Zorac Karer. Megalityczne śpiewające kamienie
Od Poli Dec
Zorac Karer, znane też jako Carahunge to megalityczny, kamienny krąg znajdujący się w Armenii. Kto go zbudował i jaka była jego funkcja? Co wiemy o Zorac Karer?
Zorac Karer znajduje się na płaskowyżu na wysokości 1770 metrów n.p.m. niedaleko miasta Sisian w południowej Armenii. Naukowcy wskazują, że krąg został wybudowany ponad 7,5 tysiąca lat temu. Wiek Stonehenge, do którego Carahunge często się porównuje, określa się na około 5 tysięcy lat.
Megalityczny krąg
Żyjący na przełomie XIII i XIV wieku ormiański historyk Stepanos Orbelian w swojej pracy „Historia Prowincji Syunic” (prowincja na południu Armenii) wspomina, że w Yewalakh w Armenii, niedaleko miasta Sisian, znajdowała się wioska Carunge, co oznacza „kamienny krąg”.
Nazwa Zorac Karer (lub Dik-Dik Karer) oznacza „pionowe kamienie”. Z kolei nazwa Carahunge jest interpretowana jako wywodząca się z dwóch ormiańskich słów: car (lub kar), co oznacza „kamień” oraz hunge lub hoonch, co oznacza „dźwięk”. W związku z tym nazwę Carahunge tłumaczy się jako „śpiewające kamienie”. Nazwa nie jest przypadkowa. W kamieniach Zorac Karer wywiercono bowiem, pod różnymi kątami, przelotowe otwory. W wietrzny dzień ma się więc wrażenie, że kamienie „śpiewają”, gdyż z otworów wydobywają się gwiżdżące dźwięki.
Carahunge składa się z centralnego okręgu oraz dwóch „ramion” biegnących na północ i południe. Oprócz tego, po najbliższej okolicy „porozrzucane” są także pojedyncze menhiry. Do dzisiaj dotrwały 223 kamienie. Ponadto, zidentyfikować można wiele mniejszych kamieni oraz kamiennych fragmentów. Wszystkie kamienie mają od 0,5 do 3 metrów wysokości.
Spośród wszystkich kamieni, 80 posiada wspominane wyżej otwory przelotowe. Otwory mają średnicę 4-5 cm i znajdują się 15-20 cm poniżej wierzchołków kamieni. Niegdyś uważano, że kamienie z otworami używano przed tysiącami lat do obserwacji astronomicznych. Mogły być one związane z obserwacjami wschodu i zachodu Słońca, faz Księżyca, a także podczas przesileń i równonocy.
Niektórzy badacze sądzą, że wywiercone otwory są duże młodsze, niż same kamienie, gdyż nie są tak zwietrzałe, jak menhiry. Nie ma jednak pewności, czy tak faktycznie jest.
Astronomiczne znaczenie struktur megalitycznych w Zorac Karer po raz pierwszy zbadał ormiański archeolog Onik Khnkikyan w 1984 roku. Rok później pojawiła się teoria, że megalityczny krąg był tak naprawdę obserwatorium astronomicznym. Tę hipotezę zakwestionowano około 10-15 lat później.
Zorac Karer został zbadany w 2000 roku przez archeologów z Institut für Vorderasiatische Archäologie na Uniwersytecie w Monachium w ramach badań terenowych prehistorycznych stanowisk w południowej Armenii. Badacze zidentyfikowali to miejsce jako nekropolię pochodzącą głównie ze środkowej epoki brązu do epoki żelaza. Ta teza wydaje się dość logiczna – w pobliżu bowiem, archeolodzy z Monachium odnaleźli kamienne grobowce z tamtych okresów.
Od 2013 roku na terenie rezerwatu historyczno-kulturowego „Zorac Karer” prowadzone są wykopaliska archeologiczne pod kierownictwem archeologa Ashota Philiposyana. Według tego badacza Carahunge jest to jeden z najbardziej unikalnych zabytków archeologicznych Kaukazu, a także jedyny megalityczny zabytek na całym Kaukazie, który zachował się w takiej objętości i na tej powierzchni.
W pobliskim mieście Sisian znajduje się muzeum poświęcone znaleziskom z tego stanowiska archeologicznego.
więcej zdjęć u źródła