Marcin Iglikowski – Świat w dobie rydwanów cz.1

Jakże inaczej układa się dobrze znany naukowy opis starożytności, kiedy posiadamy świadomość swoich własnych starożytnych korzeni. Kiedy mamy pewność kim byli w istocie Hetyci, Hyksosi, Tocharowie, Mazogętowie (Masagetowie), Parnowie, Kszatriowie, kiedy  wiemy na pewno gdzie znaleziono najstarszy na świecie wizerunek wozu oraz dowody na jego praktyczne istnienie i używanie w tym miejscu oraz gdzie i kiedy wynaleziono naprawdę rydwan. Jakże inaczej wygląda świat, kiedy wiemy o bliskim związku kultur archeologicznych Doliny Cisy i Małopolski (Wzgórze Zyndrama w Maszkowicach), o tym kim byli jedni i drudzy – mieszkańcy odwieczni Środkowej Europy, dorzecza Dunaju, Północnej strony Morza Czarnego i Kaspijskiego, Środkowej Azji. Jakże inaczej spostrzegamy dzisiejszy świat dookoła nas wiedząc, że w Bitwie nad Dołężą/Tollensee brały udział dwie dobrze zorganizowane armie, z których jedna była złożona z ludzi, których jesteśmy bezpośrednimi potomkami. Mimo, ze nie wiemy jakim dokładnie ci nasi przodkowie mówili językiem, to wiemy że Imperium Naddunajskie i Nadwiślańskie współczesna nauka niemiecka stawia na równi z Imperium Hetytów, a ci ostatni n ei byli kim innym niż ludem który podbił kraje semickie przychodząc do nich znad Morza Czarnego, z jego północnego brzegu, znad Dniestru. Żal mi tych wszystkich Polaków, którzy wypierają się naszych starożytnych korzeni, naszej krwi, naszego rodu i starożytnego rodowodu. Nie wiem, jak można było pozwolić tak wyprać sobie mózgi niemiecko-papistyczną propagandą, by z Ludu Panów z Panonii i Harpackich Harnasiów/Hariów (Ariów), naddnieprzańskich Har-Harów/Gargarian (Ariów – Herodot V wiek p.n.e.) stać się piewcą 966. CB

źródło:http://www.hipologia.pl/news/show/id/32

I Najstarsze zabytki przedstawiające wozy

Rysunki na wazie z Bronocic są najstarszym, jednoznacznym dowodem używania wozu odkrytego dotąd na obszarach Starego Świata, od wybrzeży atlantyckich po Azję Centralną i pochodzą sprzed 5500 lat. Wizerunki wozu z Bronocic są nawet  wcześniejsze od kredowego modelu koła, odkrytego w 1974 r. wprzezez ekspsku Jebel Aruda Syrii. Określanego na 3335-2890 p.n.e. Podobne wizerunki na ceramice napotkano także w Radosinie w Czechach i na Węgrzech z ( (okres 2400 -2200 p.n.e).  Z  lat 3200 -3100 p.n.e. pochodzi wizerunek sań na 4 kołach z miasta Ur w południowej Mezopotamii. Kolejne znaleziska prototypów rydwanów datuje się na 2000 lat przed naszą erą na teranie zachodniej Syberii i Kazachstanu w miejscowości Andronowo . Ówczesne ludy z tych terytoriów znane jako proto-indo-irańczycy poprzez migracje rozpowszechniły wynalazek wozu z koniem na tereny Indii i na wschód do pasma górskiego Tien – szan przez Pamir Kirgistan aż północnych Chin. Od indoirańczyków technologie powożenia koniem przejęły dwa kluczowe dla jego rozwoju ludy: Huryci i Hykososi. Od nich technikę rydwanowi przejęły dwa największe ówczesne mocarstwa: Egipt oraz Królestwo Hetytów. Stało się na przełomie XVI – XV w. p.n.e. Hyskosi podbili za pomocą rydwanów Egipt, lecz szybko stamtąd wypędzeni zostawili „w spadku” hipiczną technologię swym byłym poddanym. Huryci tworząc w XVI w. p.n.e. silne państwo zwane Mitanni, zostali podbici przez Hetytów. Ci zaś, mimo iż zwycięzcy natychmiast docenili siłę  wynalazku, wnikliwie analizując wiedzę  mitannijskich hodowców koni.

W epoce brązu (2500 – 700 p.n.e.) do największego znaczenia doszły rydwany w okresie 1450 – 1200. W tym czasie najważniejszymi prototypami były rydwan hetycki i egipski. W epoce żelaza do największego znaczenia doszły rydwany asyryjskie. W połowie VII w. p.n.e. pojazdy kołowe na polach bitew ustępują efektywniejszej konnicy. Jej głównym ośrodkiem stają się tereny dzisiejszego Iranu.

Analizując „złotą epokę” rydwanów pamiętajmy, że 2000 lat przed narodzinami Chrystusa świat wyglądał nieco inaczej. Przeciętny zjadacz chleba był dużo niższy od ludzi żyjących obecnie. Średnia wzrostu  człowieka wahała się pomiędzy 160 – 165 cm. Wyjątkiem byli Hetyci, którzy w ówczesnych czasach uważani byli za olbrzymów. Prawdopodobna średnia ich wzrostu wynosiła 170 – 175 cm. Pamiętajmy także że tereny Mezopotamii dziś uważane za pół pustynne, 4000 lat temu były w wielu rejonach obfitującą w roślinność żyzną sawanną. Klimat był dużo wilgotniejszy, sprzyjający rozwojowi osadnictwa i rolnictwa. W XV w. p.n.e. faraon egipski Tutmosis podczas jednej z wypraw na terenie dzisiejszej Syrii upolował 120 słoni. Z jego opisów wynikało, że istniała tam niezwykle żyzna kraina mogąca wykarmić ekosystemy nawet z największymi ssakami takimi właśnie jak słonie. Ostatnie badania archeologiczne dowodzą także,  iż na wybrzeżach dzisiejszej Palestyny, spotkać można było liczne hipopotamy.

Wielu mogłoby się także zdziwić dlaczego człowiek najpierw zaprzągł konia do rydwanu, a dopiero później go dosiadł. Odpowiedź jest bardzo prozaiczna. Pierwsze konie miały za słabo wykształcony system kostny i mięśniowy, by móc unieść człowieka na dłuższe dystanse. Dopiero z czasem nauczono się odpowiednio kojarzyć silniejsze osobniki oraz stosować odpowiednie karmienie i trening.

Warto przypomnieć również,  że równolegle z rozwojem cywilizacji mezopotamskiej i mykeńskiej tryumfy hipiczne święcił koń w odległych Chinach – kulturze niezwykłej i równie bogatej wydarzenia. To właśnie tam padło jakże mądre stwierdzenie że „ siła państwa opiera się na końskim grzbiecie”.

II Zarys polityczny w II – I tysiącleciu

Ewolucja zaprzęgu i konnicy pokrywa się z rozwojem gospodarki, wynalazkami wytopu brązu, żelaza oraz dziejami powstawania i upadania wielkich mocarstw militarnych.
Pogrupujmy je w punkty:

1. 2500 – 2000 r. p.n.e. Okres wyodrębnienia i rozkwitu wolnych miast sumeryjskich na terenie Mezopotamii. Były to niezwykle rozwinięte ośrodki liczące nawet do 50 tysięcy mieszkańców. Centrum tych ziem stanowiło dorzecze Tygrysu i Eufratu.

2. 1800 – 1600 r. p.n.e. W 1792 r. p.n.e. władca babiloński Hammurabi tworzy imperium babilońskie podbijając większość wolnych państw – miast w Mezopotamii. Rozpoczyna to ekonomiczny i militarny okres hegemonii miasta Babilon.

3. 1650 – 1380 r. p.n.e. Okres przewagi militarnej państwa hetyckiego, które podbiło dzisiejszy płw. Anatolijski, Mezopotamię z Babilonią i Syrię. Hetyci adoptują sztukę budowania i wykorzystywania rydwanów od podbitych przez siebie Hurytów. W okresie do zmian dochodzi także w Egipcie, który za sprawą ludu Hyksosów również styka się z rydwanami.

4. 1400 – 1200 r. p. n. e  Upowszechnienie rydwanu w ramach kultury mykeńskiej w Grecji i na Krecie.

5. 1380 – 1200 r. p.n.e. Okres wojen Hetycko – Egipskich zwany „równowagą mocarstw”.  Imperium Hetyckie przeżywające rozkwit dociera do granic Egiptu XVIII dynastii, która również przeżywa czas wielkiej prosperity. Było to apogeum znaczenia militarnego rydwanów. Dochodzi do wielkich  bitew  np. pod Kadesz.

więcej u źródła: http://www.hipologia.pl/news/show/id/32

Bitwa Rydwanów Hetyckich z armią Ramzesa II: http://www.hipologia.pl/news/show/id/32/lang/pl/page/9

Rydwan w Wikipedii

Mapa przedstawiająca uproszczone drogi i czas rozprzestrzeniania się rydwanu, 2000–500 p.n.e.

Wikipedia:

Rydwan – pojazd konny, najczęściej dwukołowy zaprzężony w dwa lub cztery konie, zwykle z tyłu otwarty, znany od około XXVIII w. p.n.e. na całym Bliskim Wschodzie, i w Egipcie od około XVIII w. p.n.e. oraz w starożytnej Grecji od XII wieku p.n.e. (o czym wspomina Homer), później także w Rzymie. Mógł być zaprzężony w dwa konie – wtedy zwał się bigą, lub w cztery i wtedy nazywał się kwadrygą. Jechały nim zazwyczaj stojąc dwie osoby.

Rydwan był w istocie platformą na kołach ciągniętą przez konie, zaprzęgnięte dzięki uprzęży mocowanej do dyszla przyłączonego do środkowej części rydwanu i czasem zakończonego ostrzem. W wersji czterokonnej stosowano dwa dyszle. Kierowanie końmi umożliwiały długie lejce, prowadzone osobno do każdego z nich bądź łączone w jedną parę. Lejce przeciągano przez pierścienie mocowane do końskiej uprzęży. Składała się ona z pętli wokół szyi oraz dodatkowych, utrzymujących całość; do dyszla mocowano je w sposób elastyczny.

Na konie zwykle nakładano ozdobne kropierze dla łatwiejszego odróżnienia od obcych, a do ogłowi mocowano grzebienie lub pióropusze.

Rydwanu używano w różnych celach. Na Bliskim Wschodzie pojawiał się na polach bitew jeszcze w IV w. p.n.e. W Europie tradycja walki z rydwanu przetrwała najdłużej na Wyspach Brytyjskich, bo do I w. n.e. Na początku swego istnienia rydwan służył także do polowań. W Grecji i Rzymie służył głównie do wyścigów w czasie igrzysk olimpijskich, natomiast w cyrkach – także w celach kultowych i reprezentacyjnych.

Zastosowanie w bitwach

Rydwanów używano głównie w celach bojowych. Służyły do rozbijania szyków wroga. Załogę rydwanu mogły stanowić 2-4 osoby. W przypadku dwóch był to tylko woźnica i łucznik. W załodze czteroosobowej także włócznik i miecznik. Niekiedy zeskakiwali oni z wozu i walczyli potem pieszo.

Rydwany wykonywano również w wersjach ciężkich, wówczas zaprzęgano je w cztery konie, zazwyczaj chronione zbroją .

Używano ciężkiej zbroi łuskowej, osłaniając przód i boki koni, tył pozostawał nieosłonięty. Niekiedy używano również zbroi płytowej bądź kolczugi.

Rydwany takie były wolniejsze od lekkich, lecz było je trudniej pokonać, a opancerzenie koni zwiększało użyteczność w walce.

Na początku bitew często dochodziło do starcia wrogich rydwanów, wówczas większość jednostek ginęła.

Rydwanom przeciwdziałano:

• Ustawiając pale wbite na polu bitwy. Rydwan nie mógł się przecisnąć co zmuszało załogę do dalszej walki pieszo.
• Wykopując zamaskowane doły. Jeżeli koło rydwanu wpadło do takiego wgłębienia rydwan przewracał się.
• Jazda często zachodziła rydwany od tyłu, te nie mogąc jej stratować były łatwym celem.
• Rydwan po uderzeniu w szyki wroga zwalniał, był to dobry moment dla atakujących by łatwo zabić załogę i konie.
• Opancerzone słonie bojowe były doskonałą obroną przed rydwanami. Rydwan po zderzeniu ze słoniem roztrzaskiwał się.
• Rzeka przebiegająca w poprzek pola bitwy uniemożliwiała użycie rydwanów.
• Ciężko opancerzone rydwany również nie były bezpieczne, jazda podjeżdżała do nich i zatrzymywała konie oraz niszczyła koła rydwanu i lejce.

Zalety:

• Rydwan skutecznie przebijał szyki wroga
• Umożliwiał przenoszenie dużej ilości strzał

Wady:

• Był łatwy do zniszczenia, upadek bądź śmierć chociaż jednego z koni powodowała zatrzymanie całego rydwanu. Problem częściowo rozwiązywały zbroje dla koni, lecz nie chroniły przed zatrzymaniem poprzez chwycenie lejcy, ani przed potknięciem
• Innym problemem było urywanie się kół, które powodowało wywrócenie się całego rydwanu
• Przekraczanie rzek było bardzo utrudnione
• Brak kontroli nad rydwanem mógł spowodować, że konie w panice pociągną rydwan w stronę własnych oddziałów tratując je

Występowanie w religiach

Rydwan był atrybutem bogów i bogiń:

• Afrodyta – miała rydwan zaprzężony w gołębie;
• Demeter – miała rydwan zaprzężony w skrzydlate smoki;
• Hera – miała rydwan zaprzężony w pawie;
• Kybele – miała rydwan zaprzężony w lwy;
• Dionizos – miał rydwan zaprzężony w pantery;
• Helios – miał rydwan zaprzężony w 4 konie;
• Pluton – miał rydwan zaprzężony w kare konie;
• Posejdon – miał rydwan zaprzężony w hippokampy.

Specjalnymi typami rydwanu były currus w starożytnym Rzymie i carroccio w średniowiecznych republikach włoskich, gdzie służył za punkt dowodzenia, ołtarz i miejsce ekspozycji sztandaru państwa-miasta.

Marcin Iglikowski – Świat w dobie rydwanów cz.1