800-letni Rimu spod Wellington Kira Białczyńska z Aotearoa -Kraju Kiwijczyków

800-letni Rimu (foto Kira Białczyńska)

[ (Otari-Wilton Bush) jest jedynym publicznym ogrodem botanicznym w Nowej Zelandii poświęconym wyłącznie rodzimych roślinom. Znajduje się w Wellington, na przedmieściu, przy ulicy Wilton . Jest to obszar 100 hektarów rodzimych lasów i specjalnych kolekcji roślin zajmujących 5 hektarów.

AOTEAROA
(fragmenty książki)

http://www.obiezyswiat.com/ksiazkanz/aotearoa.htm

JAK POWSTAŁ ŚWIAT I AOTEAROA?
     Tane Mahuta z całych sił rozerwał więź potężnych ciał matki i ojca, oddzielając ziemię od nieba. I tak powstał świat oraz Aotearoa, czyli kraina obecnie nazywana Nową Zelandią. To właśnie tutaj – według Maorysów – dokonały się główne akty stworzenia świata.

KLASYCZNI MAORYSI
Maorysi swoje społeczeństwo budowali na pokrewieństwie i wspólnocie interesów. Iwi, czyli plemię, było silną jednostką społeczną i militarną, jednoczącą tysiące ludzi, których przodkowie przypłynęli do Aotearoa na tej samej łodzi. Iwi składało się z wielu hapu. Każde hapu było niezależną i autonomiczną grupą, złożoną z często słabo spokrewnionych ze sobą ok. 500 ludzi, którzy wspólnie uprawiali ziemię, łowili ryby, polowali i walczyli z wrogimi plemionami. Hapu składało się z whanau, czyli z grup bliższych i dalszych krewnych, i stanowiło podstawową grupę społeczną.

Przed przybyciem pierwszych białych osadników 80% obszaru Nowej Zelandii pokrywały wiecznie zielone lasy z gigantycznymi drzewami kauri, rimu i totara. Zarówno Maorysi, jak i biali osadnicy znacznie przetrzebili ten drzewostan, wypalając go i przeznaczając na pastwiska i pola uprawne. Rząd podjął decyzję o zakazie wyrębu drzewa rimu na obszarach należących do państwa. Decyzja wejdzie w życie w końcu 2002 r. Nie wszystkie lasy zostały jednak zniszczone. W krajobrazie Wyspy Północnej przez cały rok nadal dominuje zieleń. Na Wyspie Południowej bywa biało zimą, ale tylko w niektórych jej wyższych partiach.
Oprócz owocu kiwi i liścia srebrnej paproci, narodowym symbolem Nowej Zelandii, jest ptak kiwi – nielot wielkości średniego indyka. W naturze występują cztery jego gatunki i dwa podgatunki. Według naukowców kiwi zamieszkuje Nową Zelandię od 70 mln lat. Ponieważ kiwi nie lata i w dodatku słabo widzi, rekompensuje sobie te ułomności szybkim biegiem, w czym pomagają mu potężne nogi (1/3 wagi ciała), oraz znakomitym węchem i słuchem. Mieszka w norach wygrzebanych w korzeniach drzew i żywi się larwami, gąsienicami, insektami oraz owocami leśnych drzew.

NOWOZELANDCZYCY
     Mówią o sobie Kiwis, co miejscowi Polacy tłumaczą jako Kiwusi. Jest ich coraz więcej lecz wielu z nich pochodzi „z importu”.
W 1999 r. liczba ludności Nowej Zelandii przekroczyła 3,8 mln. W ciągu niespełna wieku przybyło ponad 3 mln mieszkańców. W 1901 r. mieszkało tu 797 tys. osób.

Maorysi nazywają siebie tangata whenua, co oznacza „ludzie tego lądu”. Są narodem dumnym, uważającym, że traktat z Waitangi był krzywdzący dla nich, i ciągle podważają jego moc prawną. Dochodzą swoich praw do ziemi, którą w zamian za opiekę brytyjskiej monarchii przekazali przed specjalnym trybunałem białym kolonizatorom.
Sir Edmund Hillary jest najsłynniejszym z żyjących Nowozelandczyków. W 1999 r. obchodził 80. rocznicę urodzin. Jako pierwszy człowiek razem z Nepalczykiem Tensingiem zdobył w 1953 r. Mt Everest. Za swój wyczyn otrzymał tytuł szlachecki. W 1958 r. na czele 5-osobowej nowozelandzkiej ekspedycji dotarł na biegun południowy na ciągnikach specjalnie dostosowanych do warunków antarktycznych, będąc pierwszym człowiekiem na świecie, który osiągnął to na pojeździe mechanicznym. Badał też źródła Gangesu oraz eksplorował rzeki Himalajów.
Nowozelandczycy uchodzą za osoby serdeczne i otwarte. Uśmiechają się często nawet do nieznajomych. How are you?, czyli „Jak się masz?”, „Co u ciebie słychać?”, jest powszechnie przyjętą grzecznościową formą zwracania się do napotkanych osób, niekoniecznie znajomych. Często do „How are you?” dodaje się „mate”, co w Nowej Zelandii i Australii oznacza kumpla.

POLONIA
     Nowozelandzka Polonia jest nieliczna w porównaniu np. z australijską. Szacuje się ją na ok. 4 tys. osób. Gdyby zaś po-liczyć jeszcze osoby, które nie mówią po polsku, ale mają polskich przodków i w jakimś sensie czują się związani z ojczyzną dziadów, liczbę tę należałoby powiększyć o jakieś 2 tys.

Otari Wilton Bush

Otari is a Maori word, meaning „Place of Snares”, which refers to the hunting that took place in the area for hundreds of years.  As the fever of European colonisation in the mid 1800s saw the decimation of most of the lush forests of Wellington, one farmer, Job Wilton, saw fit to fence a portion of his bush and protect it from development. Now, over a century later, more than half of all remaining original native forest in Wellington lies within Otari-Wilton’s Bush.

[Po maorysku słowo Otari oznacza „miejsce sideł”, czyli polowań, które odbywały się na tym obszarze przez setki lat. Gorączka kolonizacji spowodowała, że Europejczycy zdziesiątkowali stare drzewa i zniszczyli lasy. Jeden z farmerów w okolicach Wellington, Job Wilton widząc w roku 1800 przerażającą dewastację, postanowił ochronić las leżący na jego ziemi.   Dzisiaj ponad setkę lat od tamtego czasu, ponad połowa zachowanego oryginalnego dawnego boru okolicy Wellington ze starymi rodzimymi gatunkami drzew znajduje się właśnie w Otari Wilton Bush.]

This ancient forest includes towering matai and rimu, as well as tawa, rewarewa and kohekohe. The taller trees are often the home for epiphytes or perching plants, and examples of Collospermum hastatum, a high-rise relative of the familiar astelia, can be spied by those with eagle eyes.

[Starodrzew składa się z niebotycznych drzew matai i rimu oraz tawa, rewarewa i kohekohe. Wysokie drzewa stają się często domem dla epifitów lub roślin pnących, jak Collospermum hastatum.]

Many native climbers also abound in the heights of the forest, and walkers will find it easy to take a trip back in time and imagine themselves in a Wellington once untouched by human development as they stroll through Otari.

[Spacer po Otari pokazuje jak wyglądały okolice Wellington w czasach kiedy były nietknięte przez ludzką cywilizację. Wspinacze i spacerowicze łatwo mogą się wybrać na wycieczkę w czasie udając się do Otari Wiltons Bush.]