Godowe Koło Lędne- Kulędarz Słowiański według Księgi Tanów – Tan Wielki Dwunasty – Szczodre Gody i Nowy Rok Gwiazdowy
W tym roku mamy nie tak często spotykaną sytuację Kołodar (Koło Daru – Tarcza Swaroga) – czyli kalendarz godowy słoneczny zbiega się w Szczodre Gody z Pełnią Księżyca (27 grudnia 2023), w którą czczono to święto według Kołodanu (Koła Danego Chorsiny), czyli kalendarza księżycowego. Publikujemy kalendarz obchodów już teraz 5 grudnia dlatego, że niektóre plemiona Słowian i niektóre współczesne tradycje rozpoczynają ten szczególny czas świętych obchodów już 6 grudnia – w Dniu Popasu Rydwanu Swarożyca. Także Łucznia / SłońcaStanie według tradycji Lęgów-Lachów bywa obchodzona już 13 grudnia albo 16 grudnia. Obchody Nowego Roku Gwiazdowego kończone są zaś 6 stycznia.
Przebieg Szczodrych Godów i Przedświąt z nimi związanych, jak i Poświąt je zamykających sugeruje, że niegdyś Cykl Godów Ukośnego Krzyża nie zamykał się tylko w czterech datach przesileń Pór Roku lecz rozciągał się też na wszystkie Przesilenia 12 Braci Miesięcy. Comiesięczne Gody Ukośnego Krzyża obchodzone byłyby więc zawsze od ostatniego dnia miesiąca poprzedniego do 6 dnia miesiąca następnego, tak jak ma to miejsce w Górowanie Wiosny (30 kwietnia do 6 maja), Górowanie Lata (31 lipca do 6 sierpnia), Górowanie Jesieni (31 października do 6 listopada), Górowanie Zimy 31 stycznia do 6 lutego).
Wyraźnie widać ten ślad w związku ze Szczodrymi Godami – w dniach 6 grudnia i od 31 grudnia do 6 stycznia.
Podobnie jest w Krasz, gdy po Godach Czerwcowych obchodzonych od 20 do 26 dnia tego miesiąca mają miejsce Poprawiny Krasnych Godów w dniu 30 czerwca. Przedświęta Krasnych Godów (czyli Letnie SłońcaStanie – Dzień Letniego Popasu Rydwanu Swarożyca o Wschodzie, Doba Wstrzymania Wzejścia Złotej Tarczy-Słońca) obchodzone są zaś 12 lub 16 czerwca.
Są to wyraźne relikty Godowego Kalendarza Ukośnego Krzyża, który był też zapewne związany z cyklem księżycowym, w którym główne święto – kulminacja obrzędów godów następowała w dniu Pełni Księżyca.
Czwarta Ćwiarta Godu (Roku Obrzędowego)
Zima
Tan Dwunasty Wielki – Szczodre Gody, Kolęda, Kres-Kraczun Jeszy, Święto Świtu, Święto Zimy – Tan Kostromy i Kolady, Tan Orła, Święta Cicha Noc, Dziki-Dziwy Gon Zimy – Tan Dewańskiej Wielkiej Zimnej Gonitwy na Niebiosach, Zimowe Dzikie Łowy Niebiańskie
(20 – 26 grudnia)
6 grudnia – Dzień Popasu Rydwanu Swarożyca, Doba Wstrzymania Drogi Zapadów Złotej Tarczy-Słońca
Dzień Popasu Rydwanu Swarożyca
Szóstego grudnia, jako ten kiedy zachód Słońca następuje najwcześniej i od którego ów stan wciąż trwa do dwudziestego dnia grudnia, od kiedy to każdej kolejnej doby Swarożyc ściąga swój Rydwan ze Złotą Tarczą coraz to później z Niebiosów, a Bodnyjak zaprzestaje tak wczesnego pożerania Słońca jak czynił to do tej pory.
Doba Wstrzymania Drogi Zapadów Złotej Tarczy – Słońca
Wstrzymuje ono swoją wędrówkę ku kierunkowi południowemu, ku Kirowi Ruji, i zatrzymuje się w tym miejscu Nieba przez całe sześć dni, aż do trzynastego grudnia, kiedy to rozpoczyna po Niebiosach powolną drogę powrotną ku kierunkowi północy, Kirowi Kolady.
Stąd Lęgowie Wielcy, Ślężanie, Łużycy, Sorbowie Nadłabscy, Ślęgowie i Horole Wiślańsko-Żywieccy dnia szóstego grudnia Palą Ogień i Światło. To zdarzenie na Niebie Gwieździstym przyjmują jako Dar od Bogów, a że on jest rzeczywistym podarkiem bożym, potwierdza się, gdy w ich domostwach zagości nocą jako Posłaniec Boży Pąćdagżwik – Mały Dziduch, nazywany też Dziaduchem, uosabiający również sobą Duchy Wszystkich Przodków, który wchodzi kominem i kładzie słodkie, słoneczne, świetliste podarki wkoło wypełnionego żarem paleniska.
Tego dnia obkadzają stajnie podpalonymi pakułami (ze słomy zbożowej, lnianej i konopnej oraz sierści wilczej), a nawet wtykają w Święty Zagon Rózgę-Wiązankę Dziduchową uczynioną z kilkunastu kłosów stojącego w studole Wielkiego Dziducha, którą to przewiązują bajorkami: złotym – Słonecznym, czerwonym – Ogniowym i niebieskim – Niebiańskim, albo też i biało-świetlistym – Świętowitowym.
16 grudnia (według tradycji lęgijskiej od 13 grudnia) – Przedświęta – Ciemna Ćmica – Słońca Stanie (pierwszy dzień Słońcestania) – Łucznia – Ofiara Wupary i Ryb
Słońca Stanie – Łucznia – Od 16-stego dnia grudnia nastają dni najkrótsze i noce najciemniejsze, by trwać do dwudziestego czwartego, kiedy to nocą na dobre odradza się odnowione z Iskry Iskonu Światło Świata – Wedrak Białej Turamy, czyli jej Świetlistny Owadzi Zalążnik – Bedronica;
Przedświęta – Przygotowania do Szczodrych Godów;
Wróżba Stojącego Słońca;
Ubicie Wupary (Wieprza) i Złowienie Ryb.
(Uwaga: Słońcestanie jako dni najkrótsze i najdłuższe noce rozpoczyna się astronomicznie 16 grudnia i trwa 9 dni do Odrodzenia Iskry-Iskonu Wedraka – 25 grudnia. Natomiast według tradycji Kapiszt Lęgijskich wyróżnia się okres trwający 12 dni, który zaczyna się 13 grudnia, a więc 3 dni wcześniej – z chwilą kiedy Słońce odwraca podczas zachodu swój bieg na Niebie z najdalszego położenia południowego – w kirze Ruji – i rusza znów w kierunku ku północny – ku kirowi Kolady).
20 grudnia – Łucznica-Łącznica (Łuczywo) i Światłoskrycie – Noc Pogrzebu Kraczuna, Jasła Zimowe
Piatnica-Granica Słońcestania;
Ofiara Wupara-Wipera i Ryb – Wipera wspólnie wszyscy sielanie złożycie na ofiarę moją – Kostruba-Koljady, Morany-Marmurieny, Nyji-Śmierci, Czarnogłowa Boga i Pierwni Maci. Ryby spod lodu łowione na ofiarę dacie;
Jasła Zimowe – Wyniesienie i Pogrzeb (Skrycie) Kryszenia-Kraczuna – żercy i wiedźmy uroczyście grzebią w obecności wszystkich obrzędników Palwanik Kryszenia wraz z Kwiatem-Żarem pod Jodłą w Gaju Kolady;
Odkrycie Kraszenia i Kwiatu Odnowy-Żaru;
Przeniesienie z grobu-jamy na Wzgórzu Świętej Jodły – przez żerców w cichości, bez żadnych innych świadków;
Wieczór i Noc Kolady-Kostruba, Czarnogłowa i Byka Turomęża;
Uplecenie Domowego Gniazdka Jasełkowego ze Świętego Sianka;
Noc Światłoskryta – Od nocy, dnia dwudziestego Miesiąca Grudy-Prosińca, do ranka dwudziestego piątego, trwają Boskie Zmagania Niebieskie – Zapasy Jasności z Ciemnością – Przez pierwszą noc Światło Swątlnicy jest skryte.
21 grudnia – Kolisza – Podzwonne Jesieni – Wielkie Dziady Zimowe i Igry Zimowe – Zimowa Gonitwa zwana też Zimną Gonitwą
Dzień Zimowej Swadźby – Swadziebie Kostrowitów z Jesowitami – Swadźba Boża i Boskie Wesele oraz obchód uroczysty sioła – Tego dnia Souarożyc-Sounce, wschodząc nad widnokres i opromieniając Ziemię blaskiem swoim, opuszcza na Niebie Gwiezdne Pole Łucznika i Łucznicy – Strzelca i Strzały (z Łuku Swąta Wystrzelonej). Tak jak poprzednio opuścił Pole Wiedry-Wedraka – Wielkiego Skorupiona, aby wtoczyć się w Pole Łucznicy-Łucznika, tak teraz wytacza się z Łucznika i wtacza się w Gwiezdne Pole Welesowego Wielkiego Kozła – Koziorożca;
Rozebranie Źrzeni Żennej;
Jaśniepalenie – Jaśniewitowe Palenisko, Podzwonne Jesieni;
Zwanie Wichrów Borejskich i Święto Strzyboże – Przywołanie Zimy;
Wielkie Dziady Zimowe;
Dzień Zimowych Igrów, w których zostanie wyłonione Królewiczowstwo Kolędno-Kostrubne, Ostarsko-Pasterne na całe trzy miesiące panowania Zimy Kostrej, Nyji Welesowej i Marzanny Morowej.
22 grudnia – Dzień Podłazu i Noc Wielkiego Podłazu-Gonu, Wielkie Podchody
Dzień Śmierciuchy – Podłaz – Orszak Kolednio-Kostromny z Wózkiem-Toczką;
Nocna Zimowa Gonitwa zwana też Zimną Gonitwą albo Nocnym Podłazem.
23 grudnia – Czesnica – Kroje, Stroje – Dzień Przedtajny Cichy, albo Przedtajna Doba, Dziwy Gon zwany też Dzikim Gonem
Kroje – Święto Nieba – Tynu Dażbogów, a jednocześnie Wody, a w tym szczególnie Jutrzenki i Zorzy i Bóstw Wód Słodkich – zwłaszcza Wody Żywej, źródlanej, którą się krzci Nowym Ogniem oraz Nowego Ognia krzczonego Żywą Wodą;
Pochód Śmierciuchy i Badniaka;
Wywleczenie Palwanu Bożeboga-Rady, Pana Ognia Jesiennego z Ogniszcza i zastąpienie Badniakiem;
Spalenie Palwanu Bożeboga-Rady;
Uczta z Chałą, Obwarzanem i Kołaczem-Czesnicą;
Stroje – uroczyste ubranie Zapisu w Strój Szczodry. Ten strój jest dokładnie taki sam, jaki zakłada się na Chojnę-Chojar Jodłowy, taki, jakim zdobi się Podłaźnik, Dziducha i Szczodrzak;
Domowe, gospodarskie Stroje i Kroje – Wprowadzenie do domów Dziducha, Gniazda Kraczuna, Dzbana ze Szczodrzeńcem, Stroika i Chojny oraz Podłaźnika.
24 grudnia – Tajny Dzień i Tajna Doba, Wieczór Wilijny i Noc Zimowych Dzikich Łowów – Pasterzowe-Osterzowe i Pastwowe-Ostrowe, czyli Pasterka-Osterka albo Owsianica, jak i Biadnik.
Noc Prawilijna albo Prawilna, albo Wilijna – Dzikie Łowy na Swątlnicę. Objawia się („rodzi się”) tego dnia – 24 grudnia, właśnie we Wiliję – Światło Świata – Bydełko-Bytełko Boże, Byt-Ist, Skra-Wedrak, Biedronica-Starzęśla, Swątlnica-Swątwola, pod postaciami Kraczuna-Kryszenia (Swąt-Rod), Kwiatu-Żaru (Swąt-Wit’) i Świata-Miru (Swąt-Mir) w Gnieździe-Jaśle (Swąt-Kosz).
Rozkwita i rozświetla się, obwieszczając Wiosnę w samym środku zimy, w srogie mrozy siewierne ów Świat-Świetlik Swątowy, Gwiazdor – Kryszeń-Zarodek Koledni oraz Kwiat Przybywający – Zimowy Pąp Rudzi, Papruda Kolednia. Wszystkie one znamionują Narodziny Światła: Jasności, Dnia i Białych Pór – Wiosny i Lata – w Gnieździe-Jaśle;
Jasła Zimowe – Obrzęd Owicia Białego Światła Świata w Jawi – Jasła ustawiane są wkoło Zapisu, Ogniszcza, wokół Śmiertnicy-Gwiazdorzycy i Gniazda-Jasła na Pniaku-Biadniku. Otacza się je postaciami boskimi. – Tak oto owe najważniejsze obiekty święte, świetliste i skrzyste, a będące znakiem Rodzącego się w Jawi Światła Świata, Wedrika-Bodraka, Swątlnicy-Swątwoli – w Gnieździe się owija. Tak powstają Zimowe Jasła;
Gwiazdor z podarkami – chodzi w orszaku od domu do domu, skuwając ziemię mrozem i lodem, a jednocześnie w wielkim worze roznosząc podarki;
Pasterzowe, zwane też Bożym Pastwiskiem – O północy ze Czterech Świętych Łuków puszczanych jest w Niebiosa dwanaście rozpalonych w Ogniszczu Świętych Strzał, po trzy we cztery świata strony;
Potajna Noc.
25 grudnia – Potajny Dzień albo Potajna Doba, lub Szczodry Dzień i Szczodry Wieczór, Dziewiątnica albo Dwunastnica SłońceStania
Bohaty Wieczór – który jest obchodzony jako uczczenie Kolady-Kołoda – Narodziny Iskry Iskonu, Objawienie Kraczuna;
Prosiniec – Dosiewki, inaczej zwany też Prosijem-Prosiejaniem, Przeświatleniem-Światłowrotem (Dzień Swąta) oraz Prosiniem (Dzień Prosia-Wupary, Prosa i Proszenia) – Ten obrządek Dosiewek i Prosiniec wykonuje się po to, aby tak Nowy Rok Godowy jak i Nowy Rok Gwiezdny był Dosiały, Pełny Dobrego, Usiany Ziarnem i Owocem, Wezbrany Bogactwem bardziej ponad ten, co się właśnie kończy. Gospodarze życzą sobie przy owych Dosiewkach Dosiego Nowego Roku!;
Dzień Szczodrej Biesiady – wtedy rzucają Kłodę-Pniak Zimowy, czyli Badniaka w Ogniszcze. Wrzucenie go w ogień przerywa śpiewy jasielne. Wszyscy w milczeniu i bezruchu czekają, aż Pień-Kłoda całkiem się zaczerni. Nie pozwalają jednak, aby w Ogniszczu całkowicie spłonął;
Zapasy Bogów – Siwy Dym.
26 grudnia – Kolada-Kolęda – Podłaźnica
Kolędowanie Orszaków Słomianych, Owsianych i Baranich – z Gwiazdą, Podłaźnicą i Turoniem – Tego wieczora chodzą oni po drogach, rozdając niecony przez Podłaźnicę Nowy Ogień. Żądają od napotkanych „wykupnego” za ten dar, za pięknie i poprawnie przeprowadzone wszystkie obrzędy Szczodrych Godów oraz za skuteczne przepędzenie wrogich sił ciemności;
Ogień Nowy od Podłaźnicy obrzędnicy dostają, niosą go do swoich domostw i kładą go pod Owin, czyli Uwijają Ogień Gospodzinowy i Rodowy.
27 – 31 grudnia – Kowrtań-Kołowrót – Orszaki Jaseł Zimowych i Szczepienie Nowego Ognia (gdzieniegdzie nawet do 6 stycznia)
Orszaki Jaseł Zimowych, Podłaźnica i Szczepienie Nowego Ognia w Owinie – Od następnego ranka po Kolędzie-Koladzie, aż do ostatniego dnia Starego Roku, orszaki owe krążą po siołach od gospodarstwa do gospodarstwa, prowadzone przez Śmiertnicę-Podłaźnicę i Turonia po to, aby w każdym domostwie odegrać Jasła i Zaszczepić Nowy Ogień w Owinie.
Przynoszą oni ze sobą także święty chleb Kołacz-Kołowrót. Ów święty Kołowrót Boży, Kowrtań, Kołwieko-Korowaj wypiekany jest ze wszystkich głównych rodzajów zboża: z owsa, jęczmienia, żyta, prosa i pszenicy.
31 grudnia – Doroczne Ostatki
Gwiazdowe Ostatki – Ostatnia noc starego roku gwiazdowego;
Szał Ostary (Ostrej i Ostra), Słanie i Usłanie i Posłanie Ostary-Kolady.
1 stycznia – Pierwszy Dzień Nowego Roku Gwiazdowego, Dzień Pierwy, Dzień Pirwy – Pierwnicy Gwiazdowej
Turowy Tan i napitek z Bratków (Siestriczek) – Na pamiątkę rodzeństwa Iworody i Rykawda oraz Czarodany pije się wyciąg z kwiatków bratków, gdzieniegdzie siestriczkami nazywanych. Po powrocie zaś do własnych gospodarstw i domostw, rankiem, rodzinnie i gospodarsko wykonuje każdy Tan Turowy ze wszystkimi dzieciakami i dziadkami, którzy bez huku i gwaru w łożnicy ostatnią noc roku spędzali.
6 stycznia – Ostateczne Zakończenie Szczepienia Ognia Kraczuna i Orszaków Kołowrotu, czyli Jaseł Zimowych z Podłaźnicą i Kolędnikami
Ostatni Pochód Orszaku Jaseł Zimowych, Rozebranie i Pochowanie uroczyste ze śpiewami: Chojny, Szczodrzaka, Dziducha, Podłaźnika, Świata, Stroika, Jasełek Domowych i Jaseł Sielskich.
Pochowanie Kraczuna i Żarkwiatu i Krzizrka-Krzyżaka Podłaźnikowego – z nabożeństwem i śpiewaniem.
