Ksiądz Stanisław Pietrzak – Praojczyzna indoeuropejskich narodów i języków Europy, Azji i Ameryki w południowo-wschodniej Polsce?

Ostatnie zmiany: 29.01.2021  
Spodziewane są kolejne
xStanisławPietrzak

Praojczyzna indoeuropejskich narodów i języków Europy, Azji i Ameryki
w południowo-wschodniej Polsce?
Raczej tak – według stanu badań pod koniec roku 2020.

Po ponad dwustu latach bezskutecznych poszukiwań śladów językowych małej ojczyzny języka praindoeuropejskiego (skrót: PIE), łączącego języki Europy i indo-irańskich Ariów i innych krajów południowo-zachodniej Azji nauka od genealogii genetycznej otrzymała nowy, dodatkowy element łączący te dwa kontynenty. Jest nim zidentyfikowanie charakterystycznego dla populacji obydwu regionów świata genetycznego rodu ojcowskiego o symbolu Y-R1a na drzewie genetycznym współczesnego człowieka.

 

 

Doszły do tego sukcesy paleogenetyki, która może ustalić miejsca przebywania i migracji genetycznych rodów lub populacji. Uznane za wielki sukces w tej dziedzinie badań Haak i wsp. 2015 oraz Allentoft i wsp. 2015, wskazujące na kulturę jamową (ang. Yamnaya) znad Wołgi i Samary i nowsze okazały się niewystarczające, bowiem wskazały zaledwie poszlaki pochodzenia typowo zachodnioeuropoejskiego rodu R1b, a prawie w żaden sposób nie dotknęły pochodzenia populacji dosłownie indo-irańskiego i wschodnioeuropejskiego rodu R1a oraz zachodniego R1b. Ostatnio jednak ukazały się w paleogenetyce publikacje, preprinty lub komunikaty konferencji naukowych, które ujawniają ślady europejskich i dalszych migracji w III tysiącleciu przed Chr., wychodzących  z rejonu, które nazywamy południowo-wschodnią Polską, ułatwiając zarazem wskazanie ojczyzny Praindoeuropejczyków i ich języka.

Streszczenie

Idąc za wskazaniem, że w starożytności zasadniczo tylko w patriarchalnych rodach trzeba szukać inicjatywy i miejsca ewolucji cech etnicznych, zwłaszcza języka, u Praindoeuropejczyków takim rodem jest ojcowski ród Y-R1a. Jemu trzeba przypisać etap pre-indoeuropejski (pre-PIE) społeczności i języka. Zaczynając od okresu LGM widzimy taki ród nad rzeką Oniega 10.700 przed Chr., potem na jeziorze Oniega, w dorzeczy Górnej Dźwiny, Górnego i Środkowego i Dolnego Dniepru /…/
(Ponieważ dotychczasowe ustalenia genetyków w rejonie Dolnego Dniepru-Donu i Wołgi okazały się oparte na niewiernych datowaniach genomu R1a I6165 z Alexandrii nad Oskołem, oczekujemy nowych danych, jak też i wspózależności R1a ze stepowymi liniami rodu R1b)

Wtedy także mogło dojść do pierwszych migracji małych azjatyckich grup językowych w formie dialektów np. anatolijskiego czy tocharskiego, określanych jako „outlier”-PIE, czyli odstających PIE.

Jeszcze przed rokiem 3000 przed Chr. dochodzi do stymulowanej przez nacisk „jamowców” ze wschodu konsolidacji i migracji ojcowskiego rodu R1a na zachód, dzięki czemu na przedpolach Karpat dochodzi do powstania wśród lokalnej ludności znanej z wielu zabytków archeologicznej kultury ceramiki pre-sznurowej (horyzontu CWC-X) z pewnymi cechami kultury jamowej. W powstałej kulturze R1a rozprzestrzenia się w dorzeczu Górnej Wisły i Sanu jako ludność wędrownego pasterstwa. Około 2800 przed Chr. powstają tu kurhany KCSz, ale nie dają możliwości genetycznego zidentyfikowania pochówków ludzkich. Na tym etapie społeczności tej przysługiwałaby nazwa Ariobałtosłowianie. Po znacznym czasie ujawniają się pierwsze stąd migracje z satemowym językiem zwanym „inner”-PIE czyli istotnie PIE:
– jedna duża grupa, głównie z powstałą tu, w dorzeczu górnej Wisły, mutacją Z93 zwaną azjatycką osiada pod nazwą kultury fatianowskiej nad górną i środkową Wołgą, by w przyszłości, z grupą indo-iranskich Ariów, udać się do Azj.
– migracji fatianowców towarzyszyła grupa CWC do wschodnich Bałtów, a inna być może i do środkowej Polski.

– wielka migracja, zapewne spod mutacji Z283, zwaną europejską, z kultury proto-mierzanowickiej (Chłopice-Vesele) udała się na południe za Karpaty do Słowacji, gdzie tworzy głównie kulturę nitrzanską R1a Z280; i na Morawy.
– około 2600 r. przed Chr. ujawnia się tu ludność ojcowskiego rodu R1b spod mutacji L51>L52>L151, przodkowymi dla ludności Zachodniej Europy. Osiedla się w kulturze CWC i żyje z matkami głównie wczesnego neolitu środkowoeuropejskiego. Zostawia zmarłych nie w kurhanach, lecz w grobach niszowych, katakumbowych, na wzór stepowych w kulturze jamowej lub wcześniejszych – w Złotej k. Sandomierza. „Zapewne migracja społeczności kulturowych z środkowego Dniepru do Małopolski była impulsem, który ukształtował i zmienił charakter obrzędu pogrzebowego, tworząc w ten sposób różnice widoczne w obrzędach pogrzebowych z innych regionów Europy Środkowej” (Linderholm). Wykazuje powinowactwo do zachodniej, postneolitycznej zwłaszcza niemieckiej CWC, zapewne  przenosząc tam zarazem dialekt kentumowy języka PIE. Pochówki bogato wyposażone, ujawniają cechy wojownicze tej ludności, z elementami łuczniczymi jak dopiero w późniejszej kulturze BBC.

– około 2400 ujawnia się w Małopolsce zachodniej kultura pucharów dzwonowatych (ang. BBC), z bogatym wyposażeniem w grobach bezkurhanowych i bezkatakumbowych. w kulturze materialnej widać związki z ziemiami Małopolski wschodniej, Wołynia i Podola, a zarazem ludnościowe pokrewieństwo z młodszymi od siebie grupami w Niemczech i na Morawach.
– zapewne pod koniec III tysiąclecia przed Chr. doszło jeszcze do ekspansji na północ postsznurowej protosłowiańskiej ludności kultury mierzanowickiej i połączenia się z Protobałtami w kulturze  trzcinieckiej, powstania wspólnych bałtosłowiańskich innowacji językowych  i bliskiego biologicznego pokrewieństwa w gronie Bałtosłowian, ponownie podzielonego dopiero kilka wieków później, bo około 1250 r. przed Chr., z wyodrębnionymi osobno Prabałtami i Prasłowianami.
W ten sposób region południowo-wschodniej Polski ma tytuł do nazwy praojczyzny ludności i języków indoeuropejskich.

Polska Południowo-Wschodnia

Małopolska, Podkarpacie i południowa Lubelszczyzna

Na mapie widoczne cztery grupy starożytnych próbek DNA: małopolska (krakowska, sandomierska, roztoczańska i podkarpacka.
Kulturowo próbki z tego regionu dzielą się próbki z CWC (żółte/niewidoczne i czerwone)  i BBC (niebieskie i czarne)
CWC: 50 próbek badanych w pracy Linderholm et al.(2020) to kolor żółty; zaś próbki inne to kolor czerwony
BBC: 3 próbki z Pełczysk badane w pracy Linderholm to kolor niebieski; zaś próbki inne to kolor czarny

 

Wprowadzenie.

Jakieś dwieście czterdzieści lat temu angielski językoznawca, W. Jones, badając wspólne podobieństwa języków Europy i Azji aż do Indii, doszedł do przekonania, że pochodzą one zapewne od jakiegoś pierwotnego języka wspólnego, uformowanego w jakiejś małej ojczyźnie. Wkrótce na podstawie dzisiejszych języków dla tego prajęzyka sprzed pięciu tysięcy lat opracowano wspólne słownictwo i gramatykę. Tak zaczęło się wielkie ponad dwustuletnie i bardzo już kosztowne poszukiwanie światowe tej ojczyzny, w której owe języki mogły się ukształtować. Wreszcie niedawno, studiując genealogię genetyczną, doszedłem do przekonania, co zaraz w 2007 r. na portalu rodstvo.ru zostało zgloszone, że mające wspólną nić językową i wspólną kiedyś ojczyznę, używające języków indoeuropejskich narody Europy i Azji łączy jeszcze jedna, ale istotna nić – biologiczna: ojcowska haplogrupa R1a, obecna tak w Europie, zwłaszcza wśród Słowian, jak i wśród indo-irańskich Ariów, czyli mówiących tam językami aryjskimi. Dziś nie jest zaskoczeniem, że właśnie ojcowska linia Y-DNA odegrała specjalną rolę w przeniesieniu języka z Europy do Azji Zachodniej i Południowej, do Indii z Pakistanem i Iranu.

 

Etap pre-PIE i outlier-PIE

Przedpraindoeuropejski etap rozwoju populacji i języka praindoeuropejskiego

w genetycznym  Y-DNA rodzie R1a (i R1b) w przybałtyckiej Rosji i stepie Ukrainy

Etnotwórcza rola ojców w pariarchalnym, patrylinearnym i patrylokalnym systemie życia społecznego w starożytności, a dowodnie co najmniej od czasu KCSz, nie ulega już żadnej wątpliwości (ostatnio: K.Sjögren i zesp. 2020). Zakładamy, że język rodu R1a, dość rzadko, ale szeroko rozpraszającego się w mezolicie i następnych epokach po ziemiach Europy Wschodniej, był zapewne jakiś przedpraindoeuropejski i już od tamtych czasów rozpraszany, stwarzał grunt do szybkiej później ekspansji języka już praindoeuropejskiego (PIE) w kulturze ceramiki sznurowej w ramach jej wielkiej ekspansji wnet po roku 3000 przed Chr. Był to zapewne język ewoluujący w tym kierunku, by stać się dialektem satemowym, jak później, po rozpadzie rodu praindoeuropejskiego na Bałtosłowian i grupę azjatycką z indo-irańskimi Ariami na czele, faktycznie się stało.

R1a. Ten ojcowski Y-chromosomalny ród, powstały około 20,600 lat przed Chr., to jedyny Y-chromosomalny ród czytelnie łączący Indie (indo-irańskich Ariów) z Europą (bałtosłowiańską). Czas wydzielenia się populacji południowoazjatyckiej można korelować z powstaniem haplogrupy Y-DNA, ojcowskiej R1a-Z93. Drzewo genetyczne Y-DNA (na Yfull tree) podaje dość dokładny czas tego azjatyckiego odgałęzienia – około 2,900 rok przed Chr. Gdzie to mogło nastąpić? Na terenie Polski Południowo-Wschodniej; ale o tym niżej, bo na tym etapie interesujące jest pytanie o główny etap ewolucji etnolingwistycznej pre-PIE (od ang. Pre-Proto-Indo-European), korelującej z rozwojem drzewa genealogicznego od początku rodu R1a, tj. od czasu jego wydzielenia się od ojcowskiej grupy R1 gdzieś w Azji (Południowej Syberii?, Bajkał i Angara?) – około 20,600 lat przed Chr.

Przedpraindoeuropejski (ang. Pre-PIE) ród R1a pojawił się w europejskiej przybałtyckiej Rosji, już około 12,700 lat temu (10,700 lat przed Chr.), a więc zaledwie po usunięciu się Wielkiego Zlodowacenia.  Z tego właśnie czasu wykryto, opublikowany przez Saag 2020, pochówek człowieka w Piesczanicy nad rzeką Oniega i jeziorem Łacza w pobliżu Kargopola w północno-zachodniej Rosji, a właściwie, ze względu i odległość i wpływy kulturowe, ten rejon można nazwać Rosją przybałtycką. Później, około 5500 r. przed Chr. w sąsiedniej dla Pieszczanicy miejscowości Popowo w trzyosobowym pochówku dwóch mężczyzn należało także do rody R1a; można ich uznać za potomków człowieka z Pieszczanicy. W tym samym okresie około 5500 r. na zachód od Pieszczanicy na Jeleniej Wyspie Jeziora Oniega pochowano (wertykalnie, zapewne jako szamana lub wodza) znów mężczyznę R1a. Wreszcie, co wiemy z badań Czekunowej i Mazurkiewicza (2016 i 2020),  na południe Oniegi, nad Górną Dźwiną na pograniczu obwodów smoleńskiego i pskowskiego, gdzie osadnictwo ludzi pojawia się już w X tysiącleciu przed Chr., w kulturach okolicy Serteja (pow. Wieliż) i osady Uswiaty odkryto osiem starożytnych pochówków mężczyzn rodu R1a co oznaczało 50% próbek starożytnych, z których dwóch datowano na około 2500 r. przed Chr., a jednego na 3120 r. przed Chr. lub V/IV tysiąclecie przed Chr.; te datowania zostały radiowęglowo ponownie już potwierdzone. Jak więc domyślamy się, to piesczanicki ród R1a  tak promieniował potomstwem w kierunku zachodnim ku  Bałtykowi, także na wschód wzdłuż Wołgi ku Uralowi i na południe przez Smoleńsk, górny i środkowy Dniepr ku na ziemiom pontyjskiego Stepu między Dnieprem a Donem. Tam np. w osadzie Wasilewka na lewobrzeżnym Dnieprze znaleziono pochówek mężczyzny R1a, datowany na 8600 lat przed Chr. (Mathieson 2018). Co ciekawe, kalkulator genetyczny znalazł dla tego znad Dolnego Dniepru najbliższe pokrewieństwo genetyczne w omówionym już rejonie przybałtyckiej Rosji . Kontakty między tym dwoma regionami, poświadczone zabytkami kultury materialnej, trwały także w najbardziej interesującym nas czasie, końcu IV tysiąclecia przed Chr., a zwłaszcza w I połowie III tysiąclecia (Tkacz 2017). (Trzeba dodać, że w pracy Czekunowej ujawniono także trzy starożytne pochówki z rodu R1b w rejonie Górnej Dzwiny, ludności, która może mieć związek z tematem ludności południowo-wschodniej Polski).

Zapewne ludzie z rodu R1a byli nad Dnieprem twórcami pierwszych elementów archeologicznej, uznawanej za dzieło wspólnoty praindoeuropejskiej, kultury ceramiki sznurowej (w skrótach KCSz, CWC). Jej wczesne prototypy były tu przez naukę rozpoznawane, jak zresztą w okolicach wspominanej już w obwodzie smoleńskim Sertei i w tamtejszej kulturze Uswiaty (A.Mazurkiewicz 2010, 2020). Ale na pewno na przedpolach Karpat!. Zapewne też w tym rodzie od jego początków nad Oniegą mówiono jakimś własnym, ciągle ewoluującym językiem proto-PIE.

Równolegle, choć zapewne nieco później, obok rodu R1a na Pontyjskim Stepie pojawia się bratni dla niego Y-chromosomalny ród R1b (bratni ród, bo wydzielił się, jak R1a, z ojca R1 w tym samym czasie: około 20,600 lat przed Chr.). W Rosji przybałtyckiej widzimy go już w pobliżu rodu R1a w okolicy smoleńskiej Sertei w trzech archeologicznych pochówkach nad Górną Dźwiną (E.Czekunowa), ale tu,  na Stepie, poza rejonem Wolgi-Samary, inne jego grupy osiadły w terenie lewobrzeżnego Donu, w kulturze jamowej z linii, potomków mutacji M269; jedna to L51>52>151, a druga to dla niej bratnia Z2103>Z2105. Były na pewno współtwórcami kultury jamowej. Nie wiadomo, jakim językiem mówili początkowo ci ludzie, gdyż inne wcześniejsze od nich odgałęzienia drzewa  R1b w Azji mówiły i mówią dialektami języków tureckich. Ale to naddońskie-naddnieprzańskie odgałęzienia rodu R1b, w przyszłości zachodnio lub południowoeuropejskie, przejęły od rodu R1a język PIE, jakieś zaczątki mowy praindoeuropejskiej, rozwijając tu zarazem jego formę dialektu protokentumowego. I zapewne z tym wczesnym dialektem, jakby niepełnej indoeuropejskości, gdzieś może około 3300 r. (mapka – niżej) wyemigrowała do Azji część populacji tej grupy, nosiciele języków anatolijskich, a później także tocharskich (Peirot 2019). Słusznie Kassian (2019) określił je nazwą „outlier” czyli ‘odstające’. Takim, jakim  zresztą był etap pre-PIE.

Na zasadzie praktykowanej egzogamii (małżeństw z obcymi kobietami) ludzie R1a przejęli od rodu R1b wysoki procent autosomalnego, tzw. jamowego komponentu DNA.

 

Etap inner-PIE

Praindoeuropejczycy w swojej ojczyźnie w południowo-wschodniej Polsce

Wiele argumentów przemawia za tym, że praindoeuropejska rodzina ludzi i  jej język, zwany przez Kassiana istotnie („inner”) PIE miały szczególną ojczyznę, a w niej ostatni  etap wspólnego rozwoju oraz wyjściowy punkt wielkiej ekspansji i migracji, na terenie Południowo-Wschodniej Polski. Bowiem właśnie już przed rokiem 3000r. przed Chr. ludzie proto-KCSz pojawiają się w Południowo-Wschodniej Polsce. Może ona być określona szerokimi dorzeczami górnej Wisły i Sanu lub obszarami z czterech województw: Małopolski, Podkarpacia, oraz części Świętokrzyskiego i Lubelskiego. Sugerują nam to wyniki najnowszych prac paleogenetyki, które będą tu sygnalizowane. Ewolucja języka wspólnego dla wszystkich językowych grup narodów indoeuropejskich, tych już istotnie praindoeuropejskich, odbywał się zapewne w trakcie migracji na zachód, ku Polsce. W samej Południowo-Wschodniej Polsce dokonał się nadto proces oddzielnego osiedlania się i dzielenia populacji na więcej grup oraz towarzyszący mu dalszy ciąg językowego różnicowania przynajmniej grup satemowej i kontynuowany oraz odrębnych populacji w trakcie późniejszych, zorganizowanych z tego miejsca migracji w Europie.

Około przełomu IV i III tysiąclecia przed Chrystusem (Linderholm 2020), zapewne pod naporem  populacji jamowców rodu R1b od wschodu, musiało dojść do etnicznych przemian i konsolidacji  rozproszonej populacji rodu R1a w tzw. horyzoncie Corded Ware Culture – X  na przedpolach Karpat (Iwanowa 2013, Frinculeasa 2015 i Kristiansen 2015), a następnie koncentracji w Polsce Południowo-Wschodniej. Było to zapewne jeszcze nieustabilizowane pasterstwo wędrowne. Brak jest opracowanych zabytków z tego okresu. Jakiś archeologiczny ślad tego etapu znaleziono np. w Hubinku (Grzęda Sokalska, w powiecie Tomaszów Lubelski), w pochówku dziecka datowanym na około lat 3000-2900 przed Chr.  (Kośko, Włodarczak 2018). Dopiero nieco później, bo od około 2800 do 2600/2550 lat przed Chr. pojawia się tu jakieś osadnictwo, ale miało ono  zapewne charakter tylko na współ stały, w typie pasterskim. Zabytki grobowe, ze znamionami stabilizacji rytuałów kurhanowych (tzw. horyzont A ogólnoeuropejski KCSz), są  zarazem świadectwem poprzedzającego je przybycia wcześniejszej migracji. Była to zapewne ludność ojcowskiego, napływowego co najmniej z Wolynia i Podola, rodu R1a i w znacznej mierze także napływowych ze wschodu kobiet, z genetycznymi znamionami  populacji związanych z kulturą jamową, zachodnio pontyjską (Juras 2020).  Tu ostatecznie kształtuje się wspólny kształt jednolitego języka praindoeuropejskiego najpierw zapewne satemowego ludności R1a. Ludności jednak musiało być dość dużo, o czym świadczą wczesne stąd migracje, więc zapewne doszło już wówczas do powstania ich regionalizacji: ziemie Podkarpacia, południowej Lubelszczyzny, a zwłaszcza Małopolski aż co najmniej po Kraków. Ukazuje to pierwsza u góry mapka z zaznaczonymi pochówkami tu zmarłych, z których próbek użyto teraz (Linderholm 2020) lub uprzednio (np. Juras et al. 2018 i 2020) do badań ich DNA. Ta regionalizacja oznaczała zarazem zarysowanie się dialektalnych podziałów języka, które po jakimś czasie będą stymulować do migracji „w Europę”. Podstawowe migracje szkicowo nakreślili na mapie Nordqvist i Heyd (2020 r.)

 Migracja genetycznego rodu  R1a, a potem R1b ze Stepu ku Polsce rozpoczęła się zapewne nie od Wołgi czy Morza Kaspijskiego,
jak na mapce, lecz w okolicach dolnego Międzyrzecza Donu i Dniepru. W południowo-wschodniej Polsce nastąpił etap stabilizacji
plemiennej i kulturowej, zakończony po wiekach wielką ekspansją z migracjami  zwłaszcza na północ (ku Bałtykowi i nad Wołgę),
 na zachód (za Odrę i Ren), na południe (za Karpaty) i ku środkowej Polsce; nie wszystkie z nich jednak zaznaczono na mapie.

1. Jak nad Dnieprem, tak i tutaj, w dorzeczu Wisły, groźba napływu dużej populacji rodu R1b ze wschodu musiała stać się bodźcem wczesnych migracji rodu R1a. Zapewne najwcześniejszą migracją była ta wskazana przez Saag i zesp. (2020) grupa z powstałym po przybyciu ze wschodu już na polskiej ziemi  rodem genetycznym R1a-Z93, znana później na rosyjskiej ziemi pod nazwą fatianowska. Saag (2020) tak charakteryzuje ludność kultury fatianowskiej i jej pochodzenie: „Osobniki Fatyanowo są najbardziej podobne do populacji pochodzenia stepowego LNBA z Europy Środkowej, Skandynawii i wschodniego Bałtyku”. „Około jedna trzecia osobników Fatyanovo miała niebieskie oczy i / lub blond włosy…” „Zarówno ojcowskie, jak i matczyne rody badanych osobników z Fatyanowa były charakterystyczne dla kultury ceramiki sznurowej. Byli w większości pochodzenia stepowego z niewielką domieszką wczesnych rolników europejskich (EEF). Byli najbliżej spokrewnione z populacjami późnego neolitu i epoki brązu w Europie Środkowej, Skandynawii i wschodnim Bałtyku” Wikipedia: „Została opisana jako chronologicznie najnowsza i najbardziej północno-wschodnia kultura szerszego horyzontu ceramiki sznurowej . Ujawnia swoje początki z zachodu i południowego zachodu….Kultura Fatyanowo została opisana jako „prawdziwe pospolite ruszenie” z Europy Środkowej w rosyjskie lasy Środkowej Wołgi”.
   Z perspektywy Powołża „jej [kultury Fatianovo] bezpośrednie korzenie sięgają południowych krajów bałtyckich, Białorusi i północnej Ukrainy (kultury ceramiki sznurowej nad Bałtykiem i Środkowym Dnieprem), skąd przemieszczający się ludzie szerzą kulturę dalej na wschód wzdłuż dolin rzecznych zalesionych równin” (Nordqvist i Heyd 2020). Ale głębsze, wcześniejsze korzenie sięgają południowo-wschodnich regionów Polski, skąd po dwóch lub trzech stuleciach rozwoju skierowała się (migracyjną trasę Ariów wykreślili na uproszczonej powyższej mapce Nordqvist i Heyd 2020) wzdłuż Wisły na północ i dalej na wschód, na ziemie Bałtyckie i Białorusi, a stamtąd już małymi grupami osadniczymi dalej na wschód, do północnej Rosji, by osiedlić się w rejonie górnej, a potem środkowej Wołgi, a w dalszej przyszłości wyemigrować do azjatyckich krajów. Ten południowo-wschodni polski etap rozwoju i migracji protofatianowskiej grupy został jakoś zapisany we wspólnych innowacjach języka praindoeuropejskiego (PIE) i kultury materialnej, zostawionej np. na Podkarpaciu i Małopolsce, a oddzielnie  zachowane też w zabytkach kultury ceramiki sznurowej na Białorusi, w rejonie Górnego Dniepru i Górnej Dźwiny Zachodniej z I połowy III tysiąclecia przed Chr. i później, około II połowy III tysiąclecia, także w tamtejszej kulturze fatianowskiej. Od dawna ślady ich pochodzenia archeolodzy sygnalizowali w swoich publikacjach (np. Machnik 1966, Krywalcewicz 2007, Tkacz 2017), nazywając je zachodnimi, środkowoeuropejskimi albo wprost polskimi, małopolskimi i podkarpackimi.

W pracy L. Saag napisano: „W ceramice znalezionej w dorzeczu Moskwy w latach 2000-tych znaleziono ceramikę kultury amfor kulistych, ceramiki kultury rzucewskiej na wybrzeżu Bałtyku i wyroby epi-sznurowe z południowej Polski i ukraińskiego Wołynia.” (Supplementary Note 1. Archaeological and anthropological background).
W dalszej swojej migracji, już w Azji południowo-zachodniej ten lud, znany przede wszystkim jako indo-irańscy Ariowie, dociera nad Indus i dalej i tam tworzy potężną kulturę religijnego hinduizmu i jego pisemną wersję sanskryckich Wed.

Na tle wyrysu trasy migracji Fatianowców-Balanowców przez Europę Środkową (Polskę) podsumowanie Nordqvista i Heyda : „Przedstawiona tu trajektoria musi wyglądać jak ironia prehistorycznego Wschodu i Zachodu, stosunków w Zachodniej Eurazji trzeciego tysiąclecia p.n.e.  CWC od pierwszych migracji populacji Yamnaya z Kaspijsko-Pontyjskiego  Stepu na zachód otrzymała niewątpliwie  właściwy bodziec formacyjny. Zaledwie dwa lub trzy wieki później Fatyanovo-Balanovo, to najbardziej wschodnie dziecko szerszej rodziny CWC, wyprowadza teraz dokładnie tych samych ludzi z ceramiki sznurowej do migracji na wschód, i to zaledwie około 10 stopni szerokości geograficznej dalej na północ, w dorzecza Górnej i Środkowej Wołgi. Coś wreszcie w rodzaju kontynentalnej pętli wschód-zachód zamyka się wraz z pojawieniem się późniejszych, ostatecznie wyprowadzonych z CWC kultur Abashevo, Sintashta i Andronovo w 2200-1900 pne. Właśnie w tym kontekście leży prawdziwe znaczenie Fatyanowa jako zawiasu między Wschodem a Zachodem, pasterzami i ostatnimi łowcami-zbieraczami, lasami i stepami, trzecim i drugim tysiącleciem p.n.e.”

2. Obok grupy fatianowskiej na północ skierowała się, jak wskazują komentatorzy, także migracja grupy CWC ku Białorusi i Bałtykowi, przenosząc tam i tworząc bałtycką CWC. Na podstawie jednak licznych starych praindoeuropejskich słów w językach bałtyjskich można założyć nawet wspólną z fatianowcami migrację i długie bliskie sąsiedztwo Bałtów z nimi, przyszłymi mieszkańcami krajów Azji i indo-irańskimi Ariami, twórcami i użytkownikami Sanskrytu; ułatwiało ono Bałtom zatrzymać wiele wspólnego z nimi elementów praindoeuropejskiego słownictwa i  kultury etnicznej.
3. 3. W międzyczasie musiała zaistnieć także i kolejna północna migracja ludzi CWC (nie odnotowana jednak na mapce Nordqvista-Heyda) – ku polskim Kujawom, którą genetycznie opisał Fernandes i zesp. (2018). CWC z Niżu Polskiego, znajdująca się w kręgu kultury pojedynczych grobów (SGC) w testach genetycznych upodabnia się do osobników BBC z Niemiec
4. Jeszcze w drugim kwartale III tysiąclecia przed Chr. nad Wisłą, Sanem i górnym Bugiem z ludzi rodu R1a wylania się nowa grupa etniczna, epi-sznurowa, zwana także protomierzanowicką, Chłopice-Vesele (od Chłopic koło Przemyśla i Vesele w południowo-zachodniej Słowacji), której kulturę wzmiankują już autorzy Saag et al 2020 . Pod natłokiem napływającej ze wschodu kolejnej dużej migracji, tym razem rodu R1b, część populacji  Chłopice-Vesele uchodzi na południe i szlakami Dunajcowym oraz Bramą Morawską przeciska się poza Karpaty. Zajmuje tam  ziemie na Morawach i na Słowacji w okolicach Koszyc na wschodzie i Nitry na południu,  tworząc tam dobrze znaną archeologom kulturę nitrzańską (Batora 2019, Szecsenyi 2020). Tej migracji na mapce Norqvista-Heyda niestety nie zaznaczono (brak oficjalnej publikacji). Trzeba dodać, że grupa Chłopice-Vesele zjednoczyła się tam łatwo z także posznurową ludnością kultury unietyckiej.
5. Z prac dwóch zespołów A. Juras (2010 i 2020) wynika także ekspansja w postaci kultury mierzanowickiej (mierzanowickiego kręgu kultury, MCC), która w większości przeszła w trzciniecki krąg kultury (TCC), uznany za połączonych Bałto-Słowian: Bałtów z północy, a Słowian z postsznurowej kultury mierzanowickiej w południowo-wschodniej Polsce, jako praojczyźnie. Ekspansję TCC czyli zjednoczonych Bałtosłowian można korelować z kolejnym etapem stosunków z rodzinnych z protoaryjskimi fatianowcami, zakończonym jednak ich odejściem ku Azji na południowy Wschód, a następnie czasem formacji wspólnych bałtosłowiańskich innowacji językowych, zakończonym rozejściem się i uniezależnieniem rozdzielonych od około roku 1250 przed Chr. (Kassian 2019) Bałtów i Słowian . Dziś wielcy uczeni (Pathak 2018, Narazimhan 2019, Reich 2019) europejski ród najbliżej spokrewniony z hinduskimi Ariami, od którego oni udali się do Indii i stworzyli tam wielki naród i wielką kulturę religijną, nazywają ogólnie Bałtosłowianami, imiennie zaś wymieniając Rosję i kilka narodów środkowo-wschodniej Europy.
6. Znacznym przełomem w dziejach tego regionu około 2600 r. przed Chr. było pojawienie się w południowo-wschodniej Polsce zupełnie nowej ludności CWC, ale z kulturowymi cechami głównie kultura Katakumbowej z południowego pontyjsko-kaspijskiego Stepu i  z środkowego Dniepru, zachowanymi głównie z obrzędach pochówkowych, jak niszowe,  katakumbowe formy grobów, bogate zestawy darów, a zwłaszcza wyposażenie do walk, kamienne topory bojowe, trójkątne groty strzał; nadto naczynia z wyraźną szyjką itd. co stało się jakby wzorcem dla późniejszych, zwłaszcza zachodniej ludów Europy. Linderholm o wzorcowym zestawie łuczniczym CWC rodu R1b pisze: „Na innych terenach zestaw łuczniczy, jako ważny element wyposażenia pochówku zmarłego, pojawia się około 100-200 118 lat później, związany z pojawieniem się i rozpowszechnieniem rytuału BBC”.  Mężczyźni ci prowadzili rodzinne związku z lokalnymi kobietami wczesno rolniczymi, stwarzając wyraźną tożsamość genetyczną z zachodnim CWC z Niemiec, co raczej jest także świadectwem ich migracji za Odrę. Pochówki przebadane pod względem genetycznym i opisane przez Linderholm  wykazują haplogrupę R1b z linii L51>L52>L151! Obecność w płd.-wsch. Polsce dużej grupy genetycznego rodu R1b i to w kulturze ceramiki sznurowej jest dla dotychczasowej nauki faktem nieznanym i raczej niespodzianką i zaprzecza ewentualnemu pochodzeniu wprost od kultury katakumbowej na Pontyjskim Stepie, której trzy próbki wykazały haplogrupę R1b1a2-V88. Natomiast, jak nas zapewnia Linderholm, „Zapewne migracja społeczności kulturowych z środkowego Dniepru do Małopolski była impulsem, który ukształtował i zmienił charakter obrzędu pogrzebowego, tworząc w ten sposób różnice widoczne w obrzędach pogrzebowych z innych regionów Europy Środkowej”. Więc zapewne stamtąd przybyła ludność linii R1b-L51.

Omawiana grupa rodu R1b przybyła tu więc jako dobrze zorganizowana, uzbrojona i waleczna. Nic dziwnego, że ludność kultury Chłopice-Vesele wolała wobec tego niebezpieczeństwa ujść na słowackie południe. Zresztą już wcześniej tak uczynił cały ród R1a, gdy z międzyrzecza Dniepr-Don uszedł do Polski właśnie pod wpływem  agresywnego nacisku z lewobrzeżnego Donu, ze strony grupy kultury jamowej rodu R1b (co odnotował Vladimir…), a ten fakt Nordqvist i Hayd ocenili jako bodziec („incentive”) migracji Praidoeuropejczyków R1a do Polski. Odejście rodu R1a znad Dniepru na zachód, do Polski, otwarło później drogę do migracji na zachód także samym jamowcom R1b. W konsekwencji mogły wyemigrować w kierunku Karpat aż dwie oddzielne linie  rodu R1b. Jedna linia, w przyszłości południowoeuropejska, pojawiła się w Kotlinie Karpackiej i tam została przez paleogenetyków  zidentyfikowana genetyczna ich cecha R1b-Z2103 i Z2105 (Szecsenyi 2020).  Druga zaś linia, z mutacjami linii R1b-L51>L52>L151, czyli ojcowskich dla większości ludzi Europy Zachodniej: rodu R1b-U106 i R1b-P312, osiedliła się w południowo-wschodniej Polsce, kontynuując kulturę CWC poprzednich osadników z rodu R1a, którzy w większości stąd już wyemigrowali.

7. Inną niespodzianką dla nauki, którą tu około roku 1200 przed Chr. sprawiła kolejna grupa rodu R1b w środowisku CWC,  to małopolska kreacja kultury pucharów dzwonowatych (Bell Beaker culture, BBC), szczególnie objawiona w potrójnym pochówku w Pełczyskach w Małopolsce (w sumie osiem pochówków w zachodniej Małopolsce). Wykazuje wiele związków ze strefą wołyńsko-podolską (import krzemieni). Linderholm nie udało się przebadać genomu ojcowskiego z tej grupy. Do zbadania więc pozostaje ewentualny związek małopolskiej BBC z kulturą Połtawka, której linia R1b-Z2103 ma odpowiedniki w Kotlinie Karpackiej; zauważono także wzajemną interakcję genetyczną Połtawki z Europą Środkową (Narasimhan 2019). Małopolska BBC genetycznie i archeologicznie pokrywa się z grupami BBC z Europy Środkowej (południowo-zachodnia Polska, Czechy, Morawy, Węgry, Niemcy, w tym grupa SGC). Tkwi w tym sugestia o ojcostwie dla takich-że grup szerokiego kręgu środkowoeuropejskiego, zwłaszcza niemieckiego BBC (choć bardziej zachodnia, iberyjska grupa BBC wykazuje odrębne, iberyjskie pochodzenie).

W ten sposób na skutek owych migracji i wyłonienia się nowych w Europie satemowych i kentumowych dialektów języka praindoeuropejskiego Polska Południowo-Wschodnia staje się właściwą ojczyzną nie tylko genetyczną dla Praindoeuropejczyków, ale i dla późniejszej indoeuropejskiej rodziny językowej i etnicznej, niezależnie od późniejszych asymilacji innych jednostek językowych i grup etnicznych, ale także rozmaitych obcych elementów językowych. Przybycie grup rodu R1a i R1b do Polski nie było równoczesne. Ale wcześniejsze migracje zapewne nie oznaczały odejście kompletnej ludności, co w jakiś sposób warunkowało wspólne tworzenie dóbr kultury duchowej i materialnej, którymi żyje i dzisiejsza Europa.

 

(W regionie południowo-wschodnim Polski pozostały jednak pewne ślady językowe pierwotnych jego praindeuropejskich osadników. Np. rzeka Tanew, wypływająca pod Wielkim Działem roztoczańskim w powiecie lubaczowskim, a wpadająca do Sanu w pobliżu Niska, uchodzi za językową skamielinę z czasów praindoeuropejskich od PIE *tnh’-u- ‚cienki’, w sanskrycie tanu-. Prof. Babik uważa Tanew za ślad kontynuacji od Praindoeuropejczyków do Prasłowian, uważając tę nazwę za przechowaną przez Prasłowian. Zapewne także nazwa rzeki San, której pie. pierwiastek „sna-” znaczy ‚płynąć, ślizgać, pełzać’; podobnie jak słowa ‚wartki, bystry strumień’ mogą mieć odpowiedniki w nazwach celtyckich rzek i miejscowości typu Saon;  albo prasłowiańskim sanь, płozy; por. pol. san, sanie, sanki, sanna.; por. ukraińskie rzeczne Sjan i Sjanki. Warto też wiedzieć iż w Mirocinie nad Sanem zidentyfikowano quasi-książęcy grób kultury ceramiki sznurowej, znak ówczesnego rozwarstwienia w społeczności PIE).

Rezultaty migracji językowych grup z praojczyzny PIE
– obraz drzewa genealogicznego języków PIE i IE wg. Kassiana

Drzewo języków praindoeuropejskich PIE według Kassian i zesp. 2019. Zwraca uwagę grupą istotnie („inner”) PIE, której korzenie tkwią
w populacjach wywodzących się z genetycznych ojcowskich grup rodowych R1a-M417 i R1b-L151, stwierdzonych  w pochówkach
kultury ceramiki sznurowej (KCSz, CWC) i kultury pucharów dzwonowatych (BBC) na ziemiach Polski Południowo-Wschodniej.

Podsumowanie i wnioski

Formujący się kulturowo od około dziesiątego tysiąclecia przed Chr. w przedpraindoeuropejskiej wspólnocie rodowej na migracyjnej trasie zapewne od kargopolskiej Oniegi w przybałtyckiej Rosji ludzie z linii ojcowskiego rodu R1a-M417,  będący w jakichś  kulturowych kontaktach z gałęzią bratniego rodu R1b-L23,  przybywają przez ziemie Górnej Dźwiny oraz Górnego i Środkowego Dniepru  na teren pontyjskiego międzyrzecza Dniepr-Don, gdzie zapewne dochodzi do odłączenia się i osobnej migracji dwóch grup z linii R1b, z „odstającymi” PIE językami anatolijskim i tocharskim. Po przybyciu około roku 3000 przed Chr. do międzyrzecza Sanu i Wisły rozsiedlają się w kulturze ceramiki sznurowej na przestrzenia zlewni Sanu i Górnej Wisły,  to jest szczególnie Pogórze Karpackie, Wyżyna Małopolska i Wyżyna Lubelska z Roztoczem (czy także z Wołyniem?). W ten sposób ziemia Polski Południowo-Wschodniej staje się tą poszukiwaną od ponad dwóch wieków Ojczyzną Praindoeuropejczyków. Stąd bowiem, po mniej lub więcej stuleci względnie stabilnego życia w kilku odrębnych grupach osadniczych kultury ceramiki sznurowej, dokonali wielkich migracji dla zajęcia stałych terenów i prowadzenia w pełni osiadłego życie juz w epoce brązu.
Podobnie uczyła grupa protokentumowego dialektu rodu R1b-L51.

Według dostępnych i publikowanych badań – tu proponowana kolejność migracji:
Z genetycznego ojcowskiego Y-DNA rodu R1a
1) na północ i dalej na wschód do Górnego i Środkowego Powołża (CWC Fatianowo, glównie ród Z93),
2) na północ ku Bałtykowi (Baltic CWC),
3) ku środkowej Polsce z Kujawami (CWC)

4) na południe do Kotliny Karpackiej i dorzecza Morawy (protomierzanowicka kultura / Chłopice-Vesele)
5) ekspansja bałtoslowiańska w kulturze mierzanowickiej

Z genetycznego ojcowskiego Y-DNA rodu R1b

6) na zachód do dorzeczy Solawy i Łaby (CWC-Germany)

7) na zachód, północny i poludniowy Zachód w kulturze pucharów dzwonowatych (BBC)

 

Wnioski

1. Gdy już rozwiązuje się problem ojczyzny pochodzenia Praindoeuropejczyków i ich języka oraz pochodzących od nich wielkich języków,  etnogeneza Słowian i Polaków staje się bardziej możliwa i prosta do ustalenia.
   2. Dla pełnej jasności należałoby w pełni przebadać autosomalne relacje pochodzeniowe między kulturami ceramiki sznurowej i jamową, a także między dialektami PIE satemowym i kentumowym.
   3. Świadomość, że jeden z zakątków naszej, polskiej ziemi jest kolebką biologiczną, językową i kulturową olbrzymiej liczby populacji Europy i świata, może stać się elementem wychowawczym w odpowiedzialności za dobro narodów ziemskiego globu.

 

Ten region prehistorycznej Europy, Polska Południowo-Wschodnia, był ważną areną społeczną i tyglem ludzkiej genetyki tak Wschodu, jak i Zachodu (Anna Linderholm i zesp., 2020)

 

Podstawowa literatura lub linki

 

Babik Z., 2001
Najstarsza warstwa nazewnictwa na ziemiach polskich w granicach wczesnośredniowiecznej Słowiańszczyzny, Kraków .

Batora J. 2018
Slovensko w starsej dobie bronzovej, Bratislava

Bednarczuk L. 1986
[red.] Języki indoeuropejskie, t. 1. 1986  i t. 2. Warszawa 1988
tenże 2018
Początki i pogranicza polszczyzny
tenże 2020
Sporne problemy językoznawstwa porównawczego

Benes J., Kerles M., 2019.
Legenda o praotci je mytus. Nasi predci z Vychodu neprisli

Blazek Vaclav, 2013,

A Balto-Slavic key to the etymology of Tocharian B twār

October 2013Baltistica 48, Authors: Vaclav Blazek at Masaryk University

https://www.researchgate.net/publication/289928558_A_Balto-Slavic_key_to_the_etymology_of_Tocharian_B_twar

Czekunova E.M et al. 2016
Pierwsze rezultaty genotypowania rdzennych mieszkańców i kostnych resztek z archeologicznych znalezisk Górnego Podżwinia (j.ros., tłumaczenie), Peterburg

Czuchrajeva M.I. 2018
Analiza porównawcza populacyj językowej rodziny indoeuropejskiej i genomów innych grup językowych w strefach ich kontaktów. Praca doktorska pod przewodem O.P. Bałanowskiego [j.ros., tłumacznie], Moskwa 2018
Eurogenes-Blog (Dawid Wesołowski) 2017
Corded Ware as an offshoot of Hungarian Yamnaya (Anthony 2017)

https://eurogenes.blogspot.com/2017/12/corded-ware-as-offshoot-of-hungarian.html

Iwanowa, S. 2013. 

Connections between the Budzhak culture and Central European groups of the Corded Ware Culture. Baltic-Pontic Studies 18: 86–121.Google Scholar

Fernandes D.M. at al. 2018.
A genomic Neolithic time transect of hunter-farmer admixture in central Poland
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6173765/

Frînculeasa, A. et al. 2015.
Pit-graves, Yamnaya and Kurgans along the Lower Danube.Praehistorische Zeitschrift 90: 45–113.https://doi.org/10.1515/pz-2015-0002CrossRefGoogle Scholar

Juras A. et al., 2018

Mitochondrial genomes reveal an east to west cline of steppe ancestry in Corded Ware populations
Scientific Reports, 8(1), 11603. https://doi.org/10.1038/s41598-018-29914-5

Juras A. et al.,  2020
Mitochondrial genomes from Bronze Age Poland reveal genetic continuity from the Late Neolithic and additional genetic affinities with the steppe populations,  Am J Phys Anthropol. 2020;1–13.

Kassian A.S. et al., 2020
Rapid radiation of the Inner Indo-European languages: an advanced approach to Indo-European lexicostatistics

Kośko, A. and P. Włodarczak, 2018
Final Eneolithic research inspirations: Subcarpathia borderlands between eastern and western Europe. , in Reception of Pontic culture traditions among the Final Eneolithic communities in the Subcarpathian region, III-rd millennium BC. , A. Kośko, P.  Szczepanek, and P. Włodarczak, Editors. 2018. p. 259-290 (za Linderholm 2020)

Kristian Kristiansen et al., 2017

Re-theorising mobility and the formation of culture and language among the Corded Ware Culture in Europe, Cambridge

Krywalcewicz M, 2007
Prorwa 1, Cmentarzysko z polowy III – początku II tysiąclecia przed Chr. na górnym Naddnieprzu
Linderholm et al (2020)
Corded Ware cultural complexity uncovered using genomic and isotopic analysis from south-eastern Poland

https://www.nature.com/articles/s41598-020-63138-w

Narasimhan et al., 2019
The Formation of Human Populations in South and Central Asia.  Science. 2019

Nordqvist and Heyd, 2020
The Forgotten Child of the Wider Corded Ware Family: Russian Fatyanovo Culture in Context, Proceedings of the Prehistoric Society,
online 12 November 2020, DOI: LINK    Mapa migracji

Mathieson et al., 2017

The Genomic History of Southeastern Europe

https://www.biorxiv.org/content/10.1101/135616v4

Machnik J. 1966,
Studia nad kulturą ceramiki sznurowej w Małopolsce. Wrocław, 1966
Malec M., 2003
Słownik etymologiczny nazw geograficznyc h Polski, Warszawa 2003

Mazurkevich A., Dolbunova  2014,
Archaeology of lake settlements IV–II Mill. BC:: Chronology of cultures, environment and paleoclimatic rhythms. Materials of International Conference Dedicated the Semi-centenniel Anniversary of the Researches of Lake Dwellings in North-Western Russia.. Saint Peterburg, 13-15 November 2014 (w j. ros.)

www.academia.edu/9452168/Archaeology_of_lake_settlements_IV_II_mill_BC_Mazurkevich_A_Polkovnikova_M_Dolbunova_E_ed

Mazurkiewicz A et al. 2020

Chronologiczne ramy czasowe zespołów archeologicznych wielowarstowego obszaru Serteya II (wedlug datowania radiowęglowego) [tłumaczenie], w: Radiouglerod w archeołogii i paleoekologii:proszłoje: nastojaszczeje, buduszczeje. Sankt Peterburg (w ros.).

Mittnik A. et al., 2018
The genetic prehistory of the Baltic Sea region, https://www.nature.com/articles/s41467-018-02825-9)
Mühle E., 2020
Słowianie. Rzeczywistość i fikcja wspólnoty VI-XV wiek. PWN 2020

Narazimhan V.M. et al., 2019,
The formation of human populations in South and Central Asia

http://science.sciencemag.org/content/365/6457/eaat7487

http://science.sciencemag.org/content/suppl/2019/09/04/365.6457.eaat7487.DC1
Peyrot Michaël, 2019
The deviant typological profile of the Tocharian branch of Indo-European may be due to Uralic substrate influence
[w:] Indo-European Linguistics,  https://brill.com/view/journals/ieul/7/1/article-p72_3.xml?language=en

Pathak A.K., 2018,
Pathak, The Genetic Ancestry of Modern Indus Valley Populations from Northwest India
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC6288199/
https://www.cell.com/ajhg/pdfExtended/S0002-9297(18)30398-7

The Genetic Ancestry of Modern Indus Valley Populations from Northwest India, Supplem.
https://www.cell.com/cms/10.1016/j.ajhg.2018.10.022/attachment/711bfd84-99c1-44e6-8b40-fbde264460f6/mmc1
Reich D., 2019,
Largest-ever ancient-DNA study illuminates millennia of South and Central Asian prehistory
by Harvard Medical School, SEPTEMBER 5, 2019

Saag, L. et al., 2020
Genetic ancestry changes in Stone to Bronze Age transition in the East European plain. bioRxiv preprintposted July 3, 2020. https://doi.org/10.1101/2020.07.02.184507 Cross RefGoogle Scholar
Sjögren Karl-Göran et al. 2020
Kinship and social organization in Copper Age Europe. A cross-disciplinary analysis of archaeology, DNA, isotopes, and anthropology from two Bell Beaker cemeteries,  Published: November 16, 2020, https://doi.org/10.1371/journal.pone.0241278

https://journals.plos.org/plosone/article?id=10.1371/journal.pone.0241278

Szecsenyi A., 2020 (priv.)

(Y-chromosome data from the pehistoric Carpathian Basin. Wykład na międzynarodowej konferencjii ESHG, 2020 – private).

Tkacz E. C, 2017
Rasprostranienije tradicij kultur sznurowoj keramiki w wierchowjach Zapadnoj Dwiny w III tysjaczeletii do naszej ery (rus. tłum.), Самарский научный вестник. 2017. Т. 6, № 3 (20)

Wang C.C.,et al. 2019
Ancient human genome-wide data from a 3000-year interval in the Caucasus corresponds with eco-geographic regions, 2019
…
DODATKI

Polska Południowo-Wschodnia genetyczną ojczyzną kultury ceramiki sznurowej (CWC) także dla głównych zachodnioeuropejskich linii R1b-L151, a też kultury pucharów dzwonowatych (BBC)

R1b-L51>L52>L151>stąd zachodni Europejczycy P312 i U106
Na drzewku umieszczono dwa CWC z Podkarpacia i dwa CWC z Wyżyny Lubelskiej.
https://www.yfull.com/tree/R-L51/

…

Analiza PCA genomów 10 osób kultury protoaryjskiej R1a-Z94 Fatjanowo, potwierdzająca jej polskie korzenie  (od EastPole i Arza, w: Eurogenes-blog). Analiza pokazuje symbol próbki oraz procent segmentów DNA, identycznych z daną kulturą archeologiczną Europy III tysiąclecia przed Chr., w tym z kultur Polski (POL) w przewadze.
RUS_Fatyanovo_BA: VOD001
59,0 Corded_Ware_Baltic_early
30,2 POL_TRB
9.4 POL_Globular_Amphora
1,4 UKR_Trypillia

RUS_Fatyanovo_BA: HAN002
76.4 Corded_Ware_Baltic_early
18,0 POL_TRB
5,6 UKR_Meso

RUS_Fatyanovo_BA: BOL003
63,0 Corded_Ware_Baltic_early
17,4 POL_TRB
13,8 UKR_Meso
5,8 POL_Globular_Amphora

RUS_Fatyanovo_BA: HAL001
72.0 Corded_Ware_Baltic_early
16,6 POL_TRB
11.4 Corded_Ware_POL_early

RUS_Fatyanovo_BA: NIK008AB
38,2 Corded_Ware_POL_na początku
31,2 Corded_Ware_Baltic_early
16,8 POL_TRB
10,4 POL_Globular_Amphora
3,4 UKR_Trypillia

RUS_Fatyanovo_BA: NAU001
60,0 Corded_Ware_Baltic_early
13,2 Corded_Ware_POL_early
13,0 POL_TRB
12,2 POL_Globular_Amphora
1,6 UKR_N

RUS_Fatyanovo_BA: NAU002
66,2 Corded_Ware_POL_early
16,0 POL_Globular_Amphora
8,6 POL_TRB
5,2 UKR_Trypillia_En
4,0 UKR_N

RUS_Fatyanovo_BA: IVA001
63,6 Corded_Ware_POL_early
19,8 POL_Globular_Amphora
9,6 UKR_Globular_Amphora
7,0 UKR_N

RUS_Fatyanovo_BA: HAN004
68,2 Corded_Ware_POL_na początku
21,4 POL_Globular_Amphora
5,4 UKR_Trypillia_En
4,2 UKR_Meso
0,8 POL_TRB

RUS_Fatyanovo_BA: VOR004
51,8 Corded_Ware_Baltic_early
27,8 POL_Globular_Amphora
16,0 Corded_Ware_POL_early
4,0 RUS_Veretye_Meso
0,4 UKR_N

 

Podobne przykłady dwóch próbek autorstwa Arza
RUS_Fatyanovo_BA: NIK008AB
44.4 Corded_Ware_CZE
23,8 Corded_Ware_POL_early
18.4 CWC_Proto-Unetice_POL
13.4 Cypryjskie miejsce

RUS_Fatyanovo_BA: IVA001
37,8 Corded_Ware_POL_early
28,4 Corded_Ware_POL
21,6 GRC_Mycenaean
12,2 Baltic_LVA_HG

*

P.S. Tę stronę dedykowałem wielkim rocznicom św. Jana Pawła II (i przy okazji małej mojej). Właśnie w Dzień Papieski doszła do mnie kolejna ważna publikacja, stymulująca do przemyślenia tematu i napisania tej strony. Choć nie czuję do niego, Jana Pawła II, jakiegoś specjalnego nabożeństwa, łączą mnie jednak z nim dwa zdarzenia i dwie rocznice i nie po raz pierwszy  odczułem na sobie jakieś tchnienie JPII.                             xStP.

 

Adres: ks. Stanisław Pietrzak, Tropie 6, 33-316 Rożnów

E-mail: pietrzakstan@poczta.onet.pl

źródło: http://www.tropie.tarnow.opoka.org.pl/polska-pd-wsch-praojczyzna-ie-narodow.htm