Marcin Kromer Kronika Polska z XVI wieku
Był biskupem warmińskim i napisał swoją kronikę w XVI wieku.
Marcin Kromer był rodem z miasteczka Biecz nazwanego, leżącego w prowincji mało-polskiej.
[Rzecz dawno wiadoma, że Naród wielki Polacy, od gór Sarmackich, i Krępaku albo Bieściadu, po oboje ścianie Wisły i przy Odrze (którą to Weiadalem lub Gutalem starzy nazywają) rzece,na północy i na wschód letny słońca, dość długo i rozłożysto mieszkania swoje przeciągnęli wielką część Sarmacyej i ziemie niemieckiej zasiągnąwszy. ….. Pomorzanie mieszkańcy odnogi morza Wenedyckiego albo Bałtyckiego aż po rzekę Elb, których ostatki pozostały i po dziś dzień Niemcy Słowakami, Windami albo Wendami nazywają…..
Albo też albo też od fundatora i pierwszego Xięcia Lecha albo Lacha, Polakami albo Polachami, to jest po Lachu narodem pozostałym, rzeczonych bydź rozumieją….Zaprawdę wszystkich jedno zdanie jest, że Czech i Lech, albo Lach rodzeni bracia, ten u Polaków, a ów zaś drugi u krewnych swych Czechów.
Lech tedy szeroką ziemię Wandalską w Niemczech i poniekąd Sarmacyą, pod władzę i dzierżawę swą objąwszy….Na ostatek powodem jednego z potomków Lechowych, Wizymierza Xięcia znamienitym dowodnym bojem króla duńskiego Sywarda porazili….
Dwanaście książąt albo wojewód. A gdy Lechowe zeszło pokolenie, dla postanowienia rzeczypospolitej do Gniezna zjechawszy się Polacy, nie komu jednemu panowania niepodali; albo iż panowie potentaci w zdaniach swych zgodzić się nie mogli, albo iż jednowładztwo przykre im było. Przeto dwunastu ze wszystkich senatorów potężnych i okazałych mężów wybierają.
Tedy Polacy zbrzydziwszy sobie trudności , które na nich za panowania dwunastu wojewód gwałtem wielkim przypadały, na jednego się władcę obejrzeli. Przeto zjazd w Gnieźnie złożywszy po długiej namowie wszyscy zdaniem jednostajnym Krakusowi państwo oddają. Francuzy jako naszyńcy prawie wszyscy udają się przez Panonię z wielkim wojskiem do Polski wpadające, poraża i przecz wypędza.
Jakoby Lech, książę w bitwie z Karolem, króla wielkiego cesarza, przeciwko Polakom i Czechom saską ziemię plądrującym, z wojskiem wyprawił, zginąć miał i jakoby to miało dziać się roku czwartego albo piątego po osiemsetnym od narodzenia pańskiego(804 lub 805)
Eginhart który pisze żywot Karola Wielkiego, wprawdzie Polaków nigdzie nie wspomina .Pisze jednak że wszystkie grube i dzikie narody, którzy u Renu do Wisły rzeki , około oceanu i Dunaju położone tak Karol zwojował że lennikami swoimi uczynił.
Rozerwanie królestwa;
Po mizernym jako się powiedziało zejściu Popiela żony i jego dzieci, wielka liczba potentatów zjeżdża się do Kruszwicy na elekcję nowego władcy.
Wysadzony na księstwo Piast w dostatki ubogacony wiele do przyrodzonej ludzkości i dobroci swej przydał. Ucichły za panowania jego najazdy nieprzyjacielskie, ustąpiły zewnętrzne rozterki.
Piast z Kruszwicy do Gniezna stolicę swoją przeniósł.
Tychże prawie czasów trzej bracia Waraowie, Ruryk, Synew, i Trubor u Rusyjej północnej panować poczęli podzieliwszy między się księstwo. O czym się w księdze pierwszej z tychże dziejów rocznych powiedziano, który rok zda się nam być 861. A u południowej zasię także trzej, mianowicie Kiej, Scyek, i Chorew z siostrą swą Libedą, cztery księstwa założyli i od swoich imion nazwali. Familia ich gdy upadła. ..
Ziemowit; Osiągnąwszy po śmierci ojcowskiej księstwo szkołę naprzód ćwiczenia rycerskiego założył…Za tak szczęśliwym tedy w tej mierze powodzeniem i u Prusaków także dzierżawy Polakom niegdy odjęte, wojną odebrał Ziemowit. A na ostatek przeciwko Pomorskim, Kaszubskim, i Wenedyckim albo Słowiańskim książętom, Popiela starszego wnękom i potomkom wojnę podniósł.
Królowie;
Alan, Wandal, Lech, Grakus, Wizimir, 12 wojewodów, Krak, Lech, Wenda, 12 wojewodów,
Przemysł, Leszek, Leszek, Popiel, Popiel Starszy, bezkrólewie,…
19 Kronika Marcina Kromera Warszawa 1776