Świątynie Światła Świata – Rospuda: Jaćwińskie Uroczysko Święte Miejsce

Temat nieco zużyty przez wojnę ekologiczną jaka się rozpętała wokół tego miejsca. Wojnę w oczywisty sposób słuszną, wojnę jak się zdaje wygraną.

Wygląda na to, że jest to jeden z nielicznych sukcesów i może jakiś pozytywny sygnał dla innych ludzi,  zaangażowanych w zmagania o faktyczną a nie deklaratywną ochronę przyrody na Świecie.

Rospuda [foto: Włodzimierz Łapiński]

Święte Miejsce  – z Wikipedii

Święte Miejsce – uroczysko, polana nad rzeką Rospudą, na skraju Puszczy Augustowskiej, na północny zachód od Augustowa. Obok ujście rzeczki Jałówki, odprowadzającej wody z pobliskiego jeziora Jałowo. Starodawne miejsce kultu religijnego, sięgającego czasów pogańskich.

Wewnątrz drewnianego ogrodzenia stoją: kaplica z 1990 roku, kilka drewnianych i kamiennych krzyży, kapliczki szafkowe oraz duży drewniany świątek. Do jednego z drewnianych krzyży, wyraźnie bardzo starego, przybita jest miedziana tabliczka z informacją, że krzyż został wystawiony przez nawróconych, ochrzczonych Jaćwingów z drużyny Skomęta w 1283 roku, przed wyruszeniem do Sambii.

Krzyż, mimo że przez pogan palony i wrzucany do rzeki, cudownie ocalał i stoi do dziś. Pod tekstem na tabliczce podpisał się ksiądz Antoni Kochański, proboszcz parafii Janówka (już nieżyjący). Interesujący wygląd krzyż zawdzięcza również licznym drobnym pieniążkom wciskanym przez pielgrzymów w rozeschnięte drewno.

W miejscu tym znajdował się kiedyś prawdopodobnie cmentarz cerkwi pw. św. Jana Chrzciciela, postawionej przez Bohdana Hrynkiewicza Wołłowicza, koniuszego grodzieńskiego, ok. 1514 roku, wkrótce po otrzymaniu nadania tej części puszczy od Zygmunta Starego.

Od wieków rokrocznie, w dniu św. Jana – 24 czerwca, odbywała się tu uroczystość, podczas której miejscowa ludność modliła się, zjadała rytualny posiłek, obmywała w rzeczce Jałówce (uważanej za cudownie leczniczą) i składała pod krzyżami ofiary w postaci pieniędzy i żywności oraz zawiązywała na nich ozdobne ręczniki. Obrzędy te miały najprawdopodobniej źródło w prawosławnym święcie Jordanu i były przywiezione przez ludność osadniczą w XVI w. Tradycja przetrwała do dnia dzisiejszego – co roku na św. Jana w kaplicy odprawiana jest msza św.

UROCZYSKO ŚWIETE MIEJSCE

Święte Miejsce znajduje się nad brzegiem rzeki Rospudy obok rzeczki Jałówki i Jeziora Jałowego. Znajduje się tu postawiona w ogrodzeniu kapliczka z 1990 r. i kilka drewnianych i kamiennych krzyży, a także duży drewniany świątek.

Na jednym z drewnianych krzyży – zwracającym uwagę swym wyglądem – przybita jest miedziana tabliczka z tekstem księdza Antoniego Kochańskiego, nieżyjącego proboszcza parafii Janówka. Informuje ona o tym, iż krzyż ten został wystawiony przez Jaćwingów z drużyny Skomęta po przyjęciu przez nich chrztu w 1283 roku, przed udaniem się do Samlandii. Krzyż, podobno palony i niszczony przez pogan, cudownie ocalał i przez nawróconych wrogów został ponownie postawiony.

Miejsce to otacza nimb tajemniczości i niezwykłości. Opowiada się od dawna o cudach, które objawiły się tutaj za sprawą Najświętszej Marii Panny. Pierwszy cud miał zdarzyć się za czasów Jaćwingów, kiedy to krzyż wrzucony do wody, zamiast spłynąć w dół – powrócił do tego samego miejsca. Drugi cud nastąpił gdy otoczonych przez Tatarów ludzi uratowała Matka Boża, okrywając ich niewidzialnym płaszczem. Niekiedy to niezwykłe wydarzenie przenosi się na czasy powstania styczniowego.

W rzeczy samej uroczysko jest najprawdopodobniej usytowane na miejscu dawnego cmentarza cerkiewki wystawionej przez Bohdana Hrynkowicza Wołłowicza, po przyjęciu nadania puszczy – około 1514 roku. Patronował jej św. Jan Chrziciel – stąd w okolicy tak wiele nazw związanych z imieniem Jana.
Miejscowa ludność od dawien dawna zbierała się w tym miejscu w dniu 24 czerwca. Modliła się, zjadała rytualny posiłek, obmywała w pobliskiej rzeczce Jałówce, składała pod krzyżami ofiary – pieniądze i żywność oraz zawiązywała na nich ozdobne ręczniki. Jak wyjaśniają etnografowie, obrzedy te charakterystyczne są dla prawosławnego święta Jordana. Podobne zachowania są spotykane na Mińszczyźnie, skąd prawdopodobnie wywodziła się część ludności.  Dziś święto jest oficjalnie usankcjonowane przez miejscowego proboszcza.

A co do niezwykłych zdarzeń – rzeczka Jałówka – uchodząca za cudowną, okresowo zmienia swój bieg i odprowadza wody do niedalekiego (300 m na północ) Jeziora Jałowego. Zjawisko to powstaje pod wpływem silnej rzeki Rospudy.

Informacje zaczerpnięto z :

• S.Maciejewski „Po ziemi Suwalskiej”
• S.Maciejewski „Szlakami Północnej Suwalszczyzny”
• I.W. Baturowie „Po ziemi Augustowskiej”
• W.Batura „Szlakami Południowej Suwalszczyzny”
• J.Bacewicz „Podstawy wiedzy regionalnej ziemia suwalska”

Wyprawa (z prywatnego blogu):

Uroczysko Święte Miejsce nad rzeką Rospudą to starodawne miejsce kultu religijnego, sięgającego czasów pogańskich.

Jest tu kapliczka z 1900 roku…

…i drewniany krzyż, bardzo stary, do którego przybita jest tabliczka z informacją, że został postawiony przez nawróconych, ochrzczonych Jaćwingów z drużyny Skomęta w 1283 roku. Krzyż przetrwał do dziś, choć był przez pogan palony i wrzucany do rzeki. Pielgrzymi wciskają w jego rozeschnięte drewno drobne pieniążki (my oczywiście też to uczyniliśmy).

I nareszcie Rospuda w pełnej krasie!

I tak szczęśliwie udało nam się w naszym otwartym na turystów kraju zobaczyć słynną dolinę. A może to ekolodzy i leśnicy specjalnie wyrywają tabliczki informujące, gdzie ten cud natury? Bo inaczej zostałby zadeptany…

Wreszcie Rospuda ze strony Greenpeace

About the Rospuda Valley:

The Rospuda Valley is one of the most unique peatlands in Europe with totally undisturbed water relations. It is under protection as it is the habitat of many rare species of animal and plant life.

The peatlands surrounding the Rospuda River are home to 45 plants native to the area, which are under strict protection, 14 species entered into The Polish Red Data Book of Plants and 3 species from Natura 2000 list.

According to the Birds Directive, the Rospuda Valley is a part of the European Natura 2000 ecological network designated as a Special Protection Area, a part of the Puszcza Augustowska Wildlife Refuge.

It tops Natura 2000 Shadow List in Poland – a list of areas, which according to scientists and ecological organisations should be included in the Natura 2000 Network under the Habitats Directive.