Stanisław Ciszewski „Ognisko – studium etnologiczne”

Ognisko codzienne, albo ognisko powszechne – taki jest mój podtytuł uzupełniający tej książki, która już od pierwszych stron uderza wszechobecnością ogniska w relacji z człowiekiem.

Wiesław Glaner – Recenzja

Stanisław Ciszewski
OGNISKO
Studium etnologiczne

Ognisko codzienne, albo ognisko powszechne – taki jest mój podtytuł uzupełniający tej książki, która już od pierwszych stron uderza wszechobecnością ogniska w relacji z człowiekiem. Książka wręcz „płonie w dłoniach” od przykładów więzi człowieka z ogniem; od Chin, przez Kaukaz do Grecji i Rzymu, przez Słowiańszczyznę, aż do Francji, z kumulacją ogniska w starożytnej Persji – to z awestyjskiego nurtu ewolucji religii pochodzi księga ognia zwana Wendidad. Ta księga – instrukcja „obsługi ogniska” – jest owocem doświadczenia mocy Ognia wysławianego, aż do formy „ogniska państwowego” (plemiennego), nadrzędnego dla ognisk rodowych i ognisk domowych (rodzinnych). Z książki „Ognisko” dowiadujemy się, że taka najwyższa, „państwowa” formuła ognia istniała też w dawnych Prusach, Żmudzi i na Litwie.

Ognisko i człowiek to dwa odrębne byty! Człowiek zobowiązany jest kultywować ogień, pielęgnować ognisko – i jest to czynność obrzędowa, świąteczna i codzienna, tak ważna jak… życie. Ognisko, w wzajemności, może ale nie musi darzyć człowieka pomyślnością. „Ognie są dobre i złe, ale nikt nie jest w stanie wiedzieć, jaki mianowicie ogień, dobry, czy zły, płonie na jego ognisku. Własny przeto interes gospodarza wymaga, aby od czasu do czasu starał się o pozyskanie względów swego ognia, obdarzając go jakimś drobnym podarunkiem”.

To zdumiewające, jak psychologicznie współczesna jest ta pierwotna relacja człowieka z ogniem, gdy zauważymy, że ów ogień to nic innego jak nasza… „żarliwość serca”, albo „dusza płonąca” – dar ognisty. Warto więc, od czasu do czasu, zrobić sobie podarunek (kupić książkę), by wesprzeć swoje marzenia, dążenia, przekonania. Wiemy przecież z całą pewnością – kto nie pielęgnuje swojego ogniska ten od ognia spłonie pożarty przez własną „bezbożność”.
Innym, rzeczywistym walorem ognia i ogniska, jest jego tworzywo w filozofii przyrody przełożonej na zasady moralne społeczności uprawiających Kult Ognia. Ognia „administrującego” życiem społecznym rodziny, rodu i narodu. Śluby, pogrzeby, narodziny dzieci i zwierząt domowych, podziały rodzinne, działania wojenne – wszędzie ogień – przysięgi, zaklęcia i nadzieje pomyślności.

Ciekawy moralnie jest ten aspekt, gdy ogień można „ukraść” w razie potrzeby. Należy to jednak zrobić w określony sposób – wchodząc do chaty gospodarza, nie wolno pytać o ogień ani zań dziękować. Dlaczego takie zachowanie było moralnie uzasadnione… dlaczego uduchowienie człowieczeństwa związane jest z ogniem i wygasa wraz z jego wygaśnięciem. Czy „oziębły” duchowo człowiek współczesny – z zarzewiem pesymizmu w głosie – nieczuły wobec innych ludzi, zwierząt i przyrody, to człowiek istotnie ubogi w duchu – pozbawiony mocy wiary w swoich przodków. A wyjaśnić trzeba koniecznie, że

Kult Ognia jest kultem przodków, kultem nawracania w Święto Kupały, do porządku świata stworzonego i niesionego obrzędem w pokolenia.

Jak ważna jest kwestia naszych przodków? Zadaję to pytanie również w związku z autorem książki, bo kim był Stanisław Ciszewski – nie wiem. Nie mniej, jestem wdzięczny temu przodkowi „ducha czasu”, którego praca została opublikowana w roku 1903, czyli dawno. Myli się jednak każdy, kto w związku z tym uważa, że ta książka jest zaledwie ciekawostką folklorystyczną. Nie! Warto sobie uświadomić, że przez tysiące lat nieśliśmy ogień w pobożnej wdzięczności, dziś ogień niesie nas… rakietami do gwiazd.

Książka Stanisława Ciszewskiego aktualizuje fenomen ognia w największym pytaniu na miarę XXI wieku, wypowiedzianym przez słynnego fizyka Stephana Hawkinga: „Co tchnie ogień w równania i sprawia, że istnieje opisywany przez nie świat”.

źródło: https://www.facebook.com/photo?fbid=1602235976791629&set=a.128393057509269