The earliest evidence for brewing of alcoholic beverages was found among the remains of the Neolithic village of Jiahu in Northern China. It seems that as early as 9,000 years ago people of Jiahu made alcohol from fermented rice and honey. The earliest evidence for brewing beer comes from Godin Tepe in the Zagros Mountains in modern day Iran. Here, calcium Oxalate, the principal component of an insoluble deposit related to the production of beer and known as beerstone was found on the inner surfaces of fermentation vessels dated to late fourth Millennium BC. A stamp seal from Tepe Gawra, a site near Mosul, Iraq dated to 4000 BC, shows two figures drinking beer using traditional straws and container.

Najwcześniejsze dowody na warzenie napojów alkoholowych znaleziono wśród pozostałości neolitycznej wioski Jiahu w północnych Chinach. Wydaje się, że już 9000 lat temu mieszkańcy Jiahu wytwarzali alkohol ze sfermentowanego ryżu i miodu. Najwcześniejsze dowody na warzenie piwa pochodzą z Godin Tepe w górach Zagros w dzisiejszym Iranie. Tutaj szczawian wapnia, główny składnik nierozpuszczalnego osadu związanego z produkcją piwa i znanego jako kamień piwny, został znaleziony na wewnętrznych powierzchniach naczyń fermentacyjnych datowanych na koniec czwartego tysiąclecia p.n.e. Pieczęć stemplowa z Tepe Gawra, stanowiska w pobliżu Mosulu w Iraku datowanego na 4000 r. p.n.e., przedstawia dwie postacie pijące piwo za pomocą tradycyjnych słomek i pojemnika.

At Hierakonpolis near Luxor, Jeremy Geller interpreted a site known as HK24A (3100-2890 BC), as a brewery. The brewery incorporated at least six coarse ceramic vats in two parallel rows set within a mud platform and probably originally covered with an ad hoc superstructure to contain the heat. Each vat, with a height of at least 65cm and a maximum diameter of 85cm, in brewing terms, might be considered a mash-tun, in which the infusion of ingredients (mainly emmer wheat and fruits for sugar and taste) was maintained at a warm temperature. Preliminary analysis of the black shiny residue with cereal grains still embedded found within the vats revealed compounds identified with all phases of biosynthetic fermentation. Based on ethnographic parallels, Geller suggested that the production of beer was a two day process: one day to bring the mash to temperature and cool it down and another day to ferment. There is no explicit information on how the vats were heated, but based on the vat dimensions they were probably heated by the hot coals piled around the base of the vats, in the same way the traditional cooking vats are still heated in Serbia.

W Hierakonpolis w pobliżu Luksoru Jeremy Geller zinterpretował stanowisko znane jako HK24A (3100-2890 p.n.e.) jako browar. Browar zawierał co najmniej sześć grubych ceramicznych kadzi w dwóch równoległych rzędach ustawionych w wykopie błotno-ziemnym i prawdopodobnie pierwotnie przykrytych doraźną nadbudową w celu zatrzymania ciepła. Każda kadź o wysokości co najmniej 65 cm i maksymalnej średnicy 85 cm, w terminologii piwowarskiej, może być uważana za kadź zacierną, w której zaparzanie składników (głównie pszenicy płaskurki i owoców dla cukru i smaku) było utrzymywane w podwyższonej temperaturze. Wstępna analiza czarnych błyszczących pozostałości z ziarnami zbóż wciąż osadzonymi w kadziach ujawniła związki zidentyfikowane ze wszystkimi fazami fermentacji biosyntetycznej. Opierając się na analogiach etnograficznych, Geller zasugerował, że produkcja piwa była dwudniowym procesem: jeden dzień na doprowadzenie zacieru do odpowiedniej temperatury i jego schłodzenie, a drugi dzień na fermentację. Nie ma dokładnych informacji na temat tego, jak ogrzewano kadzie, ale biorąc pod uwagę wymiary kadzi, prawdopodobnie były one ogrzewane gorącymi węglami ułożonymi wokół podstawy kadzi, w taki sam sposób, w jak tradycyjne kadzie do gotowania są nadal ogrzewane w Serbii.

Given the outlay for fuel necessary to sustain the needed heat, it is possible that the brew was transferred from the vats to ferment elsewhere, thus freeing the vats for another batch before full cooling of the installation. If this were the case, a great deal of beer could be produced on a daily basis.

Biorąc pod uwagę nakłady na paliwo niezbędne do utrzymania potrzebnego ciepła, możliwe jest, że piwo było przenoszone z kadzi do fermentacji w inne miejsce, uwalniając w ten sposób kadzie do kolejnej partii przed całkowitym schłodzeniem instalacji. Gdyby tak było, można by produkować codziennie dużą ilość piwa.

If used on a full time basis, this brewery could produce 300 gallons a week allowing 2 days for fermentation in the vat. Output could be as high as 300 gallons a day if the liquid was transferred to other vessels for fermentation. This is output clearly far in excess of domestic needs.

Gdyby browar był używany w pełnym wymiarze godzin, mógłby produkować 300 galonów tygodniowo, co pozwoliłoby na 2 dni fermentacji w kadzi. Produkcja mogłaby wynieść nawet 300 galonów dziennie, gdyby ciecz była przenoszona do innych naczyń w celu fermentacji. Jest to produkcja wyraźnie przekraczająca krajowe zapotrzebowanie.

The Epic of Gilgamesh contains references to Siduri; an archetypical brewster and barmaid who gave beer, comfort and counsel to Gilgamesh, greatest of the Sumerian kings. Archeological sites throughout the Near East have yielded thousands of cuneiform tablets containing recipes for and prayers in praise of beer. Among the many types of brew made by these ancient brewsters of Sumeria were: black beer, white beer, red beer, beer of two parts, beer from the nether-world, beering for the offering (sacrifice), mother beer, beer for the supper, beer with horns, wheat beer and beer with a head. As in the later society of ancient Egypt, Sumerian-Mesopotamian beers were made from bread loaves called “bappir.” Barley malt was rendered into a bread cake form, crumbled into water, and with the aid of ambient, airborne yeast, fermentation took place. Most ancient societies used honey as a source of fermentable sugar.

Epos o Gilgameszu zawiera odniesienia do Siduri; archetypowego piwowara i barmana, który dawał piwo, pocieszenie i radę Gilgameszowi, największemu z sumeryjskich królów. Stanowiska archeologiczne na całym Bliskim Wschodzie dostarczyły tysięcy tabliczek klinowych zawierających przepisy na piwo i modlitwy na jego cześć. Wśród wielu rodzajów piwa wytwarzanego przez tych starożytnych piwowarów z Sumerii były: piwo czarne, piwo białe, piwo czerwone, piwo z dwóch części, piwo z zaświatów, piwo na ofiarę (żertwę, ofiarne), piwo matki, piwo na kolację, piwo z rogami, piwo pszeniczne i piwo z pianką. Podobnie jak w późniejszym społeczeństwie starożytnego Egiptu, piwa sumeryjsko-mezopotamskie wytwarzano z bochenków chleba zwanych „bappir”. Słód jęczmienny był wytapiany w formie ciasta chlebowego, kruszony w wodzie, a przy pomocy drożdży unoszących się w powietrzu zachodziła fermentacja. Większość starożytnych społeczeństw używała miodu jako źródła fermentującego cukru.

For the ancient Egyptians, beer was so important that the hieroglyphic symbol for food was a pitcher of beer and a cake of bread. Egyptian hieroglyphics tell of dozens of varieties of beer for both this world and the next. Pharaohs were routinely buried with tiny model breweries complete with miniature wooden brewers to ensure a regular supply of beer on the arduous journey to the afterworld.

Dla starożytnych Egipcjan piwo było tak ważne, że hieroglificznym symbolem jedzenia był dzban piwa i placek chlebowy. Egipskie hieroglify mówią o dziesiątkach odmian piwa zarówno na ten świat, jak i na tamten. Faraonów rutynowo chowano w małych modelach browarów, wyposażonych w miniaturowe drewniane browary, aby zapewnić regularne dostawy piwa podczas trudnej podróży do zaświatów.

A wooden funerary model of a beer brewery is seen on display, at the National Archaeological Museum in Athens on Tuesday, May 13, 2008. After a 6-year interval, the Greek museum’s important collection of ancient Egyptian artifacts goes on permanent display on Wednesday, May 14, 2008. More than 1,000 of the collection’s 7,000 objects are on exhibition. (AP Photo/Thanassis Stavrakis)

Drewniany model grobowca browaru jest eksponowany w Narodowym Muzeum Archeologicznym w Atenach we wtorek, 13 maja 2008 r. Po 6-letniej przerwie ważna kolekcja starożytnych egipskich artefaktów greckiego muzeum zostanie wystawiona na stałe w środę, 14 maja 2008 r. Ponad 1000 z 7000 obiektów kolekcji jest wystawionych na wystawie. (AP Photo/Thanassis Stavrakis)

Egyptian beer, called “Hekt,” was widely exported all over the known world: to Rome, Palestine, and as far away as India. Egyptian women brewed their beer in an area of the kitchen called “the pure,” the lady of the house always supervising. Although royal brewers were sometimes men, most Egyptian beer was made and sold by women who developed scores of beer styles. Brown beer, iron beer, sweet beer–lagered with dates, neter or strong beer, white, black, and red beer and Nubian “boosa”, were just a few of the beer styles commonly made. Special brews for religious purposes included Friend’s beer; the beer of the Protector; Hemns or old beer; the Beer of Truth; the beer of the goddess Maat; and Setcherit, a narcotic beer using as a sleeping draught. Hops were unknown to the ancient Egyptians although bitter herbs like Lupin and Skirret were often used to bitter the brew or served as an appetizer with the beer itself.

Egipskie piwo, zwane „Hekt”, było szeroko eksportowane do całego znanego świata: do Rzymu, Palestyny ​​i na tak dalekie odległości jak do Indii. Egipcjanki warzyły piwo w części kuchni zwanej „czystą”, a pani domu zawsze warzenie nadzorowała. Chociaż królewskimi piwowarami byli czasami mężczyźni, większość egipskiego piwa była produkowana i sprzedawana przez kobiety, które opracowały dziesiątki rodzajów piwa. Brązowe piwo, piwo żelazne, słodkie piwo – lagerowane z daktylami, neter lub mocne piwo, białe, czarne i czerwone piwo oraz nubijskie „boosa” to tylko kilka z powszechnie produkowanych rodzajów piwa. Specjalne rodzaje piwa do celów religijnch obejmowały piwo Frienda; piwo Protektora; Hemns lub stare piwo; Piwo Prawdy; piwo bogini Maat; i Setcherit, narkotyczne piwo używane jako napój nasenny. Chmiel był nieznany starożytnym Egipcjanom, chociaż gorzkie zioła, takie jak Lupin i Skirret, były często używane do gorzknienia naparu lub podawane jako przystawka do samego piwa.

In Africa, beer is still made using the same ancient recipe and procedure. Red or white sorghum (or millet) is placed into cold water to swell and germinate.  A few days later, it is piled up in a basket, and after it has germinated a few more days, it is dried in the sun and is then pounded into flour.

W Afryce piwo jest nadal produkowane przy użyciu tej samej starożytnej receptury i procedury. Czerwone lub białe sorgo (lub proso) umieszcza się w zimnej wodzie, aby napęczniało i wykiełkowało. Kilka dni później jest układane w koszu, a po kilku dniach kiełkowania jest suszone na słońcu, a następnie ucierane na mąkę.

A large beer making pot, like this one from Mambila – Nigeria, Cameroon, is half filled with water.

Duży garnek do produkcji piwa, taki jak ten z Mambila – Nigeria, Kamerun, jest do połowy wypełniany wodą.

To see the scale of these pots, here is a picture of one being made.

Aby zobaczyć wielkość tych garnków, zobaczcie zdjęcie jednego z nich w trakcie produkcji.

You can see that they are the same size as the large cooking pots from Serbia or large Beakers from Ireland.

Można zauważyć, że są one tej samej wielkości co duże garnki do gotowania z Serbii lub duże beczki z Irlandii.

Coal is piled around the base of the pot and water is heated until boiled. The flour is then poured into the boiling water.  The resulting porridge is continually stirred with a wooden stick, while cold water is progressively added.

Węgiel jest układany wokół podstawy garnka, a woda jest podgrzewana do wrzenia. Następnie mąkę wsypuje się do wrzącej wody. Powstałą owsiankę stale miesza się drewnianym patykiem, podczas gdy stopniowo dodaje się zimną wodę.

When the large pot is filled with cold water, a little sour banana beer or yeast is poured in for fermentation, and the slurry is allowed to settle to the bottom. Beer is then drunk from the fermentation pot using straws.

Kiedy duży garnek zostanie napełniony zimną wodą, wlewa się trochę kwaśnego piwa bananowego lub drożdży w celu fermentacji, a zawiesinę pozostawia się do opadnięcia na dno. Następnie piwo pije się z garnka fermentacyjnego za pomocą słomek.

Or can be drunk from gourds

Można je również pić z tykw

Pictures of the primitive beer brewery in action in Nigeria can be seen in a brilliant article entitled „Chapalo: Millet Beer, Julia Child… and Hookers” which you can find on the great blog entitiled „Cooking outside of the box”.

Zdjęcia prymitywnego browaru piwnego w działaniu w Nigerii można zobaczyć w znakomitym artykule zatytułowanym „Chapalo: Millet Beer, Julia Child… and Hookers”, który można znaleźć na świetnym blogu zatytułowanym „Cooking outside of the box”.

The author of the article describes the brewing of „chapalo”, local brew which is made from red millet, but which can also be made of sorghum, or a combination of both.

Autor artykułu opisuje warzenie „chapalo”, lokalnego napoju wytwarzanego z czerwonego prosa, który może być również wytwarzany z sorgo lub kombinacji obu.

„First, the millet is washed in large buckets of distilled water kept in clean, plastic garbage cans. Then the grain is transferred to the cauldrons. These are covered and left to boil for two days, after which the contents are strained through a large, loosely woven basket into a wide, shallow pan. Once the honey-brown liquid is collected, the pan is placed in the shade of a straw mat hangar that also serves as a bar. Yeast is added, and the chapalo is allowed to cool and ferment for one day before it is served to the customers…”

„Najpierw proso jest myte w dużych wiadrach z wodą destylowaną przechowywanych w czystych, plastikowych koszach. Następnie ziarno jest przenoszone do kotłów. Są one przykryte i pozostawiane do gotowania przez dwa dni, po czym zawartość jest przecedzana przez duże, luźno tkane sito do szerokiej, płytkiej patelni. Po zebraniu miodowo-brązowego płynu patelnia jest umieszczana w cieniu hangaru ze słomianej maty, który służy również jako bar. Dodaje się drożdże, a chapalo pozostawia się do ostygnięcia i fermentacji przez jeden dzień, zanim zostanie podane klientom…”

Millet beer is still brewed in pots and vats in the same way in other parts of the world.

Piwo z prosa jest nadal warzone w garnkach i kadziach w ten sam sposób w innych częściach świata.

Here is a woman from Pathak India brewing millet beer in pots heated with charcoal piled around the bottom of the pots.

Oto kobieta z Pathak w Indiach warząca piwo z prosa w garnkach podgrzewanych węglem drzewnym ułożonym wokół dna garnków.

In the Balkans this type of millet beer is called „boza„. Boza is a thick, fermented beverage (containing up to 4 percent alcohol) with a sourish or sweetish  taste. The boza is made of various kinds of flour (barley, oats, corn, wheat), but boza of best quality and taste is made of millet flour.

Na Bałkanach ten rodzaj piwa z prosa nazywa się „boza”. Boza to gęsty, sfermentowany napój (zawierający do 4 procent alkoholu) o kwaśnym lub słodkawym smaku. Boza jest wytwarzana z różnych rodzajów mąki (jęczmiennej, owsianej, kukurydzianej, pszennej), ale boza najlepszej jakości i smaku jest wytwarzana z mąki z prosa.

To make boza slightly roast the flour (until rosy in colour). Take care not to get it burnt. Mix it with only a bit of lukewarm water. Pour the mixture into a pot filled with the rest of the water and put it on the plate. Add the sugar and leave the liquid to boil stirring it once in a while. Keep boiling for 5-6 minutes still stirring. Remove the pot from the fire and let it cool. Add 1 teacupful of boza or yeast to start fermentation. Leave the mixture in a warm place for 2-3 days to ferment. That’s it. You can now drink it and enjoy it.

Aby zrobić bozę, lekko podpraż mąkę (aż stanie się beżowa). Uważaj, żeby się nie przypaliła. Wymieszaj ją tylko z odrobiną letniej wody. Wlej mieszankę do garnka wypełnionego resztą wody i postaw na palniku. Dodaj cukier i pozwól płynowi się zagotować, mieszając go od czasu do czasu. Gotuj przez 5-6 minut, cały czas mieszając. Zdejmij garnek z ognia i pozwól mu ostygnąć. Dodaj 1 filiżankę bozy lub drożdży, aby rozpocząć fermentację. Pozostaw mieszankę w ciepłym miejscu na 2-3 dni, aby sfermentowała. To wszystko. Teraz możesz ją wypić i cieszyć się nią.

The world’s earliest written recipe, a Sumerian cuneiform tablet dating to 1800 BC, describes the brewing of beer.

Najstarszy na świecie spisany przepis, sumeryjska tabliczka klinowa datowana na 1800 r. p.n.e., opisująca warzenie piwa.

The tablet contains the Hymn to Ninkasi, the goddess of beer who was also known as 'the Lady of the inebriating fruit’.

Tabliczka zawiera Hymn do Ninkasi, bogini piwa, znanej również jako „Pani upajającego owocu”.

The hymn is also the detailed description of the beer production process, whose starting point is preparing the beer mash in a pit in the ground using ‘sweet aromatics and honey’.

Hymn jest również szczegółowym opisem procesu produkcji piwa, którego punktem wyjścia jest przygotowanie zacieru piwnego w dole w ziemi przy użyciu „słodkich aromatów i miodu”.

You are the one who handles the dough,
[and] with a big shovel,
Mixing in a pit, the bappir with sweet aromatics,
Ninkasi, You are the one who handles
the dough, [and] with a big shovel,
Mixing in a pit, the bappir with [date]-honey.

Jesteś tym, kto zajmuje się ciastem,

[i] dużą warzechą,

Mieszamy w dole, bappir ze słodkimi aromatami,

Ninkasi, jesteś tą, która zajmuje się

ciastem, [i] dużą warzechą,

Mieszaniem w dole, bappiru z [daktylowym] miodem.

And this is what made Billy Quinn and Declan Moore conclude that fulacht fiadh troughs could have been used as wort mixing and heating pits. As they say in their article about ale brewing in fulacht fiadh, „considering that a pit was integral to the brewing process in the Fertile Crescent at least 5500 years ago, and that there is no description of how the temperature was controlled during the wort pit brewing. Now the pits, being dug in the ground, can only be heated from the inside. In my article about pit ovens i described constriction and use of pit ovens for baking, roasting and steam cooking. They were all either heated directly by fire burning inside of the pit, like in tandoor pit ovens, or by fire heated stones placed on top of fire burning inside of the pit. Boiling pits can also only be heated from the inside but because they are filled with water, we can’t heat them by lighting fire inside of them. The only way to heat boiling pits is by using stones stones heated on the fire burning outside of the pit. So if pits were used by the ancient Mesopotamians for heating and mixing wort, they could only have been heated using fire heated stones.

I to właśnie sprawiło, że Billy Quinn i Declan Moore doszli do wniosku, że koryta-wykopy fulacht fiadh mogły być używane jako doły do ​​mieszania i podgrzewania brzeczki. Jak piszą w swoim artykule o warzeniu piwa w fulacht fiadh, „biorąc pod uwagę, że dół był integralną częścią procesu warzenia piwa w Żyznym Półksiężycu co najmniej 5500 lat temu i że nie ma opisu, w jaki sposób kontrolowano temperaturę podczas warzenia brzeczki w dole”. Teraz doły, wykopane w ziemi, można ogrzewać tylko od wewnątrz. W moim artykule o piecach dołowych opisałem zakładanie i zastosowanie pieców dołowych do pieczenia, pieczenia i gotowania na parze. Wszystkie były albo ogrzewane bezpośrednio przez ogień palący się wewnątrz dołu, jak w piecach dołowych tandoor, albo przez kamienie podgrzewane ogniem umieszczone na ogniu palącym się wewnątrz dołu. Doły do ​​gotowania można również ogrzewać tylko od wewnątrz, ale ponieważ są wypełnione wodą, nie możemy ich ogrzewać przez  rozpalanie ognia w ich wnętrzu. Jedynym sposobem na ogrzanie wrzących dołów jest użycie kamieni podgrzewanych na ogniu płonącym na zewnątrz dołu. Więc jeśli doły były używane przez starożytnych Mezopotamczyków do ogrzewania i mieszania brzeczki, mogły być podgrzewane tylko za pomocą kamieni rozgrzewanych ogniem.

Or not…

Albo i nie…

On the great travelogue called „Jude’s travels” you can find this picture of a woman brewing „pito” beer in Ghana. Pito? „pi to” = „drink this” in Slavic languages??? „pivo” = „pi ovo” = „drink this” bear in Slavic languages???

W świetnym dzienniku podróży zatytułowanym „Podróże Judy” możesz znaleźć to zdjęcie kobiety, ktora warzy piwo „pito” w Ghanie. Pito? „pi to” = „wypij to” w językach słowiańskich??? „pivo” = „pi ovo” = „wypij tego” niedźwiedzia w językach słowiańskich???

Leaving this linguistic enigma aside, the important thing to notice on this picture is that what you are seeing is the same type of brewery like the one from Mali, with cauldrons „sunk into pits”. But actually an artificial hill was made from clay around cauldrons mounted on stones fixing the structure in place. Fire is burned in the space between the stones holding the cauldron.

Pomijając tę ​​zagadkę językową, najważniejszą rzeczą, na którą należy zwrócić uwagę na tym zdjęciu, jest to, że to, co widzisz, to ten sam rodzaj browaru, co ten z Mali, z kotłami „zatopionymi w dołach”. Ale w rzeczywistości sztuczne wzgórze zostało zrobione z gliny wokół kotłów zamontowanych na kamieniach mocujących konstrukcję na miejscu. Ogień jest palony w przestrzeni między kamieniami podtrzymującymi kocioł.

This is a great film, showing how beer is brewed in one of these primitive breweries in Ségou.

To świetny film pokazujący, jak warzone jest piwo w jednym z tych prymitywnych browarów w Ségou.

So is it possible that what was in the above „recipe” described as a „pit” which could only be heated by inserting hot stones into the liquid contained within it, was actually a pot mounted into a pit in a clay hill brewery like the one on the above pictures, and which was heated by the fire burning below the pot??? I mean everywhere else in the world people used pots and vats heated from the bottom to make beer, right?

Czy więc możliwe jest, że to, co w powyższym „przepisie” opisano jako „dół”, który można było ogrzać tylko wkładając gorące kamienie do zawartego w nim płynu, było w rzeczywistości garnkiem zamontowanym w dole browarnym na glinianym podwyższeniu, takim jak to na powyższych zdjęciach, i które było podgrzewane ogniem płonącym pod garnkiem??? Mam na myśli, że wszędzie indziej na świecie ludzie używali garnków i kadzi podgrzewanych od dołu do warzenia piwa, prawda?

Wrong again.

Znowu źle.

Guess what. The way of heating wort using fire heated stones was used in Europe until very recently.  In Germany the hot rock method for heating wort in mash tuns was used by Rauchenfels brewery, Bavaria. In Germany the bear made using this technique is called ‘stein beer’ (stone beer). Also, in Finland an unhopped ale called sahti, still served at rural feasts in Finland, is also prepared using the same method of heating wort by immersing hot stones into a wooden mash tun.

Zgadnij jak to robiono. Sposób podgrzewania brzeczki za pomocą kamieni podgrzewanych ogniem był stosowany w Europie do niedawna. W Niemczech metodę gorącej skały do ​​podgrzewania brzeczki w kadziach zaciernych stosował browar Rauchenfels w Bawarii. W Niemczech piwo warzone tą techniką nazywa się „stein beer” (piwo kamienne). Również w Finlandii niechmielone piwo tego typu ale zwane sahti, nadal serwowane na wiejskich ucztach w Finlandii, jest również przygotowywane przy użyciu tej samej metody podgrzewania brzeczki poprzez zanurzanie gorących kamieni w drewnianej kadzi zaciernej.

You can find more information about „stein beer” and „sahti beer” as well as recipes for making them in on „Brew your own” website. This is a great video showing how making the stein beer is done today in USA. This and this are good articles about sahti brewing using traditional equipment.

Więcej informacji na temat „stein beer” i „sahti beer”, a także przepisy na ich produkcję można znaleźć na stronie internetowej „Brew your own”. To świetny film pokazujący, jak obecnie produkuje się piwo stein beer w USA. To i to są dobre artykuły na temat warzenia sahti przy użyciu tradycyjnego sprzętu.

So we know that people in Europe used hot stones for heating wort as part of the ale brewing procedure until very recently. But when did Europeans start brewing beer is not clear. It is possible that first grain based meads and ales were brewed in northern Europe as far back as neolithic times. Thousands of charred cereal grains were found at the Neolithic site at Balbridie in Scotland dated to 3900-3500 BC. Pottery from Machrie Moor site at Arran in Scotland dated to the same period, were found to contain cereal pollens. Beaker people who arrived to Britain and Ireland around 2500 BC, probably didn’t drink water out of all those high-status drinking vessels found in their graves. At Bronze Age site at Perthshire, Scotland dated to 1540 BC, archaeologists discovered a ‘black greasy material’ in a food vessel. Pollen analysis indicated that it most likely represented a remain of a fermented grain base alcoholic drink, a cereal-based ale.

In order to answer their question the two Galway archaeologists decided to try and make beer using their own fulacht fiadh. They dug a pit and placed a wooden trough inside it. They filled it with water and crushed sprouted roasted barley. They then heated stones on a fireplace and used them to heat the mush in the trough to approximately 67° Celsius for about an hour. This produced wort, a glucose-rich syrup solution. To maximise the sugar yield from the grain the wort was sparged (washed trough with hot water) using wicker basket. After an hour the mixture in the trough was brought to a boil for a short time to pasteurise it. The end product was then transferred to storage vessels (copies of beaker culture pots), yeast was added to promote fermentation, flavourings were added to improve taste and several days later the end product was an unhopped ale. Here is the picture showing the two home brewers hard at work and the equipment they used in the brewing process.

Aby odpowiedzieć na swoje pytanie, dwaj archeolodzy z Galway postanowili spróbować zrobić piwo, używając własnego fulacht fiadh. Wykopali dół i umieścili w nim drewniane koryto. Napełnili je wodą i zmiażdżyli kiełkujący prażony jęczmień. Następnie podgrzali kamienie na kominku i użyli ich do podgrzania papki w korycie do około 67° Celsjusza przez około godzinę. W ten sposób powstała brzeczka, bogaty w glukozę roztwór syropu. Aby zmaksymalizować wydajność cukru z ziarna, brzeczkę przepłukano (przemyto koryto gorącą wodą) za pomocą wiklinowego koszyka. Po godzinie mieszaninę w korycie doprowadzono do wrzenia na krótki czas, aby ją pasteryzować. Następnie produkt końcowy przeniesiono do naczynia magazynowego  (kopii naczyń do brzeczki), dodano drożdże, aby przyspieszyć fermentację, dodano aromaty, aby poprawić smak, a kilka dni później produktem końcowym było niechmielone piwo. Oto zdjęcie przedstawiające dwóch domowych piwowarów ciężko pracujących i sprzęt, którego użyli w procesie warzenia.

You can read the detailed description of their brewing experiment in this article on their website. I would here just want to quote the last two paragraphs:

Szczegółowy opis ich eksperymentu warzenia można przeczytać w tym artykule na ich stronie internetowej. Chciałbym tutaj zacytować tylko dwa ostatnie akapity:

„We produced what is more properly termed a gruit ale (gruit is a term used to describe the herbal mix used to flavour ale). Through our experiments, we discovered that the process of brewing ale in a fulacht using hot rock technology is a simple process. To produce the ale took only a few hours, followed by a three-day wait to allow for fermentation. Three hundred litres of water was transformed into a very palatable 110 litres of ale with minimal work. The real labour for the Bronze Age brewer would have been gathering, malting and milling the barley. The spent grain provided the ingredients for a dozen malt loaves and the rest was used as cattle fodder. Other than the shattered stone and the remains of the fire, there was no wastage.

„Wyprodukowaliśmy to, co właściwie nazywa się gruit ale (gruit to termin używany do opisania mieszanki ziołowej używanej do aromatyzowania „ale”). Poprzez nasze eksperymenty odkryliśmy, że proces warzenia „ale” w fulacht przy użyciu technologii gorących kamieni jest prosty. Wyprodukowanie „ale” zajęło tylko kilka godzin, po których nastąpił trzydniowy okres oczekiwania na fermentację. Trzysta litrów wody zostało przekształcone w bardzo smaczne 110 litrów „ale” przy minimalnej pracy. Prawdziwą pracą dla piwowara epoki brązu byłoby zbieranie, słodowanie i mielenie jęczmienia. Wyeksploatowane ziarno dostarczyło składników na tuzin bochenków słodu, a reszta została wykorzystana jako pasza dla bydła. Poza rozbitym kamieniem i resztkami ognia nie było żadnych strat.

CONCLUSION

WNIOSEK

So, what is the evidence for brewing? First, the experiment worked. Fermentation caused by windblown yeast even occurred in the leftover mash in the trough within a few hours. Secondly, a number of quernstones have been found in association with fulachts – indicating that grain processing was taking place nearby. Furthermore the fact that hot rock brewing was carried out to an industrial level until the early part of the last century (and indeed is still practised at a vernacular level in Scandinavian Countries today) testifies to the efficiency of the process.

A więc jakie są dowody na warzenie? Po pierwsze, eksperyment się powiódł. Fermentacja spowodowana przez drożdże nawiewane przez wiatr nastąpiła nawet w resztkach zacieru w korycie w ciągu kilku godzin. Po drugie, znaleziono kilka kamieni żarnowych w związku z fulachtami – co wskazuje, że w pobliżu odbywało się przetwarzanie ziarna. Ponadto fakt, że warzenie gorących skał było prowadzone na skalę przemysłową do początku ubiegłego wieku (i rzeczywiście jest nadal praktykowane na poziomie lokalnym w krajach skandynawskich) świadczy o wydajności procesu.

In conclusion beer at its most basic is fermented liquid bread and is a highly nutritious beverage. Our ancestors would have consumed ale on a daily basis as a healthy, uncontaminated, comfort drink. But this does not preclude the fact that in the long Bronze Age evenings and nights, family groups likely sat around a blazing fire telling tales, interacting socially and enjoying the warmth, well-being and genial companionship that ale enhances.

Podsumowując, piwo w swojej najprostszej postaci jest sfermentowanym płynnym chlebem i jest bardzo pożywnym napojem. Nasi przodkowie pili „ale” codziennie jako zdrowy, niezanieczyszczony, pocieszający napój. Ale to nie wyklucza faktu, że w długie wieczory i noce epoki brązu grupy rodzinne prawdopodobnie siedziały wokół płonącego ognia, opowiadając historie, wchodząc w interakcje społeczne i ciesząc się ciepłem, dobrym samopoczuciem i serdecznym towarzystwem, które wzmacniało „ale”.

We suggest that the fulacht fiadh was possibly multifunctional, the kitchen sink of the Bronze Age with many conceivable uses. For us, however, a primary use seems clear – these sites were Bronze Age micro-breweries.”

Sugerujemy, że fulacht fiadh był prawdopodobnie wielofunkcyjny, był kuchnią epoki brązu o wielu możliwych zastosowaniach. Dla nas jednak podstawowe zastosowanie wydaje się jasne – te miejsca były mikrobrowarami z epoki brązu”.

Now this is very interesting. I definitely agree that fulacht fiadh could have been used for brewing. The brewing temperature of 67 degrees Celsius is well below the bubbling boiling temperature and therefore well bellow the high temperature loss through surface threshold. This means that heating the mush in the fulacht fiadh trough is quite efficient. By the way, it is very interesting that the brewing temperature is the same as the hot water acorn leaching temperature. Hot water leaching was also done in pits and I suggested in my last post that fulchta fiadh could have been used as acorn leaching facilities. This raises an interesting question. Was brewing discovered by chance when people applied the same procedure used for acorn leaching on grain?

To jest bardzo interesujące. Zdecydowanie zgadzam się, że fulacht fiadh mógł być używany do warzenia piwa. Temperatura warzenia 67 stopni Celsjusza jest znacznie niższa od temperatury wrzenia bulgoczącego, a zatem znacznie poniżej wysokiej utraty temperatury przez próg powierzchniowy. Oznacza to, że podgrzewanie zacieru w korycie fulacht fiadh jest dość wydajne. Nawiasem mówiąc, bardzo interesujące jest to, że temperatura warzenia jest taka sama jak temperatura ługowania żołędzi gorącą wodą. Ługowanie gorącą wodą odbywało się również w dołach i zasugerowałem w moim ostatnim poście, że fulchta fiadh mógł być używany jako urządzenie do ługowania żołędzi. To rodzi ciekawe pytanie. Czy browarnictwo zostało odkryte przypadkowo, kiedy ludzie zastosowali  na ziarnie tę samą procedurę, co ługowanie żołędzi?

However, there is a problem with the theory that fulacht fiadh were used for brewing ale. The same problem that the theory that they were used for acorn leaching and food cooking. This is an excerpt from the original article about the fulacht fiadh brewing experiment:

Jednak istnieje problem z teorią, że fulacht fiadh były używane do warzenia piwa typu „ale”. Ten sam problem, co teoria, że ​​były używane do ługowania żołędzi i gotowania żywności. Oto fragment oryginalnego artykułu o eksperymencie warzenia piwa fulacht fiadh:

„Seeking authenticity in replicating our Bronze Age ale we decided that our equipment should be as basic as possible. The wooden trough, posthumously donated by Billy’s granduncle, was 60 years old, leaky, wedge-shaped and measured 1.7 m in length, 0.7 m in width with a depth of 0.65 m (roughly consistent with the average trough dimensions from excavated examples). When filled with water to a depth of 0.55 m, it held 350 litres. In an attempt at caulking the more obvious gaps moss and alluvial clay was applied. Where this process was carried out with care no leaks occurred. After digging a pit, the trough was lowered into the ground and water added. Despite some initial leakage we eventually reached an equilibrium in the water level by simply flooding the immediate area.”

„Poszukując autentyczności w odtwarzaniu naszego piwa z epoki brązu, zdecydowaliśmy, że nasz sprzęt powinien być tak podstawowy, jak to tylko możliwe. Drewniane koryto, pośmiertnie podarowane przez stryjecznego dziadka Billy’ego, miało 60 lat, było nieszczelne, miało kształt klina i mierzyło 1,7 m długości, 0,7 m szerokości i głębokość 0,65 m (w przybliżeniu zgodne ze średnimi wymiarami koryta z wykopanych przykładów). Po napełnieniu wodą do głębokości 0,55 m mieściło 350 litrów. W celu uszczelnienia bardziej widocznych szczelin zastosowano mech i glinę aluwialną. Tam, gdzie proces ten przeprowadzono ostrożnie, nie doszło do przecieków. Po wykopaniu dołu koryto opuszczono w ziemię i dodano wody. Pomimo początkowego przecieku ostatecznie osiągnęliśmy równowagę poziomu wody, po prostu zalewając bezpośredni obszar”.

Basically fulacht fiadh troughs, which were lined with wooden planks or stone plates were not watertight. This means that they would leak water out into the ground leading to the significant loss of the precious wort. That is if you are lucky, and your fulacht fiadh was built on a dry well drained soil. However, as I have said already in my previous posts about fulachta fiadh, most of them were built on marshy boggy grounds. A leaky trough lining a pit dug in such ground would quickly fill with marshy boggy acidic bad tasting dirty water. Not something you want to eat or drink… So unless the troughs of these bog fulachta fiadh were made in some way completely watertight, which is quite difficult, there is no way they were used for food preparation of any way…What is very interesting is that there is a very easy way to make completely watertight large wooden troughs. All you need to do is to fall a large enough tree, cut a two meter piece of the trunk, and split is vertically into half and then hollow one half to make a trough. A completely watertight trough. The makers of sahti beer use exactly such troughs called kuuran for flavouring and spariging:

And we know that people of bronze age Ireland were perfectly able to make such dugout troughs, because we have found huge dugout canoes made at the same time when fulacht fiadh were made. Like the Lurgan canoe which is over 4000 years old and which was discovered in 1901 in a Co. Galway bog:

I wiemy, że mieszkańcy Irlandii epoki brązu byli w stanie wykonać takie koryta dłubanki, ponieważ znaleźliśmy ogromne łodzie dłubanki wykonane w tym samym czasie, gdy wykonywano fulacht fiadh. Jak łódź z Lurgan, która ma ponad 4000 lat i została odkryta w 1901 roku na bagnach w hrabstwie Galway:

These type of troughs were widely used throughout the world. Here is one used for watering cows:

Tego typu koryta były szeroko stosowane na całym świecie. Oto jedo używane do pojenia krów:

So if one of the main challenges for our bronze age brewers, as our Galway archaeologists turned brewers claim, really was how to heat large volumes of water to make a wort in the absence of suitable large metal containers, a dugout trough one tenth of the size of the above dugout canoe would have sufficed. No leakage problems found in fulacht fiadh plank lined pits…However I don’t think that bronze age brewers had the problem „how to heat large volumes of water to make a wort” at all. If you look at the copies of the beaker pots they used in their brewing experiment, you can see that they are approximately the same size as the largest of the vessels used for brewing beer in primitive societies. They are free standing, and could have easily been heated by hot coals piled around the base, and you could boil hundreds of litres of worth in them no problem…So I don’t think that bronze age Irish would have needed fulacht fiadh troughs to heat up the worth.

Więc jeśli jednym z głównych wyzwań dla naszych piwowarów z epoki brązu, jak twierdzą nasi archeolodzy z Galway, którzy stali się piwowarami, było to, jak podgrzać duże objętości wody, aby uzyskać brzeczkę, w przypadku braku odpowiednich dużych metalowych pojemników, wystarczyłoby koryto o wielkości jednej dziesiątej wielkości powyższego czółna. Nie odkryto żadnych problemów z przeciekami w dołach wyłożonych deskami fulacht fiadh… Jednak nie sądzę, aby piwowarzy z epoki brązu mieli problem „jak podgrzać duże objętości wody, aby uzyskać brzeczkę”. Jeśli przyjrzysz się kopiom naczyń kielichowych, których używali w swoim eksperymencie warzenia, zobaczysz, że mają mniej więcej taki sam rozmiar jak największe naczynia używane do warzenia piwa w prymitywnych społeczeństwach. Są wolnostojące i można je było łatwo ogrzać gorącymi węglami ułożonymi wokół podstawy, a bez problemu można było w nich zagotować setki litrów wartościowego napoju… Więc nie sądzę, żeby Irlandczycy z epoki brązu potrzebowali koryt fulacht fiadh, aby podgrzać taką zawartość.

Another reason why I don’t think fulachta fiadh were used as breweries is that if you wanted to make beer, wouldn’t you make it close to the place where you would drink it, like the village where you lived. And close to the granary where you kept your grain. And not in the middle of nowhere, far from any villages, which is where we find fulachta fiadh? This is the way things were done in every early and primitive society that made beer…There were roads in Bronze Age Ireland and I wrote a post about them called „Togher, Tocher – Wooden trackways„. But the road network was tiny and I don’t think most fulachta were on that network. I would have been very impractical to drag the grain from villages to far away fulachta and then drag beer back to the village.

Innym powodem, dla którego nie sądzę, aby fulachta fiadh były używane jako browary, jest to, że jeśli chcesz warzyć piwo, czy nie zrobisz tego blisko miejsca, w którym je pijesz, na przykład w wiosce, w której mieszkasz. I blisko spichlerza, w którym przechowujesz swoje ziarno. I nie na środku niczego, daleko od jakichkolwiek wiosek, gdzie znajdujemy fulachta fiadh? Tak robiono rzeczy w każdym wczesnym i prymitywnym społeczeństwie, które produkowały piwo…

W epoce brązu w Irlandii były drogi i napisałem o nich post zatytułowany „Togher, Tocher – Drewniane szlaki”. Ale sieć dróg była niewielka i nie sądzę, aby większość fulachta znajdowała się w tej sieci. Byłoby bardzo niepraktyczne ciągnąć zboże z wiosek do dalekiej fulachta, a następnie ciągnąć piwo z powrotem do wioski.

So I believe that if bronze age Irish did brew beer, they did it in large beakers heated with hot coals piled at the bottom, probably in their villages. But if their eyes were really bigger than their bellies, and they thought that couple of hundred litres of beer was not enough for a party, they could have used , kuuran like dugout vessels, heated using hot stones, again in their villages…

Więc wierzę, że jeśli Irlandczycy z epoki brązu warzyli piwo, robili to w dużych korytach podgrzewanych gorącymi węglami ułożonymi na dnie, prawdopodobnie w swoich wioskach. Ale jeśli ich oczy były naprawdę większe od brzuchów i uważali, że kilkaset litrów piwa nie wystarczy na przyjęcie, mogliby użyć naczyń typu kuuran, podgrzewanych gorącymi kamieniami, również w swoich wioskach…

So I really don’t believe that fulachta fiadh were used as breweries, even though they could have been. There are easier and more practical ways to brew beer that were available to the bronze age Irish. Remember, people are lazy and will use the easiest way to do things…As one of my university professors said „Laziness is the mother of all invention”…

Więc naprawdę nie wierzę, że fulachta fiadh były używane jako browary, chociaż mogły być. Istnieją łatwiejsze i bardziej praktyczne sposoby warzenia piwa, które były dostępne dla Irlandczyków z epoki brązu. Pamiętaj, ludzie są leniwi i będą używać najłatwiejszego sposobu robienia rzeczy… Jak powiedział jeden z moich profesorów uniwersyteckich: „Lenistwo jest matką wszelkich wynalazków”…

But if so, what were fulacht fiadh troughs used for? Well as I explained in my post „Fulacht fiadh – acorn leaching pit?” they could have been used for leaching acorns during acorn food production. But that was not the only thing fulachta fiadh could have been efficiently used for. More in my next posts. Until then drink responsibly 🙂