Wielcy Polacy- Jakub Węgierko (1889 – 1960) – cukrzyca i insulina

Jakub Ryszard Węgierko (ur. 26 stycznia 1889 w Warszawie, zm. 2 czerwca 1960 tamże) – polski diabetolog i internista żydowskiego pochodzenia, pionier w leczeniu cukrzycy.

Profesor Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, pierwszy rektor Pomorskiej Akademii Medycznej w Szczecinie, wykładowca Akademii Medycznej w Warszawie; współzałożyciel (obok Józefa Grotta^[1]) Sekcji Diabetologicznej Towarzystwa Internistów Polskich – obecnego Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Urodził się w Warszawie jako syn Mieczysława (1860–1933), ogrodnika cmentarza żydowskiego przy ulicy Okopowej i Justyny z domu Ostblaum (1860–1923). Jego bratem był Aleksander Węgierko, aktor i reżyser teatralny. W 1907 ukończył szkołę średnią w Warszawie. W latach 1908–1909 studiował na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu w Zurychu. Następnie kontynuował naukę na Uniwersytecie w Bernie, gdzie 18 lutego 1914 uzyskał dyplom lekarza oraz stopień doktora medycyny za pracę O budowie mikroskopowej mięśnia sercowego, którą wykonał pod kierunkiem prof. Wilhelma Sahlego. W drugiej połowie 1914 nostryfikował dyplom na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu w Kijowie. W tym samym roku został powołano jako lekarza do armii rosyjskiej. Od 1918 był lekarzem wojska polskiego w stopniu kapitana.

W 1921 odszedł z wojska i od tego czasu pracował w I Klinice Chorób Wewnętrznych w Warszawie, początkowo jako asystent, a od 1924 jako starszy asystent u profesora Władysława Antoniego Gluzińskiego. Od 1925 pracował jako starszy asystent u profesora Witolda Orłowskiego w II Klinice Chorób Wewnętrznych w Warszawie. 22 czerwca 1934 obronił na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego pracę habilitacyjną Badania nad wydzielaniem żółci wątrobowej. W 1935 został ordynatorem oddziału obserwacyjnego Szpitala Zakaźnego św. Stanisława w Warszawie; funkcję tę pełnił do 1939. W tym czasie prowadził także wykłady z dziedziny diagnostyki i terapii chorób zakaźnych na Wydziale Lekarskim Uniwersytetu Warszawskiego.

Po wybuchu II wojny światowej, w listopadzie 1939 opuścił Warszawę i wyjechał do Lwowa, gdzie został konsultantem szpitala przy ulicy Kurkowej. Od maja 1940 do czerwca 1941, pełnił funkcję konsultanta i kierownika Kliniki Instytutu Badawczego w Morszynie koło Lwowa. Następnie wyjechał do Ufy, stolicy Baszkirii, gdzie pracował jako kierownik oddziału chorób zakaźnych i wewnętrznych. Później podjął pracę w miasteczku Yangiyoʻl pod Taszkentem, w Uzbekistanie. W 1942 jako kapitan lekarz wstąpił do formującej się Armii Andersa. Wraz z nią przebywał m.in. w Iranie.

W maju 1943, po zwolnieniu się z wojska, rozpoczął pracę w Teheranie jako konsultant oddziału chorób wewnętrznych w szpitalu Polskiej Delegatury Ministerstwa Pomocy i Opieki Społecznej rządu w Londynie. Po likwidacji szpitala w sierpniu 1944 udał się do Polski, gdzie 14 października 1944 przyjechał do Lublina. Tam przystąpił do organizowania II Kliniki Chorób Wewnętrznych Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej.

1 listopada 1944 przewodniczący Krajowej Rady Narodowej Bolesław Bierut mianował go profesorem nadzwyczajnym. Wkrótce został dyrektorem II Kliniki Patologii i Terapii Szczegółowej Chorób Wewnętrznych; był także członkiem Komisji Ochrony Zdrowia przy Wojewódzkim Wydziale Zdrowia w Lublinie oraz Lubelskiego Towarzystwa Lekarskiego.

We wrześniu 1947 został wybrany do Rady Okręgowej Izby Lekarskiej, w której zasiadał do 1948. 30 sierpnia 1947 otrzymał tytuł naukowy profesora zwyczajnego. W tym samym roku został wiceprezesem Naczelnej Izby Lekarskiej w Warszawie, którą to funkcję pełnił do 1950.

Dekretem prezydenta Polski, Bolesława Bieruta z dnia 8 czerwca 1948 Jakub Węgierko został powołany na stanowisko pierwszego rektora nowo powstającej Akademii Lekarskiej w Szczecinie. Tam zorganizował Klinikę Chorób Wewnętrznych i został jej kierownikiem. W 1950 z powrotem przeniósł się do Warszawy, gdzie objął kierownictwo III Kliniki Chorób Wewnętrznych oraz funkcję prorektora Akademii Medycznej. W latach 1951–1953 i 1955–1957 pełnił funkcję prezesa Towarzystwa Internistów Polskich. Od 1955 wraz z Józefem Grottem był członkiem założycielem Sekcji Diabetologicznej Towarzystwa Internistów Polskich – obecnego Polskiego Towarzystwa Diabetologicznego.

Zmarł w Warszawie na zawał mięśnia sercowego. Jest pochowany na Cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A22, rząd 1, grób 25).

Publikacje

• 1927: Kwasica cukrzycowa i jej leczenie
• 1934: Najważniejsze zasady leczenia dietetycznego
• 1934: O cukrzycy i jej leczeniu

Odznaczenia

• 1947: Krzyż Kawalerski Orderu Odrodzenia Polski^{[potrzebny przypis]}
• 1946: Krzyż Oficerski Orderu Odrodzenia Polski^[2]
• 1949: Krzyż Komandorski Orderu Odrodzenia Polski^[3]

Przypisy

• Jerzy Supady. Professor Józef Wacław Grott and his methods of pancreas palpation. „Polish Archives of Internal Medicine / Polskie Archiwum Medycyny Wewnętrznej”, s. 1-3, 2007.
• M.P. z 1947 r. Nr 25, poz. 162.

M.P. z 1949 r. Nr 49, poz. 679.

LECZENIE ŻYWIENIEM

http://diabetyk.pl/odzywianie/dietoterapia/leczenie-zywieniem-1/2/

Leczenie żywieniowe po odkryciu insuliny

Przełom w leczeniu dietetycznym nastąpił po odkryciu insuliny. Chociaż nie zmieniło to faktu, że nadal ścierały się i następowały po sobie różne koncepcje. W Polsce popularne były dwie –Wacława Grotta i prof. Jakuba Węgierki. Pierwsza rekomendowała dietę ubogą w węglowodany, a druga dietę bogatowęglowodanową, niskotłuszczową, obejmującą również spożycie cukrów prostych. Jakub Węgierko uważał, że wraz ze wzrostem spożycia węglowodanów zwiększa się pojemność węglowodanowa, czyli utylizacja glukozy w organizmie.
Biorąc pod uwagę wielość powstałych koncepcji dietetycznych, należałoby postawić pytanie, która z nich wytrzymała próbę czasu? Współcześnie istnieje kilkadziesiąt czy nawet kilkaset różnych teorii dietetycznych, opracowywanych przez różne ośrodki naukowe. W zasadzie przy tak dużym wyborze trudno wybrać tę właściwą. Co więcej, nie ma badań eksperymentalnych, które w sposób jednoznaczny udowodniłyby przewagę jednej nad innymi! Wyniki, którymi dysponujemy, odnoszą się głównie do badań obserwacyjnych. Czym się zatem kierować? Najlepiej zaleceniami europejskich i amerykańskich towarzystw diabetologicznych.

Życiorys

https://www.wum.edu.pl/files/informacje/inne/2011.03.25_zyciorys_prof_jakuba_wegierki.pdf

Wspomnienie
Prof. Jakub Węgierko (1889–1960)

http://www.oil.org.pl/xml/oil/oil68/gazeta/numery/n2012/n201209/n20120934

– Pan prof. Jakub Węgierko został w mojej pamięci jako człowiek ciepły, bezpośredni, życzliwy – wspomina Regina Hintz, współpracownica Profesora.
– Dominowała w nim inteligencja i wybitne poczucie humoru. W czasach, gdy kierował Kliniką Chorób Wewnętrznych, tworzył wokół siebie atmosferę koleżeńską. Nie lubił pompy, był w stosunkach z nami, asystentami, zawsze skłonny do rozmów i dyskusji. Miło wspominam herbatki u państwa Węgierków. Mówiliśmy o sprawach kliniki, ale także o muzyce. Profesor często opowiadał o swojej praktyce lekarskiej, przekazując doświadczenia dotyczące głównie cukrzycy. Bywały też opowieści z innych dziedzin, przedstawiane aktorsko, dowcipnie, okraszane szmoncesami. Zachowywał dystans do własnej osoby i często z siebie żartował. Przez wiele lat przechowywałam jego książkę „Cukrzyca” z serdeczną dedykacją (obecnie znajduje się ona w GBL, przy ul. Jazdów).
Jakub Ryszard Węgierko urodził się 26 stycznia 1889 r. w Warszawie, w rodzinie żydowskiej, średnio zamożnej, typowo mieszczańskiej. Ojciec Mieczysław był głównym ogrodnikiem na Cmentarzu Żydowskim przy ul. Okopowej, brat Aleksander – znanym aktorem i reżyserem teatralnym, jego imię nosi Teatr Dramatyczny w Białymstoku.
Żoną prof. Węgierki była Stefania Piwowarow, lekarka, okulistka. Ich syn Aleksander (urodzony w 1915 r.) zginął w czasie II wojny światowej.
Szkołę średnią młody Jakub ukończył w 1907 r. w Warszawie. W 1908 wstąpił na Wydział Lekarski Uniwersytetu w Zurychu, a po dwóch latach przeniósł się na Uniwersytet w Bernie, który ukończył w 1914 r. W tym samym roku uzyskał stopień doktora medycyny, na podstawie pracy „O budowie mikroskopowej mięśnia sercowego”, przygotowanej pod kierunkiem prof. Wilhelma Sahlego. W 1914 r. nostryfikował dyplom w Kijowie. Po wybuchu I wojny światowej został powołany jako lekarz do armii rosyjskiej. W 1917 r. wstąpił ochotniczo do Wojska Polskiego, był lekarzem Szpitala Polowego 3 Dywizji Legionów, następnie Szpitala Epidemicznego we Lwowie, dalej kolejno komendantem Szpitala Zapasowego w Jaworowie pod Lwowem i Sanatorium Wojskowego w Szkle pod Lwowem. Zwolniono go ze służby w 1921 r., w stopniu kapitana.
Po powrocie do Warszawy został młodszym asystentem w I Klinice Chorób Wewnętrznych, kierowanej przez prof. Antoniego Gluzińskiego, następnie zaś w II Klinice Chorób Wewnętrznych Uniwersytetu Warszawskiego, prowadzonej przez prof. Witolda Orłowskiego. Później wygrał konkurs na prymariusza (kierownika) Oddziału Obserwacyjnego Szpitala Zakaźnego św. Stanisława w Warszawie, jednocześnie pełnił funkcję zastępcy kierownika Kliniki Chorób Zakaźnych. W tym okresie prowadził wykłady z zakresu diagnostyki i leczenia chorób zakaźnych dla studentów Wydziału Lekarskiego UW. W 1934 r. obronił na Wydziale Lekarskim UW pracę habilitacyjną pt. „Badania nad wydzielaniem żółci wątrobowej”.
Jesienią 1939 r. wyjechał z okupowanej Warszawy do Lwowa, gdzie pracował najpierw w szpitalu, później jako kierownik sanatorium w Morszynie. Następnie przeniósł się do Ufy, stolicy Baszkirii, w której pracował w ambulatorium i konsultował w szpitalu. Z kolei został kierownikiem oddziału zakaźnego w Jangi-Jul pod Taszkientem w Uzbekistanie. W tym czasie wyjeżdżał do Charkowa, Kijowa i Odessy z odczytami na temat chorób wewnętrznych, prowadził również wykłady z chorób przemiany materii i gruczołów dokrewnych.
W 1942 r. wstąpił do armii gen. Władysława Andersa. Początkowo był ordynatorem Oddziału Zakaźnego w Szpitalu Garnizonowym, a następnie pracował w Teheranie jako konsultant szpitala Delegatury Rządu Polskiego w Londynie, aż do jego rozwiązania w październiku 1944 r.
Po powrocie do Polski w 1944 r. został mianowany profesorem nadzwyczajnym przez przewodniczącego KRN. Był organizatorem i kierownikiem II Kliniki Chorób Wewnętrznych Wydziału Lekarskiego Uniwersytetu Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie. W 1947 r. uzyskał tytuł profesora zwyczajnego. W 1948 r. powierzono mu organizację Akademii Lekarskiej w Szczecinie, której był pierwszym rektorem i profesorem w Katedrze Chorób Wewnętrznych. W 1950 r. powrócił do Warszawy, został kierownikiem III Kliniki Chorób Wewnętrznych, objął też stanowisko prorektora Akademii Medycznej w Warszawie.
Kierowana przez prof. Jakuba Węgierkę III Klinika Chorób Wewnętrznych w latach 50. miała przychodnie przykliniczne: chorób wewnętrznych, kardiologiczną, gastrologiczną i hematologiczną, w których prowadzono kontynuację leczenia poszpitalnego. Klinika stale współpracowała z Ośrodkiem Klinicznym w Polanicy Zdroju.
Profesor prowadził obchody u wszystkich chorych. W czasie ostrych dyżurów, co trzeci dzień, w klinice dyżurowało dwóch lekarzy, a wieczorny obchód przeprowadzał docent. Ponadto w klinice istniał punkt konsultacyjny, przez który kierowano chorych na planowe hospitalizacje. Jak w każdym ośrodku akademickim, odbywało się szkolenie studentów i stażystów oraz przeprowadzano badania naukowe.
Dorobek naukowy prof. Jakuba Węgierki to 150 prac ogłoszonych drukiem w językach polskim, francuskim i niemieckim. Najważniejsze publikacje: „Kwasica cukrzycowa i jej leczenie” (1927), „O cukrzycy i jej leczeniu” (1934), „Typowy zespół objawów klinicznych u chorych na cukrzycę ze śpiączką bez zakwaszenia ketonowego” (1956). Od 1934 r. był redaktorem miesięcznika „Prasa Lekarska”, a później wieloletnim redaktorem naczelnym „Polskiego Archiwum Medycyny Wewnętrznej”.
W latach 1953-1955 był członkiem Rady Naukowej przy Ministrze Zdrowia, w latach 1951-1953 i 1955-1957 – prezesem Towarzystwa Internistów Polskich. Pełnił też funkcję prezesa Lubelskiej Izby Lekarskiej w okresie 1947-1948.
Był członkiem International Society of Internal Medicine i innych towarzystw naukowych, m.in. Wszechzwiązkowego Towarzystwa Internistów ZSRR.
Odznaczony został Krzyżem Oficerskim Orderu Odrodzenia Polski oraz Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski.
Wychował wielu diabetologów. Była wśród nich także Regina Hintz, która wspomina: – Wdzięczna jestem losowi, że mogłam poznać tak wartościowego człowieka, który wpłynął na moje zainteresowania, „wszczepił” mnie w diabetologię na zawsze.
Profesor Jakub Węgierko zmarł na zawał serca 2 czerwca 1960 r. w Warszawie.

Na podstawie materiału prof. Jacka Muszyńskiego
oprac. mkr

Wielcy Polacy- Jakub Węgierko (1889 – 1960) – cukrzyca i insulina