Michał Stanisław Głowacki ps. „Świętopełk” (1804 – 1846)
Michał Stanisław Głowacki ps. „Świętopełk” (ur. 1804, zm. 24 maja 1846 w Nowym Sączu) – polski duchowny katolicki, wikary parafii w Poroninie, folklorysta, panslawista i jeden z organizatorów powstania chochołowskiego z 1846 r.
Był absolwentem gimnazjum w Nowym Sączu, teologię studiował we Lwowie, święcenia kapłańskie otrzymał w 1831 r. Początkowo wikariat i posługę katechetyczną odbywał w Nowym Sączu w latach 1831–1833 następnie w Żabnie i Odporyszowie w latach 1833–1837, Żywcu w latach 1837–1842 i wreszcie w Poroninie, gdzie pracował do wybuchu powstania. Znany był wśród górali ze swych kazań wygłaszanych w języku gwarowym.
Jako folklorysta zajmował się zbieraniem pieśni i podań ludowych, między innymi jako pierwszy spisał legendę o śpiących rycerzach w Tatrach.
Był działaczem niepodległościowym, prowadził akcję agitacyjną oraz organizował struktury konspiracyjne. 21 lutego 1846 r. stanął u boku organisty Jana Kantego Andrusikiewicza, poetyJuliana Goslara i ks. Józefa Leopolda Kmietowicza na czele powstania górali chochołowskich przeciwko zaborcy austriackiemu i feudałom. Po upadku powstania uwięziony przez władze austriackie, zmarł w szpitalu więziennym w Nowym Sączu na puchlinę wodną. Został pochowany na starym cmentarzu w Nowym Sączu.
Podczas obchodów 160-lecia wybuchu powstania postać ks. Głowackiego upamiętniono tablicą wmurowaną w ścianie kościoła pod wezwaniem Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Marii Panny na starym cmentarzu w Nowym Sączu. Również w Poroninie na ścianie kościoła 7 listopada 2010 r. odsłonięto pamiątkową tablicę.
Bibliografia
- Ks. Witold Józef Kowalów, Ks. Michał Stanisław Głowacki „Świętopełk” (1804–1846). Folklorysta i współorganizator powstania, Biały Dunajec – Ostróg 1999.
- Ks. Michał Głowacki a Powstanie Chochołowskie, praca zbiorowa pod red. Bronisława Chowańca – Lejczyka, Nowy Targ 2010.
- Dzieje kościoła w Poroninie 1806–2006, praca zbiorowa pod redakcją Anieli Bafii i Teresy Nocoń, Poronin 2006.
Linki zewnętrzne
Uroczystości ku czci ks. Michała Głowackiego (1804-1846)
W dniach 18-19 lutego 2006 roku pod honorowym patronatem Jego Ekscelencji Ks. Arcybiskupa Stanisława Dziwisza Metropolity Krakowskiego oraz Jego Ekscelencji Ks. Biskupa Wiktora Skworca Ordynariusza Diecezji Tarnowskiej, odbyły się w Starym Sączu, Nowym Sączu i Poroninie dwudniowe uroczystości ku czci ks. Michała Głowackiego.
Ks. Michał Stanisław Głowacki “Świętopełk” (1804-1846) ukończył gimnazjum w Nowym Sączu i teologię we Lwowie. Wakacje spędzał na pieszych wędrówkach po Podolu i Podkarpaciu, podczas których zbierał pieśni i podania ludowe. Prace swoje podpisywał pseudonimem “Świętopełk”. Był panslawistą – znał języki słowiańskie. Po otrzymaniu święceń kapłańskich w 1831 roku był wikariuszem i katechetą kolejno w: Nowym Sączu (1831-1833), Żabnie i Odporyszowie (1833-1837), w Żywcu (1837-1842) i Poroninie (1842-1846). Jest jednym z kapłanów, którzy w latach 30. i 40. XIX wieku na terenie ówczesnej diecezji tarnowskiej podjął pracę nad odrodzeniem religijno-narodowym. To właśnie on jako pierwszy zapisał podanie o śpiących rycerzach w Tatrach. Zyskał sympatię i uznanie górali, zwłaszcza kazaniami, wygłaszanych “po ludowemu”. Zorganizował siatkę konspiracyjną na Podhalu i był współorganizatorem Powstania Chochołowskiego. Po nieudanym powstaniu został aresztowany. Zmarł 24 maja 1846 roku w Nowym Sączu w szpitalu więziennym na wodną puchlinę.
Wymienione uroczystości – zorganizowane przez oddziały Polskiego Towarzystwa Historycznego w Nowym Sączu i Nowym Targu, samorządy Nowego Sącza, Nowego Targu i Poronina, parafię rzymskokatolicką pw. św. Marii Magdaleny w Poroninie, Związek Podhalan Oddział w Poroninie i Towarzystwo Miłośników Starego Sącza – były jednym z punktów obchodów 160. rocznicy Powstania Chochołowskiego.
W sobotę, 18 lutego 2006 roku, delegacja górali z Poronina udała się do Starego i Nowego Sącza. Była to swego rodzaju pielgrzymka do rodzinnych stron i miejsca śmierci ks. Michała Głowackiego. Pierwszym punktem była modlitwa na grobie ks. Józefa Leopolda Kmietowicza. Przy asyście kapeli góralskiej z Poronina na jego grobie zostały złożone wiązanki kwiatów. Następnie w Muzeum Regionalnym w “Domu na Dołach” została otwarta okolicznościowa wystawa, poświęcona ks. Michałowi Głowackiemu i ks. Józefowi Leopoldowi Kmietowiczowi. Później zwiedzano domy rodzinne obu bohaterskich kapłanów.
Po wypełnieniu programu starosądeckiego goście przejechali w okolice zamku w Nowym Sączu. Oprowadzani przez Stanisława Korusiewicza zebrani mogli zapoznać się z miejscami uwięzienia powstańców (zamek, fundamenty starego ratusza, domy w których mieściły się więzienia).
O godz. 14.30 w kościele pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny na Starym Cmentarzu została odprawiona uroczysta Msza św. w intencji ks. Michała Głowackiego i bohaterów konspiracji niepodległościowej w Małopolsce w latach 1845-1846. Mszy św. przewodniczył ks. dr Jan Siedlarz, proboszcz parafii pw. św. Kazimierza w Nowym Sączu, na terenie której znajduje się kościół pw. Niepokalanego Poczęcia Najświętszej Maryi Panny. Koncelebrowali księża: ks. Franciszek Juchas z Poronina i ks. Witold Józef Kowalów z Ostroga na Wołyniu, który wygłosił okolicznościowe kazanie. W modlitwie wzięła udział kapela góralska z Poronina.
Po Mszy św. na murze kościoła na Starym Cmentarzu została odsłonięta tablica pamiątkowa, upamiętniająca ks. Michała Głowackiego.
Drugiego dnia, w niedzielę – 19 lutego 2006 roku – o godz. 12.00 w kościele pw. św. Marii Magdaleny w Poroninie została odprawiona uroczysta Msza Święta w intencji ks. Michała Głowackiego oraz Powstańców Chochołowskich. Mszy św. przewodniczył ks. Witold Józef Kowalów, a kazanie wygłosił miejscowy proboszcz, ks. Franciszek Juchas.
Po uroczystej modlitwie w poronińskiej farze w Gminnym Ośrodku Kultury w Poroninie miała miejsce konferencja popularnonaukowa: “Ks. Michał Głowacki a Powstanie Chochołowskie. W 160. rocznicę wydarzeń”.
Moderatorem pierwszego bloku tematycznego – “Ks. Michał Głowacki – narodziny patriotyzmu” – był mgr inż. Leszek Zakrzewski. Pierwszy referat – “Poronin w czasach ks. Michała Głowackiego” – wygłosił proboszcz parafii poronińskiej ks. Franciszek Juchas. Następnie dr Mieczysław Rokosz z Towarzystwa Muzeum Tatrzańskiego mówił nt. “Legendy o śpiących rycerzach”. Kolejny referent ks. mgr Witold Józef Kowalów (Ostróg, Ukraina) mówił nt. “Ks. Michał Głowacki jako ksiądz, bibliofil, słowianofil i ludoznawca”. Temat “Rola i znaczenie działalności ks. Głowackiego” przedstawił mgr Bronisław Chowaniec-Lejczyk (PTH O/Nowy Targ). Następnie mgr Aniela Bafia (Związek Podhalan Oddział w Poroninie) ukazała piękną kartę regionalnej historii, mówiąc nt. “Parafianie poronińscy w walkach o niepodległość”.
Moderatorem drugiego bloku tematycznego – “Powstanie Chochołowskie – losy uczestników i ich rodzin” – był dr Mieczysław Rokosz. Mgr Witt Kmietowicz (Towarzystwo Miłośników Ziemi Muszyńskiej) przedstawił temat “Ks. Józef Leopold Kmietowicz i dzieje jego rodu”. Ks. mgr Witold Józef Kowalów w swoim drugim wystąpieniu mówił nt. “Ks. Michał Głowacki jako patriota i współorganizator Powstania Chochołowskiego”. Mgr inż. Leszek Zakrzewski (PTH O/Nowy Sącz) w barwny sposób ukazał “Nowosądecki etap losów powstańców chochołowskich”. Jako ostatni wystąpił mgr Szczepan Świątek (Archiwum Państwowe w Krakowie), mówiąc nt. “Powstanie chochołowskie w propagandzie PRL-u”.
W podsumowaniu poronińskiej konferencji dr Mieczysław Rokosz zauważył, że została ukazała piękna karta historii regionalnej, ale istotnie wpisanej w dzieje Polski. Została przypomniana postać ks. Michała S. Głowackiego i dwóch animatorów Powstania Chochołowskiego – ks. Józefa Leopolda Kmietowicza i organisty Jana Kantego Andrusikiewicza. Zauważono też odwrotność wydarzeń 1846 roku na Podtatrzu z wydarzeniami rabacji na nizinach. Ukazano tragizm i siłę moralna wystąpienia niepodległościowego. Przypomniana został stara tatrzańska legenda o śpiących rycerzach w Tatrach. Referenci podkreślali też, że I połowa XIX wieku w Galicji była ciężkim okresem w historii ziem polskich pod zaborami, o czym powszechnie się zapomina pod wpływem mitu o następnej epoce, jaką był czas autonomii galicyjskiej. Sesja popularnonaukowa w Poroninie była przejawem miłości Ojczyzny. Podhale pamięta.
Na sądeckie i poronińskie dwudniowe uroczystości długo czekałem. Jako licealista i seminarzysta, gdy zbierałem materiały do monografii o ks. Michale Głowackim (“Ks. Michał S. Głowacki “Świętopełk” (1804-1846). Folklorysta i współorganizator powstania”, Biały Dunajec – Ostróg 1999), marzyłem by ta przeciekawa postać została wydobyta z zapomnienia i bardziej upamiętniona. Dopiero teraz marzenia te ziściły się.
ks. Witold Józef Kowalów
Biały Dunajec, 23 lutego 2006 roku
W „Nietocie” Tadeusz Miciński dokonał dalszej poetyckiej transformacji wątku śpiących rycerzy w legendę-wizję przyszłych losów Polski. Pierwszy polski zapis tej legendy w 1843 r. uczynił ks. Michał Stanisław Głowacki „Świętopełk” (1804-1846), w drugim roku swego wikariatu w Poroninie. Spisał ją w mowie opowiadającego legendę górala nazwiskiem Makuch. Zapis ten przesłał w 1845 roku “do dalszego użytku” Wacławowi Aleksandrowi Maciejowskiemu, który opublikował ją w swoim “Piśmiennictwie polskim” pt. “Legenda o Bolesławie Śmiałym, w mowie opowiedziana ludu”, zaznaczając osobę od której ją otrzymał.