Do Myśliborza jeszcze wrócę .Zbieram materiały i nadal czekam na odpowiedź z muzeum Pojezierza Myśliborskiego .Tymczasem chcę napisać o Lipianach.

W trakcie niedawnej podróży na zachodnie tereny Polski  odwiedziłem małe i ciche dzisiaj Lipiany, miejscowość obecnie w województwie zachodniopomorskim. Na przełomie VIII i IX wieku słowiańskie plemię Pyrzyczan założyło tam swój gród , stanowiący południową strażnicę obszaru zdominowanego przez większą grupę słowiańską-Pomorzan . Nazwa Pyrzyczanie dzisiaj kojarzy się nam z pyrami czyli po wielkopolsku ziemniakami. W starej jednak pomorskiej mowie pyri miało oznaczać zboże .Na mapie poniżej przedstawiam  lokalizację Lipian :

Trzeba podkreślić znakomite usytułowanie Lipian pod względem obronnym. Sam gród usytuowany na wyspie póżniej połączonej wąską grobląi osada , która z kolei oblana była z 3 stron jeziorem Wedyjskim ( dzisiaj Wądół i Kościelne ). Widać to dobrze na  mapie Gogle :

Na wyspie, zwanej przez miejscowych głowa usytuowane było grodzisko. Na starych mapach niemieckich , nazywane było też: Wendenburg (słowiański gród), Burgwerder ( gród na wyspie) czy Wasserburg ( gród na wodzie ). Stanowił centralny punkt Ziemi Lipiańskiej notowanej w dokumentach historycznych jako : terra Slavice Lipiana ,terra Lipnie , castrum Lipeniz czy  curia Werder. Wykorzystam teraz szkic Ronny Krugera aby zilustrować możliwy wygląd wjazdu do grodu:

W Lipianach prowadzone były prace archeologiczne potwierdzające istnienie grodu. Zespół archeologów ze Szczecina w składzie podanym na szkicu poniżej przebadał teren wyspy i tak go opisał :

„Grodzisko nizinne, jednoczłonowe, podkowiaste, wzniesione na wyspie jeziornej . Podkowiasty wał przebiegający wysoką kra­wędzią brzegu wyspy łączył się od strony południowej ze stromymi stokami wzgórza wydłużonego wzdłuż zachodniego brzegu wyspy. Tworzyło ono na­turalną barierę obronną. Stożkowata kulminacja, doskonały punkt obserwa­cyjny, znajdowała się na krańcu zachodnim. Wzgórze opadało łagodnie w stronę północno-wschodnią, do środka majdanu. Wklęsły majdan, nieznacznie wy­niesiony w części środkowej, posiadał w partii północnej owalne, zabagnioneobniżenie.  Jedyne dojście do obiektu prowadzi groblą nieznacznie wyniesioną nad lustro jeziora. Ma ona 25 – 40 m szerokości, a jej środkiem biegnie droga polna, przecinająca także grodzisko. Przed grodziskiem nieznacznie rozszerza się i podwyższa. Wymiary: podstawa grodziska 230×240 m, majdan 175×185 m, po­wierzchnia użytkowa majdanu (po odliczeniu wyższej partii wzgórza i zbior­nika wodnego) około 20000 m2, podstawa wału wschodniego około 15 m, za­chodniego około 10 m, wysokość grodziska w stosunku do lustra jeziora 5 -13 m. Stan zachowania: silnie zniwelowany przez intensywną uprawę roli.”

Pomimo eksploatacji rolniczej zdjęcie z geoportalu wyraźnie pokazuje obrys wałów obronnych grodu na wyspie i jego ukształtowanie :

Na miejscu odnaleziono wiele fragmentów ceramiki, naczyń, nóż żelazny, fragment osełki z łupku, gwóźdź żelazny z płaską główką, kawałek okucia żelaznego a wcześniej  miecz brązowy wyłowiony w mule przez mieszkańców.

Zrobiłem wiele zdjęć. Z uwagi na silne zalesienie i wysoki porost traw nie ujawniają one w pełni rzeczywistego charakteru grodziska ,mimo to kilka z nich zamieszczę. Na pierwszym widok z wyspy na miasto Lipiany:

Na drugim ogólny widok majdanu z wyrażnym wyniesieniem zachodniej części:

Na trzecim widok na wyspę  i groblę od strony miasta :

Dzisiaj rejon grodu nie jest już eksploatowany rolniczo. Istnieje na wyspie ścisła ochrona archeologiczna , w miejscowych informatorach otrzymał nazwę Półwyspu Storczyków. Zorganizowano ścieżkę edukacyjną , ustawiono tablice informacyjne. Warto odwiedzić to miejsce, czuć ducha historii. Samo miasteczko, z zachowanym średniowiecznym układzie soczewkowym ma też kilka interesujących zabytków, w tym dwie baszty , fragmenty murów obronnych, zachowane szachulcowe domy i ciekawą fontannę w rynku  związaną z bogatą tradycją piwowarską Lipian.

W herbie Lipian widzimy pół gryfa i trzy  gwiazdy .Te trzy gwiazdy występują w herbach prawie wszystkich okolicznych miast i miasteczek. Po spenetrowaniu informacji w necie dowiedziałem się o spektakularnym spadzie meteorytu na przełomie XII i XIII wieku , który wybuchł przed upadkiem na ziemię rozdzielając się na 3 mniejsze elementy, które z kolei rozbłysły na niebie jak 3 potężne gwiazdy. Zjawisko musiało wywrzeć na mieszkańcach tak wielkie , niezrozumiałe dla większości wrażenie, że umieszczano potem w herbach miast wspomnienie o nim .

Układ  miasteczka i grodziska przedtawia najlepiej zdjęcie z lotu ptaka:

Jeszcze kilka informacji o historii Lipian .

Pomorze Zachodnie stanowiło pierwszą dzielnicę, która w latach 963-972 została przyłączona do państwa Mieszka I. O przynależności do Polski przesądziły dwie zwycięskie bitwy (w 967 oraz w 972 bitwa pod Cedynią), które Mieszko I stoczył z niemieckim feudałami. W roku 1000, za panowania Bolesława I Chrobrego zostało założone biskupstwo w Kołobrzegu. Panowanie Polan na tym terenie zakończyło się już około 1018 roku. W 1046 Cesarz rozstrzygał spór polsko-czesko-pomorski, w którym po raz pierwszy wzmiankowany jest książę pomorski Siemyśl i występujący jako władca mu równoważny książę polski  Kazimierz Odnowiciel. . W roku 1121 teren ten zajęty został przez Bolesława Krzywoustego. Władca granice Polski z Niemcami doprowadził do położenia za czasów panowania Bolesława Chrobrego i Mieszka I.

Kilka lat później, w roku 1124 na zaproszenie Bolesława III Krzywoustego na Pomorze Zachodnie z misją chrystianizacyjną wyruszył  Otton z Bambergu. Znając mentalność pogańskich Pomorzan, nie powtarzał błędu swojego poprzednika Bernarda Hiszpana, który pieszo przybył na misję w ubogich szatach i boso i z tego powodu został wyśmiany, a wkrótce i pobity. Otton przyjechał na misję w asyście duchownych niemieckich i polskiego oddziału zbrojnego dowodzonego przez kasztelana santockiego Pawlika. Pod Stargardem powitał go książę pomorski Warcisław I, obiecując mu wsparcie w jego misji. Następnie biskup Otton skierował się do Pyrzyc, gdzie został dobrze przyjęty przez mieszkańców.

Na skutek systemowej ekspansji niemieckiego kościoła i wykorzystując rozbicie dzielnicowe Polski w przeciągo niewielu dziesiątek lat większość ziem tego rejonu została zawłaszczona przez niemieckich biskupów misyjnych . Ci dosyć ochoczo wcielali swe włości do państawa swojego pochodzenia . W 1248 oddzielnym księstwem Rzeszy zostało Biskupstwo kamieńskie z siedzibą w Kołobrzegu. Do XIII wieku tereny Ziemi Lipieńskiej  należały jeszcze do księstwa pomorskiego. Nie na skutek wojen czy najazdów lecz poprzez wpuszczenia tzw „lisa do kurnika”  tereny słowian pomorskich stały się domeną niemiecką .Tym lisem okazał się  niemiecki kościół katolicki .

18 sierpnia 1276 biskup kamieński Herman sprzedał ziemię lipiańską za 3000 srebrnych marek margrabiom brandenburskim Ottonowi, Johannowi i Konradowi, którzy włączyli ją do Nowej Marchii. Po wygaśnięciu dynastii askańskiej (1320 r.) i po długotrwałych sporach o sukcesję w 1337 r. jako lenno biskupa kamieńskiego miasto pozostało ostatecznie przy Brandenburgii. Od 1402 r. do 1454 r. znajdowało się pod panowaniem Zakonu Krzyżackiego. Potem krzyżacy odprzedali swe włości Rzeszy Niemieckiej .

Prawa miejskie Lipiany (niem. Lippehne) uzyskała na początku XIV wieku na prawie brandenburskim .

Podobne praktyki odbywały się też na innych okolicznych  terenach . Z pewnością już w 1250 r. margrabiowie brandenburscy przeniknęli do ziemi kinieckiej, zajmując następnie kolejne (cedyńska 1252, myśliborska ok. 1253, golenicka 1276, pełczycka 1280, lipiańska 1276/7, choszczeńska po 1269, drawska koniec XIII w., świdwińska 1283) i tworząc tzw. Nową Marchię. ( mapa poniżej rok 1320 ):