Dawny orzeł/sokół/rarog/wijnyks (piastowski) z Gniezna
Gniezno
Symbol zaratusztriański
Zabytek perski
Egipt -Horus
Orzeł, Feniks, Garuda – Symbolika i Znaczenie
Opowieść o podniebnej magii Orłów.
…śnił mi się piękny, ogromny ptak drapieżny. Zachwycałam się nim, bo świetnie wyglądał w locie. Zauważył mnie po jakimś czasie i chciał zjeść. Próbowałam go uniknąć. Tu pojawia się przerwa, nie pamiętam co się wydarzyło. Następnym wspomnieniem jest to, że leciałam na tym drapieżniku, jednak był wtedy już mniejszy. W tym momencie odzyskałam świadomość. Wiedziałam, że śnię…
Kaja
Orły i Królowie
Orły są Polakom bardzo bliskie sercu, pojawiają w naszych snach. Znali je też doskonale nasi przodkowie.
„Oto mityczny Lech, praojciec-eponim Polaków i pra-założyciel królestwa, znajduje na górze pomiędzy jeziorami wyniosłe drzewo, na którego szczycie mieści się gniazdo białych orłów i widząc w tym jawny znak z nieba, postanawia w miejscu tym założyć stolicę swojego państwa pod nazwą, od „gniazda” – Gniez(d)no.
Gniazdo ze swoim kolistym kształtem jest miniaturą-rdzeniem-nasieniem państwa, które rozrośnie się wokół swojej gniezdno-orlej osi.
Dlaczego polski herbowy orzeł jest biały? Białych orłów nie ma, nie tylko u nas w Europie, ale nigdzie w świecie. Bieliki mają białe ogony, bieliki amerykańskie ponadto białe głowy. Orły typowe są umaszczone ciemno. Jednak nietrudno sobie orła w kolorze bieli wyobrazić – wystarczy skontaminować go z realnym wielkim białym ptakiem, choćby z łabędziem. Za model posłużyć też może rybołów, których choć od orłów mniejszy, to ma tę przyjemną właściwość, że lata nad jeziorami i biały kolor u niego przeważa. (jak u mewy.)
Jednak w powstaniu wyobrażenia białego orła nie biologia zaważyła, lecz mitozofia. Orzeł polski, „lechicki”, jest biały na tej samej zasadzie, co góry są „łyse” lub „jasne” czyli świetliste. Orzeł jest biały na znak, że przynosi ze sobą moc nieba i energię spoza „ciemnego” ziemskiego padołu. Gdyby Polacy byli gnostykami, Orzeł Biały byłby znakiem Wyzwoliciela, który przybywa spoza świata, lub samym Wyzwolicielem. Ponieważ nie są, pozostaje znakiem energii nieba i „górnych” bogów.”
Orzeł – królewski symbol
Obecny na godłach królów i cesarzy. Dlaczego tak chętnie umieszczano te piękne ptaki na chorągwiach zwycięskich armii? Klamra Wojska Polskiego ze Swarzycami w rogach. Może dlatego że orli wzrok to sięganie wzrokiem aż po horyzont. Spojrzenie w dalekie przestrzenie, wizja wzniosłego celu do którego warto podążyć.
Szamani
W tradycjach szamańskich ptaki drapieżne są totemami, zwierzętami mocy. Totem to duchowy opiekun, pomoc dla szamana. Towarzyszył mu w wyprawach do niewidzialnych światów po lekarstwa na chorobę i zakłócenia wśród ludzi. Kiedy społeczeństwo zaczęło mocno rozdzielać sacrum od profaniom, takie podróże stały się luksusem dla wybranych bogów oraz uznanych świętych. Zmienił się też cel podróży, stał się nim uniwersalny eliksir nieśmiertelności czyli oświecenie, zbawienie. Co ciekawe, mity wyraźnie zaznaczają że pomoc orła była niezbędna.
Sokoli lot, słowiański feniks
Wracając do początków państwa polskiego, skąd motyw orła tak szybko zyskał popularność? Wydaje się że motyw silnego drapieżnego ptaka był już powszechny wcześniej w postaci Raroga. Był on towarzyszem Swaroga, boga słonecznego nieba. Raróg czyli Sokół ma bardziej wojowniczy charakter, jeszcze bardziej ognisty niż orzeł. Trzeba pamiętać że jest pewna elastyczność w świecie duchowym: orzeł, sokół i inne wielkie ptaki jeszcze nie raz będą się przeplatać w naszej opowieści (przykład z szamańskiej wizji pod koniec artykułu).
Te postaci były obecne w Persji i aż do Indii i Chin. Swastyka czy też swarożyca jest znakiem łączącym Europejczyków i tybetańską tradycję Bon.
Stąd już bardzo blisko do postaci zadomowionej w popkulturze żarptaka – feniksa.
“U źródeł Nilu znajdują się jeziora, w których woda osiąga temperaturę 80°C, więc nie nadają się do zamieszkania dla normalnych zwierząt. Są jednak ptaki, które właśnie tam na małych sztucznych wysepkach tworzą gniazda i w ściśle określonym czasie składają jaja, po czym następuje wylęg i szybki rozwój młodych. Stąd ludzie zamieszkujący okoliczne tereny widzieli ptaki, które „znikają” w terenie nie nadającym się do zamieszkania, a następnie stamtąd powracają. Stało się to podstawą powstania mitu o ptaku, który zamienia się w popiół, a następnie się odradza.”
W bardzo wielu mitach słoneczny lub piorunowy bóg walczy z ciemnymi, wodnistymi wężami/smokami. Później ta para przeciwnych sił ulegała przekształceniu dzięki sile rozsądku. Na przykład Budda miał dać ochronę wężom oraz orłom żeby się wzajemnie nie prześladowały. Z kolei w taoistycznych przedstawieniach, te zwierzeta są malowane jako tańczące. Ciągle jednak, motyw ptak uciskającego węże jest ważny. Szczególnie związana jest z tym Kania. Jest kania czarna i kania czerwona i takie też są główne kolory garudy – pogromcy węży w buddyźmie.
Oczywiście nikt nie modli się o śmierć tych pożytecznych gadów. “Węże” to w ciele człowieka żyły i tętnice, nerwy, oraz inne naczynia które wzburzone – chorują. W symbolice psychologicznej (sny), węże są związane z toksycznym pierwiastkiem męskim. Tu ich znaczenie się nie kończy bo tęczowe, świetliste węże są kojarzone z kundalini. I na problemy z podobnymi sprawami woła się te święte ptaki o pomoc.
Tan Orła/Sokoła: Obrzęd Orła w Bon
Drapieżne ptaki w tekstach Bonu towarzyszą medytacjom uzdrawiania, scalaniu duszy oraz mądrości Wielkiego Spełnienia. Powiada się, że ptaki pomagają wyzwolić z ucisku wrogich sił narzucających swoją wolę i uwodzących złudzeniami. Odnawiają siły zdrowotne, przywracają chęć do życia kiedy ktoś nie wie jak “rozwinąć skrzydła” lub ma je “podcięte”. W świętych tekstach mówi się o nim jako o poskramicielu żarłoków. Ptaki te, zwłaszcza z rodzaju ognistych, pomagają pokonać również… wewnętrznego głodomora i efektem ubocznym medytacji z nimi jest pohamowanie obżarstwa i lekkość. Co ciekawe, ponieważ pomoc jaką otrzymuje wykonawca jest inteligentna a potrzeby ludzi różne, nie zawsze przychodzi automatycznie orzeł (lub wspomniany sokół). Widziano również koguta czy sowę:
(…) potem jakbym chciała latać, wyfrunąć, ale moje skrzydła były bez piór (jak u gołego kurczaka, takie kikuty) tyle. Nie wiem, czy ma to jakikolwiek sens..
MMS: Panie Bartoszu miałam ciekawy sen po pierwszej sesji: mój nieżyjący ojciec przekonywał mnie,żebym została a ja bardzo chciałam odfrunąć.i odfrunelam wysoko bardzo mówiąc mu wcześniej,że lecę, bo już jestem dorosła..
Ale najmocniejszy był moment kiedy nagle pojawiła się na wprost mojej twarzy pojawiła się sowa, która zatrzymała się w locie przed moim czołem trzepocząc skrzydłami. Następnie dotknęła dziobem miejsca między oczami i w głowie zobaczyłam wychodzące stamtąd światło.
To właśnie sokół jest prawdopodobnie związany z Jaskrawym Pogromcą z dziedzictwa słuchu SzangSzung, jednego ze źródeł Dzogczen. Ponadto jest jednym ze zwierząt na naszej fladze modlitewnej. Opiekuje się i wzmacnia jakości żywiołu przestrzeni. Na tybetańskiej lung-ta, ptakiem jest Garuda-Kania-Feniks, związany z żywiołem ognia. Więcej o Obrzędzie Orła w Bon
Duchowy opiekun medytacji
Ponieważ w mitach Garuda, Feniks, rodzi się z jaja w pełni dorosły, opowieść tę wykorzystuje się w nauce Dzogczen (Wielkiego Spełnienia). Otóż w zarodku nasza świętość jest już tak samo w pełni ukształtowana i gotowa do lotu. Wystarczy tylko opuścić skorupkę…
Nagle zobaczylam narodziny orlego pisklecia. Bylo samo i wyklulo sie z jajka. Samo wysoko w gorach, w gniezdzie. Tak niewiele brakowalo by spadlo. Nagle to ja rzucilam sie w te przepasc i znowu lecialam wsrod mgly i szarych skal. bylam orlem. Orzel dwa razy rozbil sie o skaly……….ale o dziwo film startowal chwile pozniej..i orzel znowu lecial..
to chyba zle, ze sie tak rozbijal o skaly
(…)
po sesji bylam bardzo zmeczona.Ale dzisiaj rano obudzilam sie ze stoicka cisza we mnie. Dawno takiej nie czulam. Co prawda – też bez tryskajacego optymizmu….ale ta cisza przynosi jakies ukojenie.
Wikipedia – O Feniksie (Wijnyksie)
Feniks (gr. φοίνιξ (foinix), łac. phoenix) – mityczny ptak, uznawany za symbol Słońca oraz wiecznego odradzania się życia.
Feniks w literaturze historycznej
Herodot
Był znany wszystkim pisarzom starożytności klasycznej, poczynając już od Herodota, który jednak podawał jego istnienie w wątpliwość. Opisywał jednak związane z nim legendy. Feniks miał mieć wielkość i wygląd orła ze złoto-czerwonym upierzeniem. Przybywał do Egiptu z Arabii co 500 lat, przynosząc w kuli mirry szczątki swego poprzednika, którego składał na ołtarzu słońca w Heliopolis.
Filozof grecki nieznanego autorstwa
Wedle książki Feniks miał przylatywać z Indii, skąd po 500 latach życia udawał się do Lasu Lebannon, gdzie „kąpał skrzydła w zapachu”. Następnie leciał do Egiptu, gdzie na ołtarzu słońca w Heliopolis, w miesiącu Adar kapłani przygotowywali specjalny stos, na którym się spalał i zmartwychwstawał po 3 dniach.
Owidiusz
Według Owidiusza miał się żywić kroplami kadzidła i sokami kardamonu, zaś po 500 latach życia budował gniazdo wypełnione korą kasji, kolcami nardu, żółtą mirrą i cynamonem, następnie zaś umierał i odradzał się sam z siebie, zaś gniazdo zanosił do miasta Hyperion, ponownie na ołtarz poświęcony słońcu.
Pliniusz Starszy
Wedle Pliniusza na świecie miał być tylko jeden Feniks. Jego ubarwienie było purpurowe ze złotą głową oraz niebiesko-różowym ogonem. Na głowie dodatkowo posiadał grzebień z piór. Żyć miał 540 lat, potem zaś budował gniazdo z wonności i przypraw, w którym ginął. Z kości i szpiku odradzał się najpierw w czerwia, który przemieniał się w pisklę i ostatecznie w nowego ptaka Feniksa. Gniazdo z resztkami poprzednika zanosił wedle Pliniusza do Miasta Słońca nieopodal Panchai.
Laktancjusz
Laktancjusz napisał cały poemat o ptaku Feniksie. Ponad istniejące opisy dodaje, iż ptak mieszkał w dalekiej, przepięknej krainie, gdzie co rano pił 4 razy wodę ze strumienia życia i machał skrzydłami witając Febusa (słońce). Po 1000 latach życia wybierał się do Syrii, gdzie na drzewie palmowym budował sobie grób z soczystych ziół, akantu i mirry. Tam, śpiewając pieśni pogrzebowe, spalał się, a następnie przybierał postać jakby nasionka, następnie jajka, w końcu zaś dorosłego ptaka. Był złoto–czerwony, z ogonem żółtym z kropkami purpury, dziobem białym ze szmaragdowym połyskiem, oczami szafirowymi, pazurami różowymi i złotymi łuskami na nogach.
Izydor z Sewilli
Do istniejących opisów, Izydor z Sewilli dodaje, iż ptak po zbudowaniu stosu z gałęzi i przypraw czeka na wschód słońca. Jego promienie zapalają gniazdo, Feniks zaś roznieca je machając skrzydłami i tak spala się i odradza z popiołów.
Bartłomiej Anglik
Podaje, iż Feniks mógł żyć 300 lub 500 lat, zaś jego odrodzenie trwać miało 3 dni, pierwszego dnia powstawał robak o zapachu słodszym niż róża i każdy inny kwiat, drugiego pisklę, trzeciego przekształcało się w dorosłego Feniksa.
Według różnych innych autorów Feniks miał żyć od 300, poprzez 340, 500, 540, 1000 aż do 1461 lat. Był bezpłciowy, ponieważ rozmnażał się sam z siebie. Jego kolorystyka różni się niekiedy, jednak zwykle przeważa barwa złota i purpurowa. Zazwyczaj budował gniazdo lub stos z przypraw i gałązek wonnych roślin, w którym umierał lub spalał się, a następnie odradzał. Związany był z kultem słonecznym, toteż zazwyczaj legendy opowiadały, iż zanosił gniazdo lub szczątki swego poprzednika do świątyni słońca w Egipcie. Przez autorów chrześcijańskich był przyrównywany do Chrystusa, gdyż miał zdolność zmartwychwstawania. W wielu mitologiach można znaleźć ptaki podobne Feniksowi zarówno w opisie i charakterystyce, jak i konotacji ze słońcem.
Według niektórych to greckie podanie jest być może związane ze świętą egipską czaplą, która jest symbolem wiecznie się odradzającego wschodzącego Słońca. Jej złote i purpurowe upierzenie symbolizowało wschód Słońca w Egipcie.
Feniks najczęściej był portretowany na tle Słońca ze skrzydłami wzniesionymi do lotu.
Podobno Feniks siadał tylko na paulowni cesarskiej, bo to drzewo posiada zdolność odradzania się ze ściętego pnia.
Benu (Bennu), w mitologii egipskiej – święty ptak, uważany za duszę (ba) Re; Pan Jubileuszów; pierwowzór greckiego Feniksa. Był jednym z bóstw solarnych, związanym kolejno z Atumem, Re i Ozyrysem.
| Benu | ||||
w hieroglifach |
Imię jego prawdopodobnie wywodziło się od słowa „weben” (wbn), co oznaczało „wznoszący się w blasku” lub „świecący, błyszczący”.
Czczony w Heliopolis, gdzie miał mieszkać wśród gałęzi świętej wierzby lub w Domu Benben. Był bóstwem pierwotnym, nie miał swojego stwórcy, podobnie jak Atum czy Re, a pojawił się na początku wszechświata, krążąc nad wodami praoceanu Nun, z którego następnie wyłonił się pierwszy kawałek stałego lądu – prawzgórek benben. Miał zdolność odradzania się co 500 lat i stąd się wziął jego przydomek – Pan Jubileuszy. W okresie wzrostu popularności Ozyrysa został włączony w krąg bóstw związanych z mitem ozyriackim, stając się duszą Ozyrysa. Odnawianie Benu stało się manifestacją odradzania się Ozyrysa.
W czasach Starego Państwa przedstawiany w Heliopolis prawdopodobnie jako pliszka żółta. Reprezentował wówczas boga – stworzyciela Atuma. Od czasów Średniego Państwa był przedstawiany w postaci czapli, z długimi nogami i dziobem oraz dwoma piórami wyrastającymi z tylnej części głowy oraz z czerwonym lub złotym upierzeniem. Niekiedy miał koronę atef na głowie. Znane są także jego wizerunki w postaci ptaka z głową ludzką. Dowodzi to, że uważano go za osobne bóstwo, a nie tylko za część osobowości Atuma, Re czy Ozyrysa.
Phoenix statue. A park south of the city. Nanning, Guangxi.
Fenghuang (chiń. 鳳凰, pinyin: Fènghuáng; jap.: 鳳凰 hōō; kor.: 봉황 bonghwang; wiet.: Phượng Hoàng); w języku polskim: Chiński feniks.
Mityczny ptak pochodzący z mitologii chińskiej. Feniksy chińskie były przedstawiane jako władcy wszystkich ptaków. Feniksy rodzaju męskiego nazywano Feng, natomiast żeńskiego Huang. Współcześnie jednak nie czyni się takiego rozróżnienia i wszystkim feniksom przypisuje się rodzaj żeński (Huang), co umożliwia połączenie ich w parę ze smokiem chińskim, będącym rodzaju męskiego. Chińczycy Han często używają terminu Potomkowie Smoka dla określania swej tożsamości narodowej. Fenghuang znany jest też jako „Dostojny Kogut” (鶤雞, pinyin: yùnjī lub kūnjī). W kulturze Zachodu zazwyczaj nazywany jest „Chińskim feniksem”, a czasami „Ptakiem Ho-ho” (od japońskiej nazwy hō-ō).
Najczęstsze są przedstawienia fenghuangów atakujących węże swymi szponami i rozpostartymi skrzydłami. Fenghuangi opisuje się jako mające dziób koguta, twarz jaskółki, czoło kury, szyję węża, pierś gęsi, plecy żółwia, zad jelenia i rybi ogon. Jego ciało symbolizuje sześć ciał niebiańskich. Głowa oznacza niebo, oczy to słońce, plecy to księżyc, skrzydła to wiatr, stopy to ziemia, a ogon to planety. W upierzeniu fenghuanga występuje pięć podstawowych kolorów: czarny, biały, czerwony, zielony i żółty.
Pochodzenie
Fenghuang, feniks chiński, nie jest powiązany z feniksem znanym w zachodnim świecie. Rysunki feniksa zaczęły pojawiać się w Chinach 7 000 lat temu, często na żadach i amuletach o ciekawym kształcie i wyglądzie. Stanowiły totem dla szczepów zamieszkujących wschodnie tereny Chin w starożytności. Obecnie wysuwane teorie sugerują, że mogą to być wizerunki dużego prehistorycznego ptaka podobnego do strusia, powszechnie występującego w Chinach w czasach prehistorycznych.
W czasach dynastii Han (200 p.n.e.) feniks chiński był symbolem południowej strony świata. Przedstawiany był jako para ptaków – samiec (feng, 鳳), i samica (huang, 凰), stojące naprzeciw siebie. Fenghuang był też symbolem cesarzowej Chin, w parze ze smokiem chińskim reprezentującym cesarza. Mogło to wynikać ze zjednoczenia pod wspólnym władcą plemion zamieszkujących wschodnie i zachodnie Chiny. Feniks reprezentuje moc, jakiej niebiosa udzielają cesarzowi. Fenghuang umieszczony na domu jako dekoracja symbolizuje lojalność i szczerość jego mieszkańców. Lub inaczej, feniks jest umieszczany tylko tam, gdzie przestrzega się zasad, bez matactw czy korupcji (政治清明).
Znaczenie
Fenghuang jest kojarzony bardzo pozytywnie. Jest symbolem cnoty i wdzięku. Fenghuang symbolizuje też połączenie yin i yang. Pojawia się w spokojnych i szczęśliwych czasach, a ukrywa, gdy zbliża się niebezpieczeństwo.
W starożytnych Chinach feniksy często były przedstawiane na dekoracjach weselnych lub przedstawieniach rodziny cesarskiej, niezależnie od smoków. Wynika to z tradycyjnych chińskich wierzeń, według których smok chiński w parze z feniksem symbolizują idealną relację między małżonkami, co jest kolejnym odniesieniem do koncepcji yin i yang.
Żar-ptak (ros. Жар-птица Żar-ptica) – ptak ognisty często spotykany także pod nazwą Cud-żar-ptaka w baśniach rosyjskich. Z wyglądu przypominać miał pawia, którego pióra płonęły żywym ogniem. Zarówno samo zwierzę jak i jego ogniste pióra posiadały szczególną moc magiczną. Część badaczy wywodzi jego pochodzenie od mitycznego sokoła Raroga, występującego w wierzeniach Słowian.
Marek Hapon – Rarog
Raróg, raraszek – w mitologii Słowian demoniczny duch ognia, objawiający się pod postacią drapieżnego ptaka (najczęściej sokoła), ognistego smoka lub ognistego wichru.
Wierzono, że raróg może wykluć się z jaja, które przez 9 dni będzie wysiadywał człowiek.
Najprawdopodobniej postać raroga była wcieleniem Swaroga, na co wskazuje podobieństwo teonimu oraz podobny motyw przedstawiania demiurga pod postacią ptaka, występujący m.in. w mitologii bałtyjskiej czy fińskiej[1].
W kulturze ludowej raróg przetrwał pod postacią malutkiego demona (potrafiącego zmieścić się w kieszeni), który przynosił ludziom szczęście[2].
W rosyjskich baśniach raróg przybrał postać żar-ptaka.
Garuda to jedno z bóstw w hinduizmie i buddyzmie tybetańskim. W hinduizmie jest wierzchowcem (wahana) boga Wisznu. Przedstawiany jest jako złoty lub czerwony orzeł o ciele człowieka. Garuda jest bratem Aruny, woźnicy Surji, boga słońca. Symbolizuje nauki tajemne Wed. Jest śmiertelnym wrogiem Nagów[1].
Garuda jest malezyjską odmianą Feniksa; w Japonii bóstwo to nosi nazwę Karura.
Ten mityczny ptak widnieje w godłach Tajlandii i Indonezji, ponadto narodowe linie lotnicze w Indonezji to Garuda Indonesia.
