Na razie mamy gwiazdę Solaris oraz planety Weles i Pirx!
Welesa zawdzięczamy wsparciu Chorwatów.
Czekamy na odkrycie kolejnych planet, czyli na Swaroga i Peruna! Im więcej będziemy odkrywać tym więcej będziemy nazywać, zatem apelujemy do polskich astronomów o więcej polskich planet.
Urania: Polska planeta i gwiazda otrzymały nazwy nawiązujące do twórczości Stanisława Lema
17 grudnia 2019 r. Międzynarodowa Unia Astronomiczna (IAU) ogłosiła wyniki globalnego konkursu IAU100 NameExoWorlds na nazwy planet pozasłonecznych. Od tej pory w kosmosie będzie gwiazda o nazwie Solaris i planeta nazwana Pirx. Co więcej, w sposób pośredni – dzięki Chorwacji – na niebie znalazła się także jeszcze inna z polskich propozycji: Weles (jako planeta).
Nazwa Solaris nawiązuje do tytułu powieści Stanisława Lema (1921-2006), najsłynniejszego polskiego pisarza science-fiction. W powieści wydanej w 1961 roku Solaris to planeta pokryta przez olbrzymi ocean. Jednak w konkursie IAU100 NameExoWorlds nazwę tę nadano gwieździe. Z kolei Pirx jest postacią z twórczości Lema, znaną np. ze zbioru opowiadań „Opowieści o pilocie Pirxie”.
Autorem propozycji Solaris/Pirx jest Eryk Nowik z miejscowości Siemiatycze. W odwrotnej kolejności propozycję nadesłał także Piotr Kancerek z miejscowości Włoszczowa.
„Nadawanie nazw rzeczom, zjawiskom czy osobom konstytuują świat wokół nas i naszą w nim obecność. Dlatego jest bardzo ważne, że nazwy związane z polską kulturą i literaturą zadomowią się w kosmosie” powiedział prof. dr hab. Marek Sarna, prezes Polskiego Towarzystwa Astronomicznego (PTA), które prowadziło polski konkurs IAU100 NameExoWorlds.
Nazwy wyłonione w konkursie mają status oficjalnych i będą używane równolegle z oznaczeniami naukowymi obiektów.
Polski konkurs niezwykle popularny
„Cieszy nas bardzo duże zainteresowanie polskiego społeczeństwa konkursem na nazwy planet. Liczba głosów z Polski w fazie publicznego głosowania była największa spośród wszystkich krajów” powiedział dr Krzysztof Czart, przewodniczący krajowego komitetu konkursowego.
W etapie zgłaszania propozycji nazw mieszkańcy Polski nadesłali 2866 propozycji par nazw, co jest jednym z czołowych wyników na świecie. Z kolei w etapie publicznego głosowania napłynęły 88162 głosy, czyli najwięcej spośród wszystkich krajów (następna była Hiszpania z dwuipółkrotnie mniejszą liczbą głosów). Polskie głosy stanowią ponad 21% całkowitej liczby głosów drugiego etapu na świecie.
Wyniki głosowania
W trakcie publicznego głosowania internetowego w polskim konkursie odnotowano następujący rozkład głosów (nazwa gwiazdy / nazwa planety):
Geralt / Ciri – 47006 głosów (53,32%) – Postacie z cyklu wiedźmińskiego Andrzeja Sapkowskiego. Literatura ta jest obecna w polskiej kulturze już od około 30 lat, przeniknęła m.in. do gier komputerowych, a także do filmów.
Solaris / Pirx – 13796 głosów (15,65%) – Tytuł powieści oraz postać z książek Stanisława Lema, polskiego pisarza science-fiction, którego twórczość znana jest na całym świecie.
Swarog / Weles – 7568 głosów (8,58%) – Swarog (inna wersja: Swaróg) był bóstwem słowiańskim, bogiem nieba, ognia i kowalstwa. Jednym z jego synów był Weles, podziemny bóg magii, przysiąg, sztuki, rzemiosła kupców i bogactwa.
Twardowski i Boruta – 6344 głosy (7,20%) – Pan Twardowski to postać polskiego szlachcica z baśni i legend. W niektórych wersjach opowieści ostatecznie znalazł się na Księżycu. Fabuła historii Twardowskiego związana jest z podpisaniem przez niego cyrografu z diabłem, stąd drugą nazwą w parze jest imię polskiego diabła z zamku w Łęczycy.
Polon i Rad – 5956 głosów (6,76%) – Są to nazwy pierwiastków chemicznych, które odkryła Maria Skłodowska-Curie, polska fizyczka i chemiczka, dwukrotna laureatka Nagrody Nobla.
Piast i Lech – 3974 głosy (4,51%) – Postacie z legend o początkach państwa polskiego. Piast to postać od której, według legendy, wywodzi się pierwsza polska dynastia rządząca krajem (sam Piast nie był władcą). Lech z kolei znany jest z legendy o trzech braciach: Lechu, Czechu i Rusie, którzy założyli sąsiadujące kraje.
Jantar i Wolin – 3518 głosów (3,99%) – Te nazwy mają związek z polskim wybrzeżem Bałtyku. Jantar jest dawnym określeniem bursztynu, z kolei Wolin to polska wyspa na wybrzeżu Morza Bałtyckiego.
Zwycięskie nazwy
Konkurs IAU100 NameExoWorlds był kilkuetapowy. Najpierw zbierano propozycje nazw wraz z krótkimi uzasadnieniami (czerwiec i lipiec), następnie krajowy komitet wyselekcjonował z nich grupę nazw do drugiego etapu, którym było publiczne głosowanie przez internet (wrzesień i październik). Na podstawie wyników głosowania polski komitet przekazał do Międzynarodowej Unii Astronomicznej oficjalną polską propozycję, w sposób zgodny z wynikami głosowania (Geralt/Ciri jako główna propozycja, a pary z dwóch kolejnych miejsc jako propozycje rezerwowe). Według procedury konkursu, ostateczna decyzja należała do Międzynarodowej Unii Astronomicznej, która nie zdecydowała się zaakceptować nazw Geralt/Ciri i wybrała parę Solaris/Pirx.
Gdy spojrzymy na nazwy wyłonione przez inne kraje, to okazuje się, że oprócz gwiazdy Solaris i planety Pirx będziemy mieć na niebie także planetę Weles (w pisowni: Veles). Nazwa ta była na trzecim miejscu w polskim konkursie, a jednocześnie okazała się zwycięska w Chorwacji. Weles to bóstwo słowiańskie, jeden z synów Swaroga.
Planeta odkryta przez Polaków
System przyznany Polsce do nazwania nosił do tej pory oznaczenie BD+14 4559. Takie miano miała gwiazda, z kolei planetę oznaczano BD+14 4559 b. O istnieniu planety dowiedzieliśmy się w 2009 roku dzięki odkryciu dokonanemu przez zespół polskich astronomów w składzie: prof. Andrzej Niedzielski, dr Grzegorz Nowak, dr Monika Adamów, prof. Aleksander Wolszczan.
Według najnowszych analiz, planeta ma masę 1,04 masy Jowisza i promień 1,23 promienia Jowisza. Swoją gwiazdę okrąża co 269 dni ziemskich. Do całego układu mamy 161 lat świetlnych, a na niebie widoczny jest w gwiazdozbiorze Pegaza. Gwiazdę można dostrzec już przy pomocy lornetki lub niewielkiego teleskopu, jest widoczna z Polski.
Warto dodać, że polscy astronomowie z różnych grup badawczych mają na swoim koncie wiele odkryć planet pozasłonecznych, a także istotny wkład w poznawanie własności tych obiektów.