Wielcy Polacy: Izak Singer (1902-1991) – Nobel literacki 1978

Opublikowano przez

Wielcy Polacy: Izak Singer (1902-1991) – Nobel literacki 1978

 

Isaac Bashevis Singer (jid. ‏יצחק באַשעוויס זינגער‎ Jicchok Baszewis Zinger, ur. prawdopodobnie 21 listopada 1902 w Leoncinie, zm. 24 lipca 1991 w Miami) – polski i amerykański pisarz żydowski tworzący głównie w języku jidysz, dziennikarz. Laureat Nagrody Nobla w dziedzinie literatury za rok 1978.

 

Urodził się jako Icek-Hersz Zynger w Leoncinie, wsi w pobliżu Nowego Dworu Mazowieckiego (na ziemiach Królestwa Kongresowego, faktycznie pod zaborem rosyjskim). Jego ojciec był chasydzkim rabinem, zaś jego matka Baszewa – córką rabina z Biłgoraja.

Na podstawie informacji, które przekazał swemu oficjalnemu biografowi Paulowi Kreshowi[1] oraz swojej sekretarce Dvorah Telushkin[2], a także chronologii wydarzeń historycznych zapisanych we wspomnieniach własnych, najbardziej prawdopodobną datą jego urodzenia jest 21 listopada 1902 r. Często pojawiająca się w jego biografiach data 14 lipca 1904 r. była prawdopodobnie zmyślona w młodości przez Singera po to, aby w czasie wojny mógł uniknąć powołania do wojska. Z przekazu samego Singera, zawartym we wspomnieniach, wyłania się jeszcze inna wersja: mały Icek zapytał matkę, kiedy ma urodziny, odpowiedziała: „Dzisiaj” – był to 14 lipca.

 

 

Przed wyjazdem do Stanów Zjednoczonych używał pseudonimu literackiego Icchok Baszewis, który został utworzony od żydowskiej wersji imienia Izaak oraz imienia matki, Baszewy, które następnie zostało dostosowane do warunków amerykańskich, zmieniając się na Isaac Bashevis Singer. Jako dziennikarz używał też pseudonimów: Icchok Warszawski i D. Segal.

Jego starsze rodzeństwo, siostra Ester Kreitman (1891–1954) oraz brat Israel Joszua Singer (1893–1944), było także znanymi pisarzami. Siostra zaczęła tworzyć jako pierwsza w rodzinie[3].

W 1907 r. rodzina Singera przeprowadziła się do Radzymina, gdzie jego ojciec został kierownikiem miejscowej jesziwy (ponad 40% ludności ówczesnego Radzymina stanowiła ludność żydowska). W 1908 r. po pożarze jesziwy rodzina przeniosła się do Warszawy i zamieszkała przy ulicy Krochmalnej 10, gdzie ojciec Singera objął nieoficjalnie urząd rabina miejscowej gminy żydowskiej[4]. Nie znając rosyjskiego, nie podszedł do egzaminu państwowego, dającego mu stosowne uprawnienia i nie mógł zajmować tego stanowiska oficjalnie. Wiosną 1914 Singerowie przeprowadzili się do mieszkania w sąsiedniej kamienicy przy ulicy Krochmalnej 12[5]. Do klimatów tej warszawskiej ulicy Singer będzie wielokrotnie powracał w swoich utworach.

I wojna światowa i młodość w Polsce

W 1917 r. wraz z matką i młodszym bratem Mosze przeprowadził się do Biłgoraja, rodzinnego miasta matki, a rodzina uległa rozproszeniu na skutek działań wojennych. W Biłgoraju funkcjonował tradycyjny żydowski sztetl, a wujowie Singera pełnili funkcje rabinów odziedziczoną po ojcu[4]. Ojciec Baszewy był misnagdem (przeciwnikiem chasydyzmu).

Gdy ojciec Izaaka został rabinem w Dzikowie Starym 1921 r., Singer wrócił do Warszawy, gdzie wstąpił do Seminarium Rabinicznego Takemoni. Szkoła ta jednak mu nie odpowiadała. Po rezygnacji z nauki wrócił do Biłgoraja, gdzie próbował samodzielnie utrzymać się jako nauczyciel języka hebrajskiego. Bieda zmusiła go jednak do powrotu do domu rodzinnego. W 1923 r. jego brat Izrael Joszua załatwił mu pracę korektora w Warszawie, w czasopiśmie Literarisze Bleter, którego był redaktorem[6]. W czasopiśmie tym pracował do 1933 r. W okresie tym tłumaczył na jidysz utwory m.in. Ericha Marii Remarque’a i Thomasa Manna. Utrzymywał się także z tłumaczeń powieści popularnych.

Początki twórczości literackiej

Zadebiutował w 1925 r. krótkim opowiadaniem Na starość o swoim rodzinnym Biłgoraju, które zostało opublikowane na łamach Literarisze Bleter w ramach konkursu literackiego i podpisane pseudonimem Ce(Tse). Oprócz tego pisał wiele wprawek kuchennych do szuflady, które jednak uformowały jego przyszły styl i wpłynęły na jego całą twórczość[2].

Pierwszą jego powieść Szatan w Goraju publikowano w odcinkach w latach 1933-1934 w czasopiśmie literackim Globus, które powstało z inicjatywy jego przyjaciela poety Aarona Zeitlina oraz samego Singera. W całości powieść ta została opublikowana w 1935 r. i ta data jest często uważana za rok debiutu Singera. Powieść opowiada historię pogromu Żydów ze wsi Goraj nieopodal Biłgoraja, dokonanego przez kozaków w czasie Powstania Chmielnickiego w 1648 r., kiedy to zginęła 1/3 miejscowej ludności. Centralną osią powieści jest wpływ, jaki na właśnie niszczoną społeczność żydowską miało objawienie kabalisty ze Smyrny, Sabbataja Cwi, który obwieścił się w tym samym roku mesjaszem. Do tego samego wątku Singer wrócił później w powieści Niewolnik wydanej już w Stanach Zjednoczonych w 1962 r.

Emigracja

Z powodu trudnej sytuacji materialnej oraz wzrastającego antysemityzmu w pobliskich Niemczech, Singer z pomocą swojego brata wyemigrował w 1935 do Stanów Zjednoczonych. Wymagało to rozstania z jego partnerką (nigdy nie wzięli ślubu), Rachelą (Rochl Szapiro) i synem Izraelem, którzy wyjechali najpierw do Moskwy, a następnie przez Turcję do Palestyny. Singer osiedlił się w Nowym Jorku, gdzie, znowu dzięki pomocy brata, otrzymał pracę dziennikarza, korektora i tłumacza w czasopiśmie Forwerts – The Yiddish Forward (jid. ‏פֿאָרװערטס‎). Zaczął drukować w nim powieść „Grzeszny Mesjasz”. Mimo dobrego startu szybko wpadł w depresję i zagubienie, które później opisał w opowiadaniu Zagubiony w Ameryce (1974) oraz fabularyzowanej powieści autobiograficznej Miłość i wygnanie.

W 1938 r. poznał Almę Haimann Wassermann, emigrantkę żydowską z Monachium, z którą się ożenił w 1940 r. Alma porzuciła dla niego męża i dwójkę dzieci, całe ustabilizowane mieszczańskie życie. Dzięki jej pomocy i wsparciu (utrzymywała ich, pracując w sklepie) wrócił do pisarstwa i działalności dziennikarskiej, stając się jednym z najbardziej płodnych autorów The Forward. To w tym okresie zmienił swój pseudonim literacki na bardziej zamerykanizowany, a także zaczął się posługiwać pseudonimami Varshavsky oraz D. Segal.

Przez ostatnie 35 lat życia był wegetarianinem[7]. Swój wegetarianizm motywował względami etycznymi, a nie zdrowotnymi. W opowiadaniu Listy do Pisarza napisał:

Dla zwierząt wszyscy ludzie to naziści, a ich życie to wieczna Treblinka[8].

Twórczość

W twórczości ukazywał religijno-filozoficzne problemy moralne oraz konflikty środowisk ortodoksyjnych i zasymilowanych Żydów. W barwny sposób przywoływał do życia nieistniejący już świat Żydów, a zwłaszcza chasydów we wschodniej Polsce. Do arcydzieł literatury należą krótkie opowiadania Singera, odznaczające się kunsztem narratorskim, często stylizatorskim, także wnikliwym portretowaniem postaci. Pisarstwo przez całe życie było jego pasją – nieomalże obsesją. Interesował się też filozofią, np. Spinozą, Schopenhauerem. W swych utworach, często ustami ich bohaterów, przytacza różne teorie filozoficzne. Znaczny wpływ na jego twórczość miała także klasyczna powieść rosyjska XIX w. Z ludzi mających na niego największy wpływ literacki wymieniał swojego starszego brata, Israela Joszuę.

Polska bibliografia podmiotowa

uwzględniono tylko rok pierwszego wydania

Powieści

  • Dwór (The Manor), 1983
  • Spuścizna (The Estate), 1983
  • Sztukmistrz z Lublina (The Magician of Lublin), 1983
  • Niewolnik (The Slave), 1991
  • Szosza (Shosha), 1991
  • Pokutnik (The Penitent), 1992
  • Rodzina Muszkatów (The Family Moskat), 1992
  • Szatan w Goraju (Satan in Goray), 1992
  • Szumowiny (Scum), 1992
  • Wrogowie: opowieść o miłości (Enemies, a Love Story), 1992
  • Certyfikat (The Certificate), 1993
  • Opowieść o Królu Pól (The King of the Fields), 1993
  • Meszuge (Meshugah), 1995
  • Golem (The Golem), 1997
  • Cienie nad rzeką Hudson (Shadows on the Hudson), 2000

Zbiory opowiadań

  • Magiczna moc: opowiadania (wybór z A Friend of Kafka, A Crown of Feathers and Other Stories), 1983
  • Śmierć Matuzalema i inne opowiadania (The Death of Methuselah and Other Stories), 1990
  • Moc Światła: osiem opowieści chanukowych (The Power of Light – Eight Stories for Hanukkah; wszystkie opowiadania również w Stories for Children), 1991
  • Krótki piątek (Short Friday and Other Stories), 1992
  • Namiętności (Passions and Other Stories), 1992
  • Opowiadania (Stories for Children), 1993
  • Późna miłość (Old Love), 1993
  • Seans i inne opowiadania (The Séance and Other Stories), 1993
  • Zjawa i inne opowiadania (The Image and Other Stories), 1993
  • Gimpel Głupek (Gimpel the Fool and Other Stories), 1994
  • Korona z piór (A Crown of Feathers and Other Stories), 1994
  • Przyjaciel Kafki (A Friend of Kafka and Other Stories), 1994
  • Spinoza z ulicy Rynkowej (The Spinoza of Market Street), 1995
  • Grosiki na raj i inne opowiadania (Reaches of Heaven: A Story of the Baal Shem Tov; wybór z The Image and Other Stories, A Crown of Feathers and Other Stories, Passions and Other Stories, Old Love), 2001
  • Opowiadania dla dzieci (Stories for Children), 2005

Autobiografia

  • Miłość i wygnanie: wczesne lata (Love and exile), 1991
  • Urząd mojego ojca (In My Father’s Court), 1992
  • Urząd mojego ojca – kolejne opowieści (More Stories from My Father’s Court), 2005

Publicystyka literacka i eseje

  • Felietony, eseje, wywiady, 1993

Polska bibliografia przedmiotowa

uwzględniono tylko rok pierwszego wydania

Ekranizacje

 Z tym tematem związana jest kategoria: Filmowe adaptacje utworów Isaaca Baszewisa Singera.

Zobacz też

 Wykaz literatury uzupełniającej: Isaac Bashevis Singer.

Przypisy

 

  • Paul Kresh, „Isaac Bashevis Singer, The Magician of West 86th Street, A Biography”, The Dial Press, New York 1979, p. 390.
  • Dvorah Telushkin „Master of Dreams”, A Memoir of Isaac Bashevis Singer”, New York, 1997.
  • Maurice Carr, „My Uncle Itzhak: A Memoir of I. B. Singer”, In: Commentary, December 1992.
  • Isaac Bashevis Singer, In my Father’s Court New York: Fawcett Crest, 1966.
  • J. Leociak, Spojrzenia na warszawskie getto. Ulica Krochmalna, Dom Spotkań z Historią, Warszawa 2011, s. 29
  • Isaac Bashevis Singer, A Little Boy in Search of God New York: Doubleday, 1976.
  • History of Vegetarianism. . IVU (ang.).

 

  1. Isaac Bashevis Singer, „The Letter Writer”, str.?, wydanie?

Linki zewnętrzne

Podziel się!