Old European Culture: Neolithic Artemis (Neolityczna Artemida)
nadesłał Jarosław Ornicz, tłumaczenie Czesław Białczyński
The
Vinča culture, also known as Turdaș culture or Turdaș–Vinča culture, is a Neolithic archaeological culture dated to the period 5700–4500 BC. It occupied a region of Southeastern Europe (i.e. the Balkans) corresponding mainly to modern-day Serbia (with Kosovo), but also parts of Romania, Bulgaria, Bosnia, Montenegro, Republic of Macedonia, and Greece.
Kultura Vinča, zwana także kulturą Turdaş lub kulturą Turdaş-Vinča, jest neolityczną kulturą archeologiczną datowaną na okres 5700-4500 p.n.e.. Zajmowała region Europy Południowo-Wschodniej (tj. Bałkany), odpowiadający głównie współczesnej Serbii (z Kosowem), ale także części Rumunii, Bułgarii, Bośni, Czarnogóry, Republiki Macedonii i Grecji.
The culture was named for its main site, Vinča-Belo Brdo, a large tell settlement located near Vinča a suburb of Belgrade, Serbia, which was discovered by Serbian archaeologist Miloje Vasić in 1908.
Kultura została nazwana od jej głównego miejsca odkrycia – Vinča-Belo Brdo, to duża osada zlokalizowana w pobliżu Vinča na przedmieściach Belgradu w Serbii, którą odkrył serbski archeolog Miloje Vasić w 1908 roku.
Current consensus is that Vinča culture is an offshoot of the preceding
Starčevo culture which belonged to the
First Temperate Neolithic (FTN) archaeological horizon, consisting of the earliest archaeological cultures of Neolithic Southeastern Europe, dated to c. 6400–5100 BCE. The cultures of the FTN were the first to practice agriculture in temperate Europe, which required significant innovations in farming technology previously adapted to a mediterranean climate. People from
Starčevo culture built the
first agricultural temple in Blagotin, Serbia.
Obecnie panuje zgodność, że kultura Vinča jest pochodną poprzedniej kultury Starčevo, która należała do pierwszego horyzontu archeologicznego neolitycznego (FTN), składającego się z najwcześniejszych archeologicznych kultur neolitycznej Europy Południowo-Wschodniej, datowanej na ok. 6400-5100 p.n.e.. Kultury FTN były pierwszymi, które uprawiały rolnictwo w umiarkowanej strefie Europy, co wymagało znaczących innowacji w technologii rolniczej, wcześniej dostosowanej do klimatu śródziemnomorskiego. Ludzie z kultury Starčevo zbudowali pierwszą świątynię rolniczą w Blagotin w Serbii.
Farming technology first introduced to the region during the
First Temperate Neolithic was developed further by the Vinča culture, fuelling a population boom and producing some of the largest settlements in prehistoric Europe. These settlements maintained a high degree of cultural uniformity through the long-distance exchange of ritual items, but were probably not politically unified. Various styles of zoomorphic and anthropomorphic figurines are hallmarks of the culture.
Technologia rolnicza po raz pierwszy wprowadzona do regionu podczas pierwszego horyzontu neolitycznego została rozwinięta przez kulturę Vinča, napędzając boom populacyjny i wytwarzając jedne z największych osiedli w prehistorycznej Europie. Osady te utrzymywały wysoki stopień kulturowej jednolitości poprzez dalekosiężną wymianę przedmiotów rytualnych, ale prawdopodobnie nie były politycznie zunifikowane. Różne style figurek zoomorficznych i antropomorficznych są cechami charakterystycznymi tej kultury.
As are the Vinča symbols, which some conjecture to be the earliest form of proto-writing.
Podobnie jak symbole Vinča, które, jak niektórzy przypuszczają, są najwcześniejszymi formami proto-pisma.
Though not conventionally considered part of the Chalcolithic or „Copper Age”, the Vinča culture provides the earliest known example of copper metallurgy. The Vinča site of Pločnik has produced the earliest example of copper tools in the world. Like this copper axe.
Chociaż kultura Vinča nie jest tradycyjnie uważana za część Chalcolitu lub „Ery miedzi”, stanowi ona najwcześniejszy znany przykład metalurgii miedzi. Osada Vinča w Pločniku wytworzyła najwcześniejszy przykład narzędzi miedzianych na świecie. Jak ten miedziany topór.
However it seems that the people of the Vinča culture practised only an early and limited form of metallurgy and most functional tools continued to be made from chipped stone, bone and antler.
Wydaje się jednak, że ludzie kultury Vinča praktykowali jedynie wczesną i ograniczoną formę metalurgii, a większość funkcjonalnych narzędzi nadal była wykonana z rozdrobnionego kamienia, kości i poroża.
As I already said, the Vinča culture main site was
Belo Brdo (white hill), a large tell settlement located near Vinča a suburb of Belgrade, Serbia. It was, with the surface area of 29 hectares and the population of 2500, by far the biggest Neolithic settlement in Europe. The earliest deposits at Belo Brdo date to around 5700 BCE and belong to the Early Neolithic Starčevo culture. After that Belo Brdo was occupied by people of the Vinča culture. Whether there was a break in habitation on the site is difficult to say as Starčevo layer was severely disturbed by the Vinča people. A total of thirteen building horizons from this period make up the majority of the tell’s stratigraphy, as new buildings were constructed on the debris left by periodic fires. The settlement was abandoned by 4900 BCE, some five centuries before the wider collapse of the Vinča culture.
Jak już powiedziałem, głównym obszarem kultury Vinča było Belo Brdo (Białe Wzgórze), duża osada, położona niedaleko Vinčy, na przedmieściach Belgradu w Serbii. Był to obszar o powierzchni 29 hektarów i 2500 mieszkańców, największa osada neolityczna w Europie. Najwcześniejsze złoża w Belo Brdo datowane są na około 5700 lat p.n.e. i należą do kultury wczesnego neolitu w Starčevo. Potem Belo Brdo zostało zajęte przez ludzi kultury Vinča. Trudno powiedzieć, czy miała miejsce przerwa osadnicza, ponieważ warstwa Starčevo została poważnie zakłócona przez lud Vinča. W sumie trzynaście horyzontów konstrukcyjnych z tego okresu stanowi większość stratygrafii, ponieważ nowe budynki zostały zbudowane na resztkach pozostawionych przez okresowe pożary. Osada została opuszczona przed 4900 rokiem p.n.e., jakieś pięć wieków przed znacznym upadkiem kultury Vinča.
In the Early Vinča phase Belo Brdo seems to have developed into a ritual centre for the entire region, the manufacturing centre for the production of ritual objects. The raw material for these objects often had to be imported from considerable distance, indicating also that from its earliest phase the site was part of large-scale exchange networks. It is therefore thought that Belo Brdo was a key place in a wider Vinča prestige economy, and an abundance of ritual paraphernalia, especially anthropomorphic figurines, is characteristic of the site.
W początkowej fazie Vinča Belo Brdo przekształciło się w ośrodek rytualny dla całego regionu, centrum produkcyjne obiektów rytualnych. Surowiec do tych obiektów często musiał być importowany ze znacznej odległości, wskazując również, że od najwcześniejszej fazy obiekt był częścią wielkoskalowych sieci wymiany. Uważa się zatem, że Belo Brdo było kluczowym miejscem w szerszej gospodarce Vinča, a charakterystyczne dla tego miejsca jest bogactwo akcesoriów rytualnych, zwłaszcza antropomorficznych figurek.
Many ritual objects first appeared there and then spread to other Vinča sites. And many of these Vinča culture ritual objects are later found in many other cultures throughout Eurasia and North Africa.
Wiele obiektów rytualnych pojawiło się tam po raz pierwszy, a następnie rozprzestrzeniło się na inne miejsca kultury Vinča. Wiele z tych obiektów rytualnych kultury Vinča znajduje się później w różnych innych kulturach w całej Eurazji i Afryce Północnej.
Like for instance Mother and Child ritual scene which was found throughout Vinča culture territory in the 5th millennium BCE.
Jak na przykład scena rytualna Matki z Dzieckiem, która została znaleziona na terenie kultury Vinča w V tysiącleciu p.n.e..
Among many figurines found on Belo Brdo archaeological site, this next one caught my eye few days ago.
Spośród wielu figurek znalezionych na stanowisku archeologicznym Belo Brdo, ta następna wpadła mi w oko kilka dni temu.
We can clearly see pair of breasts which means that this was a female figurine. However the figurine does not have human face. Instead it has a bird beak. And then there are what look like two necklaces made of large oval objects of the same size. And many more oval objects of the same size attached to the figurine’s chest and legs.
Możemy wyraźnie zobaczyć parę piersi, co oznacza, że była to figurka żeńska. Jednak figurka nie ma ludzkiej twarzy. Zamiast tego ma dziób ptaka. A potem są kropki, które wyglądają jak dwa naszyjniki wykonane z dużych owalnych przedmiotów tego samego rozmiaru. I wiele innych owalnych przedmiotów o tym samym rozmiarze przymocowanych do klatki piersiowej i nóg figurki.
While I was looking at this strange object, I couldn’t stop thinking that I have seen it before. It took me a while to figure out where, but I finally remembered.
Kiedy patrzyłem na ten dziwny przedmiot, nie mogłem przestać myśleć, że widziałem go wcześniej. Zajęło mi trochę czasu, aby dowiedzieć się, gdzie, ale w końcu odpamiętałem.
In Ephesus, a principal city of Greek Asia Minor, a great temple was built in honour of Artemis, which became one of the „Seven Wonders of the Ancient World”. There Artemis was worshiped mainly as a fertility goddess, and was identified with Cybele the mother goddess of eastern lands. The cult statues of the Ephesian Artemis show her standing erect with numerous large oval things on her chest. There have been many theories as to what they represent. Some say they are breasts, others that they are bulls testes which were sacrificed to her. So the true interpretation remains uncertain, we can say that each represents fertility. There is also another possibility, that these oval objects are eggs which are also symbol of fertility and more importantly of rebirth.
W Efezie, głównym mieście greckiej Azji Mniejszej, zbudowano wielką świątynię na cześć Artemidy, która stała się jednym z „Siedmiu cudów starożytnego świata”. Tam Artemida była czczona głównie jako bogini płodności i utożsamiana była z Cybele, matką boginią wschodnich ziem. Kultowe posągi Artemidy Efezyjskiej ukazują jej stojącą postać z mnóstwem dużych owalnych przedmiotów na piersiach. Było wiele teorii na temat tego, co reprezentują. Niektórzy mówią, że to piersi, inni że to byki, które zostały jej ofiarowane. Tak więc prawdziwa interpretacja pozostaje niepewna, możemy powiedzieć, że każda z nich nawiązuje do płodności. Istnieje również inna możliwość, że te owalne obiekty są jajami, które są również symbolem płodności, a co ważniejsze odrodzenia.
Selçuk – Ephesus Museum. Cybele/Artemis is Anatolian fertility goddess.
The statue of Artemis from Asia Minor looks strikingly similar to the above Vinča culture figurine. And the fact that the Vinča culture statue has bird face, makes the hypothesis that the oval objects are indeed eggs. And not just any eggs. Partridge eggs.
Posąg Artemidy z Azji Mniejszej wygląda uderzająco podobnie do powyższej figurki kultury Vinča. A fakt, że posąg kultury Vinča ma twarz ptaka, pozwala postawić hipotezę, że owalne przedmioty są rzeczywiście jajami. I nie tylko, że to jaja. To jaja kuropatwy.
Partridge and its eggs were symbol of fertility in Europe and probably Western Asia before chickens were brought from East Asia. I wrote about the symbolic link between partridge and the female fertility (both human and earth fertility) preserved in the Balkans in my post „Partridge„.
Kuropatwa i jej jaja były symbolem płodności w Europie i prawdopodobnie w zachodniej Azji, zanim zostały przywiezione kurczaki z Azji Wschodniej. Napisałem o symbolicznym związku między kuropatwą a płodnością żeńską (płodnością ludzką i ziemskiej przyrody) zachowaną na Bałkanach w moim poście „Partridge”.
But regardless of what the oval objects represent, testicles or eggs, how crazy is the similarity between these two statues? I know how much time passed between these two statues, but still…We know that there are striking similarities between ceramic objects found in Vinča culture sites and in early layers of Troy I. Before the advent of radiocarbon dating it was thought, on the basis of typological similarities, that Vinča and other Neolithic cultures belonging to the „Dark Burnished Ware” complex were the product of migrations from Anatolia to the Balkans. This had to be reassessed in light of radiocarbon dates which showed that the Dark Burnished Ware complex in the Balkans appeared at least a millennium before Troy I. Interestingly no one proposed that Troy I could have been a result of the eastward migration from the Balkans??? And Troy was in Anatolia, Asia Minor, where we find the above intriguing Artemis with eggs statue which is so strikingly similar to the Vinča bird goddess with eggs figurine…
Ale niezależnie od tego, co reprezentują owalne przedmioty, jądra czy jajka, jak szalone jest podobieństwo między tymi dwoma posągami? Wiem, ile czasu upłynęło między wytworzeniem tych dwóch posągów, ale nadal …
Wiemy, że istnieją uderzające podobieństwa między obiektami ceramicznymi znalezionymi w miejscach kultury Vinča i we wczesnych warstwach Troi I. Przed pojawieniem się datowań radiowęglowych uważano, na podstawie podobieństw typologicznych, że Vinča i inne kultury neolityczne należące do kompleksu „Dark Burnished Ware” (Czarnej Ceramiki Polerowanej??? CB) były produktem migracji z Anatolii na Bałkany. To musiało zostać ponownie ocenione w świetle dat radiowęglowych, które pokazały, że kompleks Dark Burnished Ware na Bałkanach pojawił się co najmniej tysiąc lat przed Troją I. Co ciekawe, nikt nie zaproponował, że Troja mogłaby być rezultatem migracji na wschód z Bałkanów? ?? A Troja leży w Anatolii w Azji Mniejszej, tam gdzie znajdujemy powyższy intrygujący posąg Artemidy z jajkami, który jest tak uderzająco podobny do bogini ptaków Vinča z rytami jaj …
But maybe here we don’t see direct cultural link, but the same concept represented in the same way in two cultures separated by thousands of miles and millenniums…Who knows…
Ale może jednak tutaj nie widać bezpośredniego związku kulturowego, jednak to ta sama koncepcja reprezentowana w ten sam sposób w dwóch kulturach oddzielonych tysiącami mil i upływem tysiącleci? … Kto wie …
