Lelek to kolejny projekt tego muzyka, eksplorujący szeroko pojętą tradycję ludową. Książeczka jest integralną częścią tej, płyty znajdziemy w niej też słowo od Olgi Tokarczuk, Macieja Rychłego, Kamila Rogińskiego, muzyków Psio Crew Katarzyny i Macieja Szymonowiczów, Jakuba „Żmija” Zieliny, dr Łukasza Maurycego Stanaszka, antropologa i profesora Jerzego Burchardta. Niezwykłe kompendium wiedzy, wierzeń, obrzędów i historii Słowian. Jest o demonach, czarownicach, słowiańskich bogach. I o lelku, leśnym ptaku, w którym ma czaić się duch głupoty, który miał przynosić z Wyraju dusze.

Z muzyką Lelka sięgamy więc do starosłowiańskich wierzeń, do wszystkich tych aspektów „barbarzyńskiej” mitologii, duchowości, religijności, obrzędowości, składających się na kulturę i wreszcie na tożsamość narodową. To w niej drzemie historia plemion celtyckich, germańskich, ugrofińskich, słowiańskich. Szajkowski cytuje we wstępie profesora Karola Modzelewskiego: „Redukując korzenie kultury europejskiej do śródziemnomorskiego dziedzictwa i chrześcijaństwa, przekraczamy miarę uproszczeń i stwarzamy złudzenie jednorodności (…) Jest to niebezpieczne złudzenie w czasach, gdy globalizacji ekonomicznej towarzyszy intelektualna uniformizacja, skłonność do ignorowania kulturowej różnorodności świata i do prostackiego badania historii powszechnej pod jeden strychulec”. Szajkowski dodaje jeszcze fakt politycznego jej wykorzystywania. Dodaje też wiele innych ważnych zdań, dlatego lektura książeczki jest konieczna dla poznania tej płyty.

Zdaje się więc, że muzyka Lelka jest poważnie obciążona myślą, ideą i historią. Co jest prawdą, zresztą to nie pierwszy projekt Szajkowskiego z wartością dodaną takiej wagi. I nie po raz pierwszy też, choć treść jest nasycona i gęsta, to jej odbiór nie stwarza pozoru obcowania z pracą doktorską. Oddając się samej muzyce, lawirującej między transowymi tanecznymi rytmami, snucie melodii i przestrzennymi improwizacjami, z łatwością odbierzemy ten słowiański atawizm. Szybko odkryjemy bijące z nich praźródło.

Zespół jest rozbudowany, brzmienie szalenie zróżnicowane – od cytry i sazu po syntezator mooga. Zróżnicowany jest też repertuar, czerpiący po trochu z wielorakich kultur plemiennych. I wykonawstwo, szalenie osobliwe, z zaskakująco dobranymi środkami stylistycznymi. Z jednej strony proste śpiewy, nota contra notam czy chóralne unisono. Z drugiej strony wschodnia, rozległa melizmatyka. A do tego spiritual! Bez wątpienia o praczasach Lelek opowiada własnym, unikatowym językiem. „Musiałem sięgnąć głęboko do słowiańskości, do tych korzeni w sobie, to było bardzo ciekawe” – powiedział mi Michał Rudaś w krótkiej rozmowie przed premierą płyty. I ewidentnie czerpie z tej przestrzeni, jednocześnie nie pozbywając się wschodniej maniery w wykonaniu (Michał specjalizuje się w muzyce Indii). Dlatego zaproszenie właśnie jego przez Szajkowskiego do tego projektu i oddanie mu sporej części partii wokalnych, było celnym strzałem. Szczególnie gdy w kontrapunkcie jest mocny, przenikliwy głos Jakuba Koźby (Power of Trinity). Trudno wymienić wszystkich pozostałych muzyków, wybitnych instrumentalistów, których udział złożył się na obfitość materiału, lecz tak egzotycznego połączenie temperamentów, charakterów i brzmień nie znajdziemy nigdzie indziej. „Brzask bogów” jest jedyny w swoim rodzaju.

Poza prostą przyjemnością ze słuchania tej bogatej, na każdej płaszczyźnie i formalnej, i treściowej, muzyki, z debiutem Lelka idzie też pewna wiedza. Że to żadne „barbarzyństwo” i żaden „prymitywizm”, ale pieśni i brzmienia płynące głęboko z serca i duszy, z panteistycznego bliskiego związku człowieka z naturą. Ze wszystkich strachów, lęków, pragnień i wierzeń ludzkich. Ten świat nie jest jednolity w żadnym z jego wymiarów. Do wszystkich zaś dotrzecie z muzyką Lelka. (9/10)