Rondele. Tajemnice „polskiego Stonehenge”. Kto tworzył te konstrukcje?
Od Poli Dec
Rondele. Tajemnice „polskiego Stonehenge”. Kto tworzył te konstrukcje?
Przez lata uważano, że rondel z Bodzowa to jedyna taka konstrukcja w Polsce. Namierzył go jako pierwszy niemiecki archeolog Otto Braasch z pokładu samolotu.
Rondele w Polsce
Rondele wznoszono na terenie Europy w latach (około) 4850-4600 p.n.e., a więc w epoce neolitu. Choć porównuje się je czasem do znacznie lepiej znanego brytyjskiego Stonehenge, to wiadomo, iż funkcja rondeli mogła być zupełnie inna. Badaniem rondeli na terenie Polski zajmuje się m.in. dr Mirosław Furmanek z Instytutu Archeologii Uniwersytetu Wrocławskiego. Jak dotąd naukowiec odkrył kilka takich konstrukcji na terenie Polski.
Zdjęcie lotnicze neolitycznego rondla w Drzemlikowicach / Źródło: Wikimedia Commons / Piotr Wroniecki, CC BY-SA 4.0
Jak podkreśla dr Furmanek, rondele są nieodłącznym elementem funkcjonowania społeczności rolniczo-hodowlanych w Europie Środkowo-Wschodniej. Budowle te wznosiły społeczności rolnicze, które pojawiły się na terenie dzisiejszej Polski około 5300 lat p.n.e. Ich istnienie potwierdzono dopiero w latach 90. XX wieku. Wcześniej uważano, że budowa takich skomplikowanych konstrukcji nie dotarła na północ od Karpat i Sudetów. Dr Furmanek zauważa, że istnienie rondeli podważa dotychczasowe przekonania na temat funkcjonowania społeczności zamieszkujących tereny dzisiejszej Polski. Wcześniej uważano bowiem, że społeczności te były opóźnione w stosunku do swoich dalekich krewnych żyjących na terenie dzisiejszych Niemiec, Czech czy Węgier.
Czym są rondele?
Jaką funkcję pełniły rondele? Na to pytanie badacze wciąż nie znają pełnej odpowiedzi. Konstrukcje te pełniły zapewne role społeczne i obrzędowe. Rondele były zapewne miejscem kultu oraz miejscem spotkań lokalnej społeczności. Wykorzystywano je być może również do obserwacji astronomicznych. Jak dotąd poznano lepiej dwa rondele: w Bodzowie oraz Nowym Objezierzu. Oprócz nich znane są jeszcze konstrukcje spod Oławy w Drzemlikowicach, z Rąpic, z Wenecji koło Biskupina oraz dwa spod Łysomic w woj. kujawsko-pomorskim.
Zrekonstruowany rondel w Niemczech, tzw. Goseck Circle / Źródło: Wikimedia Commons / Kreuzschnabel, CC BY-SA 3.0
Rondele badano przede wszystkim za pomocą metod nieinwazyjnych, czyli np. przy pomocy zdjęć satelitarnych lub wykonanych z paralotni. Polskie środowisko archeologów wciąż liczy na lepsze poznanie rondeli.
W całej Europie odkryto jak dotąd niespełna 200 rondeli. Konstrukcje z terenu Polski nie różnią w zasadzie niczym od budowli z innych części Europy. Część z nich była, podobnie, jak w innych częściach kontynentu, konstrukcjami krótkotrwałymi, użytkowanymi tylko przez niedługi okres czasu.
Rondele były to budowle o konstrukcji drewniano-ziemnej o średnicy dochodzącej do stu kilkudziesięciu metrów, wznoszone na planie okręgu przy użyciu prostych narzędzi przez społeczności żyjących w neolicie rolników. Rondele składały się z wielu rowów i palisady o wysokości około 3 metrów, w której znajdowały się 3-4 wejścia. Wnętrze rondeli było zazwyczaj niezabudowane, a wszelkie budynki znajdowały się na zewnątrz. Rondele budowali potomkowie najstarszych społeczności rolniczych (tzw. kultury ceramiki wstęgowej rytej).
Pierwszy rondel został odkryty w 1991 roku w Niemczech. Jest to tzw. Goseck Circle, czyli inaczej „obserwatorium słoneczne w Goseck”. Znaleziono je – jak większość rondeli – dzięki analizie zdjęć lotniczych.