Bauer i Kittelsen: czyli, o bliskich związkach Wiary Przyrody
John Bauer – Leśnica nad wodą
Ponieważ dzięki Jerzemu Przybyłowi liznęliśmy już nieco obrazów z Mitologii Skandynawskiej pozwalamy sobie pokazać tutaj kilka prac dwóch artystów, które uwypuklą bliskie pokrewieństwo wierzeń i podań tej północnej odmiany Wiary Przyrody z Przyrodzoną Wiarą Słowian.
John Bauer – Skokiem łosia
Należy pamiętać, że Słowianie mają swój wkład w kulturę Skandynawską, nie tylko współcześnie na tej zasadzie jak Jerzy Przybył, który jest tam uznawany za czołowego ikonografa Mitów Skandynawskich (i który nota bene wrócił do Szwecji z końcem zeszłego roku), czy jak Andrzej Dziubka i jego punkowo-podhalański (muzycznie harski a więc polski) zespół De Press w Norwegii, ale na zasadzie odwiecznego współudziału w kształtowaniu skandynawskiego etnosu przez Prasłowian (Słowiano-Isto-Skołotów).
John Bauer – bogowie Żywiołów – Wody Spadającej i Rzek, Wiatru i Powietrza, Ziemi i Skał oraz Boru
Pamiętajmy, że do dzisiaj ludności o słowiańskich korzeniach (genetycznej haplogrupie słowiańskiej R1a1a1) jest tam – w Szwecji i Norwegii, około 30%. Byli oni tam obecni od samego początku zagospodarowania Skandynawii przez ludzi w okresie neolitu. Prasłowianie wnieśli zatem istotny wkład w ukształtowanie genetycznej populacji Skandynawów, a także istotny wkład w duchowość i kulturę tego regionu Białego Lądu (Europy).
Johna Bauer – Wodnica i panna
Artyści których przepiękne prace tutaj przedstawiamy działali i żyli w tym bujnym czasie który owocował szczególnym nawrotem do Wiary Przyrody, jakby w reakcji na postępującą wczesną industrializację epoki pary.
John Bauer – Góra i las
Niewykluczone, że również kształtujące się w tamtym czasie nacjonalizmy w poszczególnych regionach Europy i świata, są pochodną tego burzliwego procesu przekształcania gospodarki i narzędzi używanych przez człowieka na przestrzeni dziejów w toku rozwoju cywilizacji Ludzi na Ziemi. Ten trend nieustannie się od tamtego czasu umacnia. Powoli ale systematycznie w Europie Wiara Przyrodzona (Rodzima) wypiera obce naleciałości judeo-chrześcijańsko-islamskie. To dotyczy obecnie głównie Zachodu, ale nieuchronnie stanie się także tutaj – w Polsce.
John Bauer – Klucz Leny
Pierwszy z nich to John Bauer – którego krótka biografia poniżej, a pełniejsza na stronie muzeum regionalnego w Jönköping: Tak się dziwnie składa, że był on również w Krakowie w trzy lata po śmierci Stanisława Wyspiańskiego, chociaż tak znowu wiele nie podróżował. Było to podczas wspólnej podróży z żoną, Ester Ellquist, która trwała aż dwa lata. Głównymi celami tej podróży były Niemcy i Włochy, ale także przecięła ona Austro-Węgry (1908 – 1910). Twórczość Stanisława Wyspiańskiego robiła na nim duże wrażenie, podobnie jak Alfonsa Muchy.
Secesja inspirowała wiele jego prac. Zginął tragicznie w katastrofie parowca na jeziorze Wetter w 1918 roku (wraz z żoną i synem) .
John Bauer
Po polsku z Wiki:
John Bauer (ur. 4 czerwca 1882 w Jönköping, zm. 20 listopada 1918) – szwedzki ilustrator, znany przede wszystkim z ilustracji zbioru Bland tomtar och troll.
John Bauer – leśne narodziny (jak Kudewosa-Czudełosa w naszym podaniu bajnym)
Biografia
John Bauer urodził się i wychował w Jönköping. Miał troje rodzeństwa; dwóch braci i siostrę Annę, która zmarła mając 13 lat.
W wieku 16 lat wyjechał do Sztokholmu studiować sztukę, po dwóch latach rozpoczął naukę na Królewskiej Akademii Sztuki.
W czasie studiów na akademii poznał Esther Ellquist, którą poślubił w 1906 roku. Wspólnie odbyli dwuletnią (1908–1910) podróż po Niemczech i Włoszech. Esther pozowała do wielu prac Johna.
Najbardziej znaną z nich jest Sagoprinsessan z 1905 roku.
John Bauer zginął w wypadku parowca Per Brahe na jeziorze Wetter.
John Bauer – Okienko Alvis
Twórczość
Wczesne prace Johan Bauera są inspirowane twórczością Alberta Engströma i Carla Larssona.
Najbardziej znanymi pracami Bauera jest cykl ilustracji do zbioru Bland tomtar och troll. Jest on również autorem fresku Den helige Martin (Święty Marcin) znajdującego się w Nyköping
ZJönköping
John Bauer – A biography
John Bauer was born in Jönköping in 1882. He grew up with his two brothers in an apartment above their father’s butcher’s shop in Östra torget, and in Villa Sjövik on the outskirts of Jönköping. At only sixteen years of age, he went to Stockholm to begin studying art.
Trolle nie są niczym innym jak powiększonymi do rozmiarów olbrzymów bogunami – Pomocnikami Żywiołów i Mocy Wszechświata (Światła Świata – Swąta – Świętowita), są olbrzymimi, prastarymi strażnikami i opiekunami poszczególnych domen Przyrody-Rodżany. Wiara Skanów jest mroczniejszą i bardziej krwawą siostrą Wiary Słowian , w której o tyle więcej pogody o ile więcej u nas Słońc, Ciepła i Zieleni. Można by napisać 1000 stronnicowy esej o różnicach między bogami Słowian i Skanów, albo równie dobrze taki sam o podobieństwach – tylko po co, skoro ta bliskość, siostrzaność i Jedność – jest widoczna gołym okiem poprzez wytwory sztuki, a więc wyobraźni twórców zanurzonych i zakorzenionych przecież mocno w narodowych tradycjach i wierzeniach, z których wyrastają.
Two years later, he was accepted as a student at the Royal Swedish Academy of Fine Arts. He was already being given illustrating commissions while he was at the Academy. The influence of artists such as Albert Engström and Carl Larsson can be seen clearly in his early works.
Ester – jego natchnienie, księżniczka, boginka – żona Johna Bauera (foto J. Bauer). Niestety John Bauer cierpiał na depresję i melancholię, co nie jest rzadkością wśród mieszkańców Północy, którym brakuje słońca, ciepła i zieleni . Ich małżeństwo nie ułożyło się dobrze.
In the summer of 1904, the young John went on a month-long hike in the mountains with his camera over his shoulder and his sketchbook under his arm. The commission was to illustrate a magnificent volume on Lapland. In 1906 he married his friend from the Academy, Ester Ellqvist. They travelled together to southern Germany and Italy on a yearlong study trip, and the encounter with the Italian early renaissance had a profound impact on John’s work.
Najważniejsza praca ilustratorska Johna Bauera to obrazy do Bland Tomtar och Troll
Between 1907 and 1915, John Bauer illustrated fairytales in Bland tomtar och troll (Among elves and trolls), a book published annually at Christmas. It was with these illustrations that John became the Swedish people’s favourite fairytale artist. But he constantly tried other means of expression, painting monumental frescoes, writing fairytale plays for children and writing a libretto for the ballet Bergakungen (The Mountain King).
Bland Tomtar och Troll
On 20 November 1918, the canal boat Per Brahe sank on a voyage to Stockholm. The whole Bauer family – John, Ester and their three-year-old son Bengt, known as Putte – died.
Bland Tomtar och Troll
The fairytale artist
John Bauer was first commissioned to illustrate the fairytale book Bland tomtar och troll (Among elves and trolls) in 1907. The illustrations would eventually make him Sweden’s favourite fairytale artist.
Bland Tomtar och Troll
The mature artist emerged in the 1912-15 issues, which include many of John Bauer’s most famous illustrations, including Princess Tuvstarr gazing down into the dark waters of the forest tarn.
Bland Tomtar och Troll
In his pictures, John is increasingly moving away from the transient towards a more universally applicable expression. He works deliberately on the extreme stylisation of the picture.
Bland Tomtar och Troll
The subjects are subtly layered as if they were scenery in a theatre. Everything non-essential is peeled away, leaving nature unadulterated.
Bland Tomtar och Troll
In this way, the detail in nature is made clear: the tree trunks like pillars, the dry lower branches of the trees and the undulating lines of the ground.
Bland Tomtar och Troll
The details that John saw and drew during his wanderings through the forests of Småland have been transformed into graceful decorations that embellish the picture.
Bland Tomtar och Troll
The pictures’ fairytale forms have been absorbed in a tranquillity that lifts them above the transitory and beyond the text they relate to. They are more symbols than characters.
Bland Tomtar och Troll (jak słowiański Kudewos – futro kędzierzawe, jak omszałe pokryte korzeniami plecy, którymi wrastał w mchy boru i karmiącą go Matkę Ziemię)
The fairytale illustrations have become art.
John Bauer
Bauer’s forest
„The forest constantly feeds the imagination”, wrote John. And it was during his solitary wanderings with a sketchbook under his arm, on long cycle and canoe trips in the countryside round the south of Lake Vättern, that John approached his fairytale world.
In his sketchbook he drew detailed studies of branches, sections of tree trunks, stumps, foliage, rocks and plants. John revered nature; for him it was a marvel.
Through his art, he wanted to show us nature’s temple and to reveal to us another world, that of Beauty. He gradually refined and simplified his fairytale forest, elucidating what was natural and down-to-earth. The trunks of the trees provide a symmetrical frame for the solitary Princess Tuvstarr by the tarn. A frozen moment, a timeless feeling of endless stillness, and an inexplicable melancholy takes over.
It is as if creation is holding its breath. John tells us his own fairytale. Just as Carl Larsson gave us a domestic utopia, John Bauer has created an idealised image of the forest – a dream we carry within us.
Theodor Kittelsen
Z Wiki
Theodor Kittelsen – ur. 27 kwietnia 1857 w Kragerø, zm. 21 stycznia 1914 na wyspie Jeløy. Norweski rysownik i ilustrator, uwieczniający w swoich pracach przyrodę i wierzenia Norwegii.
Teodor Kittelsen – Kvitebjorn Kong Valemon (1912)
Rysunku uczył się w Kristianii (dawna nazwa Oslo), Paryżu i Monachium. Po powrocie ze studiów za granicą, w 1887, Kittelsen zamieszkał na Lofotach, gdzie jego szwagier był latarnikiem w latarni morskiej w Skomvær.
Huldra (Męcica)
Zainspirowany surowym krajobrazem Lofotów stworzył cykl rysunków poświęconych morzu i życiu rybaków (Fra Lofoten i Fra Lofoten II). Ożeniwszy się w 1889 z Ingą Dahl, osiadł na wyspie Skåtøy w pobliżu Kragerø, a następnie w Hvitsten.
Wyprawa
Poza przyrodą Kittelsena fascynował także świat wierzeń norweskich, zaludnionych przez trolle, huldry i inne stworzenia. Uwiecznił je m.in. w zbiorze Troldskab.
Księżniczka Kwiatowego Puchu
Ilustrował baśnie ludowe zebrane przez Petera Christena Asbjørnsena i Jørgena Moe. Był autorem rysunków satyrycznych (Fra Livet i de smaa Forholde), stworzył cykl przedstawiający dżumę, która zdziesiątkowała ludność Norwegii w średniowieczu (Svartedauen).
Jesień
Rysunki artysty były wielokrotnie wykorzystywane i zamieszczane w książeczkach dołączanych do płyt norweskiego zespołu Burzum. Służyły również jako ilustracje na okładki.
Złowieszczo… – Żmij
… i pogodnie – Gil
Ponuro – lelek lub strasz.
Nooken – (Nocnica czy Wodnica nocna? A może Światło-Bagiennik?)
Teodor Kittelsen jest dla Norwegów bardzo ważnym twórcą. Ale stał się takim dopiero po śmierci.
Ten mroczny Theodor Kittelsen
Michał Wojtas|luty 19, 2010
Zielony Troll – Skałolas
Theodor Severin Kittelsen to jeden z tysięcy artystów, którzy zostali docenieni przede wszystkim długo po śmierci. Nie tworzył dzieł monumentalnych.
Był malarzem i grafikiem, który po części dokumentował piękno norweskiego krajobrazu, ludowe wierzenia, także zupełnie współczesne klimaty.
Upiór – zdusz bezgłowy, czyli demon z-dusz zmarłych, nienależycie pochowanych, powstały
Najbardziej kojarzony jest z dwoma pierwszymi tematami, jednak jego zainteresowania i umiejętności były szerokie.
Kittelsen urodził się w 1857 i dopiero krótko przed dwudziestką na poważnie zajął się grafiką i malarstwem. Studiował w Oslo, a potem w Monachium, gdzie poznał innych Norwegów inspirujących się przyrodą i germańskimi legendami: Gerharda Munthe i Erika Werenskiolda.
Łąka
Potem przeniósł się jeszcze do Paryża, ale po skończeniu trzydziestu lat powrócił do Norwegii, gdzie założył rodzinę.
Od tego czasu jeszcze kilka razy zmieniał miejsce zamieszkania, głównie z powodów finansowych, ale koncentrował się na malowaniu. W rodzinnym kraju powstały jego najbardziej znane prace.
Szyszymory
Może osobowość, ludzie którymi się otaczał, ciągłe klepanie biedy, a może po prostu “czasy” sprawiały, że rysunki i obrazy Kittelsena są pełne melancholii, wielokrotnie ciemne, choć niektórym nie brakuje też komizmu.
Lot
Za jeden z najważniejszych produktów jego wyobraźni i wprawnej ręki uznawany jest cykl “Czarna śmierć”, który w fotograficzny sposób pokazuje wizytę spersonifikowanej dżumy w biednych wioskach na norweskiej prowincji.
Czarna Śmierć (Nyja)
Trochę inny klimat mają obrazy będące ilustracjami starych legend: “Złoty róg”, “Król niedźwiedź”, “Huldra forsvant”.
Złoty róg
One są przede wszystkim tajemnicze, nie straszne. Ich nieodłącznym elementem jest świerkowy las, góry, mgła i mokradła – czyli świetnie sportretowana norweska przyroda.
W tym samym otoczeniu Kittelsen umieszczał trolle, bohaterów, z którymi jest mocno kojarzony. W jego interpretacji te istoty zamieszkujące góry, lasy, morze są brzydkie, wzbudzają strach, ale nie po prostu złe. Raczej żyją własnym rytmem (starym jak Skandynawia) i nie mogą zostać zrozumiane przez ludzi.
Wiele z dzieł Kittelsena odruchowo można nazwać kiczem – za sprawą prostoty przekazu. Już bardziej odpowiednia wydaje mi się etykietka “malarstwa naiwnego” – byle tylko nie rozumiana jako obraźliwa.
Wiły we Wrzącym Kole (Vrzino Kolo – Dziwe Tany)
Nawet jeśli dla krytyków i historyków sztuki tematyka i znaczenie są zbyt ubogie, Kittelsen będzie nadal entuzjastycznie przyjmowany na całym świecie, nie tylko przez znających go z okładek Burzuma.
Misie
Tutaj tylko część biografii z Wiki w języku angielskim, w norweskim jest bardzo dużo.
Theodor Severin Kittelsen (April 27, 1857 – January 21, 1914) was a Norwegian artist. He is one of the most popular artists in Norway. Kittelsen became famous for his nature paintings, as well as for his illustrations of fairy tales and legends, especially of trolls.[1]
Teodor Kittelsen – autoportret 1888
Biography
Kittelsen was born in the coastal town of Kragerø in Telemark county, Norway. His father died at an early age, leaving a wife and eight children in straitened circumstances. Theodor was only 11 years old when he was apprenticed to a watchmaker. When at the age of 17 his talent was discovered by Diderich Maria Aall, he became a pupil at Wilhelm von Hanno’s drawing school in Christiania (now Oslo).
Szyszymor
Because of generous financial support by Aall he later studied in Munich. However, in 1879 Diderich Aall could no longer manage to support him, so Kittelsen had to earn his money as a draftsman for German newspapers and magazines.
Strażnik Skał, Jaskiń i Podziemi (Skałolud z naszej Baji)
In 1882 Kittelsen was granted a state scholarship to study in Paris. In 1887 he returned back to Norway for good. When back in Norway, he found nature to be a great inspiration. He spent the next two years in Lofoten where he lived with his sister and brother-in-law at Skomvær Lighthouse. Kittelsen also started to write texts to his drawings here.
Wąż (Potwór) Morski – niczym słowiański inóg z Królestwa Wodo-Wełma i Rybacy
Theodor Kittelsen and his family settled in a home and artist studio which he called Lauvlia near Prestfoss during 1899. Kittelsen spent his best artistic years here. During this period, Kittelsen was hired to illustrate Norwegian Folktales (Norwegian: Norske Folkeeventyr) by the Norwegian folklore collector Peter Christen Asbjørnsen and Jørgen Moe. In 1908 he was made Knight of the The Royal Norwegian Order of St. Olav.
Duchy Dziadów i bogunowie Wód strzegą trudnego przejścia nad Przepaścią u wodospadu
However, he was forced to sell and leave Lauvlia in 1910 as his health began to fail. He was granted an artist’s stipend in 1911 but died a broken man in 1914.[2]
Tak dusze Słowian wędrują na Weli do Welskiej Góry Szklanej, której strzeże smok Wizunas i przy pomocy kładek i drabin – które się zmarłym piecze na każde Dziady, ale szczególnie do pogrzebu i z nimi się spala w ogniu żalnika lub im się je w grobie zostawia – dostają się do Jaskini Skonu – Komnaty Sowiego, na Sąd i wskazanie Nawnej Pąci oraz Nawi Zaświatowego Pobytu. W powietrzu widać cienie-lelki, lub dusze-ptaki. Tak również dusze Saków, Skołotów i Sarmatów podążają na Sąd nad most-kładkę Czyn-wątu i Praw-wątu (wąt- wątek, nić żywota) , most kóry się przed Prawym poszerza gdy nim idzie, a przed Nieprawym zwęża się do rozmiarów ostrza miecza. Pod mostem jest przepaść do Nawi Ognistej. Jak widać tak również podążają dusze Skanów.
Kittelsen’s style could be classified between Neo-Romantic and naive painting. As a national artist he is highly respected and well known in Norway, but doesn’t receive much international attention, which is the reason that his name is often not included in registers of internationally recognized painters and artists. [3]
Groźnica-Chorzyca wnosi do domostwa choroby
Lauvlia
Lauvlia, his former home, is located north of Prestfoss along Route 287, with scenic view of Lake Soneren. The surrounding area, in particular Mount Andersnatten which overlooks the lake a few kilometres north, inspired some of Kittelsen’s most famous landscapes.
Grudzień
Today Lauvlia is a private museum featuring an exhibition of Kittelsen’s original work. Lauvlia is decorated with Kittelsen’s own woodcarvings and murals. A new exhibition of original Kittelsen works is opened each year with painting and drawing activities arranged for children. The paintings exhibited are rotated each year.[4]
Groźnica opuszcza nadmorskie sioło w fiordach
Duchy pomocnicze – skrzęt-skrzat
Nas Polaków łączy z nimi więcej niż myślimy: pesymizm, skłonność do ponuractwa i zamknięcia w sobie, poddawanie się łatwe złym nastrojom, ale też wiele cech wspaniałych wykształconych i zahartowanych przez Północne położenie – twardość, nieustępliwość, przywiązanie do tradycji.
C.B.