//
PDRTJS_settings_336197_post_12482={„id”:336197,”unique_id”:”wp-post-12482″,”title”:”u015awiu0105tynie Wiary Przyrodzonej – Litwa: Rumszyszki, Kernave i u015awintorog”,”permalink”:”https://bialczynski.pl/2010/08/08/swiatynie-wiary-przyrodzonej-litwa-rumszyszki-kernave-i-szwintorog/”,”item_id”:”_post_12482″}
//
Rumšiškės (Rumszyszki)
Rumszyszki to mała wioska na trasie Wilno-Kowno, w której nie byłoby niczego ciekawego, gdyby nie to, że znajduje się tam największy skansen na Litwie. Jest on malowniczo położony na brzegu Zalewu Kowieńskiego (zwanego terz Kowieńskim Morzem), utworzonego na rzece Niemen.
W skansenie znajdują się tradycyjne domy i inne budynki przeniesione z róznych regionów etngraficznych Litwy – Żmudzi, Auksztoty, Dzukiji i Suwalszczyzny. Wprawdzie we wszystkich regionach tradycyjne budownictwo było podobne, ale i tak muzeum było bardzo interesujące.
Dużym plusem było także piękne położenie w lesie z licznymi jeziorkami. Eksponatów jest w Rumszyszkach tak dużo, że mimo sprzyjającej pogody i długiego czasu spędzonego w skansenie, nie zdążyliśmy wszystkiego zobaczyć…
Kernave
::::::::::: Legendary place :::::::::::
The seventh MJR Festival has chosen for its location the legendary Kernavė, which from times immemorial has been known as the centre of both history and the ancient religion, as well as the first capital of the Grand Duchy of Lithuania. Viewing the sublimely beautiful Pajauta Valley from the impressively huge hillforts of Kernavė it is hard to remain indifferent to the grand spirit of the Past and the magic energy forcing its way from the Nature’s abysses.
Kernavė is easily accessible from both country’s motorways (A1 and A2), as it is located 40 km to the northeast of Vilnius. The events of Juodaragis will take place in a remarkable, originally equipped location in Valiūkiškiai, about 3 km from Kernavė, in a forest on a riverside of Neris. You may freely reach this place by the road through Kernavė woods by car or on foot. A vast fenced territory with magnificent wooden structures of various sizes on the picturesque Neris River bank makes an ideal site for the Juodaragis activities and pleasant time spending. You will be taken by surprise by the spirit of the place.
Three buses go from Vilnius to Kernavė per day. Besides, special extra buses are expected to go on Friday. A minibus will go from Kernavė to the festival location (the schedule will be announced right before the festival). It is convenient to come by car, as there will be a supervised and guarded parking lot available in the festival area.
maps:
Kernavė-Valiukiškiai schema [88Kb]
Apylinkių žemėlapis [169Kb]
Renginio teritorija [netrukus]
Transporto schema [netrukus]
::::::::::: History and magic :::::::::::
Kernavė is one of the grandest and most interesting places in Lithuania. Over 50 archaeological, historical and cultural monuments are located in the legendary town and surrounding areas. Among those there is the largest Lithuanian complex of five defensive forthills. There used to be a wooden medieval city in the neighbourhood of the forthills, in the Pajauta Valley on the riverside of Neris. For the first time Kernavė was recorded in historical chronicles in 1279 as the domain of Traidenis (1269-1282), the Grand Duke of Lithuania. During the 13th century, Kernavė stronghold and city were among the most important Lithuanian economic and political centres. Sometimes Kernavė is referred to as Lithuanian Troy, which has not yet received the attention of its Homer.
People inhabited these areas more than 10,000 years ago. During the first millennium, when the first enemies’ attacks began, the inhabitants of Kernavė moved from Pajauta Valley to the fortified forthills. The latter served for military purposes up to the 14th century. Once the capital was moved to Trakai, Kernavė became the seat of the Grand Duchy of Lithuania, and eventually lost its political significance. It was rediscovered by Romantic poets only in the 19th c. Due to various reasons, Kernavė could not easily develop and remained a small yet indeed cosy and mysterious town where each visit leaves its unique trace… The town’s coat of arms pictures a rider standing with his sword and shield at the gates of the city ruins. The inscription below saying „I’d rather lose my life than freedom” remarkably corresponds to the spirit of Kernavė.
In ancient times, Kernavė also used to be the centre of Lithuanian pagan cult. The names of the ancient forthills, that is, Aukuras (Altar in English) and Lizdeika Hills, and the Kriveikiškiai steading, which used to be nearby, remind the times of the mysterious Lithuanian priests Kriviai. According to legends, after the introduction of Christianity, when Jogaila ordered the central Perkūnas Temple to be demolished in Vilnius, Krivių Krivaitis Lizdeika retreated to Kernavė and nursed the holy fire here until he passed away. The pagan temple used to be located on Aukuras Hill. The researchers maintain that there were ancient sites of cult on the banks of Pragarinė and Spėra Lakes as well as in the groves of Pajauta Valley. The sacral significance of Kernavė is confirmed by the fact that, right after the introduction of christianity, the christians built here a wooden Catholic Church. The christians consistently adhered to their aggressive tactics and used to build their temples in the most important sites of the ancient religion.
The sacral aura of Kernavė is very distinct, therefore, it is very much understandable why this place is famous for its abundant legends closely entwined with history. The sagas narrate about the legendary Duke Kernius, who defeated the crusaders a few times, and his beautiful daughter Pajauta. Other stories tell about abounding catacombs that used to lead from Kernavė to Trakai and Vilnius. The doors to the catacombs were made of iron in Kernavė, silver in Trakai and golden in Vilnius. Legends about the monster of Pragarinė Lake and Spėra Duke also wander upon the surrounding valleys.
::::::::::: The Locality Recalls the Golden Age of the Balts :::::::::::
There are numerous impressive forthills, altarhills, barrows and mythological stones located in the surrounding areas of Kernavė. These especially abound along Neris River going down towards Vilnius. On your way to the Festival you may visit the forthills of Velniakampis, Bradeliškės, Buivydai, and Karmazinai. The biggest oak-forest of Lithuania soughs nearby Dūkštos. Probably the best-known Lithuanian stone with four runes is located in this forest. Some researchers hold that it was not in Kernavė, but in Dūkštos where the ancient centre of religion was situated. There are more important stones in the surroundings: Three Brothers in Gabijolai, a stone with a human foot in Mitkiškės, the Rooster’s Stone in the river in Valiūkiškės, etc.
They say that the famous Karmazinai forthill at the tributary of Dūkšta into Neris River, is in fact an altar-hill called Viršupis (Above River in English). The stories of old people mention a pagan temple located here, which was surrounded by eighteen oak-trees in two circles. They also recall various haunting incidents. A nearby Karmazinai barrow is one of the largest in Lithuania. In the area of 12 ha there are over 130 mounds, the diameter of which is from 6 to 24 metres while the height reaches about one metre. It is said that there had been an old oak-tree among the mounds and a stone Perkūnas cult-figure beside before the World War Two. Now the fires are lit here each year on All Soul’s Day. Further, in the neighbourhood of Rastinėnai, in the depth of the woods, there stands Velniakampis (Devil’s Corner in English) Forthill which is an enigmatic and charming place just like its name tells us…
Po polsku
Kernave (Kiernów) – litewska Troja – reprezentuje jedyny na Litwie zespół archeologiczny, składajacy się z pięciu grodzisk oraz osad otwartych, cmentarzysk i innych stanowisk archeologicznych, datowanych na okres od schyłkowego paleolitu po późne średniowiecze.
Około 40 km na północny zachód od Wilna, na wysokim, prawym brzegu Wilii wznosi się pieć grodzisk -po litewsku „piłkalni”, czyli gór sypanych. Cztery grodziska położone są obok siebie – „Góra Zamkowa” (Pilies kalnas), „Tron Mendoga” (Mindaugo sostas), „Góra Lizdejki” (Lizdeikos kalnas) i „Góra Ofiarna” (Aukuro kalnas). Piąte grodzisko „Góra Krywejkiszki” (Kriveikiškiai kalnas), leżące kilkaset metrów na wschód pełniło funkcje bastionu, chroniącego bezpieczeństwo pozostałych.
Pierwsze wzmianki o Kernave w źródłach pisanych pochodzą z „Liwońskiej Kroniki Rymowanej” z 1279 r. Potężny władca Wielkiego Księstwa Litewskiego książę Trojden (1269-1282), dziadek Trojdena Mazowieckiego, zdołał w tym roku odeprzeć najazd krzyżackiego landmistrza Ernesta na Kernave, w tym okresie stolicę Litwy. Kilkanaście lat później litewską wyprawę odwetową na ziemię chełmińską czynnie wspierał zięć Wielkiego Księcia Trojdena, Bolesław II Mazowiecki.
Piękne grodziska oraz malownicza dolina Pojaty już w połowie XIX w. stały się obiektem badań pierwszych archeologów polskich – miłośników litewskich starożytności, hrabiów Eustachego i Konstantego Tyszkiewiczów, Adolfa Platera oraz poety Ludwika Kondratowicza-Syrokomli. Wyniki tych romantycznych badań zostały niestety prawie całkiem zapomniane, jedyny zachowany zabytek łączący nas z archeologią dziewiętnastowieczną to tak zwany posążek „Perkuna Kiernowskiego”.
| Kiernów jest nazywany Litewską Troją , obejmuje 4 dobrze zachowane grodziska o stromych zboczach. Litwa – to kraj grodzisk, mamy ich około 1000. To są naturalne, przystosowane do obrony wzgórza – podstawowy typ osad litewskich od końca epoki brązu do końca 14 w. | ||
 Pierwsza historyczna wzmianka o Kiernowie pochodzi z 1279 r., kiedy gród bezskutecznie atakowali Krzyżacy. W 14 w. pierwsza stolica Litwy broniła dostępu dla wojsk zakonu do Wilna. Na przepływającej koło Kiernowa Wilii były trzy brody, przez które przechodziły wojska krzyżackie idąc w stronę grodu Giedymina. |
 Wg dawnych legend gród w Kiernowie założył już w 1040 r. książę Kiernus.
|
|
 Góra Ofiarna – najniższe grodzisko, stała tu niegdyś świątynia pogańska, a Litwini składali w tym miejscu ofiary swym bogom.
|
 Góra Lizdejki – wg tradycji znajdowała się tu siedziba najważniejszego kapłana litewskiego Lizdejki.
|
|
 W Kiernowie mieściła się niegdyś najstarsza stolica Litwy z siedzibą wielkich książąt. Tak było do 1321 r., kiedy to Giedymin przeniósł stolicę do Trok, a później do Wilna.
|
 Góra Zamkowa – w XII-XIV w. ludzie mieszkali przede wszystkim na tym grodzisku.
|
|
Tron Mendoga – tu się znajdował zamek wielkich książąt, na tym grodzisku znaleziono resztki murów obronnych.
|
||
 Neogotycki kościół p.w. Wniebowzięcia NMP, zbudowany z czerwonej cegły w l. 1914-1924. Ma pojedynczą wielokondygnacyjną wieżę z przodu.
|
||
 Nieopodal kościoła pomnik wielkiego księcia litewskiego Witolda – rycerza doskonałego, niezłomnego i idealnego dla Litwinów. Na początku 15 w. często przebywał w Kiernowie, pisał stąd listy do mistrzów krzyżackich. Pomnik stanął w tym miejscu w 2003 r., rzeźbiarzem jest A. Kmieliauskas.
|
 Książę Witold zbudował pierwszy kościół w Kiernowie w 1420 r. W tym miejscu się znajdowała ta świątynia pw. św. Mikołaja.Z lewa późnoklasycystyczna kaplica grobowa Romerów, którą ufundował Stanisław Romer. Członkowie rodziny są pochowani w podziemnej krypcie.
|
|
 Przed kościołem pomnik Mojżesza trzymającego 10 przykazań wyrytych na kamiennych tablicach, które na górze Synaj przekazał mu sam Bóg.
|
 Kolejny pomnik w Kiernowie przedstawia wyjącego wilka w żelaznej zbroi z legendy o założeniu Wilna. Pierwszy pomnik stanął tu w 1934 r., to był okres, gdy Wilno należało do Polski, i stąd napis interesujący na pomniku: „Hej, świecie, bez Wilna nie uspokoimy się, nie.”.
|
|
Świntorog
Na miejscu dzisiejszego Wilna, u stóp wzgórz, gdzie Wilenka wlewa swe wody do Wilii, w XIII wieku znajdowały się nieprzebyte lasy. Wśród tej puszczy dębowej wielki książę Świntorog wzniósł świątynię Perkunasa, rozniecił ogień święty, ustanowił tu arcykapłana Kriwe-Kriwejte, kapłanów Kriwe i wajdelotów, czyli ofiarników niższego rzędu. Odtąd miejscowość ta otrzymała nazwę doliny Świntoroga. Dokoła szumiał bór odwieczny, pełny różnego rodzaju zwierza. Potężny tur – król puszczy litewskiej, budził rykiem stuletnie olbrzymy, nocami szczekały i wyły wilki, drapieżny ryś ukryty w gęstwinie drzew czatował na zdobycz, a liczne różnorodne ptactwo napełniało powietrze pieniem i świegotem. Nie dziw, że puszcza ta często ściągała myśliwych, a echo roznosiło dźwięki rogów. Do zapalonych łowców należał wielki książę Giedymin, przebywający w swej nowej stolicy Trokach, gdzie na wyspie pośrodku jeziora Gałwe wzniósł zamek warowny. Giedymin z orszakiem towarzyszów swych wypraw wojennych i dworzan często oddawał się ulubionej rozrywce.Pewnego razu, a było to około roku 1322, książę goniąc olbrzymiego tura, zapuścił się aż na wzgórza, otaczające ujście Wilenki do Wilii i tu na jednej z gór dopadł zwierza i zabił go z kuszy. Ogromny tur, ugodzony w serce, padł nieżywy, a książę, oparłszy stopę na jego potężnej głowie, zadął w róg w złoto oprawny. Słońce już dawno zaszło i księżyc srebrnolicy wypłynął na niebo, srebrząc wierzchołki lip i dębów i migocąc w nurtach Wilii. Tylko ze świątyni, znajdującej się u stóp wzgórza bił blask czerwony ognia świętego, a smętny śpiew wajdelotów rozlegał się w ciszy nocnej. Znużeni całodziennym uganianiem się za zwierzem uczestnicy łowów, pokrzepiwszy siły skromną wieczerzą i miodem, układali się na spoczynek, wybrawszy na nocleg zgliszcze Świntoroga, pomiędzy świątynią a Wilią. Giedymin długo nie mógł zasnąć, wreszcie znużenie przemogło i sen skleił mu powieki. I oto przyśniło mu się, iż na szczycie góry, na której zabił tura, ukazał się wilk ogromny, cały żelazną zbroją okryty. Wilk podniósłszy głowę na księżyc, zawył, a wycie jego było tak donośne, iż zdawało się, że to nie on wyje, lecz sto innych wilków w nim zawartych. Gdy wschodzące słońce jasnymi promieniami zalało góry, rzekę i przedarło się przez listowie drzew, obudził się Giedymin i przypomniawszy sobie dziwny sen, opowiedział go swym towarzyszom. Jak wszyscy poganie, książę był zabobonny i przypisywał snom znaczenie wieszcze, wierząc, że zsyłają je bogowie, jako radę lub ostrzeżenie. Nikt jednak z dworzan nie mógł odgadnąć, co by takowy sen oznaczał. Wtedy ktoś poradził, by wezwać arcykapłana, słynącego z mądrości Lizdejkę. Kriwe-Kriwejte stanąwszy przed wielkim księciem i wysłuchawszy jego opowiadania, zamyślił się. Otaczający go kołem rycerze, wpatrzeni w oblicze kapłana, z niecierpliwością oczekiwali wytłumaczenia snu. Wreszcie Lizdejko wsparłszy jedną rękę na lasce, która była oznaką jego godności, a drugą podniósłszy do góry rzekł: – Miłościwy książę! Bogowie to zesłali ci ten sen i przez niego wyrażają swą wolę, której gdy będziesz posłuszny, czeka cię potęga i sława. Wilk żelazny znaczy, że na miejscu tym stanie zamek mocny i miasto – stolica państwa, a stu wilków w nim wyjących oznacza mieszkańców, którzy sławę twoją i tego grodu szeroko po świecie rozgłoszą. Masz więc być posłusznym woli bogów, wznieść tu zamek warowny i założyć miasto. Giedymin przyjął z radością to tłumaczenie i niezwłocznie na górze, którą nazwał „turzą”, zaczął budować zamek, opasany murem z dwiema wieżami sześciobocznymi. U stóp zaś góry, pomiędzy nią a świątynią stanął drugi zamek drewniany, czyli krzywy, z basztami, palisadami i blankami. Dokoła zaczęto wznosić domostwa. W ten sposób powstał gród, który od rzeki Wilii nazwę Wilna otrzymał, a do którego Giedymin przeniósł swoją stolicę z Trok. Lizdejce za wytłumaczenie snu wieszczego wielki książę rozkazał zwać się Radziwiłłem.
Gdy Krzyżacy, korzystając z zamieszania, jakie na Litwie po śmierci Mendoga zapanował o, po dwakroć zniszczyli święte Romowe [1] nad Dubisą i Niewiażą, wtedy wielki książę Świntorog przeniósł Romowe do puszczy nad ujściem Wilenki do Wilii. Miejsce to księciu było znane jeszcze z czasów młodości, gdy się bawił łowami. Jakoż stanęła tu skromna i uboga gontyna bez dachu, a w niej przed posągiem groźnego Perkunasa, który z Połągi przywieziony został, rozniecono wiecznie gorejący ogień święty, strzeżony od zagaśnięcia przez ofiarników – wajdelotów i dziewice święte, wajdelotki. Za świątynią książę wyznaczył zgliszcze, czyli miejsce na całopalenie zwłok książęcych i sam tu po śmierci był przez syna Germonda spalony. Przed wejściem do świątyni Świntorog wybudował niewysoką basztę okrągłą, z której kapłani Kriwe ogłaszali ludowi wolę bogów oraz śledzili bieg słońca i gwiazd. Litwini pogańscy byli przesądni, wierzyli we wróżby i nie rozpoczynali żadnego dzieła bez naradzenia się z wróżbitami, wróżkami, czarnoksiężnikami i wyroczniami, których mnogość była na Litwie i Żmudzi. Jedni, zwani Puttones wróżyli z piany wodnej; inni z dymu, z soli, z wosku, z lotu ptaków, ze zjawisk powietrznych. Świntorog, starzec dziewięćdziesięciosześcioletni, nabożny i wierzący w gusła i wieszczby, pragnął przed rozpoczęciem budowy świątyni zasięgnąć rady wieszczki. Wiedział książę o Burinime, znakomitej wyroczni, mieszkającej na Żmudzi nad dolnym Niemnem. Do tej to Sybilli żmudzkiej Świntorog wysłał sześciu poważnych starców z darami bogatymi, prosząc, by zechciała odkryć, jakie będą losy przyszłej świątyni. Mądra wieszczka, po wykonaniu rozmaitych guseł, obiecała świątyni trwanie tak długie, jak długo pogaństwo samo trwać będzie. Wyrocznia kazała sporządzić i odwieźć księciu Świntorogowi 122 sztuki cegły okrągłej, z wyrytymi na nich znakami hieroglificznymi, które miały oznaczać dobre i nieszczęśliwe lata. Na ostatniej cegle był znak krzyża podwójnego . Miało to być przepowiednią, że gdy nadejdzie kolej tego znaku, chrześcijanie obrządków zachodniego i wschodniego zburzą pogaństwo i świątynię. Książę kazał wmurować te cegły w ścianę baszty od strony południa. Proroctwo wieszczki spełniło się, albowiem po 122 latach Jagiełło ochrzcił Litwę, zburzył świątynię Perkunasa, a na jej fundamentach wzniósł kościół katedralny. Znak podwójnego krzyża wyryty na ostatniej cegle król kazał umieścić na tarczy jeźdźca Pogoni, jako świadectwo zwycięstwa, odniesionego przez chrześcijaństwo nad pogaństwem.
[ 1] Romowe lub Romnowa to tradycyjne miejsce kultu starożytnych Bałtów, gdzie przebywał kapłan kapłanów (Kriwe Kri-wejte).Lelewel, na którym opierał się Zahorski, uważał istnienie Romnowy, równoważnej Rzymowi (Romahora), za pewnik historyczny. We współczesnej nauce historycznej uznane za legendę, w krórej tkwi jednak źdźbło prawdy (przypis wydawcy).
