Jadwiga Pagaczewska (1911 - 1977) - grafik, malarka i jej Hołd Stwórcy

Adolfina Pagaczewska z Tillów i jej dzieci: najstarszy syn Janusz Pagaczewski, najstarsza córka Jadwiga Pagaczewska i Maria Pagaczewska (później Gorzkowska) to najmłodsze dziecko, z opisu zdjęcia wynika jednak że to Kazimierz- być może gdyż wtedy istniała moda strojenia męskich niemowlaków w takie sukieneczki.

O Jadwidze Pagaczewskiej wspomniałem dotychczas tylko zdawkowo w artykule poświęconym promocji „Stworzy i Zduszy” u Jana Suligi w Muzeum Etnograficznym w Warszawie w 1993 roku , w kontekście wspominek o Marianie Konarskim i jej znajomości z nim (tutaj: Promocja „Stworze i Zdusze” u Jana Suligi w Muzeum Etnograficznym 1993 (z okazji Święta Niepodległości 2016).

jadwiga estr2

jadw estr3 Jadwiga Pagaczewska Hołd Stwórcy

Hołd Stwórcy, ok. 1936

Drzeworyt; wym.: 150 x 200 mm;
sygn. oł. p.d.: Pagaczewska Jadwiga, l.d.: drzeworyt „Hołd Stwórcy”.

jadwiga4

Drzeworyt; wym.: 120 x 95 mm;
sygn. oł. p.d.: Pagaczewska Jadwiga / II kurs grafiki 1935-1936, l.d.: drzeworyt „Święty Jerzy”.

Wiemy o niej bardzo niewiele. Dzisiaj za późno na pytania i odpowiedzi. Nie ma komu zadawać pytań. Ukończyła ASP w roku 1949 (studiowała przed wojną i po wojnie od 1945 – 1949), była malarką akwarelistką, graficzką, mieszkała w Jordanowie w dworku Pagaczewskich, z mamą Adolfiną II Pagaczewską z Tillów. Zmarła bezpotomnie, pozostały po niej obrazy i grafiki. Pewnie gdzieś w rodzinie Witkowskich można znaleźć zakurzone fotografie i akwarele. Przy okazji kolejnego spotkania postaramy się dodać tutaj więcej jej prac.

2049011023

„Pejzaż tatrzański” autorstwa Jadwigi Pagaczewskiej, olej na tekturze o wymiarach : 30 x 43 ( z ramą : 34 x 47 ), sygnowany ; l/d J.Pagaczewska. Stan malatury – bardzo dobry ( nie wymaga zabiegów konserwatorskich ).

Wspominają o niej w artykułach o innych znanych osobach np. w Encyklopedii Ciężkowic w związku z postacią profesora Juliana Pagaczewskiego i Adama Bochnaka którzy prowadzili tajne nauczanie w Ciężkowicach w czasie wojny. Brała w nim udział jako nauczycielka także Jadwiga Pagacze3wska i Stanisław Pagaczewski który rzecz całą opisał po wojnie w książce „Szkołą bez dzwonka”.

Oto fragment wspomnień o Adamie Bochnaku z tejże encyklopedii wirtualnej:

Bochnak Adam

Adam Bochnak urodził się 17 września 1899 roku w Krakowie. Był synem kupca Władysława i Józefy z d. Spysz. Zdał maturę w krakowskim Gimnazjum św. Anny i rozpoczął studia na Wydziale Filozoficznym Uniwersytetu Jagiellońskiego. Tam jako student walczył w szeregach krakowskiego batalionu Legii Akademickiej.

Historią sztuki zainteresował się dopiero po maturze, kiedy to przeczytał rozprawę Juliana Pagaczewskiego, poświęconą krakowskiemu okresowi działalności Baltazara Fontany, włoskiego rzeźbiarza doby baroku. W czasie studiów pod wpływem wykładów doc. Pagaczewskiego postanowił specjalizować się z historii sztuki. Adam Bochnak zaprzyjaźnił się ze swoim mistrzem Pagaczewskim, ta przyjaźń zaowocowała potem wieloletnią współpracą oraz licznymi, wspólnie napisanymi pracami naukowymi.

Tytuł doktora filozofii uzyskał w 1922 r., a trzy lata później habilitował się jako docent historii sztuki narodów chrześcijańskich. W czasie trwania studiów pracował w Zakładzie Historii Sztuki UJ, najpierw jako asystent, a później jako adiunkt. Od 1923 r. Adam Bochnak brał udział w pracach Komisji Historii Sztuki Polskiej Akademii Umiejętności.

Wybuch II wojny światowej przerwał działalność uniwersytecką Adama Bochnaka, który uniknąwszy aresztowania przyjechał do Ciężkowic. W Ziemi Ciężkowickiej czytamy: „Jako młody naukowiec przyjeżdżał do Ciężkowic na wakacje w towarzystwie rodziny rektora Uniwersytetu Jagiellońskiego prof. Pagaczewskiego. (…) Na stałe pojawił się w Ciężkowicach późną jesienią trzydziestego dziewiątego roku. Zapewne należał do tych nielicznych, którzy uniknęli podstępnego aresztowania profesorów i pracowników naukowych UJ w dniu 11 listopada 1939 roku przez gestapo. Tutaj ukrywał się przed ewentualnym aresztowaniem.”

Przez cały okres okupacji kierował tajnym nauczaniem w Ciężkowicach. Działalność ta została upamiętniona w powieści Stanisława Pagaczewskiego zatytułowanej „Szkoła bez dzwonka”. Tajne nauczanie w Ciężkowicach ukończyło blisko 150 uczniów, wielu z nich zostało później inżynierami, nauczycielami czy lekarzami. W Ziemi Ciężkowickiej czytamy dalej: „Córka pana rektora Pagaczewskiego, pani Jadwiga miała jakieś zobowiązania w stosunku do mojego stryja dra Jana Rybickiego z Gorlic. Postanowiła więc objąć mnie i mojego brata Adama tajnym nauczaniem z zakresu I-szej klasy gimnazjum. Poprzedzone to było „egzaminem wstępnym” w mieszkaniu pana Docenta. Charakterystyczne było ustawienie mebli: na ścianie przylegającej do sąsiedniego budynku stała szafa. Nic nie wskazywało, że za szafą znajdują się drzwi, prowadzące do drugiego, przylegającego domu. (…) Stanowiło to zabezpieczenie przed ewentualnym najściem Niemców. (…) Jakie było nasze zaskoczenie, gdy nagle zza szafy wyszedł Pan Docent! Egzamin był prowadzony na zasadzie luźnej rozmowy. My, nauczeni w szkole, że do każdej odpowiedzi należy wstawać, każdorazowo podrywaliśmy się na równe nogi! Za każdym razem pan Docent powtarzał: „proszę siedzieć! proszę nie wstawać!” A my nie byliśmy w stanie pozbyć się nagle siedmioletniego nawyku wstawania do odpowiedzi. W głowach nam się nie mieściło, żeby rozmawiając z panem Docentem nie uszanować Jego osoby poprzez odpowiadanie na stojąco.” Adam Bochnak był organizatorem i koordynatorem tajnego nauczania nie tylko na terenie Ciężkowic, ale również Gromnika, Rzepiennika i Staszkówki. Prowadził on dokładne wykazy wszystkich uczestników tajnego nauczania, oraz zdanych przez nich egzaminów z zakresu poszczególnych klas. Antoni Rybicki w Ziemi Ciężkowickiej wspomina: „Początkiem lipca 1943 roku pan Docent stał przed naszym domem (…) i wpatrywał się w drogę prowadzącą ze stacji kolejowej, którą szli ludzie z pociągu. W pewnej chwili podszedł do dwóch starszych panów, ubiorem nie odróżniających się od pracowników kolei wracających z pracy do domu, przywitał się z nimi i w tłumie ludzi poszli do Rynku. Po kilku dniach „podsłuchałem” rozmowę rodziców, że we dworze w Staszkówce odbył się egzamin maturalny. (…) Miejsce było wybrane znakomicie! Dwór leżał nieco na uboczu, o dojeździe samochodem nie było mowy, z reguły Niemcy się tam nie kręcili a do tego Staszkówka leżała na pograniczu dwóch powiatów. Do tego podziemie przygotowało specjalną obstawę terenu, by nic nieprzewidzianego nie wydarzyło się. Ci dwaj panowie, byli członkami Tajnego Kuratorium z Krakowa. Byli członkami komisji maturalnej.”

Początkiem 1945 roku Adam Bochnak skierował do nowo powołanych władz gminy prośbę o rychłe zorganizowanie gimnazjum i liceum w Ciężkowicach. Władze przychyliły się do jego prośby i wkrótce do szkoły zgłosiło się około 400-tu uczniów. Antoni Rybicki w artykule zamieszczonym w Ziemi Ciężkowickiej pisze: „Zgłosili się również profesorowie, których tutaj przygnała zawierucha wojenna, w osobach: ksiądz Mikołaj Owsiański, panie: (?) Czeczott, Romana Kobylańska, Irena Korpan, (?) Nowicka, Wanda Stefańska, Antonina Sawaryn, oraz panowie: Władysław Górecki, Jan Harasymowicz, (?) Pilch, Jerzy Trzciniecki, Stanisław Sawaryn, Jan Zabielny, Eugeniusz Zięba.”

W lutym 1945 roku Adam Bochnak wrócił do Krakowa, był wtedy jedynym obecnym w kraju samodzielnym pracownikiem naukowym w zakresie historii sztuki na Uniwersytecie Jagiellońskim. Zajął się wówczas m.in. sprawowaniem opieki nad transportami powracających zabytków sztuki, uzupełniał także zdziesiątkowane zbiory pomocy naukowych, nadzorował remont pomieszczeń uniwersyteckich, ale przede wszystkim prowadził wykłady i seminaria z zakresu historii sztuki.

Profesorem nadzwyczajnym Adam Bochnak został mianowany w 1954 roku, a w roku 1957- profesorem zwyczajnym. Na Wydziale Filozoficznym UJ pełnił kolejno funkcje prodziekana, dziekana i prorektora. W tym czasie kierował także katedrą historii sztuki, a potem katedrą historii sztuki nowożytnej.

Adam Bochnak pracował na Uniwersytecie Jagiellońskim do chwili przejścia na emeryturę w 1969 roku, pozostawił po sobie ponad 200 prac, wiele uwagi poświęcił epoce baroku, a szczególnie zagadnieniom rzemiosła artystycznego.

Opiekował się także zbiorami Muzeum Sztuki Uniwersytetu Jagiellońskiego oraz pełnił funkcję konserwatora Gabinetu Rycin PAU. Przez pewien czas po wojnie kierował Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego. Związał się również z Państwowymi Zbiorami Sztuki na Wawelu, gdzie pracował początkowo jako kustosz, a następnie, jako wicedyrektor. W 1957 roku powołano go na stanowisko dyrektora Muzeum Narodowego w Krakowie.

Zmarł 27 maja 1974 roku w Krakowie.

Źródło: Adam Bochnak (1899-1974), http://krakow.gazeta.pl/krakow/1,53181,16060203,Adam_Bochnak__1899_1974_.html, 11.06.2014.
A. Rybicki, Pan Adam Bochnak Profesor Uniwersytetu Jagiellońskiego i Kustosz Zbiorów Wawelskich w Krakowie, Wspomnienie, „Ziemia Ciężkowicka” 2000, nr 10, s. 5-6.

http://www.encyklopedia.ciezkowice.pl/pl/haslo,119,00129,postacie

Genealogia Minakowskiego

Jadwiga Pagaczewska (ID: psb.21486.11)

Urodzona w roku 1911

Ojciec Julian Pagaczewski

Urodzony dnia 14 I 1874 – Kraków
zmarł dnia 13 XI 1940 – Ciężkowice , wiek: 66 lat.

Matka Adolfina Pagaczewska (z domu Till)

Urodzona w roku 1886
zmarła w roku 1974 , – Jordanów, wiek: 88 lat.

Najbliżsi sławni ludzie (wg kryterium PSB)

W stopniach ° wyrażona liczba ogniw w łańcuchu, w którym każda następna osoba jest dzieckiem, rodzicem lub małżonkiem poprzedniej;
wersja pełna (przy opłaconym abonamenice) pokazuje wykres powiązania; w wersji darmowej kliknięcie prowadzi do strony o danej osobie.

Podziel się!

Białczyński

oficjalna strona Czesława Białczyńskiego

Jadwiga Pagaczewska (1911 – 1977) – grafik, malarka i jej Hołd Stwórcy

Genealogia Minakowskiego

Jadwiga Pagaczewska (ID: psb.21486.11)

Najbliżsi sławni ludzie (wg kryterium PSB)