Several years ago, archaeologists discovered a partially destroyed tumulus in the area between the two villages Frutak i Kujava near the town of Danilovgrad in Montenegro. The area is located in extremely fertile region which surrounds the lake Skadar and its tributaries.

Kilka lat temu archeolodzy odkryli częściowo zniszczony kopiec na obszarze pomiędzy dwiema wioskami Frutak i Kujava w pobliżu miasta Danilovgrad w Czarnogórze. Obszar ten znajduje się w niezwykle żyznym regionie otaczającym jezioro Szkoderskie i jego dopływy.

The tumulus which originally had a diameter of 20 meters and a height of 1,75 meters was badly damaged by farming. Eventually plowing exposed a stone dolmen cist. Inside archaeologists discovered two bronze spearheads, a bronze needle, a bronze bracelet, a bronze armlet and a bronze fibula. Unfortunately I don’t have any more info about this tumulus nor pictures of the artifacts found in it. I would really appreciate any help in locating additional information about this tumulus.

Anyway, the area where this first tumulus was found had many more ancient tumuluses which managed to stay undisturbed until the present day. There were 6 more tumuluses in Frutak and 4 more in Kujava. So the archaeological investigation in the area continued.

W każdym razie obszar, w którym znaleziono ten pierwszy kopiec, miał wiele innych starożytnych kopców, które przetrwały nienaruszone do dnia dzisiejszego. Było 6 kolejnych kurhanów w Frutak i 4 w Kujava. Tak więc badania archeologiczne w tym obszarze były kontynuowane.

In 2014 a team of archaeologists lead by Predrag Lutovac opened the second tumulus. Inside of the tumulus archaeologists discovered two stone dolmen cists.

W 2014 roku zespół archeologów pod przewodnictwem Predraga Lutovaca otworzył drugi kurhan. Wewnątrz kurhanu archeolodzy odkryli dwa kamienne dolmeny.

The cists were surrounded by two concentric stone circles, one inside the tumulus and one marking the outer edge of the tumulus.

Kurtyny były otoczone dwoma koncentrycznymi kamiennymi kręgami, jednym wewnątrz kurhanu i jednym oznaczającym zewnętrzną krawędź kurhanu.

Archaeologists believe that the edge of the tumulus was marked with a stone circle not only to prevent the tumulus soil erosion but also in order to separate the land of the dead from the land of the living.

Archeolodzy uważają, że krawędź kurhanu została oznaczona kamiennym kręgiem nie tylko po to, aby zapobiec erozji gleby kurhanu, ale także po to, aby oddzielić krainę zmarłych od krainy żywych.

The data available about this archaeological site is extremely limited and confusing. It amounts to few news articles and one video interview. From this I was not able to determine how many people were buried in the tumulus. I believe that from what I can gather there were all together four people buried in the tumulus. I can’t wait to see the DNA data retrieved from the remains. I’d say we are in for a surprise… 🙂

Dane dostępne na temat tego stanowiska archeologicznego są niezwykle ograniczone i mylące. Sprowadzają się do kilku artykułów prasowych i jednego wywiadu wideo. Na tej podstawie nie byłem w stanie ustalić, ile osób zostało pochowanych w kurhanie. Uważam, że z tego, co mogę wywnioskować, w kurhanie pochowano łącznie cztery osoby. Nie mogę się doczekać, aż zobaczę dane DNA pobrane ze szczątków. Powiedziałbym, że czeka nas niespodzianka… 🙂

This is the picture of the skeleton of the person buried inside the bigger dolmen cist. It is a skeleton of an adult male. He was buried in a fetal position. According to the archaeologists this symbolises rebirth after death and points to a belief that the death was seen as a new birth.

To zdjęcie szkieletu osoby pochowanej w większej cysternie dolmenowej. To szkielet dorosłego mężczyzny. Został pochowany w pozycji embrionalnej. Według archeologów symbolizuje to odrodzenie po śmierci i wskazuje na przekonanie, że śmierć była postrzegana jako nowe narodziny.

The tumulus was originally provisionally dated to the early Bronze age to the period around 1850 BC, but the latest results have moved the dating even further back in time, to around 2400 BC. According to the archaeologists the tumulus was built by the people who belonged to the early bronze Age Ljubljana culture.

Kopiec pierwotnie datowano wstępnie na wczesną epokę brązu, na okres około 1850 r. p.n.e., ale najnowsze wyniki przesunęły datowanie jeszcze dalej w czasie, na około 2400 r. p.n.e. Według archeologów kopiec został zbudowany przez ludzi należących do kultury lublańskiej z wczesnej epoki brązu.

Inside the tumulus archaeologists discovered ceramic artifacts.

W środku kopca archeolodzy odkryli ceramiczne artefakty.

They also discovered bronze bracelets but unfortunately I don’t have any pictures of these bracelets.

Odkryli również bransolety z brązu, ale niestety nie mam żadnych zdjęć tych bransolet.

And finally, archaeologists discovered this mysterious bronze disc like object.

I w końcu archeolodzy odkryli ten tajemniczy przedmiot przypominający dysk z brązu.

Now are you seeing what I am seeing? Are you seeing the concentric groves, the holes which look like they were drilled in the metal and used for screws or some kind of bolts or rivets? What is this and what was it used for? How was it made? And am I the only one who can see a „Celtic”  cross shape in it?

Czy teraz widzisz to, co ja? Czy widzisz koncentryczne rowki, otwory, które wyglądają, jakby zostały wywiercone w metalu i użyte do śrub lub jakiegoś rodzaju śrub lub nitów? Co to jest i do czego to służyło? Jak to zrobiono? I czy jestem jedyną osobą, która widzi w tym kształt „celtyckiego” krzyża?

The vertical hands go below the circle and the horizontal ones go above the circle? Maybe yes maybe no 🙂 Unfortunately I don’t have the picture of the other side of this object so I can’t confirm my hypothesis. O and by the way, „Celtic” is in quotes for a reason 🙂 This object has nothing to do with Celts or Christianity….I use the name „Celtic cross”  because this is today the most commonly used name for this type of solar crosses even though the earliest examples of these solar crosses predate Celts by millenniums and date to 6th millennium BC Balkans and Central Europe…

Pionowe wskazówki znajdują się poniżej okręgu, a poziome nad okręgiem? Może tak, może nie 🙂 Niestety nie mam zdjęcia drugiej strony tego przedmiotu, więc nie mogę potwierdzić mojej hipotezy. O i nawiasem mówiąc, „celtycki” jest w cudzysłowie nie bez powodu 🙂 Ten obiekt nie ma nic wspólnego z Celtami ani chrześcijaństwem… Używam nazwy „krzyż celtycki”, ponieważ jest to obecnie najczęściej używana nazwa tego typu krzyży słonecznych, mimo że najwcześniejsze przykłady tych krzyży słonecznych są starsze o tysiąclecia od Celtów i datowane na 6 tysiąclecie p.n.e. Bałkany i Europa Środkowa…

Regardless of whether this is a „Celtic” cross or not, this is still a very intriguing object. Few people asked me if I had a scale of the object. Luckily I do. I hope this helps the speculation about the use of the object.

Niezależnie od tego, czy jest to krzyż „celtycki”, czy nie, jest to nadal bardzo intrygujący obiekt. Kilka osób pytało mnie, czy mam skalę obiektu. Na szczęście mam. Mam nadzieję, że pomoże to w spekulacjach na temat zastosowania obiektu.

This is a comparative table of Macedonian, Balkan and Caucasian bronze Early Iron Age (8th century bc) ornaments (pieces oj horse gear) . Have a look at the item 27 from the Balkans. I think this can help us understand the purpose of the above object.

To jest tabela porównawcza ozdób z brązu macedońskiego, bałkańskiego i kaukaskiego z wczesnej epoki żelaza (VIII wiek p.n.e.) (części oporządzenia końskiego). Spójrz na przedmiot 27 z Bałkanów. Myślę, że może nam to pomóc zrozumieć cel powyższego obiektu. 

But we have to be careful when making conclusions based on the similarity of these two objects. Just because the symbol on two objects is the same doesn’t mean that they have the same function. The same symbol is found on Celtic standing crosses. Also just because the symbol first appears on horse riding equipment in bronze in the late Bronze Age, Early Iron Age, it doesn’t mean that it could not have been used on other earlier objects with completely different function. This doesn’t mean that the object from the tumulus is not part of the later contamination.

Ale musimy być ostrożni, gdy wyciągamy wnioski na podstawie podobieństwa tych dwóch obiektów. To, że symbol na dwóch obiektach jest taki sam, nie oznacza, że ​​mają one tę samą funkcję. Ten sam symbol znajduje się na celtyckich krzyżach stojących. Również to, że symbol ten pojawia się po raz pierwszy na sprzęcie jeździeckim z brązu pod koniec epoki brązu, na początku epoki żelaza, nie oznacza, że ​​nie mógł być używany na innych wcześniejszych obiektach o zupełnie innej funkcji. Nie oznacza to, że obiekt z kurhanu nie jest częścią późniejszego skażenia.

Anyway this is not why this discovery is already rewriting European history. It is the fact that we have early bronze age dolmens in the western Balkans that is so important. This is going to take some digesting and explaining. But I believe that this is just the beginning of the „surprise discoveries” and that what is to come is going to be even more interesting.

According to the archaeologists only in Montenegro there are between 3000 and 5000 tumuluses of which only 10 have been excavated. What else will be found when all the other tumuluses are excavated and how will this change our understanding of the Early European Bronze Age?

Według archeologów tylko w Czarnogórze znajduje się od 3000 do 5000 kurhanów, z których tylko 10 zostało rozkopanych. Co jeszcze zostanie odkryte, gdy wszystkie inne kurhany zostaną wykopane i jak zmieni to nasze rozumienie wczesnej epoki brązu w Europie?