In my first post entitled „Oaks„, I tried to answer the question why were oak trees and oak groves considered sacred in the past? I proposed that the reason for this veneration could be the fact that the oaks are one of the most useful trees in the world. At the end of the post I mentioned that the oaks were particularly valued as a source of acorns which were in the past used as human food world wide.

W moim pierwszym poście zatytułowanym „Dęby” próbowałam odpowiedzieć na pytanie, dlaczego w przeszłości dęby i gaje dębowe uważano za święte? Zaproponowałem, że powodem tej czci może być fakt, że dęby są jednymi z najbardziej pożytecznych drzew na świecie. Na koniec wpisu wspomniałem, że dęby były szczególnie cenione jako źródło żołędzi, które w przeszłości służyły jako pokarm dla ludzi na całym świecie.

In my second post entitled „Acorns in archaeology” I presented archaeological evidence we have for human consumption of acorns during the Palaeolithic, Mesolithic, Neolithic, Copper age, Bronze age and Iron age.

W moim drugim poście zatytułowanym „Żołędzie w archeologii” przedstawiłem dowody archeologiczne na spożywanie żołędzi przez ludzi w epoce paleolitu, mezolitu, neolitu, epoce miedzi, epoce brązu i epoce żelaza.

In my third post entitled „How did oaks repopulate Europe” I discussed the possibility that it was people who brought oaks back into Europe after the last ice age. I argued that people venturing up north, brought acorns with them as food and either deliberately or accidentally planted them.

W moim trzecim poście zatytułowanym „Jak dęby ponownie zaludniły Europę” omówiłem możliwość, że to ludzie sprowadzili dęby z powrotem do Europy po ostatniej epoce lodowcowej. Argumentowałem, że ludzie wyruszający na północ przynieśli ze sobą żołędzie jako pożywienie i celowo lub przypadkowo je zasadzili.

In my fourth post entitled „Eating acorns” I tried to answer the question whether the acorn was the original corn and whether this is why are Thunder deities which are linked with oaks are also linked with agricultural grain cults?

W moim czwartym poście zatytułowanym „Jedzenie żołędzi” próbowałem odpowiedzieć na pytanie, czy żołędzie były pierwotną kukurydzą i czy dlatego bóstwa piorunów, które są związane z dębami, są również powiązane z rolniczymi kultami zboża?

In my fifth post entitled „Christmas trees from garden of Eden” I talked about the origin of Christmas trees (pine and oak). I discussed the possibility that these trees were considered the trees of life because they were the main sources of food during the Mesolithic. I ask whether these two trees are somehow connected to the ancient idea of the garden of Eden, the Golden age „when humans enjoyed the spontaneous bounty of the earth without labour in a state of social egalitarianism”?

W moim piątym poście zatytułowanym „Choinki z ogrodu Eden” opowiedziałam o pochodzeniu choinek (sosna i dąb). Omówiłem możliwość, że drzewa te były uważane za drzewa życia, ponieważ były głównym źródłem pożywienia w mezolicie. Pytałem, czy te dwa drzewa są w jakiś sposób związane ze starożytną ideą ogrodu Eden, Złotym Wiekiem, „kiedy ludzie cieszyli się spontaniczną obfitością ziemi bez pracy w stanie egalitaryzmu społecznego”?

Finally in my sixth post entitled „Bulaun stones” I wrote about the possibility that the so called Bulaun stones from Ireland are ancient acorn grinding stones, like the ones we find in North America.

Wreszcie w moim szóstym poście zatytułowanym „Kamienie Bulaun” napisałem o możliwości, że tak zwane kamienie Bulaun z Irlandii to starożytne kamienie do mielenia żołędzi, takie jak te, które znajdujemy w Ameryce Północnej.

In this post I will list all the references to the human consumption of acorns found in ancient (pre medieval) texts. I will present the list of references to the human consumption of acorns found in medieval and modern historical and ethnographic texts in my next post.

W tym poście wymienię wszystkie odniesienia do spożywania żołędzi przez ludzi, które można znaleźć w starożytnych (przedśredniowiecznych) tekstach. Listę odniesień do spożycia żołędzi przez ludzi w średniowiecznych i nowożytnych tekstach historycznych i etnograficznych przedstawię w kolejnym wpisie.

This is a coin minted in Arcadia, Mantineia; c. 420-385 BC.

To jest moneta wybita w Arkadii, Mantineia; C. 420-385 pne.

Nicochares, who lived in the 4th century BC, was an Athenian poet of the Old Comedy. In one of his plays we find this line: “Tomorrow we will boil acorns instead of cabbage To treat our hangover.” I want to thank „SENTENTIAE ANTIQUAE” blog for pointing this fragment to me.

Nicochares, który żył w IV wieku pne, był ateńskim poetą z okresu Starej Komedii. W jednej z jego sztuk znajdujemy takie zdanie: „Jutro zamiast kapusty ugotujemy żołędzie, żeby wyleczyć kaca”. Dziękuję blogowi „SENTENTIAE ANTIQUAE” za wskazanie mi tego fragmentu.

Apollonius of Rhodes (3rd century BC) in Argonautica, talks about the time when only acorn eating Arcadians lived in Greece.

Apoloniusz z Rodos (III wiek p.n.e.) w Argonautica opowiada o czasach, gdy w Grecji żyli tylko jedzący żołędzie Arkadyjczycy.

Pausanias (110 – 180 AD), a Greek Geographer, in his Description of Greece, described the founding of the kingdom of Arcadia by Pelasgus.

Pauzaniasz (110 – 180 ne), grecki geograf, w swoim Opisie Grecji opisał założenie królestwa Arkadii przez Pelazgusa.

„…Pelasgus on becoming king invented huts that humans should not shiver, or be soaked by rain, or oppressed by heat. Moreover; he it was who first thought of coats of sheep-skins, such as poor folk still wear in Euboea and Phocis. He too it was who checked the habit of eating green leaves, grasses, and roots always inedible and sometimes poisonous. But he introduced as food the nuts of trees, not those of all trees but only the acorns of the edible oak. Some people have followed this diet so closely since the time of Pelasgus that even the Pythian priestess, when she forbade the Lacedaemonians to touch the land of the Arcadians, uttered the following verses:

In Arcadia are many men who eat acorns, who will prevent you;

It is said that it was in the reign of Pelasgus that the land was called Pelasgia…”

„… Pelasgus, zostając królem, wynalazł chaty, w których ludzie nie powinni drżeć z zimna, przemakać deszczem ani cierpieć od upału. Co więcej, to on pierwszy pomyślał o kożuchach z owczej skóry, jakie biedni ludzie nadal noszą na Eubei i Fokidzie. On też ukrócił zwyczaj jedzenia zielonych liści, traw i korzeni na surowo zawsze niejadalnych, a czasem trujących. Za nie wprowadził jako pokarm orzechy drzew, nie wszystkich drzew, ale tylko żołędzie jadalnego dębu. Niektórzy od czasów Pelazgów tak ściśle trzymali się tej diety, że nawet kapłanka pytyjska, kiedy zabroniła Lacedemończykom wchodzenia w ziemie Arkadyjczyków, wypowiedziała następujące zadnia:

W Arkadii jest wielu ludzi, którzy jedzą żołędzie, którzy ci przeszkodzą;

Mówi się, że za panowania Pelazgusa ziemia ta nazywała się Pelazgia…” [*1 CB]

Though Pausanias was writing about what to him was antiquity, he notes that still in his own time, the Arcadians were fond of acorns.

Chociaż Pauzaniasz pisał o tym, co dla niego było starożytnością, zauważa, że jeszcze w jego czasach Arkadyjczycy lubili żołędzie.

Claudius Aelianus (175 – 235 AD), often seen as just Aelian, a Roman author and teacher of rhetoric, in his Various History. Book III, also writes that Arcadians ate acorns.

Claudius Aelianus (175 – 235 ne), często zwany po prostu Aelianem, rzymski autor i nauczyciel retoryki, w swojej Historii różnej. Księga III pisze również, że Arkadyjczycy jedli żołędzie.

„The Arcadians fed on Acorns, the Argives on Pears, the Athenians on Figs, the Tyrinthians on wild Figs,24 the Indians on Canes, the Carmans on Dates, the Maotians and Sauromatians on Millet, the Persians on Turpentine and Cardamum.”

„Arkadyjczycy żywili się żołędziami, Argiwowie gruszkami, Ateńczycy figami, Tyryntyjczycy dzikimi figami, 24, Indowie trzciną, Carmanowie daktylami, Maotowie i Sauromatowie prosem, Persowie żywicą i szyszkami i kardamonem”

Aelius Galenus or Claudius Galenus (129 – 216 AD), better known as Galen, a prominent Greek physician, surgeon and philosopher, wrote „acorns afford as good nourishment as many sorts of grain; that in ancient times men lived on acorns alone, and that the Arcadians continued to eat them, long after the rest of Greece had made use of bread corn.”

Aelius Galenus lub Claudius Galenus (129 – 216 ne), lepiej znany jako Galen, wybitny grecki lekarz, chirurg i filozof, napisał: „żołędzie dostarczają tak samo dobrego pożywienia jak wiele rodzajów zboża; że w starożytności ludzie żywili się wyłącznie żołędziami i że Arkadyjczycy nadal je jedli, długo po tym, jak reszta Grecji wykorzystała ziarno zbóż na chleb”.

Strabo (63 BC – 24 AD), a Greek geographer, philosopher, and historian, in his Geography writes about Lusitanians in Iberia that they ate acorn as staple food for two thirds of the year.

Strabon (63 pne – 24 ne), grecki geograf, filozof i historyk, w swojej Geografii pisze o Lusitańczykach na Półwyspie Iberyjskim, że jedli żołądź jako podstawowe pożywienie przez dwie trzecie roku.

„…that they lead a simple life, are water-drinkers, sleep on the ground, and let their hair stream down in thick masses after the manner of women, though before going into battle they bind their hair about the forehead. They eat goat’s-meat mostly, and to Ares they sacrifice a he-goat and also the prisoners and horses; and they also offer hecatombs of each kind, after the Greek fashion — as Pindar himself says, „to sacrifice a hundred of every kind.” They also hold contests, for light-armed and heavy-armed soldiers and cavalry, in boxing, in running, in skirmishing, and in fighting by squads. And the mountaineers, for two-thirds of the year, eat acorns, which they have first dried and crushed, and then ground up and made into a bread that may be stored away for a long time…”

Virgil (70 – 19 BC), a Roman poet, in his Georgics claims that acorns were the first human staple food which was later replaced by corn.

Wergiliusz (70 – 19 pne), rzymski poeta, w swoich Georgikach twierdzi, że żołędzie były pierwszym podstawowym pożywieniem człowieka, które później zostało zastąpione przez ziarno zboża.

„O Liber [Dionysos] and bounteous Ceres [Demeter], if by your grace Earth changed Chaonia’s acorn for the rich corn ear, and blended draughts of Achelous [water] with the newfound grapes.”

„O Liberze [Dionizosie] i szczodra Ceres [Demeter], jeśli dzięki twojej łasce Ziemia zamieniła żołądź Chaonii na bogaty kłos zboża i zmieszała napój Achelous [wodę] z nowo odkrytymi winogronami”.

„Ceres [Demeter] was the first to teach men to turn the earth with iron, when the acorns and the arbutes of the sacred wood began to fail, and Dodona withheld her food [acorns].”

„Ceres [Demeter] była pierwszą, która nauczyła ludzi obracać ziemię żelazem, kiedy żołędzie i mąka ze świętego drewna zaczęła zawodzić, kiedy Dodona wstrzymała wydawanie swojego pożywienia [żołędzi]”.

Apuleius (124 – 170 AD), a Roman writer, in his The Golden Ass hails Ceres for replacing the barbaric diet of acorns with the civilized diet of grain.

Rzymski pisarz Apulejusz (124 – 170 ne) w swoim Złotym ośle chwali Ceres za zastąpienie barbarzyńskiej diety z żołędzi cywilizowaną dietą zbożową.

„At one time you [Egyptian Isis] appear in the guise of Ceres [Demeter], bountiful and primeval bearer of crops. In your delight at recovering your daughter [Persephone], you dispensed with the ancient, barbaric diet of acorns and schooled us in civilizes fare; now you dwell in the fields of Eleusis.”

„W pewnym momencie ty [egipska Izyda] pojawiasz się pod postacią Ceres [Demeter], hojnej i pierwotnej nosicielki plonów. W swojej radości z odzyskania twojej córki [Persefony], zrezygnowałaś ze starożytnej, barbarzyńskiej diety z żołędzi i uczłowieczyłaś nas [nauczyłaś kultury / ucywilizowałaś; CB]; teraz mieszkasz na polach Eleusis”.

Ovid (43 BC – 18 AD), a Roman Poet, in his Amores repeats that acorns were the original human staple food and that Dodona was goddess of old agriculture (oaks and acorns) just like  Ceres was the goddess of new agriculture (corn).

Owidiusz (43 pne – 18 ne), rzymski poeta, w swoim dziele Amory powtarza, że żołędzie były pierwotnie podstawowym pożywieniem człowieka i że Dodona była boginią starego rolnictwa (dąbów i żołędzi), tak jak Ceres była boginią nowego rolnictwa (ziarno zbóż) .

„Here comes the annual festival of Ceres:
my girl lies alone in an empty bed.
Golden Ceres, fine hair wreathed with ears of wheat,
why must your rituals spoil our pleasure?
All peoples, wherever, speak of your bounty, Goddess,
no other begrudges good to humanity less.
Before you, the bearded farmers parched no corn,
the word threshing-floor was unknown on the Earth,
but oak-trees, the first oracles, carried acorns:
these and tender herbs in the grass were our food.
Ceres first taught the seeds to swell in the fields,
and first with sickles cut the ripened sheaves:
first bowed the necks of oxen under the yoke,
and scarred the ancient earth with curved blade.”

„Nadchodzi doroczne święto Ceres:

moja dziewczyna leży sama w pustym łóżku.

O Złota Ceres, delikatne włosy owinięte kłosami pszenicy,

dlaczego twoje obrządki musiały zepsuć nasz czas rozpusty?

Wszystkie narody, gdziekolwiek,

mówią o twojej szczodrości, Bogini,

żaden inny bóg nie jest jak wymagający wobec ludzkości jak Ty.

Przed tobą brodaci rolnicy nie prażyli ziarna,

słowo klepisko było nieznane na Ziemi,

Wtedy dęby, pierwsze wyrocznie, znosiły żołędzie:

oneż i delikatne zioła w trawach były naszym pożywieniem.

Ceres wpierw nakazała ziarnom pęcznieć na polach,

a potem sierpami ciąć kłosy i wiązać w dojrzałe snopy:

pierwsza nagięła karki wołów pod jarzmem,

i naznaczyła starożytną ziemię zakrzywionym ostrzem”.

Pliny the Elder (23 – 79 AD), a Roman writer and naturalist, in his Natural History gives detailed description of various known types of oaks and their acorns and explains which of them can be used as food. One of the oak types he lists is called Æsculus which means edible. He also says:

Pliniusz Starszy (23 – 79 ne), rzymski pisarz i przyrodnik, w swojej Historii naturalnej szczegółowo opisuje różne znane rodzaje dębów i ich żołędzi oraz wyjaśnia, które z nich mogą być wykorzystywane jako pokarm. Jeden z wymienionych przez niego gatunków dębu nazywa się Æsculus, co oznacza jadalny. Mówi też:

„It is a well-known fact that acorns at this very day constitute the wealth of many nations, and that, too, even amid these times of peace. Sometimes, also, when there is a scarcity of corn they are dried and ground, the meal being employed for making a kind of bread. Even to this very day, in the provinces of Spain, we find the acorn introduced at table in the second course: it is thought to be sweeter when roasted in the ashes. By the law of the Twelve Tables, there is a provision made that it shall be lawful for a man to gather his acorns when they have fallen upon the land of another.

„Jest dobrze znanym faktem, że żołędzie w tych dniach stanowią bogactwo wielu narodów, tak w wojnę jak w czasach pokoju. Czasami także, gdy brakuje zboża, suszy się je i mieli,  a ich mąka używana jest do robienia pewnego rodzaju chleba. Nawet po dziś dzień w prowincjach Hiszpanii znajdujemy żołędzie podawane na stole jako drugie danie: uważa się, że są słodsze, gdy są pieczone w popiele. Zgodnie z prawem z Dwunastu Tablic jest postanowionie, że człowiekowi wolno zbierać żołędzie, które spadły na cudzą ziemię.

The varieties of the glandiferous trees are numerous, and they are found to differ in fruit, locality, sex, and taste; the acorn of the beech having one shape, that of the quercus another, and that, again, of the holm-oak another. The various species also, among themselves, offer a considerable number of varieties. In addition to this, some of these trees are of a wild nature, while the fruits of others are of a less acrid flavour, owing to a more careful cultivation. Then, too, there is a difference between the varieties which grow on the mountains and those of the plains; the males differ from the females, and there are considerable modifications in the flavour of their fruit. That of the beech is the sweetest of all; so much so, that, according to Cornelius Alexander, the people of the city of Chios, when besieged, supported themselves wholly on mast. The different varieties cannot possibly be distinguished by their respective names, which vary according to their several localities. The quercus and the robur we see growing everywhere, but not so with the æsculus; while a fourth kind, known as the cerrus, is not so much as known throughout the greater part of Italy. We shall distinguish them, therefore, by their characteristic features, and when circumstances render it necessary, shall give their Greek names as well.”

Odmiany drzew gruczołowatych są liczne i różnią się owocami, lokalizacją, płcią i smakiem; inny kształt ma żołądź buka, inny kształt dębu, a inny kształt dębu skalnego. Różne gatunki oferują również między sobą znaczną liczbę odmian. Poza tym niektóre z tych drzew mają dziką naturę, podczas gdy owoce innych mają mniej cierpki smak, dzięki bardziej starannej uprawie. Poza tym istnieje różnica między odmianami rosnącymi w górach i na równinach; samce różnią się od samic i istnieją znaczne modyfikacje w smaku ich owoców. Ten z buka jest najsłodszy ze wszystkich; do tego stopnia, że według Korneliusza Aleksandra mieszkańcy miasta Chios podczas oblężenia opierali się całkowicie na orzechach drzew. Różnych odmian nie można rozróżnić na podstawie ich odpowiednich nazw, które różnią się w zależności od ich kilku lokalizacji. Quercus i robur widzimy rosnące wszędzie, ale nie w przypadku æsculus; podczas gdy czwarty rodzaj, znany jako cerrus, nie jest tak bardzo znany w większej części Włoch.Rozróżnimy je zatem po ich charakterystycznych cechach, a gdy okoliczności będą tego wymagały, podamy również ich greckie nazwy”.[2 CB]

Hesiod (750 – 650 BC), a Greek poet, in his Works and Days, asserted that acorns were staple human food:

Hezjod (750 – 650 pne), grecki poeta, w swoich dziełach i dniach stwierdził, że żołędzie są podstawowym pożywieniem człowieka:

„But they who give straight judgements to strangers and to the men of the land, and go not aside from what is just, their city flourishes, and the people prosper in it: Peace, the nurse of children, is abroad in their land, and all-seeing Zeus never decrees cruel war against them. Neither famine nor disaster ever haunt men who do true justice; but light-heartedly they tend the fields which are all their care. The earth bears them victual in plenty, and on the mountains the oak bears acorns upon the top and bees in the midst. Their woolly sheep are laden with fleeces; their women bear children like their parents. They flourish continually with good things, and do not travel on ships, for the grain-giving earth bears them fruit.”