GENEZA WCZESNYCH GRUP INDOEUROPEJCZYKÓW W AZJI – Wstępne dane. Migracje Indoeuropejczyków do Azji Środkowej
Szczyt drzewa filogenetycznego praindoeuropejskiego rodu R1a-M417 w ojczyźnie Praindoeuropejczyków (Kujawy, Polska, Europa Środkowa)
GENEZA WCZESNYCH GRUP INDOEUROPEJCZYKÓW W AZJI – Wstępne dane. Migracje Indoeuropejczyków do Azji Środkowej
Przed każdym wejściem w tematykę praindoeuropejską należy mieć na uwadze szczyt drzewa filogenetycznego Praindoeuropejczyków.
Jedynie R1a-M417 jest wyraźnym wyróżnikiem praindoeuropejskiej społeczności.
Co nam mówi genetyka?
Grupa francuskich genetyków Kayser et al. 2009 przebadała wiele szkieletów z rejonu Krasnojarska: 10 z kultury andronowskiej (1800-1400 przed Chr.), 4 z kultury Karasuj (1400-800 przed Chr), 11 z kultury Tagar (800-100 przed Chr.) i 6 z kultury Tachtyk (100-400 AD).
Haplogrupę Y-DNA udało się rozpoznać w ośmiu szkieletach. W jednym z nich znaleziono lokalną syberyjską grupę C, natomiast we wszystkich pozostałych siedmiu – haplogrupę R1a1. Późniejsze badania w tamtym rejonie geograficznym stwierdzają haplogrupę R1a-Z93.
Co więcej, badacze zajęli się analizą haplotypów. Najbardziej ojcowskie haplotypy dla całej grupy znalazły się w szkieletach S10 i S16. W bazach danych autorzy poszukali dla nich odpowiedników. Znaleziono pięć najbardziej zgodnych: dwa z Polski, dwa ze Słowenii i jeden z Węgier. Policzyłem odpowiedniki (“mecze”) dla wszystkich siedmiu R1a1. I co się okazało? Wśród haplotypów z Polski znajduje się 21 dla nich odpowiedników, z Czech 13, z Niemiec 12, ze Słowenni 8, z Węgier 5, z Łotwy 4, z Litwy, Norwegii i Ukrainy północo-zachodniej po 3. Z południowej Ukrainy i południowej Rosji – nie ma ani jednego, jakby na przekór prawie wszechwładnej teorii kurhanowej !!!
Z powyższym wiąże się inna ciekawa rzecz. Badacze “krasnojarskich” szkieletów w autosomalnych genach rozpoznali sygnały na rozjaśnioną skórę oraz niebieskie i (lub zielone) oczy w 14 szkieletach, z ciemną lub wątpliwą pigmentację w 8 szkieletach.
Wyniki te kierują uwagę naukowców na północną strefę Europy Środkowej.
Podobne wyniki pojawiły się także w innych badaniach, zwłaszcza dwóch chińskich zespołów naukowych, dotyczących cmentarzysk rejonu Kotliny Tarymskiej w północno-zachodnich Chinach.
- Kultura afanasjewska
„Kultura afanasjewska – neolityczna kultura archeologiczna rozwijająca się nad górnym Jenisejem i w Ałtaju, datowana na lata 3000-1700 p.n.e. Nazwa pochodzi od stanowiska Afanasjewska Gora w Rosji. Nad brzegami rzek zachowane ślady osad należące do ludu prowadzącego gospodarkę pastersko-myśliwską. Hodowano głównie bydło rogate, konie i owce. Narzędzia kamienne to głównie gładzone, trójkątne topory i groty strzał. Ceramika stosunkowo niedoskonała, często zdobiona motywem rybich ości. Jednak zmieniała się, z naczyń jajowatych i spiczastych wytwórcy przeszli do ceramiki płaskodennej. Sprowadzano wyroby miedziane (naczynia i ozdoby) z kierunku południowo-zachodniego. Być może w końcowej fazie pojawia się kucie miedzianych narzędzi i ozdób.
Groby początkowo wykładano kamieniami, również otaczano je dużymi głazami. Później pojawiają się groby przykryte czasami małym kurhanem, również otaczane dużymi kamieniami. Wiele grobów zbiorowych, do siedmiu osób. Szkielety w pozycji skurczonej, przysypane ochrą.
Część autorów wskazuje na podobieństwa i możliwość utworzenia kultury afanasjewskiej przez ludność napływającą z Europy Wschodniej (kultura grobów jamowych), również na możliwość, iż kultura afanasjewska była utworzona przez przodków Tocharów. Tereny kultury afanasjewskiej częściowo zajmuje później kultura andronowska.” (Wikipedia).
K.N. Sołodownikow i wielu innych na podstawie danych kraniometrii uznają indoeuropejskie pochodzenie Afanasjewców: http://e-lib.gasu.ru/da/archive/2003/10/01.html . Autor ten, czyniąc zestawienia kraniometrii podkreśla, idąc za większością autorów europoidalność ludności kultury (kultur) afanasjewskiej widząc w niej dokładne odwzorowanie ogólnej sytuacji antropologicznej we wschodniej Europie, głównie w starojamowej kulturze w stepowej strefie Wschodniej Europy i jej różnorodności. Kraniometryczny typ I spośród Afanasjewców praktycznie nie odróżnia się od wąskotwarzowego dolichocefalnego typu europoidalnego ( np. z Srednij Stog II), wyróżnionego przez S.I. Kruc 1972 r., która dostrzegła szczególną koncentrację wąskotwarzowych dolichocefalnych europoidalnych typów w zachodniej części owej kulturowo-historycznej przestrzeni (ros. skr. KIO) stepowej strefy Wschodniej Europy oraz tylko sporadyczną ich obecność w rejonie Wołgi. Natomiast kraniometryczny typ II wśród Afanasjewców to odwzorowanie mniej europoidalnego, bardziej szerokotwarzowego i brachycefalnego typu, np. zaporoskiego z Mołocznej lub północno-kaukaskiej kultury Kałmyki i znad dolnej Wołgi.
„W podsumowaniu trzeba stwierdzić, że osadnictwo kultury afanasjewskiej od początku wykazuje wyraźny polimorfizm , którego źródła znajdują się na terytorium Wschodniej Europy. Wszystkie morfologiczne warianty, które można wydzielić u Afanasjewców, mają czytelne odpowiedniki w materiałach form kulturowych epoki eneolitu i wczesnego brązu wschodnioeuropejskich stepów. Widocznie w migracji (migracjach) na wschód uczestniczyły grupy różnego pochodzenia, które mogły wpływać na kulturowe stosunki. Geneza kultury afanasjewskiej na terytorium Południowej Syberii była związana z konsolidacją pierwotnych typów kulturowych i wypracowaniem wspólnych adaptacji do nowych warunków. Kulturowej konsolidacji, oczywiście, towarzyszyła i antropologiczna, ale ona, jak na to wskazują posiadane materiały, nie została doprowadzona do końca” – konkluduje Sołodownikow.
………………………………..
Kultura tagarska (ros. Тагарская культура) – kultura archeologiczna z początku epoki żelaza, rozwijająca się w VII-II wieku p.n.e. w dorzeczu górnego i środkowego biegu Jeniseju w południowej Syberii w Rosji. Najwięcej stanowisk kultury tagarskiej znanych jest z okolic Minusińska. Nazwa pochodzi od wyspy Tagarskiej na Jeniseju koło Minusińska.
Ludność kultury tagarskiej zajmowała się rolnictwem i hodowlą oraz rzemiosłem. Na równi z życiem osiadłym występowało koczownictwo. Od około V wieku p.n.e. zaczęła rozwijać się metalurgia żelaza, a odlewy z brązu osiągnęły wtedy największa doskonałość. Tagarscy rzemieślnicy wykonywali broń, ozdoby, przedmioty codziennego użytku – garnki, zwierciadła. Wyroby te docierały na tereny wschodniej i zachodniej Syberii oraz wschodniej Europy. Z kulturą tagarską wiążą się ryte rysunki naskalne, przedstawiające wojowników, osiedla i pasące się stada. Znane są też pozostałości osiedli, kopalni miedzi oraz cmentarzyska ludności tej kultury.
Ludność kultury tagarskiej chowała swoich zmarłych w dwojaki sposób: wodzowie i wielmoże chowani byli w kurhanach, szeregowi członkowie społeczności w mogiłach zbiorowych. Kurhany były usypane z ziemi i otoczone czworokątnym ogrodzeniem z wysokich kamieni. Odnaleziono tam liczne elementy uzbrojenia jak czekany, topory , sztylety, groty strzał, a także uprzęże i ozdoby wykonane w stylu zoomorficznym (zwierzęcym) i wykazujące zbieżności z kulturą nadczarnomorskich Scytów i plemion Saków. Zmarłych chowano w drewnianych skrzyniach przykrytych płytami kamiennymi.
Pod względem antropologicznym przedstawiciele kultury tagarskiej reprezentowali typ europoidalny, zbliżony do ludzi kultury afanasjewskiej, andronowskiej i Scytów nadczarnomorskich.” (Wikipedia).
Pierwotną przynależność ludności kultury tagarskiej do Praindoeyropejczyków północnej strefy Środkowej Europy wykazały badania antropologiczne i genetyczne jedenastu szkieletów z Tagar z lat 800-100 przed Chr., opublikowane przez Kayzer et al. 2010 (zobacz wyżej).
- Kultura okuniewska (czacholska) w kraju Tuwa pod Ałtajem. Protoscytowie?
Kierunek migracji grupy TRB znad Łaby na Pontyjski Step w kulturach jamowej i katakumbowej, a stąd do Azji Środkowej nad górny Ob i Jenisej i remigracja do Europy pod nazwą Scytowie.
Źródło mapy: A.G. Kozincew i W.I. Selezniewa, Druga fala migracji Europeidów do Południowej Syberii i Środkowej Azji, 2015.
Pierwszy odcinek tej drugiej fali migracji z północnej strefy Europy Środkowej (Osdorf? u ujścia Łaby, kultura TRB) na początku brązu dociera do Ingulca (kultura jamowa), a stąd do Mołocznej (kultura katakumbowa); z tej zaś okolicy do Południowej Syberii i Azji Środkowej (np. kultura czacholska czyli okuniewska, zwł. cmentarzysko Ajmyrlyg w kraju Tuwa). Ta migracja dała początek jakby Protoscytom. Na początku ery żelaza dokonała się historyczna remigracja ich potomków do Europy pod nazwą Scytowie. Strzałki na mapie autorzy umieścili tylko tam, gdzie kierunek migracji jest niewątpliwy. (Uwaga: Mowa tu o drugiej fala, gdyż w nomenklaturze Kozincewa pierwsza fala migracji europeidów wykreowała kulturę afanasjewską, a trzecia – andronowską, o tym niżej. W tym szeregu migracji nie uwzględniono migracji europeidów do Kotliny Tarymskiej, chyba najwcześniejszej).
…………………………………
Rosyjscy antropolodzy przebadali kraniometrycznie wiele szkieletów najwcześniejszych grup indoeuropejskich na terenie Kazahstanu, południowej Syberii i scytyjskiej kultury okuniewskiej (czacholskiej) kraju Tuwy pod Ałtajem. Wszystkie skatalogowała i niedawno udostępniła innym antropologom S.I. Kuc, co wykorzystuje w swoich badaniach zwłaszcza antropoplog z Sankt-Petresburga, A. Kozincew. Już w 1980 r. I.I. Gochman w serii z okuniewskiej kultury (Tuwa) zauważył, że przedstawia ona typ gracjalny, tzw. staro-śródziemnomorskiej rasy. Skąd jednak te zmiany pigmentacji, do których doszło w grupach rasy “śródziemnomorskiej”, pierwotnie pigmentacyjnie ciemnej, uważanej tylko za południową? Czy to na pewno rasa śródziemnomorska-południowa? – głowi się antropolog A.A. Kowalew.
Antropolodzy (Kowalew, Kozincew) porównali dane kraniometryczne z kultury okuniewskiej z danymi szkieletów Południowej Rosji i Ukrainy oraz Europy środkowej, reprezentowanej niestety tylko przez zbiór z terenu Niemiec, sporządzony przez… Polkę, Elżbietę Świdecką z Leszna vel Ilse Schwidetzky-Rosing (Germany). Z Polski niestety zestawu takiego nie bylo! Antropolodzy rosyjscy zwrócili uwagę na niemiecką grupę kraniometrii z Osdorf (dziś dzielnica Hamburga, mylnie w Rosji przez S.I. Kuc oraz Kozincewa publikowana jako Ostorf). Wynik porównania jest taki, że wschodnie archeologiczne grupy protoscytyjskie (Ajmyrlyg-Tuwa) i scytyjskie w kulturze okuniewskiej mają najbliższy sobie odpowiednik właśnie w tej nadłabskiej grupie Osdorf. Natomiast grupy z rosyjskiej “Scytii” są daleko na niższych poziomach podobieństwa.
Ten wynik z odnotowanymi przez archeologów elementami kultur środkowoeuropejskich: KAK, KPL i CSz na terenach północnoczarnomorskich i północnokaukaskich (Rezepkin, Safronow, Klejn) kojarzy się z wynikami antropologii (Kozincew 2007, 2008, 2009, 2012, 2013 konferencja, 2014 slajdy i 2015).
Pozostaje pytanie, jak to możliwe, by grupa kraniometryczna znad ujścia Łaby do Morza Północnego, przypisana do kultury KPL/TRB nosiła praindoeuropejskie R1a (protosłowiańskie, protoscytyjskie, protoaryjskie)? Otóż można odpowiedzieć, że te Osdorfskie kraniometrie z terenu KPL i KAK mogą odzwierciedlać kraniometrię ludzi R1a z Kujaw i ziem polskich, które z tego matecznika wyemigrowały na zachód około 3250 lat przed Chr., a na Wschód około roku 3000 przed Chr. Trasa ich migracji zanotowała się, co zauważa Kozincew, w kraniometrii ludzi wczesnej jamowej nad dolnym Ingulcem (rzeka i miejscowość na Ukrainie) oraz we wczesnej katakumbowej w Mołocznej (rzeka i miejscowośc na Ukrainie), choć już mniej wyraźnie.
Wykształcone w Azji Środkowej grupy proto-Scytów pod naporem Mongołów około VIII-VI wieku przed Chr. ruszyły z powrotem na Zachód i pod historyczną nazwą Scytowie pojawily się w Europie.
- Kultura andronowska. To głównie proto-indo-irańscy Ariowie
Kultura andronowska. Datowanie jej genezy i ekspansji jej wpływów.
Kultura andronowska – „kultura archeologiczna epoki brązu, rozwijająca się w zachodniej Syberii i Kazachstanie w II tysiącleciu i na początku I tysiąclecia p.n.e. Nazwa. Nazwa kultury pochodzi od stanowiska archeologicznego w miejscowości Andronowo, gdzie w 1914 odkryto kilkanaście miejsc pochówków zawierających szkielety ludzi w postawie skulonej z bogato dekorowaną ceramiką.Kultura andronowska obejmowała tereny od Uralu i Wołgi na zachodzie do Jeniseju i rejonu Minusińska na wschodzie oraz od Kopet Dag, Pamiru i Tienszanu na południu do granicy (dość niewyraźnie się zaznaczającej) strefy tajgi na północy. Ludność kultury andronowskiej należała do indo-irańskiej grupy językowej, a pod względem antropologicznym reprezentowała cechy europoidalne. Według Anatola Klosowa, który swoje badania oparł na datowaniu szczątków kopalnych z wykrytą haplogrupą Y-DNA R1a1, ok. 2300 p.n.e. odłam tego ludu przemieścił się (z Europy) na wschód, na teren dzisiejszego Kazachstanu i południowego Uralu, tworząc tam kulturę andronowską.” (Wikipedia).
Wyniki antropologicznych i genetycznych badań dziesięciu szkieletów kultury andronowskiej, z czasu 1800-1400 przed Chr. zob. wyżej. Jednoznacznie potwierdzają one pierwotną przynależność tej ludności do Praindoeuropejczyków północnej strefy Środkowej Europy.
Językoznawstwo
Język “tochri”, zwany tocharskim, został rozpoznany na podstawie dwóch jego dialektów w tłumaczeniach tekstów buddyjskich, sporządzonych dla celów klasztornych i misyjnych wśród miejscowej ludności, a zachowanych w rękopisach w VI-VIII w.po Chr. (T.Pobożniak w: L. Bednarczyk, Języki indoeuropejskie, t.1, s.245-273). Znaleione zostały one w poklasztornych buddyjskich bibliotekach w miastach Kucza i Turfan, położonych na ówczesnym “Jedwabnym Szlaku“ w prowincji Sinkiang w północno-zachodnich Chinach. Kucza to miasto na północnym skraju pustynnej Kotliny Tarymskiej (rzeka Tarim), a Turfan (Turpan) – dalej na wschód, w małej Kotlinie Turfańskiej.
Użytkowników języka tochri umownie nazwano Tocharami. Uważa się, że ludność ta zasiedlała nie tylko Kotlinę Dżungarską i Tarymską, lecz także szersze tereny górskie w rejonie Ałtaju, zwłaszcza Ałtaju Mongolskiego i blisko styku czterech państw: północno-zachodnich Chin, zachodniej Mongolii, wschodniego Kazachstanu i południowej Syberii.
Teksty tocharskie zostały zapisane w VI-VIII wieku , ale w dwóch dialektach bardzo odległych od siebie, co może oznaczać, że wspólny, jeszcze niepodzielony język pratocharski był bardzo dawny. Wielu językoznawców pracowało dotąd nad rozpoznaniem i odtworzeniem języka pratocharskiego i ustaleniem jego miejsca wśród języków indoeuropejskich. Był to język kentumowy, co by może oznaczało, że użytkownicy należeli grupy ludów zachodniej Europy, czyli właściwie do genetycznej haplogrup R1b, albo że oddzielił się on od wspólnoty praindoeuropejskiej Rodu R1a bardzo wcześnie, jeszcze przed innowacją satemową w centrum praojczyzny PIE.
Językoznawcy wyrażają rozbieżne zdania na temat czasu jego wydzielenia się i stosunku do innych wczesnych dialektów języka rodziny indoeuropejskiej. Zebrawszy rozmaite opinie językoznawców A.A. Kowalew dochodzi do przekonania, że język tocharski wykazuje ślady pierwotnych kontaktów z “północnym” areałem języków germańskiego i bałtosłowiańskiego, a także “południowym” areałem języków italskich, greckich itd., a to zarazem uniemożliwia ustalenie pierwotnej lokalizacji Pratocharów. Nie widać natomiast pierwotnych wpływów dialektu protoaryjskiego; wpływy dialektów j. irańskiego są bardzo późne, prawdopodobnie z czasu późniejszych migracji przez Zagros. Problematyczna okazała się rzekoma bliskość praojczyzny Tocharów i areału języków uralskich. Według W.W.Napolskich istniejące zapożyczenia z j. uralskich noszą cechy pochodzenia późnego, już po ukształtowaniu sie tocharskiego (A. Klowalew, Czemurczecki fenomen jako klucz do rozwiązania problemu tocharskiej praojczyzny [ros], 2012).
Czy więc istnieje jakaś informacja o najwcześniejszej siedzibie Pratocharów? Tak, dostarczają jej archeologia, genetyka oraz antropologia rejonu Ałtaju Mongolskiego i Europy.
Genetyka
Dokonane do roku 2010 r. przez zespół chińskich archeologów, antropologów i genetyków (Chunxiang li et al. 2010 http://www.biomedcentral.com/1741-7007/8/15 ) badania 37 ludzkich mumii z cmentarzyska Xiaohe w Kotlinie Tarymskiej (niedaleko Turfanu) z epoki wczesnego brązu wykazały datowanie czasu (C14) na około 3980 lat, co po prowizorycznej kalibracji może oznaczać około 2200-2300 lat przed Chr. Większość szkieletów objawiła przynależność do rasy kaukaskiej. W 12 przypadkach udało się zidentyfikować kolor włosów: w sześciu – czarny lub ciemnobrązowy, a w drugich sześciu – rozjaśniony brąz lub orzechowy (rudy), co by jednoznacznie wskazywało na pochodzenie zachodnie, raczej północno-europejskie.
Badania genetyczne Y-DNA, uzyskanego z siedmiu męskich szkieletów – wykazały w 100% haplogrupę R1a1a-M198! Trzeba tu widzieć zmarłych członków indoeuropejskiej populacji tzw. Tocharów. Natomiast badania mitochondrialnego DNA wykazały w jedynej próbce grupę mtH-16260T, dla której w bazach genetycznych znaleziono kilka odpowiedników w południowo-zachodniej Europie: Węgry, Włochy, Niemcy, Portugalia, Anglia i Islandia. W drugim przypadku haplogrupy mtK, powszechną zwłaszcza w Europie, w rejonie Alp. W pozostałych przypadkach zidentyfikowano haplogrupę mtC, mającą pochodzenie syberyjskie lub miejscowe, co by wskazywało na to, że migrantami z Europy byli prawie sami mężczyźni (dziś obecność haplogrupy R1a1a sięga tam 30% ludności).
Inny zespół naukowy wykonał badania genetyczne cmentarzyska z pobliskiego Xingjing Hami. Wyniki są nadal niedostępne, ale opublikowane przecieki podkreślają stuprocentowe europejskie pochodzenie tych ludzi.
Mapa Eurazji, ukazująca starożytne populacje Kotliny Tarymskiej i otoczenie. Nr 1 – cmentarzysko Xiaoche, omówione w pracy Li 2010. Nr 2 – cmentarzysko Xinjing Hami (niepublikowane). Nr. 3 – cmentarzysko Xiongnu. Nr 4 i 5 – plemiona południowosyberyjskie. Nr 6 i 7 – Azja Środkowa (Kazachstan). Nr 8 i 9 – plemiona bajkalskie. Kolorem czerwonym wyróżniono miejsca próbek ery brązu lub inne przedhistoryczne. Kolorem niebieskim – próbki epoki żelaza.
Archeologia i Antropologia
Rożne były domysły odnośnie przybycia tych Indoeuropejczyków do północno-zachodnich Chin. Jedna teoria mówiła, że to pierwsi migranci z kultury Repin w międzyrzeczu Don-Wołga do gór Ałtaju, którzy mieli być twórcami kultury Afanasjewo, datowanej na czas 3600-2400 przed Chr.; rozszerzyli swoją ekspansje aż do Tarim Basin. Inna teoria głosiła, że to jakaś boczna gałąź z Proto-Indo-Irańczyków, którzy ekspandowali w całej Azji Środkowej z kultury Sitaszta-Petrovka na południowym Uralu około roku 2000 przed Chr.
Tematem pochodzenia zamieszkującej w tym regionie geograficznym ludności w epoce wczesnego brązu zajęła się także archeologia Chin, Mongolii, Uzbekistanu, a zwłaszcza Rosji. Szczególnie cenne wyniki osiągnięto w badaniach megalitycznych grobów z kultury czemurczeckiej po obu stronach Ałtaju Mongolskiego, tj. po stronie mongolskiej w dolinie rzeki Czemurczek/Kemurci i po stronie stronie chińskiej zwłaszcza nad rzeką Czarny Irtysz w Kotlinie Dżungarskiej. Tę specyficzną kulturę archeolodzy nazwają „czemurczeccki fenomen„. Pochodną od czermuczeckiej jest kultura jełunińska na wschodnich kresach Kazachstanu oraz późniejsza w Kotlinie Tarymskiej kultura sejmińsko-turbińska (czyli turfańska), która aktywnie uczestniczyła w promocji kultury rozwiniętego brązu w Chinach. Kres tym kulturom czemurczeckim (“tocharskim”) i późniejszym przyniosła dopiero agresja tureckich Ujgurów, którzy dziś są główną lub prawie jedyną ludnością w tym rejonie, w chińskiej prowincji Sinkiang (Sinciang, Xinjiang).
Kultura czemurczecka pod Ałtajem Mongolskim datowana jest na lata 2600-1700 przed Chr.
Archeologią kultury czemurczeckiej zwłaszcza z przedgórzy Ałtaju Mongolskiego zajmują się rozmaite międzynarodowe instututy naukowe, a zwłaszcza z rosyjskiego Sankt-Petersburga. Związały się one z nazwiskiem archeologia A.A. Kowalewa. Zob. “Wielka Czemurczecka migracja z Francji na Ałtaj w początku trzeciego tysiąclecia przed naszą erą”[ros] Sankt-Petersburg 2011. Tam historia badań i literatura http://archaeology.itcwin.com/articles/A510.pdf
Jakie cechy nosiła ta kultura czemurczecka? To kamienne i gliniane naczynia, ceramika z dnami okrągłymi lub elipsowata, kurhany w specyficznej postaci wieloobwodowych nasypów, niekiedy nachodzące jeden na drugi, lub z fasadami grobów megalitycznych, a w nich kamienne groby ze ściankami murowanymi “na sucho”, kurhany korytarzowe, a przed wejściami od wschodu kamienne figury ludzkie.
Dość nagłe i jakby jednoczesne pojawienie się wielu elementów kultury czemurczeckiej świadczy, że została ona skaddś przyniesiona i jakby w gotowej postaci. Po długim poszukiwaniu analogii i pierwotnej ojczyzny tej kultury zauważono, że zarówno ogólne, jak i szczegółowe rysy dolmenowych konstrukcji grobowych oraz wytworów kamiennych i ceramicznych mają dosłowne swoje odpowiedniki tylko w zachodniej i południowej Francji: we francuskiej Normandii, Bretanii, a zwłaszcza w Langwedocji u wybrzeży Morza Śródziemnego; tamtejsza ceramika grupy Ferrieres ma jednoznaczne kopie w kulturze Czemurczek pod Ałtajem. Kultura dolmenów zachodnio i południowofrancuskich datowana jest na czas środkowego i późnego neolitu, 3200-2700 lat przed Chr. Zamarła akurat w czasie poprzedzającym o około 100 lat jej pojawienie się w rejonie Dżungarii i Ałtaju Mongolskiego, a więc w rejonie, gdzie później znaleziono zapisy starych dialektów indoeuropejskiego języka tochri, zwanego tocharskim.
Kultura dolmenowa zachodniej i południowej Francji, jeżeli by w całości była dziełem tej ludności Prototocharskiej, na której języku widać niektóre wspólne innowacje bałto-słowiańskie i germańskie oraz italo-greckie, sugerowałaby myśl, że pierwsze pęknięcia terytorialne, a zarazem językowe w kujawskiej praojczyźnie Indoeuropejczyków musiały powstać już około połowy IV tysiąclecia, co jest na ogół zgodne z poglądami lingwistów. Można więc założyć datowanie tej pierwszej migracji, którą wykonali Prototocharowie, na czas około 3300 r. przed Chr. (niemal w tym samym czasie dokonała się zachodnia migracja kultury amfor kulistych z Kujaw). Jakimś przetartym już szlakiem północnym grupa ta udała sie na zachód Francji, a później jej południe, skąd około 2700 lat przed Chr. dokonała szybkiej migracji (drogą morską?) na Wschód, a potem lądową aż do Ałtaju. Powodem tej migracji mogło być jakieś przeludnienie zarówno w rejonie Kujaw, jak i tym bardziej potem, w zachodniej i południowej Francji. Tu od rozmaitych kupców wschodnich mogli otrzymać informacje o niezaludnionych i bardzo bezpiecznych terenach w rejonie Ałtaju (badania genetyczne wykryły dwa mtDNA, wskazujące najbardziej na poludniowo-zachodnią Europę).
Ten zachodni i południowy szlak migracji na jego początkowym etapie i jego wczesność potwierdza i to, że rozpoznana wśród Xiaohe (Tocharów) haplogrupa R1a1 nie ma „azjatyckiej” mutacji R1a-Z93. Informacja ta pochodzi od współautora pracy Hui Zou (Jilin University) w pliku „The origin of Xiaohe Bronze Age mummy”, z dnia 18.07.2014, z danych niepublikowanych.
- Azja Mniejsza. Anatolijczycy i Ormianie
c.d. n.
źródło: http://www.tropie.tarnow.opoka.org.pl/pol_ie_eastsouth.htm