Cmentarzysko sprzed 2.200 lat przy ul. Zbożowej w Mogilnie. Odkryto 110 grobów ciałopalnych

To już drugi sezon archeologicznych prac na cmentarzysku przy ul. Zbożowej w Mogilnie. Pierwszy był w 2021 roku. Prowadził je dr Andrzej Smaruj z Pracowni Badan Archeologicznych w Rogowie ze studentami archeologii z Poznania i Szczecina. W tym roku odkryto ogromną ilość grobów ciałopalnych, najczęściej były to gliniane urny, rzadziej jamy grobowe. Andrzej Smaruj nie wyklucza, że to może być najstarsza część cmentarza. Na dość małym obszarze było ogromne zagęszczenie urn. W II połowie listopada, w Magazynie Zbożowym GS w Mogilnie planowane spotkanie z dr Andrzejem Smarujem i wykład na temat prac wykopaliskowych.

ZACZĘŁO SIĘ W 2020 ROKU

Jak w ogóle natrafiono na pierwsze ślady cmentarzyska grobów ciałopalnych z okresu przedrzymskiego? Otóż w listopadzie 2020 r. Enea prowadziła przy ul. Zbożowej  w Mogilnie prace ziemne przy chowaniu napowietrznej linii energetycznej do ziemi. Nadzór archeologiczny miał tam dr Andrzej Smaruj z Pracowni Badan Archeologicznych w Rogowie. Wtedy też zostały odkryte pierwsze groby, których zawartość w urnach i na zewnątrz mogła wskazywać, że jest to cmentarzysko, na którym chowani byli także wojownicy. Ten fakt został zgłoszony do Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Toruniu.

W tym roku prace wykopaliskowe prowadzone były przy ul. Zbożowej na wysokości rakarni, tuż przy drodze wojewódzkiej nr 254   fot. Marek Holak

ROK PÓŹNIEJ, PIERWSZY SEZON WYKOPALISK

Ekipa archeologiczna pojawiła się przy ul. Zbożowej w sierpniu 2021 r. Wykopaliska prowadził archeolog dr Andrzej Smaruj ze studentami archeologii z Gdańska i Poznania, którzy mieli tutaj swoje praktyki. Prace trwały wtedy do 28 września 2021 r., aż studenci rozjechali się na zajęcia.

Zmarły wojownik i inni ówcześni mieszkańcy tego terenu po śmierci paleni był na stosie z całym swoim ekwipunkiem: uzbrojeniem, ubraniem. Spopielone ciało trafiało do glinianych urn bądź bezpośrednio do wykopanych jam grobowych. Stąd w urnach i obok nich znaleziono między innymi: miecz, groty włóczni, groty strzał, zapinki i inne ozdoby.

Dr Andrzej Smaruj datuje odkryte cmentarzysko na okres I-II wieku przed nasza erą, czyli 2.100 – 2.200 lat temu. Podczas wykopalisk 3 lata temu archeolog nie wykluczał, że groby wojowników są akurat w tej części badanej działki, a w innej jej części mogą być inne pochówki. Urny z prochami trafiły 3 lata temu do badań antropologicznych.

Zastępca burmistrza Mogilna Marcin Łączny trzyma w rękach urnę z prochami sprzed 2.200 lat   fot. Marek Holak

TRZY LATA PÓŹNIEJ – DRUGI SEZON WYKOPALISK

Ponownie dr Andrzej Smaruj pojawił się na stanowisku przy ul. Zbożowej w tym roku, tym razem ze studentami archeologii z Poznania i Szczecina. Reporter Pałuk był na terenie wykopalisk w październiku, kiedy studentów już nie było. Tym razem odkrywki były wykonane nadal przy ul. Zbożowej, ale bliżej drogi wojewódzkiej nr 254. Patrząc od strony rakarni teren cały czas obniża się w kierunku drogi wojewódzkiej.

W tym roku odkryto ogromną ilość grobów ciałopalnych, najczęściej były to gliniane urny, rzadziej jamy grobowe. Andrzej Smaruj nie wyklucza, że to może być najstarsza część cmentarza. Na dość małym obszarze było ogromne zagęszczenie urn. Często nawet jedna nachodziła na drugą. Co ciekawe, miejsce, gdzie taka urna została zakopana do ziemi, najczęściej oznakowane było kamieniem bądź kamieniami – choć nie było to regułą – które 2.100 – 2.200 lat temu wystawały ponad powierzchnię cmentarza. Widać tym samym jak ten teren przy ul. Zbożowej przez ponad 2 tysiące lat uległ podwyższeniu. Jako, że na wysokości rakarni jest wyraźne wzniesienie, przez ponad 2 tysiące lat w wyniku działania wody, wiatru i innych czynników, na teren niżej położony, przesuwane były kolejne warstwy ziemi. Dzisiaj jest to teren położony ponad metr wyżej, niż było to w okresie funkcjonowania cmentarzyska.

Doskonale zachowana zapinka sprzed 2.200 lat. Została znaleziona podczas tegorocznych badań archeologicznych w jednej z wydobytych urn. fot. Marek Holak

CZEMU SŁUŻY BANDAŻOWANIE URN?

Po usunięciu kamieni archeolodzy ściągali jeszcze warstwę ziemi, by odsłonić urnę. Potem delikatnie oczyszczali jej otoczenie, by wydostać urnę na zewnątrz. Urny (gliniane naczynia z uchwytem) były w różnym stopniu zachowanie, od mniej lub bardziej zniszczonych, do zachowanych prawie w stanie idealnym. Po wyciągnięciu urny, każda z nich była owijana bandażem. Trzeba pamiętać, że urna przeleżała w ziemi ponad 2 tysiące lat i bandaż zapobiegał między innymi jej gwałtownemu wyschnięciu, co mogło spowodować uszkodzenie urny. Poza tym bandaż zapobiegał także zniszczeniu urny podczas transportu w kartonach.

Dr Andrzej Smaruj śmiał się, że tych grobów jest tyle przy ul. Zbożowej, że w mogileńskich aptekach może zabraknąć bandaży.

Co ciekawe i potwierdza wcześniejsze przypuszczenia archeologa, ta część cmentarza, która była badana w tym roku nie zawiera już takiej liczby grobów, gdzie spopieleni zostali wojownicy. Takie pochówki jednak się jeszcze zdarzały. Na przykład w jednym z pochówków znaleziony został miecz, zgięty w pół z zachowaną jeszcze pochwą.

Archeolog uważa także, że w bliskiej odległości od cmentarzyska, powinna znajdować się także osada, gdzie ówcześni mieszkańcy tego terenu – niewykluczone, że pochodzenia celtyckiego – żyli i pracowali. Na tę chwilę nie wiadomo jednak, które to miejsce.

Po wyciągnięciu z ziemi, każda urna była dokładnie bandażowana   fot. Marek Holak

PLANOWANY WYKŁAD Z MINI WYSTAWĄ

Wszystko wskazuje na to, że w tym roku sprawa cmentarzyska i odkrytych już około 110 grobów nie pozostanie bez echa. W II połowie listopada, w Magazynie Zbożowym GS w Mogilnie planowane jest zorganizowanie spotkania z dr Andrzejem Smarujem i wykład dla wszystkich chętnych mieszkańców o dokonanych do tej pory odkryciach związanych z cmentarzyskiem przy ul. Zbożowej. Wykładowi ma także towarzyszyć wystawa części znalezionych na cmentarzysku przedmiotów.

Prace archeologiczne w tym roku sfinansował Wojewódzki Konserwator Zabytków przy współpracy Muzeum Regionalnego w Bydgoszczy.

źródło: https://palukimogilno.pl/artykul/cmentarzysko-sprzed-2200-n1297059