maczugi) i wśród Serbów jako „ babie kije ”…

This was very very interesting. But it still didn’t make much sense.

To było bardzo, bardzo interesujące. Ale nadal nie miało to większego sensu.

Here are some sticks (from my post about knobsticks):

Oto kilka kijów (z mojego posta o pałkach):

And here is the constellation Orion:

A oto gwiazdozbiór Oriona:

So what is going on here?

Co się tu dzieje?

Orion is a prominent constellation located on the celestial equator and visible throughout the world. It is one of the most conspicuous and recognizable constellations in the night sky. But in mythology of many people from Eurasia, Orion was also imagined as a gigantic mythical hero hunter.

Orion to widoczny gwiazdozbiór położony na równiku niebieskim i widoczny na całym świecie. Jest to jeden z najbardziej widocznych i rozpoznawalnych gwiazdozbiorów na nocnym niebie. Ale w mitologii wielu ludzi z Eurazji Orion był również wyobrażany jako gigantyczny mityczny bohaterski łowca.

One of the earliest written association of the constellation Orion and the mythical giant hero hunter is found in Sumerian mythology, where Gilgamesh, who as two third god – one third man, is associated with Orion. Golgamesh is described as a giant, armed with an axe, quiver and bow, and a  sword. Just like this giant depicted on the so called Victory stele of Naram Sin:

Jedno z najwcześniejszych pisemnych skojarzeń konstelacji Oriona i mitycznego bohatera-łowcy-olbrzyma znajduje się w mitologii sumeryjskiej, gdzie Gilgamesz, który jako w dwoch trzecich bóg – jednej trzeciej człowiek, jest kojarzony z Orionem. Gilgamesz jest opisany jako olbrzym uzbrojony w topór, kołczan i łuk oraz miecz. Podobnie jak ten olbrzym przedstawiony na tzw. steli zwycięstwa Naram Sina:

Official explanation says that this giant figure is King Naram Sin defeating it’s enemies. But the problem is that this figure is wearing horned helmet which was reserved for gods only…So I believe that this is Orion, Gilgamesh, depicted as a great demigod hunter. And in his right hand he is holding a staff, stick…

Oficjalne wyjaśnienie mówi, że ta olbrzymia postać to król Naram Sin pokonujący swoich wrogów. Ale problem polega na tym, że ta postać nosi rogaty hełm, który był zarezerwowany tylko dla bogów… Więc wierzę, że to Orion, Gilgamesz, przedstawiony jako wielki półbóg-łowca. A w prawej ręce trzyma laskę, kij…

This description of Orion as a bowman is also found in other civilizations:

Ten opis Oriona jako łucznika znajduje się również w innych cywilizacjach:

In Hittite mythology Orion is called Aqhat, and was believed to be a famous mythical hunter armed with a bow.

W mitologii hetyckiej Orion nazywany jest Aqhat i uważano go za słynnego mitycznego myśliwego uzbrojonego w łuk.

In the Jewish tradition, Orion was thought to be a symbol of a king named Nimrod, who was a mighty hunter before the Lord (Genesis 10:9) also armed with a bow.

W tradycji żydowskiej Orion był uważany za symbol króla o imieniu Nimrod, który był potężnym myśliwym przed Panem (Księga Rodzaju 10:9), uzbrojonym również w łuk.

In old Hungarian tradition, „Orion” is known as (magic) Archer (Íjász), or Reaper (Kaszás). In recently rediscovered myths, he is called Nimrod (Hungarian „Nimród”), the greatest hunter.

W starej węgierskiej tradycji „Orion” znany jest jako (magiczny) Łucznik (Íjász) lub Żniwiarz (Kaszás). W niedawno odkrytych mitach nazywany jest Nimrodem (węgierskie „Nimród”), największym myśliwym.

Chinese Astronomers knew Orion as Shen, a great hunter or warrior, one of the rare cases in which a constellation was visualised almost exactly the same way in China as in Europe. The arc of stars that we see today as Orion’s shield was interpreted in China as a banner, Shenqi, or sometimes a longbow.

Chińscy astronomowie znali Oriona jako Shen, wielkiego myśliwego lub wojownika, jeden z nielicznych przypadków, w których konstelację wizualizowano w Chinach niemal dokładnie tak samo, jak w Europie. Łuk gwiazd, który dziś widzimy jako tarczę Oriona, był interpretowany w Chinach jako sztandar, Shenqi, a czasami długi łuk.

The Rig Veda refers to the Orion Constellation as Mriga (The Deer). It is said that two bright stars in the front and two bright stars in the rear are The hunting dogs, the one comparatively less bright star in the middle and ahead of two front dogs is The hunter and three aligned bright stars are in the middle of all four hunting dogs is The Deer (The Mriga) and three little aligned but less brighter stars is The Baby Deer.

Rygweda odnosi się do konstelacji Oriona jako Mriga (Jeleń). Mówi się, że dwie jasne gwiazdy z przodu i dwie jasne gwiazdy z tyłu to Psy myśliwskie, ta stosunkowo mniej jasna gwiazda pośrodku i przed dwoma przednimi psami to Myśliwy, a trzy wyrównane jasne gwiazdy są pośrodku wszystkich czterech psów myśliwskich to Jeleń (Mriga), a trzy małe wyrównane, ale mniej jasne gwiazdy to Młody Jeleń.

But in Egyptian mythology, the constellation Orion was associated with the god Sah. This the representation of this god from the panel from Dendera temple. The text above the god describes him as „Sahu, the soul (ba) of Osiris”. Osiris the god of death… The god Sah holds in his left hand „was” staff, the staff o power and dominion.

Ale w mitologii egipskiej konstelacja Oriona była związana z bogiem Sahu. To przedstawienie tego boga z panelu ze świątyni w Denderze. Tekst nad bogiem opisuje go jako „Sahu, duszę (ba) Ozyrysa”. Ozyrys, bóg śmierci… Bóg Sah trzyma w lewej ręce „was” laskę, laskę władzy i panowania.

 

And finally in Greek mythology, Orion was a giant huntsman whom Zeus placed among the stars as the constellation of Orion. But in Greek mythology, Orion was not armed with a bow, but with a club and shield. In Greek literature he first appears in Homer’s epic the Odyssey, in which Odysseus sees him hunting in the underworld with a bronze club, a great slayer of animals.

I wreszcie w mitologii greckiej Orion był gigantycznym myśliwym, którego Zeus umieścił wśród gwiazd jako konstelację Oriona. Ale w mitologii greckiej Orion nie był uzbrojony w łuk, lecz w maczugę i tarczę. W literaturze greckiej pojawia się po raz pierwszy w eposie Homera „Odyseja”, w którym Odyseusz widzi go polującego w podziemiach z brązową maczugą,  jako wielkiego zabójcę zwierząt.

Here we see Orion brandishing his club and the shield of the Nemean lion, plus a sword hanging from his belt.

Tutaj widzimy Oriona wymachującego swoją maczugą i tarczą naprzeciw nemejskiego lwa, a także miecz wiszący u pasa.

[CB – Ja widzę tutaj wyraźnie Byka ze znanych nam podań O Odciętej Nodze Tura/Byka].

Soooo…

Więc….

Here we have Orion armed with a cudgel (club). And we also have Bulgarians calling Orion  „cudgels (clubs)” and Serbs calling Orion „grandmother’s sticks”.

Tutaj mamy Oriona uzbrojonego w pałkę. I mamy też Bułgarów nazywających gwiazdozbiór Oriona „pałkami” i Serbów nazywających Oriona „babimi kijami”.

This raises few questions:

To rodzi kilka pytań:

1. Why was Orion viewed as a hunter, and not just any hunter, but the greatest hunter?
2. Why was Orion in Greek mythology armed with a cudgel (club)?
3. Why do both Serbs and Bulgarians calling Orion „cudgels, clubs, sticks” plural?
4. Why do Serbs call Orion „grandmother’s” sticks?
5. How is all this linked with the Serbian expression „grandmother’s cudgels (clubs)” meaning stars?

1. Dlaczego Oriona postrzegano jako myśliwego, i nie byle jakiego myśliwego, ale największego myśliwego?

2. Dlaczego Orion w mitologii greckiej był uzbrojony w pałkę?

3. Dlaczego zarówno Serbowie, jak i Bułgarzy nazywają Oriona „pałkami, kijami” w liczbie mnogiej?

4. Dlaczego Serbowie nazywają Oriona „babimi kijami”?

5. Jak to wszystko jest powiązane z serbskim wyrażeniem „babie maczugi” oznaczającym gwiazdy?

Well to answer all these questions we have to look at Orionids. The Orionid meteor shower, usually shortened to the Orionids, is the most prolific meteor shower observable from Earth. It occurs during the period October 2nd – November 7th but it peaks between October 20th and October 22nd. The meteors that streak across the sky are some of the fastest and brightest among meteor showers, because the Earth is hitting a stream of particles almost head on. They also often have long tails and exhibit distinctive colors before they burn up.

Aby odpowiedzieć na wszystkie te pytania, musimy przyjrzeć się Orionidom. Rój meteorów Orionidy, zwykle skracany w nazwie do Orionidów, jest najliczniejszym rojem meteorów obserwowanym z Ziemi. Występuje w okresie od 2 października do 7 listopada, ale szczyt przypada na okres od 20 do 22 października. Meteory, które przecinają niebo, należą do najszybszych i najjaśniejszych wśród rojów meteorów, ponieważ Ziemia uderza w strumień cząstek niemal bezpośrednio. Często mają też długie ogony i wykazują charakterystyczne kolory, zanim się wypalą.

The particles come from Comet 1P/Halley, better known as Halley’s Comet.

Cząsteczki pochodzą z komety 1P/Halleya, lepiej znanej jako kometa Halleya.

This famous comet swings by Earth every 75 to 76 years, and as it makes its way around the sun, it leaves behind a trail of comet debris which continues to move along the comet’s orbit but a bit slower than the comet itself. Earth’s orbit around the sun crosses paths with the debris orbit twice a year: in May when we see the Eta Aquarids meteor shower and in October and November when we see the Orionids meteor shower.

Ta słynna kometa przelatuje obok Ziemi co 75-76 lat i podczas swojej wędrówki wokół Słońca pozostawia za sobą ślad szczątków komety, który nadal porusza się wzdłuż orbity komety, ale nieco wolniej niż sama kometa. Orbita Ziemi wokół Słońca przecina się z orbitą szczątków dwa razy w roku: w maju, kiedy obserwujemy rój meteorów Eta Akwarydy, oraz w październiku i listopadzie, kiedy obserwujemy rój meteorów Orionidy.

The Orionids are named after the direction from which they appear to radiate, which is near the constellation Orion (The Hunter). If you find the shape of Orion the Hunter, the meteor shower’s radiant (or point of origin) will be near Orion’s club, slightly north of his left shoulder (the star Betelgeuse).

Orionidy zostały nazwane na cześć kierunku, z którego wydają się promieniować, czyli w pobliżu gwiazdozbioru Oriona (Łowcy). Jeśli znajdziesz kształt Oriona Łowcy, radiant (lub punkt początkowy) roju meteorów będzie w pobliżu maczugi Oriona, nieco na północ od jego lewego ramienia (gwiazdy Betelgeza).

But why „grandmother’s sticks”?

Ale dlaczego „babie pałki/ kije”?

Also, Orion is not the only constellation that has a meteor radiant point. The Meteor Data Centre lists about 600 suspected meteor showers of which about 100 are well established and are associated with constellations, such as Lyrids, Perseids, Geminids, Leonids…

Orion nie jest jedyną konstelacją, która ma punkt radiacyjny meteorów. Meteor Data Centre wymienia około 600 podejrzewanych rojów meteorów, z których około 100 jest dobrze znanych i powiązanych z konstelacjami, takimi jak Lyridy, Perseidy, Geminidy, Leonidy...

So why is only Orion constellation with its meteor shower associated with a mythical, giant, mighty warrior hunter? Well the shape of Orion constellation does look like a silhouette of a warrior. But only when we see it with imaginary lines added to the actual visible stars. When we only see the stars, this is what they look like:

Dlaczego więc tylko konstelacja Oriona z jej rojem meteorów jest powiązana z mitycznym, gigantycznym, potężnym wojownikiem-łowcą? Cóż, kształt konstelacji Oriona rzeczywiście wygląda jak sylwetka wojownika. Ale tylko wtedy, gdy widzimy ją z wyimaginowanymi liniami dodanymi do faktycznie widocznych gwiazd. Gdy widzimy tylko gwiazdy, wyglądają tak:

How did this become a warrior with a raised hand brandishing a cudgel (club)? Well this is directly linked to the question why it is only Orion constellation which is known as „sticks” and „cudgels (clubs)”? And why do Serbs call all stars „cudgels (clubs)”? And what does grandmother has to do with all this?

Jak to się stało, że stał się wojownikiem z podniesioną ręką wymachującą pałką (maczugą)? Cóż, to jest bezpośrednio związane z pytaniem, dlaczego tylko konstelacja Oriona jest znana jako „pałki” i „maczugi (kije)”? I dlaczego Serbowie nazywają wszystkie gwiazdy „pałkami”? I co babka ma wspólnego z tym wszystkim?

Well to answer these questions we need to look at what the cudgel (club) is. This is a cudgel (club).

Cóż, aby odpowiedzieć na te pytania, musimy przyjrzeć się temu, czym jest pałka. To jest pałka.

It is a weapon used for smashing and killing the enemy or pray. It is a weapon of destruction used by killers. Which is what warriors and hunters are. So if Orion was seen as warrior and hunter armed with cudgel (club) he was seen as a terrible killer, destroyer.

To broń używana do rozbijania i zabijania wrogów lub w czasie obrzędów, modłów. To broń zniszczenia używana przez zabójców. A właśnie tym są wojownicy i myśliwi. Więc jeśli Orion był postrzegany jako wojownik i myśliwy uzbrojony w pałkę, to był postrzegany jako straszny zabójca, niszczyciel.

Now a harmless meteor shower, one of many identical harmless meteor showers, which produces few shooting stars, which admittedly do like sticks, once a year could not produce the image of a terrible giant killer armed with bronze cudgel (club).

Nieszkodliwy deszcz meteorów, jeden z wielu identycznych nieszkodliwych deszczów meteorów, który wytwarza niewiele spadających gwiazd, które, przyznaję,  przypominają pałki, raz w roku nie mógł wytworzyć obrazu strasznego gigantycznego zabójcy uzbrojonego w brązową pałkę.

For that image to be created in people’s mind, the things coming out of the Orionids radiant and rushing towards the earth, at 238,000 km/h, had to look like this:

Aby ten obraz powstał w umyśle ludzi, „rzeczy” wychodzące z Orionidów promieniujące i pędzące w kierunku Ziemi z prędkością 238 000 km/h musiały wyglądać tak:

Now this does look like a cudgel (club). This is a meteor which was seen burning over Glasgow in 2014. Luckily it was too small to reach the earth and cause any damage. But the one below was more like what people eventually started calling the „cudgels (clubs)” of Orion (the giant killer warrior, hunter). This is picture of the so called Chelyabinsk meteor impact.

Teraz to rzeczywiście wygląda jak pałka. To meteor, który widziano płonący nad Glasgow w 2014 roku. Na szczęście był za mały, aby dotrzeć do Ziemi i wyrządzić jakiekolwiek szkody. Ale ten poniżej był bardziej podobny do tego, co ludzie ostatecznie zaczęli nazywać „pałkami” Oriona (olbrzymi wojownik-zabójca, myśliwy). To jest zdjęcie tak zwanego uderzenia meteoru w Czelabińsku.

You can see the impact and it’s effect in this video. The Chelyabinsk meteor was a superbolide caused by an approximately 20-metre near-Earth asteroid that entered Earth’s atmosphere over Russia on 15 February 2013. It quickly became a brilliant superbolide meteor over the southern Ural region. The light from the meteor was brighter than the Sun, visible up to 100 km (62 mi) away. It was observed over a wide area of the region and in neighbouring republics. Some eyewitnesses also felt intense heat from the fireball. Due to its high velocity and shallow angle of atmospheric entry, the object exploded in an air burst over Chelyabinsk Oblast, at a height of around 29.7 km (18.5 mi; 97,000 ft). The explosion generated a bright flash, producing a hot cloud of dust and gas that penetrated to 26.2 km (16.3 mi), and many surviving small fragmentary meteorites, as well as a large shock wave. The energy of the detonation appears to be equivalent to about 300 kilotons of TNT

In 1989, Boris Chirikov and Vitaly Vecheslavov performed an analysis of 46 apparitions of Halley’s Comet taken from historical records and computer simulations. These studies showed that its dynamics were chaotic and unpredictable on long timescales. And based on results of these studies, scientist believe that Halley will evaporate, or split in two, within the next few tens of thousands of years. Now every time the icy comet gets close to the sun, it undergoes violent termo chemical reactions which cause its volatile compounds (those with low boiling points, such as water, carbon monoxide, carbon dioxide and other ices) from the surface, or near surface of its nucleus to begin to sublime (turn directly from solid to gas, explode). This causes the comet to develop a coma (comet tail), or atmosphere, up to 100,000 km across. Evaporation of this dirty ice releases dust particles, which travel with the gas away from the nucleus. Gas molecules in the coma absorb solar light and then re-radiate it at different wavelengths, a phenomenon known as fluorescence, whereas dust particles scatter the solar light. Both processes are responsible for making the coma (comet tail) visible. These sudden evaporations of the surface of the comet can cause breaking of the bits of the comet surface which then fly off into the coma and are left behind as s trail of comet debris which is the cause of the Orionid meteor shower.

W 1989 roku Boris Chirikov i Vitaly Vecheslavov przeprowadzili analizę 46 objawień komety Halleya, pobranych z zapisów historycznych i symulacji komputerowych. Badania te wykazały, że jej dynamika była chaotyczna i nieprzewidywalna w długich skalach czasowych. Na podstawie wyników tych badań naukowcy uważają, że kometa Halley wyparuje lub rozpadnie się na dwie części w ciągu najbliższych kilkudziesięciu tysięcy lat. Teraz za każdym razem, gdy lodowa kometa zbliża się do słońca, ulega gwałtownym reakcjom termochemicznym, które powodują, że jej lotne związki (te o niskiej temperaturze wrzenia, takie jak woda, tlenek węgla, dwutlenek węgla i inne lody) z powierzchni lub w pobliżu powierzchni jej jądra zaczynają sublimować (przechodzą bezpośrednio ze stanu stałego w gazowy, eksplodują). Powoduje to, że kometa rozwija komę (ogon komety) lub atmosferę o średnicy do 100 000 km. Parowanie tego brudnego lodu uwalnia cząsteczki pyłu, które przemieszczają się wraz z gazem z dala od jądra. Cząsteczki gazu w komie pochłaniają światło słoneczne, a następnie ponownie je emitują na różnych długościach fal, zjawisko to znane jest jako fluorescencja, podczas gdy cząsteczki pyłu rozpraszają światło słoneczne. Oba procesy są odpowiedzialne za uwidocznienie komy (ogonu komety). Te nagłe parowanie powierzchni komety może spowodować pękanie kawałków powierzchni komety, które następnie odlatują do komy i pozostają jako smuga szczątków komety, co jest przyczyną roju meteorów Orionidów.

The question is how big can these comet crumbs be?

Pytanie brzmi, jak duże mogą być te okruchy komety?

Well most of them are tiny, not more than dust. But sometimes, for so far not well understood reasons, much larger bits break off the surface of the comet. And sometimes comets just disintegrate.

Większość z nich jest maleńka, nie większa niż pył. Ale czasami, z niezrozumiałych dotąd powodów, znacznie większe kawałki odrywają się od powierzchni komety. A czasami komety po prostu się rozpadają.

Comet Schwassmann-Wachmann 3 is named after two German astronomers who discovered the comet in 1930. For many years, its orbit and brightness was not regarded as particularly significant. However, in 1995 the comet became so bright that some astronomers thought that it was a new comet. 150 million miles from Earth, its bright display was far greater than anybody had expected.

Kometa Schwassmann-Wachmann 3 została nazwana na cześć dwóch niemieckich astronomów, którzy odkryli kometę w 1930 roku. Przez wiele lat jej orbita i jasność nie były uważane za szczególnie znaczące. Jednak w 1995 roku kometa stała się tak jasna, że ​​niektórzy astronomowie myśleli, że jest to nowa kometa. 150 milionów mil od Ziemi jej jasny blask był o wiele większy, niż ktokolwiek się spodziewał.

Then…in 1996, another unexpected event occurred.

Następnie… w 1996 roku wydarzyło się kolejne nieoczekiwane wydarzenie.

The comet appeared to have exploded into three pieces. Perhaps this disintegration was related to the continuing large brightening of the comet.

Kometa najwyraźniej rozpadła się na trzy części. Być może ten rozpad był związany z ciągłym, dużym rozjaśnianiem się komety.

In 2000, the comet continued to not only defy expectations with its bright display; but also cause surprise at its continuing disintegration. In 2006, its disintegration was accelerating.

W 2000 roku kometa nie tylko przeczyła oczekiwaniom swoim jasnym blaskiem, ale także wywoływała zaskoczenie swoim ciągłym rozpadem. W 2006 roku jej rozpad przyspieszał.

No one knows why this is happening. But imagine the debris left behind. Well you don’t have to imagine it. Here it is, captured by Hubble telescope:

Nikt nie wie, dlaczego tak się dzieje. Ale wyobraź sobie pozostawione przez nią szczątki. No cóż, nie musicie sobie tego wyobrażać. Oto zdjęcie zrobione przez teleskop Hubble’a:

Imagine the devastating effect this debris would have if it hit Earth…Luckily, Earth does not cross the path of this comet. But it does cross the path or Halley’s comet. And as I already said, that scientists are saying that the comet could at some point in the future split in half. Well then, it is entirely possible that at some point in the past, bits up to a half of the comet’s size could have broken off and were left behind as the debris…The debris which continued to fly along the path of the Halley comet. The path which Earth crossed twice every year…

Wyobraźcie sobie, jaki niszczycielski efekt te odłamki miałyby, gdyby uderzyły w Ziemię… Na szczęście Ziemia nie przecina ścieżki tej komety. Ale przecina ścieżkę komety Halleya. I jak już powiedziałem, naukowcy twierdzą, że kometa może w pewnym momencie w przyszłości rozdzielić się na pół. Cóż, jest więc całkiem możliwe, że w pewnym momencie w przeszłości kawałki o wielkości połowy komety mogły się oderwać i pozostać jako odłamki… Odłamki, które nadal leciały wzdłuż ścieżki komety Halleya. Ścieżki, którą Ziemia przecinała dwa razy w roku…

Now that is quite scary. Scientists are saying that the current Halley’s nucleus is relatively small: barely 15 kilometers long, 8 kilometers wide and perhaps 8 kilometers thick.

To jest naprawdę przerażające. Naukowcy twierdzą, że obecne jądro komety Halleya jest stosunkowo małe: ma zaledwie 15 kilometrów długości, 8 kilometrów szerokości i być może 8 kilometrów grubości.

And the comet has so far lost 80-90% of its mass???? Which means that the bits that could have at some time broken off the surface of the comet could have been huge.

A kometa do tej pory straciła 80-90% swojej masy???? Oznacza to, że kawałki, które mogły kiedyś odpaść od powierzchni komety, mogły być ogromne.

But do we actually have any proof that Halley’s comet ever did shed big parts which could have caused the damage on Earth? Well it looks like we do.

Ale czy mamy jakiekolwiek dowody na to, że kometa Halleya kiedykolwiek zrzuciła duże części, które mogły spowodować szkody na Ziemi? Cóż, wygląda na to, że tak.

In the article „Why Halley’s Comet May Be Linked to Famine 1,500 Years Ago” on Live Science website in 2013, we can read that:

W artykule „Dlaczego kometa Halleya może być powiązana z głodem 1500 lat temu” na stronie internetowej Live Science w 2013 r. możemy przeczytać, że:

The ancients had ample reason to view comets as harbingers of doom, it would appear.

Wygląda na to, że starożytni mieli wystarczające powody, aby postrzegać komety jako zwiastuny zagłady.

A recent study suggests that a piece of the famous Halley’s comet likely slammed into Earth in A.D. 536, blasting so much dust into the atmosphere that the planet cooled considerably, by as much as 5.4 degrees Fahrenheit (3 degrees Celsius). This dramatic climate shift is linked to drought and famine around the world, which may have made humanity more susceptible to „Justinian’s plague” in A.D. 541-542 — the first recorded emergence of the Black Death in Europe.

Niedawne badanie sugeruje, że fragment słynnej komety Halleya prawdopodobnie uderzył w Ziemię w 536 r. n.e., wyrzucając w atmosferę tak dużo pyłu, że planeta znacznie się ochłodziła, nawet o 5,4 stopnia Fahrenheita (3 stopnie Celsjusza). Ta dramatyczna zmiana klimatu jest związana z suszą i głodem na całym świecie, co mogło uczynić ludzkość bardziej podatną na „dżumę Justyniana” w latach 541–542 n.e. — pierwsze odnotowane pojawienie się Czarnej Śmierci w Europie.

Scientists from Columbia University’s Lamont-Doherty Earth Observatory have found large quantities of extraterrestrial stuff in Greenland ice core laid down between A.D. 533 and 540. 
Certain characteristics, such as high levels of tin, identify a comet as the origin of the alien dust. And the stuff was deposited during the Northern Hemisphere spring, suggesting that it came from the Eta Aquarid meteor shower — material shed by Halley’s comet that Earth plows through every April-May.

Naukowcy z Obserwatorium Ziemi Lamont-Doherty na Uniwersytecie Columbia znaleźli duże ilości pozaziemskiej materii w rdzeniu lodowym Grenlandii złożonym między 533 a 540 n.e. Pewne cechy, takie jak wysoki poziom cyny, identyfikują kometę jako źródło obcego pyłu. A materia została osadzona podczas wiosny na półkuli północnej, co sugeruje, że pochodzi z roju meteorów Eta Akwaryd — materiału zrzuconego przez kometę Halleya, przez który Ziemia przelatuje każdego kwietnia-maja.

Ice core data also preserved record evidence of a volcanic eruption in 536, but, according to the Columbia University scientist, it almost certainly wasn’t big enough to change the climate so dramatically. They have found circumstantial evidence of a meteor falling into the sea. The Greenland ice cores contain fossils of tiny tropical marine organisms — specifically, certain species of diatoms and silicoflagellates.

Dane z rdzenia lodowego zachowały również dowody na wybuch wulkanu w 536 r., ale według naukowca z Uniwersytetu Columbia, prawie na pewno nie był on wystarczająco duży, aby tak dramatycznie zmienić klimat. Znaleźli dowody poszlakowe na to, że meteoryt spadł do morza. Rdzenie lodowe Grenlandii zawierają skamieniałości maleńkich tropikalnych organizmów morskich — konkretnie niektórych gatunków okrzemek i krzemionkowców.

An extraterrestrial impact in the tropical ocean likely blasted these little low-latitude organisms all the way to chilly Greenland, researchers said. And they believe the object responsible was once a piece of Halley’s comet.

Naukowcy twierdzą, że pozaziemskie uderzenie w tropikalny ocean prawdopodobnie wyrzuciło te małe organizmy z niskich szerokości geograficznych aż do chłodnej Grenlandii. I uważają, że obiektem odpowiedzialnym za to był kiedyś fragment komety Halleya.

Of the two brightest apparitions of Comet Halley, one of them is in 530. Comets are normally these dirty snowballs, but when they’re breaking up or they’re shedding lots of debris, then that outer layer of dark stuff goes away, and so the comet looks brighter.

Z dwóch najjaśniejszych objawień komety Halleya, jedno z nich ma miejsce w 530. Komety są zwykle brudnymi kulami śnieżnymi, ale gdy się rozpadają lub zrzucają dużo szczątków, zewnętrzna warstwa ciemnej substancji znika, a kometa wygląda jaśniej.

It’s unclear where exactly the putative comet chunk hit Earth or how big it was. However, a 2004 study estimated that a comet fragment just 2,000 feet (600 meters) wide could have caused the 536-537 cooling event if it exploded in the atmosphere and its constituent dust were spread evenly around the globe…

Nie jest jasne, gdzie dokładnie domniemany fragment komety uderzył w Ziemię ani jak duży był. Jednak badanie z 2004 r. oszacowało, że fragment komety o szerokości zaledwie 2000 stóp (600 metrów) mógł spowodować ochłodzenie 536-537, jeśli eksplodował w atmosferze, a jego pył rozprzestrzenił się równomiernie po całym globie…

Now this is very very interesting…

To jest bardzo, bardzo interesujące…

In 530 AD Halley’s comet sheds some big bits which is seen from Earth as the comet being particularly bright. 6 years later, Earth plows through the debris and, not exactly enormous piece, smashes into the Earth’s surface, causing a widespread destruction and a nuclear winter…

W 530 r. n.e. kometa Halleya zrzuca kilka dużych kawałków, co widać z Ziemi, ponieważ kometa jest szczególnie jasna. 6 lat później Ziemia przedziera się przez gruzy i, nie do końca ogromny kawałek, uderza w powierzchnię Ziemi, powodując rozległe zniszczenia i zimę nuklearną…

Is this why the appearance of the Halley’s comet was considered as a bad omen? Especially if the comet was bright? Because our ancestors knew that every time a bright comet appeared, it was followed by a shower of deadly bronze cudgels (clubs).

Czy to dlatego pojawienie się komety Halleya uważano za zły omen? Zwłaszcza jeśli kometa była jasna? Ponieważ nasi przodkowie wiedzieli, że za każdym razem, gdy pojawiała się jasna kometa, następował deszcz śmiercionośnych brązowych pałek (maczug).

Now the destruction in the 6th century caused by a large meteor from the Eta Aquarid meteor shower shows that Halley comet did indeed in the past shed large parts. And everything points to the Orionid shower being the source of the deadly „space cudgels (clubs)”.

Teraz zniszczenia w VI wieku spowodowane przez duży meteor z roju meteorów Eta Aquarid pokazują, że kometa Halleya rzeczywiście w przeszłości zrzucała duże części. Wszystko wskazuje na to, że rój Orionidów był źródłem śmiercionośnych „kosmicznych pałek (maczug)”.

When did the Halley comet disintegrate? Did that happen only once? Did the mighty killer Orion only once strike the earth with his mighty cudgel (club)? Or was this a relatively common occurrence in the past, so common that it was actually expected to happen every year or every time Halley’s comet came back?

Kiedy kometa Halleya się rozpadła? Czy stało się to tylko raz? Czy potężny zabójca Orion uderzył w ziemię tylko raz swoją potężną pałką (maczugą)? Czy też było to stosunkowo powszechne zjawisko w przeszłości, tak powszechne, że w rzeczywistości oczekiwano, że będzie się zdarzać co roku lub za każdym razem, gdy kometa Halleya powróci?

I believe that the Sky Giant has been awake for a long time, but that he became particularly angry around the end of the 4th millennium, and that his anger lasted until the end of the third millennium. During this time we have evidence of catastrophic climate changes, sudden ends of civilisations and mass migrations of people…I believe that during this time, the Sky Giant hit Earth several times with his deadly fiery cudgels (clubs). This is why Sumerians called  Orion „URU AN-NA” meaning not „the light of heaven” as we can read on the Internet, but „the fire of heaven, the fiery object from heaven” because „ùru” in Sumerian means „watch fire; light; glowing, luminous object”

The image of raging Orion with his fiery club was so terrifying that it has become the archetype for all the future Sky Gods in Eurasia and North Africa. No wonder the Egyptians called Sah, Orion, „The father of Gods”…

Obraz szalejącego Oriona z jego ognistą maczugą był tak przerażający, że stał się archetypem wszystkich przyszłych bogów nieba w Eurazji i Afryce Północnej. Nic dziwnego, że Egipcjanie nazywali Saha, Oriona, „ojcem bogów”…

I will talk about this in one of my next posts…

Opowiem o tym w jednym z moich następnych postów…

So we have answers to most of our original questions.

Mamy więc odpowiedzi na większość naszych pierwotnych pytań.

Serbs called Orion „sticks” because small Orionid meteors look like sticks when they enter Earth’s atmosphere.

Serbowie nazywali Oriona „kijami”, ponieważ małe meteoryty Orionidów wyglądają jak kije, gdy wchodzą w atmosferę Ziemi.

Bulgarians called Orion cudgels (clubs) and Serbs called all the stars cudgels (clubs) because large meteors entering the Earth’s atmosphere look like giant cudgels (clubs) and these people preserved clear memory of these events in their language.

Bułgarzy nazywali pałki Oriona (maczugami), a Serbowie wszystkie gwiazdy pałkami (maczugami), ponieważ duże meteory wpadające w atmosferę Ziemi wyglądają jak gigantyczne pałki (maczugi), a ci ludzie zachowali wyraźną pamięć tych wydarzeń w swoim języku.

Orion is seen as the might hunter armed with a giant bronze cudgel (club), because Orionid meteor shower, whose radiant is next to the „imagined” Orion’s club, in the past produced large number of large meteors which looked like burning bronze cudgels (clubs) and which have devastated Earth many times…

Orion jest postrzegany jako potężny myśliwy uzbrojony w gigantyczną brązową pałkę (maczugę), ponieważ rój meteorów Orionidów, którego radiant znajduje się obok „wyimaginowanej” pałki Oriona, w przeszłości wytwarzał dużą liczbę dużych meteorów, które wyglądały jak płonące brązowe pałki (maczugi) i które wiele razy niszczyły Ziemię…

But why „grandmother’s cudgels (clubs)”?

Ale dlaczego „babie pałki (maczugi)”?

These are Callanish standing stones on the Isle of Lewis.

To są stojące kamienie Callanish na wyspie Lewis.

According to our current knowledge, the standing stones are believed to have started being erected during the third millennium BC. Right during the time when I believe Orion the Sky Giant was at the peak of his rage. And what do these standing stones look like to you? To me they look like stone stick, stone cudgels, stone clubs. Meteors which fall out of the sky are giant rocks and some bits of those rocks actually survived the meteor impacts and were found by the people. And people being logical beings concluded that the giant burning cudgels, giant burning sticks that fell from the sky must have been made of stone. And in their fear, they crafted the effigies of these deadly stone cudgels, clubs, sticks and erected them towards the sky as a sign of veneration born out of desperation…

Zgodnie z naszą obecną wiedzą uważa się, że stojące kamienie zaczęto wznosić w trzecim tysiącleciu p.n.e. Dokładnie w czasie, gdy, jak sądzę, Orion, Niebiański Olbrzym, był u szczytu swojej wściekłości. A jak wyglądają te stojące kamienie? Dla mnie wyglądają jak kamienne pałki, kamienne pałki, kamienne maczugi. Meteoryty spadające z nieba to gigantyczne skały, a niektóre kawałki tych skał przetrwały uderzenia meteorów i zostały znalezione przez ludzi. A ludzie, jako istoty logiczne, doszli do wniosku, że gigantyczne płonące pałki, gigantyczne płonące kije, które spadły z nieba, musiały być zrobione z kamienia. I w swoim strachu, stworzyli podobizny tych śmiercionośnych kamiennych pałek, maczug, kijów i wznieśli je w stronę nieba jako znak czci zrodzonej z desperacji…

In Serbian, the word „baba” used to mean mother, grandmother, midwife, any woman that has given birth, but today mostly means grandmother. So „babine tojage” today means „grandmother’s cudgels (clubs)”. Which makes no sense. However the word „baba” in the past also meant stone, rock, crag, boulder, mountain, Earth, Mother Earth, The Mother Goddess which was seen as a stony being which gives birth to all life…And it is this second meaning of the word „baba” which very much makes sense. Knowing this, the meaning of the expression „babine tojage” becomes „stone cudgels (clubs)” and the meaning of „babini štapi” becomes „stone sticks”…Stone cudgels, clubs, sticks, like the ones Orion threw from the sky. And like the ones people all over the world started making and raising towards the sky during the great rage of the Sky Giant…