ROMUVA

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Pięknie o Romuvie ze strony Jerzego Grabka z Wisznic na Lubelszczyźnie:

http://jerzybg.republika.pl/romuva.html

ROMUVA (ROMUWA)

Przez swoich wyznawców, Litwinów, religia ta nazywana jest ROMUVA (ROMUWA) i zaliczana jest do najstarszych na świecie. Swoimi korzeniami sięga do praktyk szamańskich pierwszych nomadów zamieszkujących terytorium dzisiejszej Litwy. Rodzima religia Litwinów, współcześnie określana mianem pogańskiej, rozwijała się bez przeszkód aż do końca wczesnego Średniowiecza.

Wówczas to ruszyły na Bałtów chrześcijańskie krucjaty w celu nawrócenia ich na jedynie słuszną wiarę. Wielki Książę Gedyminas (Gedymin) (1275 – 1341 ) zagwarantował wszystkim ówczesnym wyznaniom wolność religijną, tłumacząc to tym, że wszyscy wielbią Boga, każda religia na swój sposób. Nie powstrzymało to ekspansji katolicyzmu.

Ostatecznie, w 1337 roku (w 1387 roku – z udziałem Jagiełły, (według „Historii Litwy”, wyd. drugie, Zakład Narodowy im. Ossolińskich, 1982, autorstwa Jerzego Ochmańskiego) Litwa uznaje katolicyzm za religię państwową.

Jest to ostatni w Europie kraj, który przyjął chrześcijaństwo.

Chrześcijaństwo rozprzestrzeniało się powoli. Litwini praktykowali swoje pradawne wierzenia aż do czasu kampanii ewangelizacyjnych prowadzonych zarówno w czasach Reformacji jak również Kontrreformacji. Litewskie Przebudzenie Narodowe, rozpoczęte w XIX wieku odwoływało się również do wartości kultury etnicznej oraz religijnej dawnej Litwy. Do gorących orędowników przywrócenia dawnych wierzeń należeli: SIMONAS DAUKANTAS ( 1793 – 1864) oraz JONAS BASANAVICIUS.

W okresie międzywojennym ponownie powróciła sprawa reaktywowania dawnych wierzeń. Propagowali ją JONAS BERZANSKIS (1862 – 1936) i VILIUS STOROSTA VYDUNAS (1868 – 1953). Ten ostatni organizował w owym czasie publiczne obchody świąt litewskich wynikających z pradawnych wierzeń oraz publikował utwory literackie i filozoficzne na ich temat.

DOMAS SIDLAUSKAS – VISUOMIS (1878 – 1944 ) zreformował rdzenną religię litewską nazywając ją „VISUOMBYE” czyli „UNIWERSALIZM”. Utworzył on kongregacje na Litwie i poza jej granicami, a także ufundował sanktuaria, które nazwał ROMUVA. Podczas sowieckiej okupacji kongregacje ROMUVA istniały nawet na Syberii, w latach 50 – tych i 60 – tych.

W 1967 roku JONAS TRINKUNAS utworzył tzw. ROMUVĘ Wileńską i rozpoczął publiczne obchody jej świąt. Trzy lata później władze sowieckie wyrzuciły członków ROMUVY z Uniwersytetu Wileńskiego, a przywódców zmuszono do udania się na emigrację. Wciąż jednak grupki i poszczególne jednostki potajemnie praktykowały stare litewskie obrzędy.

W 1988 roku ROMUVA powstaje poza granicami Litwy. Duże zasługi w jej propagowaniu mają VINCAS VYCINAS (1918 – 1996) oraz MARIJA ALSEIKAITE – GIMBUTIENE ( 1921 – 1994). Ta ostatnia dokumentowała historię dawnych wierzeń w swoich książkach i artykułach cieszących się olbrzymią popularnością. W latach 1991 – 1992 założono i zarejestrowano kongregacje ROMUVA w Wilnie, Kownie oraz Madison, w stanie Wisconsin, USA.

W 1995 roku religia ROMUVA uzyskała status religii nietradycyjnej, albowiem prawo litewskie wymaga 25 lat nieprzerwanego istnienia jakiegoś wyznania, aby uzyskało ono status religii „tradycyjnej”.

Religia ta jest rdzenną religią Litwinów.

Jej podstawą jest osobiste doświadczenie litewskiego dziedzictwa duchowego i religijnego. Na tak rozumiane dziedzictwo składają się: pasaulejauta (koncepcja świata) pasauleziura(światopogląd) dainos (pieśni i hymny) pasakos(opowiadania) patarles ( przypowieści) priezodziai (przysłowia) misles (zagadki) garsu pamegdzioimaji (onomatopeja) uzkalbejimai (zaklęcia) oraz muzyka i sztuka.

Każdy w swoim życiu doświadcza czegoś, czego nie da się w pełni opisać i zrozumieć. ROMUVA uczy osiągania takiego stanu świadomości.

Taki stan świadomości osiąga się poprzez: życie, naturę, bóstwa, święta, święte miejsca oraz przy pomocy innych środków. Życie i natura są święte. Najbardziej czczeni Bogowie to: PERKUNAS VELINAS oraz Boginie: LAIMA, ZEMYNA i SAULE. Najważniejszymi, szeroko obchodzonymi świętami są: Krikstynos (nadanie imienia) Vestuves (ślub) Laidoruves (pogrzeb) Kucios – Kaledos (Przesilenie Zimowe – Nowy Rok) Velykos (wiosenne święto afirmujące życie) oraz Rasa Kupoline – Velines (jesienne święto związane ze śmiercią).

Litewskie święte miejsca rozrzucone są po całej Litwie: świątynie, święte lasy, miejsca związane z dawnymi rytuałami.

Wszystkie religie są równe – mają taki sam cel, ale prowadzą ludzi do niego w sposób właściwy tylko dla siebie. Słowo „ROMUVA” oznacza tyle co „świątynia”, „sanktuarium”

Także o Romuvie

Marek Rau: Taraka

Ruch neopogański na Litwie posiada bogatą historię. Początki zainteresowań rodzimym folklorem i mitologią sięgają końca XIX wieku i początków XX. Wtedy to, na fali rozkwitu litewskiej świadomości i kultury narodowej zaczęto sięgać do starych podań, kronik i tekstów. Jednym z pierwszych badaczy historii i folkloru Litwy był Simanas Daukuantas (Szymon Dawkont, 1793-1864). Człowiekiem który zapoczątkował litewskie odrodzenie pogańskie był Vilius (Wilhelm) Storosta (1868-1953), dramatopisarz, filozof i mistyk, a także publicysta, który przybrał imię Vydunas (co po litewsku znaczy „widzący”). Jego filozoficzna synteza teozofii litewskiej z tradycją panteistyczną i pogańską, znalazła odzwierciedlenie w artykułach pisanych do gazet, tekstach odczytów wygłaszanych na zjazdach różnego rodzaju stowarzyszeń litewskich, a przede wszystkim w trylogii dramatycznej: „Cienie przodków” (1908), „Wieczny ogień” (1912-13) i „Pożar Świata” (1938).

Zainicjował on też, na wzgórzu Rambynas, obchodzenie pogańskich rytuałów tak zwanego Święta Rosy. Po przedstawieniu jednego z jego dramatów, 2 marca 1930 roku, zafascynowana pogaństwem grupa młodzieży założyła na Uniwersytecie Witolda Wielkiego w Kownie stowarzyszenie pod nazwą „Korporacja Romuva”. Romuva to według przekazów historycznych, dawna świątynia ku czci bogów Perkuna, Patollusa i Potrimpusa, która znajdowała się na Sambii. Rósł tam „wiecznie zielony dąb”, a ofiarę sprawował kapłan Kriwe- Kriwajtis, który pełnił ponoć rolę „bałtyjskiego papieża”. 1 Korporacja organizowała ludowe święta i obrzędy, uczestniczyła w obchodach świąt narodowych i państwowych, zajmowała się też popularyzacją wiedzy o dawnej litewskiej tradycji. Po roku 1940 działalność grupy została zakazana, a jej członków dosięgły komunistyczne represje.

Próbę wznowienia działalności grupy podjął w 1967 roku student Uniwersytetu Wileńskiego Jonas Trinkunas, który wraz z grupą przyjaciół założył wówczas „stowarzyszenie na rzecz odrodzenia dawnej kultury litewskiej Romuva”. Wydano wtedy trzy numery pisma „Romuva”, po czym działalność grupy oskarżonej przez władze o „idealizowanie burżuazyjnej i feudalnej przeszłości Litwy” została zakazana, a Trinkunas usunięty z Uniwersytetu. 2

… ciąg dalszy: Taraka

Litewskie jeziora

Romuva z angielskiej Wikipedii ponieważ w polskiej znajdziecie oczywiście – jedno pokrętne zdanie

Romuva is a Baltic pagan organization, reviving the religious practices of the Lithuanian people before their Christianization. Romuva is a folk religion community that claims to continue living Baltic pagan traditions which survived in folklore and customs.

There are adherents of Romuva all over the world, but the religion primarily exists in Lithuania and the former Eastern Bloc nations. Lithuanian ancestry is not a prerequisite to acceptance by the Romuva religious community. Practising the Romuva faith is seen by many adherents as a form of cultural pride, along with celebrating traditional forms of art, retelling Baltic folklore, practising traditional holidays, playing traditional Baltic music, singing traditional dainas or hymns and songs as well as ecological activism and stewarding sacred places.

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Etymology

The terms Romuva, Romovė and Ruomuva came from medieval written sources in East Prussia mentioning the pagan Baltic temple Romowe. The word may be derived from the Baltic root ram-/rām-, meaning ‚calm, serene, quiet’, stemming from the Proto-Indo-European *(e)remǝ-.^[1]

History

Medieval Lithuanian faith

The Annals of Quedlinburg mention a missionary Bruno of Querfurt, who was killed along with 18 men by Yotvingians for violating The Holy Forest and destroying statues of gods. This was the first time Lithuania was mentioned in written sources. Lithuanians came to history as very conservative representatives of ancient European paganism. They preserved traditional religion until the 14th and 15th centuries as official state religion. They were the last non-nomadic people in Europe practicing pristine Indo-European polytheism.

In the 13^th century the pope Gregory IX declared crusades against Baltic tribes. This led to the destruction of the Baltic faith. Grand Duke Mindaugas was Christianized with his family and warriors in 1251 to get appreciation from Christian Europe. But Mindaugas still worshiped pagan deities as the Hypatian chronicle mentions. He sacrificed to the pagan Supreme God (*Andajus, later Dievas), Perkūnas, *Teliavelis (god of smiths), and *Žvorūna (goddess of forests and hunters).

Despite the baptism of Mindaugas, the whole of ethnic Lithuania was not Christianized, so the crusades were not stopped. In 1387 the whole of Aukštaitija was Christianized by Grand Duke Vytautas and his cousin Jogaila. The old pagan priests estate was annihilated along with archaic pagan Baltic culture. The same was done in 1417 in Samogitia. After the Christianization of Lithuania the real purpose of the Christian Teutonic order was revealed. The Order was fighting against the Balts not to bring a new faith, but to conquer new territories. Another consequence of the Baltic Crusades was the extermination of pagan Old Prussians.

In 1565 Valerijonas Protasevičius invited the Jesuit order to ‚fight’ with idolaters. This was the last step to destroy the ancient Baltic faith. Despite this Lithuanian peasants continued to practice paganism until the 18th century. Later pagan traditions were adopted by the Christian church, old deities were replaced by sainthood, but many elements of old religion, even some cults have been preserved till the 20th century.

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Revival

The Romantic epoch started in the 19^th century. This led Lithuanians to turn back to their old roots. The national revival started and Lithuanian intelligentsia idealised ancient paganism and folklore. Some historians wanted to prove the beauty of ancient polytheism and even started creating new aspects of Lithuanian mythology. One of the most famous of these was Theodor Narbutt who edited Ancient Greek myths and created new Lithuanian ones. In the beginning of 20^th century ancient pagan traditions were still continued in folklore and customs. People were celebrating ancient pagan festivals mixed with Christian traditions. Such festivals include Vėlinės (day of death souls, common with Celtic Halloween), Užgavėnės (festival when winter ends and spring begins. People in Samogitia burn an idol called Morė and wear masks) and Rasos or Joninės.

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Modern folk religion

In 1900 Vydūnas conceived Romuva in his drama ‚Amžina ugnis’ (The Eternal Fire). Since the play was performed in 1912, Romuva has become a symbol of Lithuanian (pagan) nationalism. Domas Šidlauskas-Visuomis (1878–1944) began to create Vaidevutybė (Baltic paganism) in 1911. At the same time the Latvian folk religion movement Dievturi was started by E.Brastinis. The main problem was that the first movements were based on limited folklore sources and influenced by Far Eastern traditions such as Hinduism and Buddhism. Even so, the idea of Romuva didn’t die during the Soviet occupation of Lithuania.

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Soviet suppression of Romuva

The Lithuanian pagan movement was stopped by Soviet occupation in 1940. The Soviet Union forcefully annexed Lithuania in 1940 and renamed it the Lithuanian Soviet Socialist Republic.

After Stalin’s death the cultural life became more free. Due to the nationalist nature of Romuva, the faith was suppressed during the Soviet Occupation and many practitioners were executed or deported to slave labor camps in Siberia. A clandestine Romuva group is known to have existed within a labor camp in Inta, Russia. After the members were released and returned to Lithuania around 1960, Jonas Trinkūnas (born 1939) formed the Vilnius Ethnological Ramuva and began organizing public celebrations of traditional Lithuanian religious holidays in 1967 (the ancient Lithuanian festival Rasos was made). In 1971 the Soviets expelled the members from the university they attended and exiled the leaders.

During the Cold War most organized Romuva activity was largely based in North America. However, by 1988 when the power of the Soviet Union was waning and Lithuanian independence was on the horizon, Romuva groups began reorganizing in the Baltic nations and practising their religion in the open.

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Independence

Romuva was recorded as an Ancient Baltic faith community in 1992 after independence in 1990. Under the auspices of the Law on Religious Communities and Associations which was passed in Lithuania in 1995, Romuva gained recognition as a „non-traditional” religion. Lithuanian law requires a minimum of 25 years of existence before such a religion can receive the state support reserved for „traditional” religions. Romuvans argue against this, claiming that Romuva dates back even farther than Christianity, not only in Lithuania but in the world in general.

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Beliefs

Romuva is a polytheistic pagan faith which asserts the sanctity of nature as well as the practice of ancestor veneration. Adherents of Romuva believe that the souls of those who die continue to exist in the afterlife and stay with the living family and descendants, prior to reincarnation. Confession is based on preserved Lithuanian pagan customs and archaic pre-Christian folklore.

Compare with Celtic and Vedic beliefs.

Feasts

Romuva feasts are based on traditional archaic Lithuanian customs preserved in authenthic form, folklore. All these feasts are based on rhythms of nature and containing ancient agrarian rituals. Year is a circle marked by two sun solstices and two equinoxes and in such way divided into 4 periods. During these periods intermediate feasts are celebrated.

• Pusiaužiemis (celebrated in January) is change of nature (cosmos) in winter. All the hibernating creatures wake up and declare about possible climatic conditions. Grass-snake is important mythological creature which crawls on festive table and hallows food. This means a good yield and luck coming new year. Romuva officiates rites to thank Gods and dances traditional grass-snake dance preserved in folklore.
• In February Romuva celebrates The day of Gabija (family and household goddess), The day of Perkūnas (Thunder-god), Užgavėnės and The day of Pilėnai.

Užgavėnės is one of the most ancient Lithuanian folk feastes celebrated since prehistoric times containing worship of totem animals and ancestors.

Ancient Užgavėnės rituals:

• Eat of festive fat food and masquerade.
• Horse race
• Destruction of feminine or masculine kind of idol symbolizing bad winter spirits
• Fight of two spirits Lašininis and Kanapinis simbolizing fight of winter and spring. Kanapinis always wins.
• Play of funeral and wedding.
• Various folk magic practices

Important mythological figures in Užgavėnės are Bear, Heron, mythical deities and spirits of underworld or connected with death and spells: Ragana and Velnias (deities of underworld), witches, demons, animals-spirits, ethnic minorities symbolizing strangers from the other side.

The day of Pilėnai symbolizes old Lithuanian faith against Christianity and crusaders.

• In March Spring equinox is celebrated.
• In April Jorė is celebrated. Jore is festival of spring Thundergod Perkūnas who awakes nature and fertility.
• In May Milda festival is celebrated. Milda is probably in 19th century invented Lithuanian love goddess, anyway traditional may feasts are connected with love, delight and youth. In villages Gegužines are celebrated during the whole month. Important mythological creature during May feasts and Milda is Cuckoo. She is zoomorphic shape or symbol of Laima, goddess of birth and destiny. She is one of the most important deities in Lithuanian folklore, similar to ancient Greek Ananke (mythology) and moirae when Laima appears in trinity.
• In June Summer solstice (Rasos, Kupolinės) is celebrated.
• In July The day of Mindaugas crown is celebrated.
• In August Žolinė (The day of Grass) is celebrated. This feast was adopted in Christianity and marked as Mary assumption. In Lithuanian tradition Žolinė was the day of natural vegetation and Mother Earth – Žemyna.
• In September the autumn equinox and The day of Perkūnas is celebrated. In Lithuania the autumn equinox is marked as day of Baltic solidarity.
• In October the day of Krivis (Lithuanian pagan supreme priest) is celebrated.
• In November the Day of all souls is celebrated. Its ancient Lithuanian winter feast containing worship of the ancestors’ spirits.
• In December Kūčios and Kalėdos is celebrated, also The day of Praamžius (God Of The Beginning) during the winter solstice.

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Rituals

The Baltic aukuras or „fire altar” is a stone altar in which a fire is ritually lit. Participants wash their hands and face before approaching the aukuras, and then they sing dainas or ritual hymns as the fire is lit. Food, drink, grasses and flowers are offered to the flame as the group sings the dainas. After the primary offering, participants offer their own verbal or silent contributions which are carried to the Gods and ancestors with the smoke and sparks of the flame. See also Rig Veda hymns to the fire altar.

Most of ritual hymns are preserved in Lithuanian folk tradition as folk calendar ritual songs also Romuva reconstructed some hymns for rites of gods worship. Reconstruction is based on ritual texts found in written sources, like Matthäus Prätorius and traditional archaic folk melodies. Some hymns of gods worship survived in folk tradition.

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

Romuva deities

• Laima
• Žemyna
• Perkūnas
• Dievas
• Velnias

Romuva centres

Žemaičių Alka

This was originally planned to be rebuilt on Birutė hill in Palanga but was not agreed by the mayor of Palanga. Instead, it was built on a hill near Šventoji which also has 11 sculptures of Pagan Gods. There are four main festivals in a year:

• March 23 – Vernal equinox
• June 22 – Summer solstice
• September 21 – Autumnal equinox
• December 20 – Winter solstice

Neregeta, Litwa (Neregeta, Lietuva)

See also

• Lithuanian Mythology
• List of Lithuanian gods
• History of Lithuania

References

 

Deivės ir Dievai

(Boginie i Bogowie)

http://www.romuva.lt/new/index.php?page=deives-ir-dievai

Gabija

 

Gabija

„Tik Ugnis verčia išmanymą kreipti į dvasinę pusę. Iš to pasidarė lietuvių rimtas būdas, jų sveika skaisti dora, kurios paskutiniais spinduliais dar ir šiandien pasidžiaugti galime. Visas gyvenimas, visa sąmonė, buvo ir bus suvokiamos kaip Ugnis. Ugnis – tai šviesa ir gyvybė. Ugnį kurti – tai pasaulį kurti, gyvenimą“.

Vydūnas

Tu, Amžina Ugnie, būk maloni!
Tu išklausyk manęs nakties tamsoj.

Vydūnas

Aukuro ugnis – tai geriausia maldos tarpininkė. Per ugnį maldos žodžiai, pageidavimai, prašymai nueina Dievams bei Protėviams. Svarbiausios santuokos, krikštynų, vardo suteikimo apeigos atliekamos prie židinio tėvų ir protėvių akivaizdoje, todėl ji yra laikoma šventa, nesugriaunama. Gabija – ugnies deivė. Ji maitinama druska. Šventa Gabija, būk pasotinta. Prie Ugnies stato puodelį švaraus vandens, kad Ugnelė turėtų kuo nusiprausti.

Gabija

Ugnies lytėjimas – šią žmogaus sielos švarinimo apeigą aprašė L. Kšivickis „Žemaičių senovėje“ (1928, p. 85). Prie Dubysos Bubių piliakalnyje gyvenę trys žyniai. „Ant kalno rusėjusi Ugnelė, kiekvienas ateidavęs ten lyg išpažinties ir laikydavęs rankas ties Ugnimi kokia dešimt minučių, kol galėjęs pakęsti, ir pasišalindavęs nusikratęs visomis nuodėmėmis“.

Bogini Ognia – Ołtarz Ognia jest najdoskonalszym pośrednikiem ofiarnym. Ogień spopiela ofiarę, dym unosi prośby do Nieba.

♦

Perkunas

 

Perkūnas

Perkūnas – aktyvumo galių Dievas, palaiko tvarką ir teisingumą žemėje. Perkūnas dalyvauja nuolatinėje harmonizuojančių kosminių galių kovoje su chaotiniais pradais. Perkūnas pašventina žmogų supančią aplinką. Pavasarį Perkūnas griaustiniu ir lietumi pažadina žemę ir gyvybę. Perkūnas skatina vaisingumą, gyvybingumą žmonėms ir žemei. Į Perkūną kreipiamasi per ugnį, ąžuolą, kalną maldų, giesmių ir šokio pagalba. Patrimpas ir Jorė tai pavasario Perkūno apraiškos.

Perkunas

Aukojimas Perkūnui
Susirenka visi kaimynai ir kartu valgydami bei gerdami šaukiasi Perkūno, jam visų pirma įpila kaušą alaus, kurį apnešę tris kartus aplink ugnį ir ją pakurstę pagaliau išpila jon maldaudami Perkūną siųsti lietaus ir kt. (BRMŠ.III, XVII a pradžia)

Perkunas

Perkūnas Aukštaitijoje
Antanas Karmonas knygoje „Istorijos mįslės. Šiaurės Rytų Lietuva“. (Utena, 2000) rašo:„Teta vesdavosi mane prie storo medžio. Sustodavome susikaupę. Dešinės rankos delną akių aukštyje pridėdavom prie kamieno ir prispausdavom kakta. “Taip reikia, taip senovėje meldėsi mūsų prabočiai”. Parymoję tokioje pozoje porą minučių, pasisukdavom. Tada prie medžio kamieno priglausdavom nugaras. Senovėje žmonės melsdamiesi kartojo: “Perkūne dievaiti, globoki mus, tavo vaikus”. Žmonės, prisiglaudę prie medžių, atgaudavo jėgas, dvasinę pusiausvyrą. Ypač tai pasakytina apie ąžuolus, beržus. Prie ąžuolų, augančių ant piliakalnių ir jų papėdėje, eidavo susikaupę, su didele pagarba. Lankytojai medžių artume atsikrato neigiamos energijos, prisilietę prie taurių medžių kamienų, tampa atlaidesni, kūnas įgauna dvasinę ramybę, atsipalaiduoja nuo psichologinės įtampos. (p.242) Perkūno kalnas – krivių buveinė – pagrindinė Perkūno kultavietė Aukštaitijoje. Joje žmonės ne tik meditavo, bet ir gydėsi fizines ir dvasines negalias (p.245).

Bóg Błyskawicy – Gromowładny

♦

 

Praamžius

Praamžius – tai Dievas Kūrėjas, minimas ir gerbiamas Žiemos saulėgrįžos – Kūčių ir Kalėdų metu.

Odpowiednik Swąta (Świętowita) – Bóg Stwórca, który jest szczególnie czczony w Święto Zimowego Przesilenia, w Narodziny Światła Świata

♦

Laima

Laima

Laima – visa žinanti gimimo ir likimo Deivė. Laima pagerbiama gimtuvių, krikštynų ir vestuvių metu. Ji lydi žmogų gyvenimo kelyje.

Bogini Doli i Szczęścia. Jest to bogini, która zna wszystkie daty narodzin i wszystko co się w życiu narodzonego zdarzy. Towarzyszy Żywym w czasie ich drogi życiowej. Honoruje się ją szczególnie podczas obrzędów ślubnych, zakładzin nowego domostwa i nowej rodziny, w czasie kiedy rodzą się dzieci i gdy nadaje im się imiona (ceremonia pogańskiego Przyjęcia Imienia).

♦

Aušrinė

Aušrinę myli Mėnulis, o ankstų rytą ji patarnauja Saulei ir uždega šviesą. Aušrinė siejama su grožiu, jaunyste, sveikata. Lietuvoje žinoma apie 30 Aušrinėmis ar panašiai vadinamų kalvų. Kaltinėnų apylinkėje yra Didžiosios Aušrinės alkakalnis. Anot senųjų vietos gyventojų, „ant kalno žmonys melsdavos, Aušrinei aukas degydava, iš jos laimės prašydavo. Kai pradėdavo aušti, čia nusileisdava Aušrini žvaigždė i palaimydava maldininkus. Ji buvo didelia graži“. Viena 1916 m. gimusi senolė pasakojo: „Senia senia mūsų senolia čia švįsdava Žemynos švintę. Tos švintes rytmetį, da saulei nepatekėjus, balta pasirėdžiusias mergikes susedava unt Didžiosios Aušrines ir šokdamas, dainiūdamas sutikdava tekunčią saulę. Senesni mesdava į ugnį dūnas papenčius i melsdava, ka Žemyna užaugintų sėjamus javus i ka Lauksargis dabotų užsėtus laukus. Tat būdava unksti pavasarį po Švinta Jurgia“ (V.Almonaitis).

♦

Milda

Milda – meilės deivė, jos garbei rengiamos gegužinės gamtoje gegužės mėnesį.

Bogini Miłości, której święto czci się w maju, Pani Piękna i Żywotnych Sił Przyrody

♦

Saulė

Saulė – gyvybės ir šviesos šaltinis. Ji laikoma vyriausia dievybe, kurios kultas peraugo į Perkūno kultą.

Słońce – Dawca Życia, Źródło Światła – główny bóg, dopiero później jego pozycję miał zająć Perkunas.

♦

Mėnulis

Mėnulio prašoma sveikatos, grožio. Žemdirbiški darbai atliekami atsižvelgiant į Mėnulio fazes. Jis vadinamas dievaičiu.

Łuna-Miesięcznica, bogini zdrowia i urody. Nazywana jest Dziewiczą Dewą.

♦

Żemyna

Žemyna

Žemyna – Žemė Motina, žemės derlingumo deivė, Mirusiųjų Motina.

Żemyna

Matka Ziemia – i nic więcej dodawać nie trzeba.

♦

Žemėpatis

Žemėpatį garbina “pirm Saulės ir Mėnulio” (Jonas Bretkūnas, XVI a.), t.y. apeigos visada prasideda nuo vietovės dievybės pagerbimo. Žemėpatis pagerbiamas pradedant ir baigiant įvairius darbus, atliekant šeimynines namų apeigas, pagerbiant vietovę. Šia apeiga atsiklausiama, prašoma leidimo būti šioje vietoje.

M.Pretorijus rašo, kaip meldžiamasi Žemėpačiui. Uždega 3-4 ugneles (žvakes), prie jų padeda po mažą duonos kepalėlį ir kaušelius gėrimui. Dėkojama, kad apsaugojo šeimą, turtą nuo pikto, prašo toliau sergėti. „Kiekvienas, pastvėręs savo kepaliuką duonos, spaudžia jį prie žemės ir kalba:„Žemėpati, tu duodi mums tokios geros duonos, už tai tau dėkojame, padėk, kad tavo malone gerai apeitume savo laukus ir gautume daugiau tavo dovanų“. Po to jis kelia duoną aukštyn ir žiūrėdamas į dangų kalba: „Dieve, pasotink mus“ (BRMŠ, III. Matas Pretorijus, 302).

Spalio mėn. pabaigoje, sudoroję derlių, lietuviai taip švenčia. Stalą apkreikia šienu, ant jo padeda duonos, o iš abiejų duonos pusių stato du indus alaus. Po to sako: „Tai tau, dieve Žemininke, aukojame, tau dėkojame, kad mus šiais metais laikei sveikus ir nieko nestokojančius, o dabar prašome tavęs, kad ir kitais metais globotum, saugotum nuo ugnies, kalavijo ir maro ir gintum nuo bet kokių priešų“.

Paskui prieš pradėdami valgyti atpjauna po gabaliuką kiekvieno valgio ir meta ant žemės į kiekvieną namo kertę sakydami: ”Priimk palankiai, Žemininke, šias mūsų aukas ir džiugiai suvalgyk”. Tada visi linksmai ir gausiai vaišinasi“ (BRMŠ, II, 474, Aleksandras Guagninis, Europinės Sarmatijos aprašymas, 1578).

To bóg Sporzenia, Zboża, Chleba i Zbiorów. Jego kult jest starszy niż kult Słońca (Saule) i Księżyca-Miesięcznicy.

♦

Vandenis

Vanduo lietuvių papročiuose ir senojoje pasaulėžiūroje labai svarbus.

Mitinis pasaulis prasideda iš vandenų. Visose kalendorinėse ir šeimos šventėse vanduo naudojamas kaip švarinanti ir šventumą teikianti galia. Tai matome ir girdime seniausiose liaudies dainose bei sutartinėse, kurios veikia kaip maldos ar užkalbėjimai.

Vanduo – Bogini Wody. Od Wody zaczyna się wszystko, Świat narodził się z Głębi. Jej rolę dla ożywionego świata doceniali już Starożytni. Przywoływana jest w wielu modlitwach i zaklęciach. Deszcz jest wyczekiwanym darem niebios.

♦

Miško galios

Senų žmonių atmintyje išlikęs užkalbėjimas, kurį atėję į mišką uogauti ar grybauti sakydavo: „Pirma uogelė Miškinėliui, pirmas grybelis Samanėliui, kad po girią nevedžiotų, kelio nepastotų“ (Tauta ir žodis, t..IV, 1926 m.).

Oi, eisiu, aš eisiu
Į gilią girelę,
Į gilią girelę,
Pas teisų uoselį.
Ten Dievas teisingas
Mane išklausys.
Mano vargus, mano bėdas
Nuramins.

MT

Medžių kirtimas. Kad kas kokį didelį medį savo namuose nukert, „seną ąžuolą ar kitą kokį medį“, tai reik už senučius už prosenučius atminimą padaryti – už tuos, kas sodino tą medį. O kad nepadarysi atminimą, tai numirs kas nors iš tų namų (Jonas Basanavičius. 12t. 286).

Litewski bóg drzew i boru, leśnych darów – Jego starzy ludzie przywołują do dzisiaj gdy w borze wysypią pierwsze borówki i poziomki, gdy zaczerwienią się maliny, albo gdy spod ściółki wybiją się pierwsze grzyby. Czci się go przez  obrząd sadzenia młodego drzewa, a przeprasza składając ofiarę gdy scina się drzewo.

♦

Austėja

Austeja

Austeja

Zorza.

♦

 

Algirdo ir Aurikos Selenių paveikslai
Seleniai kuria lietuviškos mitologijos animaciją. Čia jūs matote Lietuvių dievus ir deives. Yra parengtas animacinių filmų rinkinys „Lietuvių legendos ir mitai”, kur skamba „Kūlgrindos” muzika. Rinkinį galima įsigyti:

VšĮ „Animacijos studija”  tel./faksas: +370 5 2315105, mob. 868077610

♦ ♦ ♦

Jore Svente

Jorė – baltiška (pagoniška) pavasario, žalumos, gamtos atgimimo šventė. Krikščioniškame pasaulyje jos atitikmuo šv. Vėlykos, kurių šventimas daugeliui tautiečių yra savaime suprantamas kasmetinis margučių puošimo ir jų tvirtumo išbandymo metas. Tačiau ar žinome kaip atgimstančios gamtos šventę švesdavo mūsų protėviai ? Ko gero ne… Tad keliaujame į Molėtų apylinkėse esančia Kulionių vietovę šalimais observatorijos kur kasmet vyksta tradicine tapusi Jorės šventė.

Jore Święto – Dla Bałtyjskich pogan jest to najważniejsze święto, które odbywa się z początkiem wiony – 21 marca – Święto Zielni, Wschodu, Jarego Życia które swoim zielonym runem okrywa Matkę Ziemię dając dowód jej odwiecznej płodności i nieskończonych ródczych sił. Jest to odpowiednik chrześcijańskiego swięta Wielkanocy. Święto dawnego początku roku agrarnego, kiedy rozpoczyna się cykl rolniczych zajęć kończony żniwami. Jeżeli ktoś nie wie jak powinno się obchodzić to święto, jak to czynili nasi przodkowie, powinien się udać na Litwę w okolice Moletai, w pobliże obserwatorium astronomicznego Kulionys i muzeum etnokosmologicznego. Jest to miejsce, w którym odbywa się tradycyjny festiwal Jore Święto.

Šventinė procesija vedama krivių, vaidilų, vaidilučių ir kitų gentainių, lydima gausios tautiečių minios trokštančių pažinti mūsų protėvių istoriją gyvai, patraukia į Kulionių piliakalnį. Vėjas plazdena lietuvių, kitų baltų genčių vėliavas, skamba būgnai, o visa procesija miškais, paežerėmis įkopia į piliakalnį. Sustoja aplink vaidilučių įkurtą aukurą (laužą ant akmenų pakylos) pradedame senųjų baltų dievų šlovinimą.

Uroczystej procesji przewodzą kriwe i wajdelotki reprezentujące różne grupy pogańskie, z różnych regionów, którym towarzyszą wierni i sympatycy starych obrzędów. Tłum chętnych aby poznać historię przodków na żywo, wchodzi na górę Kulionys. Wiatr szarpie flagi starych plemion bałtyjskich i niesie dźwięk bębnów w  otaczające bory i niziny. Pieśń rozchodzi się w lasach a wajdeloci zatrzymują się wokół kamiennego ołtarza. Zaczynają chwalić bogów.

Gražiais žodžiais pagerbiamas seniausias, laiko ir lemties dievas – Praamžis. Šlovinamas vyriausias baltų dievas – Perkūnas, paprašome jo su griausmu atnešti pavasarį ir negailėti lietaus, kad derlius neišdžiūtų. Jo garbei aukurą pašlakstome tauriu gėrimu. Derliaus deivei Žemynai paaukojame grūdų, kad ji mums dosniai atsilygintų nuimant derlių. Laimos – verpiančios mūsų gyvenimo siūlą prašome laimės. Tarp kitko mielieji tautiečiai ar žinote kodėl daugelis bijo nuskriausti vorą ? O gi voras – deivės Laimos simbolis ir jei jį nuskriausime nežinia kaip deivė pasielgs su mūsų likimo siūlu…

Piękne sentencje honorują Dziadów, Boga Czasu i Przeznaczenia Praamžisa, głoszą chwałę Najjaśniejszego Perkunasa, a następnie wznoszą się w niebiosa z prośbami o uderzenie pierwszego pioruna w wiosenną, wyczekującą zapłodnienia ziemię. Wiedunowie proszą o o obfite i ożywcze deszcze, o sporzenie zbóż i płodność trzody, o suchy czas na zbiory. Posypuje się solą ogień na ołtarzu ofiarnym i leje się weń szlachetny napój. … następuja modły do Łaimy  – Bogini Przeznaczenia i do innych bogów

Pagerbę dievus visi galime išsakyti tai ką turime savo mintyse ir širdyse. Tik neskubėkite, norėdami tarti žodį, turite gauti krivulę – lenktą krivio lazdą, išminties simbolį. Linksma girdėti jauno ir nelabai, žemaičio, aukštaičio, suvalkiečio žodžius. Ne žodžius, o sparnuotas frazes pavergiančias mintis ir patriotiškumą žadinančius jausmus. Susimąstai. O gal miesčionis čia taip veikia grynas oras, o gal protėvių galios piliakalnių papėdėse ir giliose mūsų šaknyse.

Czcząc bogów Wiary Przyrodzonej, wszyscy możemy wyrazić to, co mamy w naszych umysłach i sercach…

Mój tekst nie jest tłumaczeniem przytoczonych tutaj oryginalnych fragmentów, a jedynie asocjacją na temat litewskiego oryginału, który cytuję je byście mogli posmakować brzmienia tego języka, który niegdyś był drugim, równoprawnym językiem Rzeczpospolitej Obojga Narodów.

Na marginesie warto zauważyć, że po litewsku slovinamas znaczy – chwalić, sławić

Więcej na stronie: http://www.mytrips.lt/Pasakojimas/JORE-pagoniskos-pavasario-sutiktuves/381

Rugsejis, Litwa (Rugsejis, Lietuva)

Litewscy bogowie według Romuvy, Neregeta i Joro Svente w Moletai