Publikuję ten archiwalny artykuł z Archeowieści dlatego, że Świątynny Kompleks z Ness of Bordgar związany jest z ludem o haplogrupie R1a, który przebywał na Orkadach w czasie o jakim tutaj mowa. CB
Odkryty kilka lat temu w Ness of Brodgar na Orkadach kompleks neolitycznych budowli jest starszy od egipskich piramid i kamiennych konstrukcji w Stonehenge.
Wykopaliska w Ness of Brodgar. Zdjęcie na licencji Creative Commons. Autor: genevieveromier
Ness of Brodgar to młodziutka gwiazda neolitycznej Brytanii. Na pierwsze ślady zakrytych cienką warstwą ziemi kamiennych konstrukcji naukowcy natrafili podczas badań geofizycznych w 2002 r. Jednak minęło jeszcze kilka lat nim zaczęli sobie uświadamiać, jak niezwykłe są to ruiny.
Początkowo archeolodzy myśleli, że natrafili na prehistoryczną osadę. Zmienili jednak zdanie, gdy w wykopach ukazały się niezwykle grube mury kilku wielkich budowli. Obecnie uważają, że są to pozostałości dużego kompleksu świątynnego – najpewniej najważniejszego miejsca neolitycznych mieszkańców Orkadów.
źródło: http://archeowiesci.pl/2012/01/03/kompleks-swiatynny-z-orkadow-starszy-od-stonehenge/
Kompleks znajduje się w wyjątkowym miejscu. Swoją szerokością prawie całkowicie wypełnia wąski pas ziemi rozdzielający dwa jeziora położone w środku najważniejszej wyspy archipelagu zwanej Mainland. W dodatku leży w połowie drogi między dwoma znanymi skupiskami megalitów – kamiennym kręgiem w Brodgar i stojącymi kamieniami ze Stenness (zdjęcie lotnicze). Jeszcze przed odkryciem kompleksu cała ta okolica trafiła na Listę Światowego Dziedzictwa UNESCO pod nazwą Serce Neolitycznych Orkadów.
Na razie archeolodzy odsłonili pozostałości 14 budynków. Najbardziej imponujący z nich – tzw. katedra – ma 25 m długości, 20 m szerokości i mury grube na 5 m (o jego odkryciu pisałem ponad dwa lata temu). Badania geofizyczne wskazują jednak, że pod ziemią kryje się około 100 neolitycznych konstrukcji. Cały kompleks był otoczony imponującym murem, który w ocenie archeologów mógł mieć nawet 3 m wysokości.
Na terenie kompleksu oprócz kamiennych narzędzi, ceramicznych naczyń i zwierzęcych kości, archeolodzy natrafili na ślady sztuki. Należy do nich m.in. figurka chłopca z Brodgar wysokości 30 mm. Badacze znaleźli również kamienie pokryte czerwonym, pomarańczowym i żółtym kolorem. To pierwszy w Brytanii dowód na to, że ludzie epoki neolitu malowali swoje budynki.
Naukowcy przeprowadzili również datowania radiowęglowe. Jak na razie najstarsza data, jaką dało się uzyskać to okolice 3200 r. p.n.e. Już wtedy powstał wokół tego miejsca kamienny mur. Tym samym konstrukcje z Ness of Brodgar są co najmniej 200 lat starsze niż te ustawione w Stonehenge. Wyprzedzają również o kilkaset lat pierwsze egipskie piramidy. Warto jednak pamiętać, że kompleks z Orkadów ustępuje o wiele tysięcy lat chociażby budowlom z Göbekli Tepe w Turcji.
Najmłodsze uzyskane dotychczas daty to ok. 2300 r. p.n.e. Miejsce było więc używane przez około 1000 lat. Przez cały ten okres kompleks był powiększany i przebudowywany. Wiemy np., że około 2600 r. p.n.e. starsze budowle zostały zniszczone i przysypane ziemią, a na ich miejsce powstała m.in. wspomniana już „katedra”. Była ona przez kolejne 300 lat stale przerabiana aż w końcu spotkał ją los poprzednich budowli.
Warto zauważyć, że daty używania kompleksu Ness of Brodgar pokrywają się z datami zamieszkania Skara Brae – słynnej neolitycznej osady, która również znajduje się na Mainland. W tym samym okresie powstała też większość megalitycznych konstrukcji znanych z Orkadów.
Ness of Brodgar znacząco zwiększa znaczenie neolitycznych zabytków z Orkadów. Już wiele razy wspominałem, że ten położony na północ od Szkocji, czyli de facto na obrzeżach Europy, archipelag ma niezwykle wiele megalitycznych konstrukcji. Parę dni temu film o Ness of Brodgar wyemitowało BBC, co zaowocowało serią artykułów w brytyjskich mediach głoszących, że znaleziony kompleks mógł być dla neolitycznych ludzi ważniejszy od Stonehenge. Choć takiego twierdzenia nie da się w żaden sposób udowodnić, to z pewnością kompleks w Ness of Brodgar jest jednym z najistotniejszych punktów na neolitycznej mapie Europy.
W Daily Mail znajdziecie rekonstrukcję kompleksu, która pochodzi z filmu BBC. Sam tekst jest niegodny większej uwagi, podobnie jak mapa z błędną lokalizacją stanowiska. Poszukującym dokładniejszych informacji polecam świetnie prowadzony serwis poświęcony wykopaliskom.
Neolityczna „katedra” z Orkadów
– 18 sierpnia 2009Posted in: Archeologia, Europa, Prehistoria
Pozostałości dużej kamiennej budowli sprzed około 4-5 tysięcy lat odkryli archeolodzy na głównej wyspie Orkadów, archipelagu u wybrzeży północnej Szkocji. Jak mówią odkrywcy, czegoś takiego jeszcze nie widziano w Brytanii.
Budowla ma około 25 m długości i 20 m szerokości. Znajduje się niedaleko innych neolitycznych zabytków – kamiennego kręgu Brodgar oraz megalitów ze Stenness.
Jeszcze niedawno oba te miejsca uważano za centra neolitycznego kompleksu na Orkadach. Teraz archeolodzy skłaniają się ku poglądowi, że centrum to odkrywane właśnie Ness of Brodgar. Archeolodzy kopią tam od 2003 r., ale dopiero niedawno okazało się, jak niesamowite zabytki kryły się pod ziemią.
Kierujący badaniami Nick Card z archeologicznego Centrum Badawczego na Orkadach porównuje odkryte ruiny do katedry. – To jest architektura na monumentalną skalę, a jej rezultatem jest największa budowla swego rodzaju w północnej Brytanii – mówi dziennikarzom.
Jej kształt jest dobrze widoczny. W niektórych miejscach mury mają jeszcze metr wysokości i prawie pięć metrów grubości. Wnętrzne budowli ma kształt krzyża. W środku archeolodzy natknęli się na przykłady sztuki i mebli z kamienia.
Budynek otaczał wybrukowany korytarz. Zdaniem archeologów tworzył on prawdopodobnie rodzaj labiryntu, który wiódł ludzi w ciemnościach do komory w samym środku budynku.
W budowlę był też wkomponowany zagadkowy stojący głaz z dziurą w kształcie klepsydry.
Na stanowisku archeolodzy natknęli się też na inne budowle, które mają około 15 m długości i 9 m szerokości.
– To wszystko tworzy ogromny rytualny kompleks. Gdybyś odnalazł coś takiego na Bliskim Wschodzie, myślałbyś o tym jako o okręgu świątynnym – mówi Card. Powierzchnia całego stanowiska to około 2,5 hektara.
Na stanwisku nie brak oczywiście i ruchomych zabytków: ceramiki, kamiennych noży, głowic maczug oraz zwierzęcych kości.
Na podstawie Scotsman i starszych doniesień. Tutaj znajdziecie zdjęcia z wykopalisk.
Inne słynne neolityczne zabytki na Orkadach, to osada Skara Brae oraz grobowiec komorowy Maeshowe. Polecam filmiki o neolitycznych Orkadach:
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=BtnfEWn6Rn0]
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=x8JjEZNFKXk]
Pradawna osada na odległych Orkadach
– 15 sierpnia 2007Posted in: Europa, Prehistoria
Orkady to archipelag leżący zaraz za północnym krańcem Szkocji (mapa). Najsłynniejszym miejscem na wyspach jest Skara Brae – skupisko kilku kamiennych domów zamieszkałych 5100-4500 lat temu od wielu lat uznawane za najlepiej zachowaną neolityczną osadę w Europie. Teraz archeolodzy znaleźli na Orkadach kolejną osadę z tego okresu.
Jeden z domów w Skara Brae z „regałem”
W ciągu dwóch miesięcy wykopalisk odsłonili na razie tylko niewielki fragment zajmującej 2,5 hektara osady. Wśród odkrytych konstrukcji są jednak pozostałości dużej owalnej budowli podzielonej na mniejsze pomieszczenia, która prawie na pewno jest świątynią. Inne odkryte budynki były domami mieszkalnymi. Archeolodzy znaleźli również głowicę maczugi, pięknie zdobione kamienie, a także kamienne narzędzia, ceramikę i kości zwierząt. Podejrzewają, że odkryta osada może być równie cenna jak Skara Brae. Jej dokładne przebadanie zajmie jednak wiele lat.
Na podstawie The Times (zdjęcie). Warto też spojrzeć na Skara Brae z lotu ptaka. A jeśli macie 20 minut czasu, to koniecznie obejrzyjcie film zrobiony kiedyś przez History Channel o niezwykłych zabytkach, jakie na Orkadach zostawili ich neolityczni mieszkańcy, bo Skara Brae to nie wszystko ;).
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=BtnfEWn6Rn0]
[youtube=http://www.youtube.com/watch?v=x8JjEZNFKXk]
Spodobała ci się ta informacja? Wesprzyj powstawanie serwisu i zostań subskrybentem. Bez pomocy Czytelników Archeowieści znikną. Subskrypcję możesz wykupić np. tutaj
The discovery of the village
„On the far curving shore of the bay lies Skara Brae, hazy
through the sea-haar.”
On the southern shore of the Bay o’ Skaill, in the West Mainland parish of Sandwick, is the Neolithic village of Skara Brae – one of Orkney’s most-visited ancient sites and regarded by many as one of the most remarkable prehistoric monuments in Europe.
In the winter of 1850, a great storm battered Orkney.
There was nothing particularly unusual about that, but, on this occasion, the combination of wind and extremely high tides stripped the grass from a large mound, then known as „Skerrabra”.
This revealed the outline of a number of stone buildings – something that intrigued the local laird, William Watt, of Skaill, who embarked on an excavation of the site.
In 1868, after the remains of four ancient houses had been unearthed, work at Skerrabra was abandoned. The settlement remained undisturbed until 1925, when another storm damaged some of the previously excavated structures.
A sea-wall was built to preserve these remains, but during the construction work, yet more ancient buildings were discovered.
„I hear, says the writer in The Bulletin, that the excavations at Skerrabrae in Orkney, which attracted so much attention last year, are to be resumed at an early date.
„Professor V. Gordon Childe will again co-operate with the representatives of the Office of Works.
„There are still some problems to be solved, and its hoped that this season’s researches will throw a flood of light on the period of the underground structures and the people who dwelt in them.”
‚Modern’ investigations
Further excavations followed and, between 1928 and 1930, the dwellings we see today were released from their protective cocoons.
At the time, the village was thought to be an Iron Age settlement, dating from around 500BC – but this was no Pictish village.
Radiocarbon dating in the early 1970s confirmed that the settlement dated from the late Neolithic — inhabited for around 600 years, between 3200BC and 2200BC.
Today, Skerrabra – or Skara Brae as it has become known – survives as eight dwellings, linked together by a series of low, covered passages.
Because of the protection offered by the sand that covered the settlement for 4,000 years, the buildings, and their contents, are incredibly well-preserved.
Not only are the walls of the structures still standing, and alleyways roofed with their original stone slabs, but the interior fittings of each house give an unparalleled glimpse of life as it was in Neolithic Orkney.
Each house shares the same basic design – a large square room, with a central fireplace, a bed on either side and a shelved dresser on the wall opposite the doorway.
In its lifetime, Skara Brae became embedded in its own rubbish and this, together with the encroaching sand dunes, meant the village was gradually abandoned.
Thereafter, the settlement was gradually covered by a drifting wall of sand that hid it from sight for for over 40 centuries.
But the elements that exposed Skara Brae to the world are also its greatest nemesis.
The village remains under constant threat by coastal erosion and the onslaught of the sand and sea. In addition, the increasing number of visitors to the site annually are causing problems. Steps are being taken, however, to alleviate, or minimise, this damage.
Adam Smoliński – lokalizacja Skara Brae i Ness of Brodgar
