The Slav Epic – Słowiańska Epopeja

Alfons Mucha – Słowiańska Epopeja – Sławienie Światowita na wyspie Ruji (Boje Bogów – sława sztuce)  [a więc BB – SS – A cóż to są owe Boje Bogów – to nic innego jask Wielka Bitwa Niebnieska, która się odbywa dwa razy w roku między Siłami Jasności i Siłami Ciemności o Światło Świata – Bozą Krowę lub Bożą Biedronkę – BB – Boginię Bodę-Swątbod czyli Świało Świata. Dziej się to zawsze w Równonoce czyli na wiosnę – Słowiański Nowy Rok (Święto Świąt) oraz w jesieni w Święto Świata.  Wiedział o tym Alfons Mucha i Zofia Stryjeńska – skądś, skąd? ze Starosłowiańskiej Świątyni Światła Świata Przypisek mój C.B.]

Alfons Maria Mucha (ur. 24 lipca 1860 w Iwanczycach koło Brna, zm. 14 lipca 1939 w Pradze), czeski grafik i malarz, jeden z czołowych przedstawicieli secesji i fin de siecle’u.

Twórczość Muchy łączy tradycje bizantyjskie i współczesne. Znakiem rozpoznawczym Muchy są grafiki kobiet w stylu belle époque – wyidealizowana postać pięknej kobiety otoczonej naręczem kwiatów i liści, symbolami i arabeskami.

Alfons Mucha – Słowiańska Epopeja -Apoteoza Słowiańskich Dziejów

Biografia

Ojciec Muchy był urzędnikiem sądowym. W 1871 r. Mucha rozpoczął naukę w gimnazjum, ale przed jej ukończeniem musiał wrócić do rodzinnej miejscowości i objąć stanowisko pisarza sądowego. Przygotowywał amatorskie przedstawienia teatralne, malował dekoracje i plakaty, projektował zaproszenia. Z tego okresu pochodzi jego pierwsza znana praca – pastela przedstawiająca Joannę D’Arc na stosie.

W roku 1879 bezskutecznie starał się wstąpić na Akademię Praską. Wyjechał do Wiednia gdzie zatrudnił się w najbardziej znanej pracowni zajmującej się projektowaniem dekoracji teatralnych – Burghardt-Kautsky-Brioschi. Spędził trochę czasu w Mikulowie, gdzie na zlecenie hrabiego Karla Khuen-Belassiho restaurował jego kolekcję oraz malował portrety, pejzaże i freski. Dzięki mecenatowi brata owego hrabiego będącego pod wrażeniem jego talentu podjął w latach 1885-1886 studia na Akademii Sztuk Pięknych w Monachium. Następnie wyjechał do Paryża i wstąpił na Akademię Julien.

Alfons Mucha – Sara Bernhardt jako Joanna D ‚Arc

Ostatecznie zamieszkał w Paryżu. Był to okres rozkwitu impresjonizmu, początków symbolizmu i dekadentyzmu. Mucha przez pewien czas dzielił pracownię z Gauguinem, póki ten nie wyjechał na Karaiby. W tym okresie Alfons Mucha zaczął już precyzować swoje poglądy na temat własnej sztuki i jej wizji.

W 1892 razem z Georges’em Rochergrosse’em Mucha otrzymał zamówienie na ilustracje „Scènes et èpisodes de l’histoire l’Allemagne” Seignobosa.

Zamówienie na plakat teatralny do sztuki Gismonda Victoriena Sardou, w wielkim pośpiechu złożone przez aktorkę Sarę Bernhardt na 1 stycznia 1895 roku, przyniosło nieznanemu dotychczas artyście sukces i sławę jednego z największych twórców secesji. Mucha miał wówczas 35 lat.

Mucha tworzył odtąd projekty graficzne na zamówienie – plakaty reklamowe, kalendarze, karty dań, okładki i tytuły czasopism. W 1898 w nowej pracowni ilustrował poczytne i eleganckie czasopisma zaczął publikować serie swoich grafik, przeznaczonych na pocztówki oraz panneaux décoratifs – serie obrazów drukowane na jedwabiu, które składały się z kilku grafik oscylujących wokół jednego tematu przewodniego (np. pory roku, kwiaty itp.) i przeznaczone były głównie dla kolekcjonerów. Dekorował pawilon Bośni i Hercegowiny na Wystawę Światową w Paryżu. Wraz z Jamesem Whistlerem założył małą szkołę malarstwa Carmen, gdzie obaj uczyli.

Od roku 1901 był odpowiedzialny za dekoracje, kostiumy i plakaty dla Bernhardt w Theatre de la Renaissance. W roku 1902 opublikował zbiór wzorów swoich ornamentów wraz z propozycjami ich zastosowania w praktyce.

Ożenił się w 1906 r. z Marią Chytilovou. W 1909 został wybrany do namalowania serii fresków Obecní dum w Pradze, po czym zaczął planować stworzenie dzieł, które mogłyby upamiętniać najważniejsze wydarzenia z historii jego narodu.

Po 1910 roku tworzył cykl Epopeja słowiańska, prezentując panoramiczną historię Słowian. Przedsięwzięcie finansowane było przez milionera z Chicago, Mucha zakładał, że wykonanie projektu zajmie mu 5-6 lat, praca się jednak przeciągnęła do osiemnastu lat, podróżował w tym celu do Rosji, Polski, Serbii i Bułgarii. 1 września 1928 roku podarował swoje dzieła miastu Praga. Cykl obejmował dwadzieścia płócien o rozmiarze 24 na 30 stóp, ilustrował wydarzenia od prehistorii aż do XIX wieku. Czeska krytyka oceniła jednak cykl jako reakcyjny akademizm, a jego temat jako nacjonalistyczną interpretację faktów, choć w Stanach Zjednoczonych prace podziwiane były entuzjastycznie. Płótna są wystawione w miejscowości Moravský Krumlov.

Alfons Mucha 1906

Wrócił do ojczyzny w 1913 roku.

Gdy rozpoczęła się pierwsza wojna światowa artysta nie przerwał pracy. Zajął się wówczas projektowaniem biżuterii oraz rzeźb. Jego sława dotarła również do USA, gdzie tworzył ilustracje dla amerykańskich czasopism. Założył tam Amerykańską Społeczność Słowiańską.

Resztę swego życia Mucha spędził tworząc dzieła, którym krytyka zarzucała anachronizm. W 1931 r. namalował witraż dla nowej kaplicy arcybiskupiej w katedrze św. Wita w Pradze. W 1938 rozpoczął pracę nad tryptykiem Wiek rozumu, Wiek mądrości i Wiek miłości, którego nie udało mu się skończyć. Zmarł załamany w kilka tygodni po wkroczeniu wojsk hitlerowskich do Pragi, po przesłuchaniu przez gestapo. Miał 79 lat. Został pochowany na Slavinie na Wyszehradzie w Pradze.

Zaprojektował czechosłowackie godło państwowe oraz pierwsze znaczki i banknoty.

Sensację wywołało w Czechach niedawne odkrycie całego zbioru nieznanych dotąd dzieł Alfonsa Muchy, poświęconych tematyce wolnomularskiej. Dzieła te przez 60 lat przechowywała w ukryciu pewna czeska rodzina, aby uchronić je najpierw przed NSDAP, a następnie przed władzami komunistycznymi. Uratowany w ten sposób zbiór obejmuje obrazy, malowidła i szkice regaliów masońskich oraz symboli przeznaczonych dla czeskich i słowackich lóż. Znalazła się tam także cenna kolekcja zdjęć wykonanych przez Muchę w latach dwudziestych ubiegłego wieku.

Alfons Mucha – Słowiańska Epopeja – Zniesienie pańszczyzny na Rusi 1861 , fragment – [ode mnie: efekt podobno bezsensownego Powstania Listopadowego i Insurekcji Kościuszkowskiej? – czy ktoś sprostował te historyczne brednie o bezsensowności polskich powstań?]

A teraz ode mnie

Na Morawach w Krumlowie znajduje się w muzeum na zamku cykl Słowiańskiej Epopei Alfonsa Muchy. Dzieje Słowian w 20 obrazach. Alfons Mucha jest postacią tajemniczą i tragiczną – tragiczną w tym sensie, że jego twórczość narodowa poświęcona Czechom była im po II Wojnie aż do lat 90- tych XX wieku praktycznie obca. Przed władzami komunistycznymi rodzina musiała chronić pamiątki po nim, a on sam zmarł zaraz po zajęciu Czech przez Niemców i po przesłuchaniu przez Gestapo.

W naszej rodzinie jego historia jest znana z opisów matki mojej żony – Janiny z Kapturów Olszowskiej i z ust mojej babci Antoniny Zborzil-Kapusta. Zarówno moja babcia jak i mama mojej żony pochodziły z Moraw.

Janina Olszowska urodziła się jeszcze w Austro-Węgrach , 15 marca 1915 w domu Kapturów na Morawach, miejscowości Velke Mezirici (Wielkie Międzyrzecze), pod Brnem (47 km w kierunku Pragi) zmarła zaś w Krakowie 16 grudnia 1981 Kraków, trzy dni po wprowadzeniu Stanu Wojennego. Była żoną  Stanisława Pagaczewskiego, farmaceutką, doktorem Uniwersytetu Jagiellońskiego, córką Michaliny Olszowskiej z Kapturów i Piotra Olszowskiego, matką mojej żony Anny oraz jej rodzeństwa – siostry Ewy i brata Tomasza Pagaczewskich. Pochodziła ze znanej przed wojną rodziny krakowskich bankierów – Olszowskich. Kapturowie natomiast mieszkali w Brnie.

Także z Moraw, z Brna od Harów Morawskich (tak jak niegdyś Strasz i Wars z Białaczewa) pochodziła moja babcia  – matka mojej matki – Janina Zborzil-Kapusta. Co ciekawe one obie mieszkały przed II Wojną omalże brama w bramę. Dziadek mojej żony – Piotr Olszowski i Julian II Pagaczewski zbudowali bowiem dwie kamienice w Krakowie – jedną przy ulicy Biernackiego 9 a drugą przy ulicy Żuławskiego 10 – obie niedaleko Alei Trzech Wieszczów. Moja zaś babcia – Antonina Zborzil wyszła za Andrzeja Kapustę, brata Radcy Miejskiego Franciszka Kapusty – właściciela wielkiej dorożkarni (firmy przewozowej – protoplasty Radio Taxi czy też MPK przed wprowadzeniem Tramwaju Konnego) i  kamienicy przy ulicy przy ulicy Kazimierza Wielkiego 17, i tam właśnie zamieszkała. Jest to kamienica położona niemalże na rogu Kazimierza Wielkiego, Biernackiego i Placu Axentowicza. Przez sąsiednią posesję wiodło przechodnie przejście skracające drogę z Biernackiego do Kazimierza Wielkiego. Białczyńscy mieszkali na końcu ulicy Kazimierza Wielkiego – na Przeskoku przy Podchorążówce, a więc tuż przy dawnym Pałacu Letnim króla Kazimierza Wielkiego – razem z Sułkowskimi i Uznańskimi – ogrodnikami królewskimi sprzed stuleci, a moja mam Maria Kapusta mieszkała właśnie w tym miejscu które opisałem powyżej. Była od Janiny Olszowskiej o 12 lat młodsza (urodziła się w grudniu 1927 roku) – nie znały się.

Moją żonę poznałem przypadkowo, albo nieprzypadkowo, bo oboje byliśmy buntownikami rewolucji roku 1968, naocznymi świadkami rozruchów studenckich w Krakowie w 1968, a potem hippisami i spotkaliśmy się w roku 1972 – była to miłość od pierwszego wejrzenia, niemal natychmiast wzięliśmy Ślub Słowiański, a w 1973 oficjalny cywilny. Kiedy któregoś dnia przeglądaliśmy z moją matką moje zdjęcia z dzieciństwa Anna rozpoznała siebie na zdjęciu z przedszkola Sióstr Urszulanek, do którego – co wtedy się okazało – razem chodziliśmy – nie pamiętając się w ogóle z tamtych czasów. Na tym zdjęciu było przedstawienie teatralne z przedszkola, w którym grała zarówno moja żona jak i ja. Byliśmy razem na tym zdjęciu. Podobne zdjęcie z tej samej dziecięcej sztuki znaleźliśmy potem w archiwach jej rodziców.

Prawda, że to niesamowite. Moje życie składa się z wydarzeń, których sensu nie pojmuję.

Zapytacie co to ma wszystko wspólnego z Alfonsem Muchą – odpowiem wam: Otóż rodzina Muchów, Zborzilów i Kapturów z Brna dobrze się znały i nie powiem, że się przyjaźniły, ale miały ze sobą wiele związków i kontaktów. Ivancice leżą może z 10 kilometrów od Brna Velke Mezirici około 40 kilometrów.

Alfons Mucha odwiedził zaś Kraków w swojej podróży do Polski, Rosji, Bułgarii i Serbii zanim zaczął malować swój cykl Słowiańska Epopeja.

Czy chcecie wiedzieć u kogo się zatrzymał w Krakowie w 1903 roku – u Zborzilów przy ulicy Grzegórzeckiej, czy u Kapustów w kamienicy radcy miejskiego przy ulicy Kazimierza Wielkiego, czy u Olszowskich na rogu Sienkiewicza i placu Axentowicza (tam mieszkali zanim zbudowano kamienicę przy Biernackiego 9 – powstała w 1936), czy w domu profesora Juliana Pagaczewskiego przy ulicy Basztowej? A może u Białczyńskich w Łobzowie?

Czy chcecie wiedzieć czy Alfons Mucha widział się wtedy ze Stanisławem Wyspiańskim? Tak. Był tutaj w Krakowie zatrzymał się na Łobzowie i rozmawiali ze sobą, zwłaszcza iż moja druga babcia Józefa Białczyńska także pochodziła z Moraw. O czym rozmawiali Strażnicy Wiary, czy o przyszłym Kole Czcicieli Światowida? Być może.

Alfons Mucha był secesjonistą tak samo jak Stanisław Wyspiański i projektował także witraże, w tym – nie bez powodu – witraż w kościele Świętego Wita w Pradze. Był jak dzisiaj wiadomo – WOLNOMULARZEM i jednym ze Strażników Wiary Przyrodzonej Słowian.

Alfons Mucha znał się też dobrze z polską bohemą artystyczną z końca XIX wieku z Paryża, spotkał się  z Olgą Boznańską i znał się z  innymi paryskimi Polakami okresu Wielkiej Emigracji. Olga zresztą studiowała także w Monachium, tyle że w prywatnych szkołach i tam się nie spotkali, ale to przecież Krakowianka (ur. W 1865 roku zmarła w 1940 w Paryżu, uczennica Antoniego Piotrowskiego – z kolei ucznia Gersona i Matejki, a przede wszystkim innego ucznia Jana Matejki – Kazimierza Pochwalskiego). A jest ona, o czym mało kto wie bez wątpienia największa, najwspanialsza polska malarka-kobieta wszechczasów i jedna z najlepszych malarek Europy. Znał Boznańskich zarówno Julian I jak i także profesor Julian II Pagaczewski.

Jeżeli do tego wszystkiego doda się Lwów Tillów, Stanisławów czy Pokucie i Bukowinę Vincenzów i inne miejsca oraz osoby, to widać po pierwsze, że to wszystko był jeden kraj, i po drugie  że ludzie z określonego środowiska bardzo blisko się znali i ze sobą żyli. To nie było jeszcze bowiem takie mrowie ludzi i żelazne bariery, którymi tak naprawdę  podzielili nas Sowiecccy Okupanci, odbierając nam świadomość wspólnoty i Wielkiej Polski.

Alfons Mucha – Witraż z Kościoła świętego Wita w Pradze, fragment  – 1930

Ważna wypowiedź o twórczości Alfonsa Muchy towarzysząca wystawie w Muzeum Narodowym w Warszawie w 2007 roku

18 maja – 29 lipca 2007Alfons Mucha (1860-1939)

Komisarz wystawy: Joanna TomickaWystawa obejmuje dzieła z kolekcji rodziny artysty, największego i najbardziej reprezentatywnego zbioru prac Alfonsa Muchy na świecie. Organizowana jest przez The Mucha Foundation oraz The Mucha Trust i stanowi jeden z etapów trasy, przebiegającej przez kraje Europy Północnej: 2006 – Finlandia (Helsinki, Turku), Dania (Kopenhaga), 2007 – Belgia (Liège), Szwecja (Sztokholm). Organizatorem wystawy objazdowej jest Amos Anderson Art Museum w Helsinkach we współpracy z Fundacją Mucha. Czeski artysta, Alfons Mucha (1860-1939), którego twórczość stanowi jeden z symboli secesji, znany jest głównie dzięki swym pracom o charakterze dekoracyjnym i użytkowym. Wystawa w Muzeum Narodowym w Warszawie, pierwsza tak obszerna prezentacja dzieł Muchy w Polsce, ukazuje oeuvre artysty w układzie chronologicznym, często w oparciu o dzieła nieznane, wzbogacając wizerunek twórcy o nowe aspekty.Wystawa obejmuje prace graficzne, pastele, rysunki, obrazy olejne, fotografie, dzieła sztuki zdobniczej (m.in. biżuterię) wykonane według jego projektów. W sumie zaprezentowanych zostanie blisko 190 dzieł.Publikacja towarzysząca wystawie, podnosi pomijane dotąd aspekty twórczości Muchy przyczyniając się do nowego odczytania jego sztuki (Alphonse Mucha, Z okazji utworzenia Muzeum Muchy w Pradze, red. Sarah Mucha, Wprowadzenie Ronald F. Lipp, teksty: Victor Arwas, Anna Dvořak, Jan Mičoch and Petr Wittlich, tłum. Ryszard Turczyn, Copyright © Mucha Trust 2000, wydanie polskie PWN, Warszawa 2007).  Obok prac z paryskiego okresu twórczości, które przyniosły artyście światową sławę, słynnych plakatów (m.in. teatralnych, powstałych dla znakomitej aktorki Sahry Bernhardt oraz reklamowych), panneaux décoratifs czy kalendarzy, zaprezentowane zostaną rysunki i projekty dokumentujące proces twórczy, zamysł, zrealizowany później w plakacie czy obrazie, bądź stworzone jako samoistne dzieła. Odrębne miejsce w sztuce Muchy zajmują pastele. Dzieła te – mniej znane publiczności, ekspresyjne i mroczne, wręcz przytłaczające – ukazują inną stronę osobowości Muchy i jego wizję życia, łączącą zarazem piękno (manifestujące się najpełniej w typie kobiety z jego plakatów) z ciemną sferą nieuniknionego lęku, cierpienia, rozpaczy. Po powrocie do ojczyzny w 1910 r. Mucha odszedł od wcześniejszej formuły swej sztuki.  Zaangażował się, zgodnie z patriotycznymi ideałami, w problemy swego narodu pozbawionego niepodległości. W tym czasie zrealizował m.in. plakaty związane z organizacjami  społecznymi, ludowymi, kultywującymi rodzimą tradycję i język, świadomość tożsamości (np. dla czeskiego Towarzystwa „Sokół”, Morawskiego Chóru Nauczycieli czy propagujący zbiórkę funduszy na edukację w języku czeskim – Loteria na rzecz Jedności Narodowej). Alfons Mucha – Słowiańska Epopeja Obrazy olejne, m.in. portrety dzieci artysty, to przede wszystkim kompozycje wyrosłe z bliskiego Musze symbolizmu. Wśród nich szczególne miejsce zajmują olejne studia do monumentalnego cyklu Epopeja słowiańska (od 1912). Na kolejnych płótnach ukazane zostały wydarzenia, które wpłynęły na kształtowanie się odrębności Słowian, lecz jednocześnie, jak określają badacze, „obrazy te, to nie tylko historyczne ilustracje, ale też malarskie medytacje na tematy o zasadniczym dla człowieka znaczeniu”. Wielkoformatowe obrazy tego cyklu, Mucha ofiarował społeczeństwu (20 kompozycji o wymiarach 6 x 8 m). Obecnie eksponowane są na zamku w miejscowości Moravský Krumlov. Patriotyzm Muchy dokumentują również jego dzieła o charakterze użytkowym, wykonywane nieodpłatnie, do których należą m.in. projekty godła państwowego oraz banknotów i znaczków pocztowych z 1918 r. dla nowo powstałej Republiki Czechosłowacji. Prezentowane na wystawie zdjęcia sygnalizują niebagatelne znaczenie, jakie fotografia miała dla Muchy. Artysta zajmował się nią przez całe życie, już w okresie studiów w Monachium, traktując zdjęcia jako element swego warsztatu, nie zaś odrębną dziedzinę twórczości. Pojawiały się na nich modelki w pracowni, krajobrazy, które czasami wykorzystywał w swych pracach. Zdjęcia z okresu paryskiego nieraz dowcipnie ukazują też ówczesny krąg jego przyjaciół, m.in. Paula Gauguina, któremu Mucha użyczał swej pracowni. Mucha wykonywał zdjęcia w naturalnym świetle, sam je wywoływał i robił odbitki. Po powrocie do Czech artysta zaczął fotografować grupy postaci, gesty, zaaranżowane do określonej kompozycji. Na niektórych zdjęciach pojawia się on sam, pozujący do któregoś ze swych obrazów. Styl Muchy, powszechnie znany głównie z jego plakatów i dzieł o charakterze dekoracyjnym, powstałych przede wszystkim w paryskim okresie jego twórczości, utożsamiany był nie raz z pojęciem Art Nouveau. Płynność, dekoracyjność linii budujących postaci ludzi, rośliny, ornament oraz typ pięknej, wyidealizowanej kobiety, najczęściej o bujnych, długich włosach stanowiły jego nieomylnie rozpoznawalne elementy. Nowatorskie rozwiązania w zakresie plakatu reklamowego uczyniły z artysty ojca nowoczesnej reklamy. Jednak obecna wystawa,  prezentując bogaty dorobek artysty, nie zamykający się przecież w czasie trwania secesji, ukazuje zmiany stylistyczne, formalne, krąg podejmowanych tematów w ciągu całego życia artysty. Dla prezentowanych na wystawie dzieł Muchy, reprezentujących kolejne okresy jego twórczości, wspólne pozostaje dążenie do uszlachetniania poprzez dotknięcie sztuki wszystkich obszarów życia. Prace Muchy odzwierciedlają idealizm artysty, wiarę w wyjątkową rolę sztuki zarówno w życiu jednostki, jak i w dziejach narodów i ludzkości.  Sztuki – mającej  pomagać w zrozumieniu przeszłości, stawiającej pytania o przyszłość, sztuki – wnoszącej piękno nierozerwalnie połączone z dobrem. W 1992 r. powstała The Mucha Foundation, powołana przez spadkobierców artysty, synową Geraldine i wnuka Johna. Fundacja działa w imieniu The Mucha Trust, który jest właścicielem kolekcji rodziny Muchy, największego i najpełniejszego zbioru dzieł Alfonsa Muchy na świecie.  Z inicjatywy Fundacji w 1998 r. utworzone zostało w Pradze Muzeum Muchy. Dzięki działalności Fundacji i licznym organizowanym wystawom, wizerunek tego czeskiego artysty, należącego do najszerzej znanych na świecie, staje się coraz pełniejszy. Alfons Mucha – Słowiańska Epopeja – bułgarski Car Symeon Ważna zapowiedź wystawy Alfonasa Muchy w Poznaniu Ponad 200 dzieł – prac graficznych, pasteli, rysunków, obrazów olejnych, dzieł sztuki zdobniczej – zaprezentowanych zostanie na wystawie w Centrum Kultury „Zamek.” To pierwsza tak obszerna prezentacja dokonań czeskiego artysty, najbardziej znanego przedstawiciela europejskiej secesji. W Poznaniu, który jest ostatnim etapem trasy przebiegającej przez kraje Europ Północnej, swoją światową premierę będzie miał pokaz 28 oryginalnych fotografii artysty, które nigdy dotąd nie były eksponowane. Alfons Mucha urodził się w 1860 roku w Ivančicach (południowe Morawy). Jego podanie o przyjęcie do Praskiej Akademii Sztuk Pięknych zostaje odrzucone z adnotacją: Proszę sobie poszukać innego zawodu, w którym będzie pan mógł być bardziej pożyteczny. Rzemiosła artystycznego uczy się w Wiedniu, gdzie pracuje jako malarz kulis, sztuki piękne (dzięki wsparciu mecenasa) studiuje najpierw w Monachium, a później w Paryżu. W 1889 roku zaczyna pracować jako ilustrator, m.in. dla pisma teatralnego Le Costume Au théâtre oraz dla wydawcy Armanda Colina. Wynajmuje pracownię przy Rue de la Grande Chaumière, poznaje Gauguina. Punkt zwrotny w jego karierze to przełom lat 1894/95. Ukazują się wtedy jego pierwsze plakaty dla Sary Bernhardt, ubóstwianej diwy paryskiego świata teatralnego. Plakat do Gismondy okazuje się sensacją: wąski, pionowy, prawie naturalnej wysokości człowieka format, delikatne pastelowe kolory i boska Sara: w aureoli kwiatów, dumnie wyprostowana i pewna swojej urody. Paryżanie, by zdobyć egzemplarz plakatu przekupują plakaciarzy; Mucha z dnia na dzień staje się sławny; aktorka podpisuje z nim 5-letni kontrakt na projekty scenografii, kostiumów i plakatów. Kolejne 10 lat to fala zamówień. Obok plakatów Mucha projektuje wnętrza (m.in. salon jubilerski Georgesa Fouqueta), biżuterię, kalendarze, etykiety, ilustruje książki i gazety… Artyści bowiem chcieli tworzyć nie tylko dla galerii czy salonów sztuki, lecz, zgodnie z ideami angielskich teoretyków Williama Morisa oraz Johna Ruskina, upiększać całe codzienne otoczenie człowieka, projektując wnętrza, latarnie uliczne, wejścia do metra, meble, tkaniny, sprzęty domowe, opakowania… Świat człowieka miał się wypełnić pięknem. (A. Osęka) Mucha zostaje członkiem Salonu Stu (1895), ma pierwsze indywidualne wystawy, za wkład w paryską Wystawę Światową zostaje w 1900 roku mianowany kawalerem Orderu Legii Honorowej. Jego sława jako mistrza sztuki użytkowej była tak powszechna, a liczba zamówień tak ogromna, że Mucha wpada na pomysł wydania podręcznika dla rzemieślników-artystów, w którym zawarte byłyby wszelkie niezbędne dla stylu secesyjnego wzory. Książkę Documents décoratifs (1901) sprzedawano do szkół i bibliotek w całej Europie, a pomysły i rozwiązanie Muchy tam zawarte są do dziś powielane. Popyt na dzieł Muchy – pisze Ronald F. Lipp – utrzymywał się dzięki wyjątkowości i atrakcyjności jego rozpoznawalnego na pierwszy rzut oka stylu – le style Mucha – który stał się wizytówką francuskiej secesji. Figurą centralną twórczości artysty jest kobieta – symboliczna personifikacja duszy świata. Anielsko piękna, zmysłowa, długowłosa, wyidealizowana wpisana jest w kompozycje płynnych miękkich linii, symboli, znaków, roślinnych ornamentów. Niezwykłe jest jej spojrzenie: nieco zamglone, zupełnie jakby właśnie wracała do świadomości, tak jak to się dzieje w momencie przebudzenia, na granicy światów… Jego sława nie ogranicza się tylko do Europy. W 1904 roku wyrusza w pierwszą podróż do Ameryki, gdzie jest anonsowany jako największy mistrz sztuki zdobniczej na świecie. Kolejne podróże do Ameryki odbywa z żoną, którą poślubił w 1903 roku; w Nowym Jorku rodzi się córka Muchy – Jaroslava (1909), sześć lat później jego syn – Jiři. Będąc u szczytu popularności artysta opuszcza Paryż i przenosi się do kraju swojej młodości (1910). Odchodzi wtedy od wcześniejszej formuły swojej sztuki, angażując się, zgodnie z patriotycznymi ideałami, w problemy swojego narodu. Tworzy malowidła ścienne w gmachu Obecní dům, projektuje m.in. godło, znaczki i banknoty nowo powstałego państwa i monumentalny cykl Epopeję słowiańską, który uważał za swoje największe osiągnięcie. Wielkoformatowe (20 kompozycji o wymiarach 6 x 8 m) obrazy ukazujące wydarzenia, które wpłynęły na kształtowanie się odrębności Słowian, Mucha przekazał czeskiemu społeczeństwu – dziś można je oglądać w miejscowości Moravský Krumlov. W ramach zbierania dokumentacji do Epopei odwiedził także Polskę (1903). Mucha umiera w Pradze 14 lipca 1939 roku. Wystawa obejmuje dzieła z kolekcji rodziny artysty, największego i najbardziej reprezentatywnego zbioru prac Alfonsa Muchy na świecie. Zobaczymy na niej przede wszystkim prace z paryskiego okresu twórczości, które przyniosły artyście światową sławę. Będą wśród nich m.in. prace z cyklu: „Pory roku” (1896 – pierwszy, a zarazem do dziś najbardziej popularny cykl panneaux décoratifs), Sztuki piękne (1898), „Pory dnia” (1899), „Kamienie szlachetne” (1900), plakaty teatralne do sztuk, w których grała Sara Bernhardt: („Gismonda” – 1894, „Hamlet”– 1899, „Lorenzaccio” – 1896, „Dama Kameliowa” – 1896, „Samarytanka” – 1897, „Medea” – 1898) oraz przedmioty użytkowe. Gotowym realizacjom towarzyszą rysunki i projekty dokumentujące proces twórczy oraz ówczesna praktykę drukarską. Wystawa prezentuje również mniej znane prace Muchy: pastele (powstałe równolegle z jego promiennymi panneaux, lecz zupełnie inne w charakterze – mroczne i ekspresyjne prace ukazują inną stronę osobowości Muchy i jego wizji życia) oraz obrazy olejne (m.in. portrety dzieci artysty, a także studia do Epopei słowiańskiej). W Galerii Fotografii „pf” natomiast zobaczyć będzie można zdjęcia artysty. Fotografować Mucha zaczął już podczas studiów w Monachium. Sam wywoływał zdjęcia, sam robił odbitki. Pojawiają się na nich miejsca licznych podróży artysty, jego rodzina i przyjaciele, a przede wszystkim atelier, przez co wpisuje się w popularną w drugiej połowie XIX wieku konwencję fotografowania się we własnej pracowni lub ukazywania jej wnętrza. Pasja fotograficzna Alfonsa Muchy, pisze M. Smolińska-Byczuk, daje niecodzienną możliwość wglądu w jego artystyczny światopogląd. W fotografiach – jak w zwierciadle – odbijają się jego poszczególne pracownie, kolejne etapy twórczości i zachodzące z czasem zmiany.

[Na marginesie – Alfons Maria Mucha – Stanisław Maria Pagaczewski – Maria Kapusta-Białczyńska, Maria Pagaczewska, Sawa Maria Białczyńska]

Alfons Mucha – Epopeja Słowiańska – Po Bitwie pod Grunwaldem