Lniana Księga z Zagrzebia (najdłuższy tekst etruski z 250r p.n.e.)

Wikipedia polskojęzyczna:

Liber Linteus (znana też jako Liber Zagrabiensis, czyli Lniana księga lub Księga z Zagrzebia) – jedyna zachowana do naszych czasów księga napisana w języku etruskim, powstała około 250 roku p.n.e.

Księga pierwotnie składała się z 12 kolumn tekstu, pisanych od prawej do lewej; obecnie brak większości tekstu pierwszych 3 kolumn (zachowało się 1200 wyrazów). Napisana jest na płótnie przeważnie czarnym i częściowo czerwonym tuszem. Nie była zwijana w rulon, tylko składana, podobnie jak współczesne książki.

Treść księgi jest nieznana (z powodu nieznajomości znaczenia większości słów etruskich), jednak najprawdopodobniej księga jest rytualnym kalendarzem obrzędów ku czci bóstw.

 

 

Księgę napisali najprawdopodobniej kapłani etruscy w jednej ze świątyń w okolicach jeziora Trazymeńskiego około 250 p.n.e. (wskazują na to nazwy lokalnych bóstw oraz styl pisma).

Wraz z wymarciem języka etruskiego, księga straciła praktyczne znaczenie. W I wieku n.e. księgę najprawdopodobniej sprzedano do Egiptu, jako tkaninę do owijania mumii (istniało duże zapotrzebowanie na taki towar).

Księgę pocięto na wąskie paski i owinięto nimi zwłoki żony krawca z Teb – Nesi-hensu.

W 1848 podróżnik z Austro-Węgier kupił tę mumię jako pamiątkę z podróży po Egipcie; 19 lat później mumia została podarowana muzeum w Zagrzebiu. Dopiero w 1877 zauważono, że pismo, pokrywające bandaże mumii, nie jest hieroglificzne, a w 1891 w Wiedniu zidentyfikowano to pismo jako etruskie.

Obecnie księga jest przechowywana w specjalnie chłodzonym pomieszczeniu w Muzeum Archeologicznym w Zagrzebiu.

• The Etruscan Liber Linteus; zawiera e-tekst księgi, propozycje tłumaczeń
• Informacje o Liber Linteus w Muzeum Archeologicznym w Zagrzebiu

 

Wikipedia Anglojęzyczna:

The Liber Linteus Zagrabiensis (Latin for „Linen Book of Zagreb”, also rarely known as Liber Agramensis, „Book of Agram„) is the longest Etruscan text and the only extant linen book, dated to the 3rd century BCE. It remains mostly untranslated because of the lack of knowledge about the Etruscan language, though the few words which can be understood indicate that the text is most likely a ritual calendar.

The fabric of the book was preserved when it was used for mummy wrappings in Ptolemaic Egypt. The mummy was bought in Alexandria in 1848 and since 1867 both the mummy and the manuscript have been kept in Zagreb, Croatia, now in a refrigerated room at the Archaeological Museum.

In 1848, Mihajlo Barić (1791–1859), a low ranking Croatian official in the Hungarian Royal Chancellery, resigned his post and embarked upon a tour of several countries, including Egypt. While in Alexandria, he purchased a sarcophagus containing a female mummy, as a souvenir of his travels. Barić displayed the mummy at his home in Vienna, standing it upright in the corner of his sitting room. At some point he removed the linen wrappings and put them on display in a separate glass case, though it seems he had never noticed the inscriptions or their importance.

The mummy remained on display at his home until his death in 1859, when it passed into possession of his brother Ilija, a priest in Slavonia. As he took no interest in the mummy, he donated it in 1867 to the State Institute of Croatia, Slavonia, and Dalmatia in Zagreb (the present-day Archaeological Museum in Zagreb). Their catalogue described it as follows:

Mummy of a young woman (with wrappings removed) standing in a glass case and held upright by an iron rod. Another glass case contains the mummy’s bandages which are completely covered with writing in an unknown and hitherto undeciphered language, representing an outstanding treasure of the National Museum.

W 1848 r. Mihajlo Barić (1791-1859), niski rangą chorwacki urzędnik w węgierskiej Kancelarii Królewskiej, zrezygnował ze stanowiska i wyruszył w podróż po kilku krajach, w tym po Egipcie. W Aleksandrii kupił sarkofag zawierający kobiecą mumię, jako pamiątkę z podróży. Barić wystawił mumię w swoim domu w Wiedniu, jako stojącą pionowo w kącie pokoju. W pewnym momencie zdjął lniane płótna w które byłą zawinięta i wystawił je w osobnej szklanej gablocie, choć wydaje się, że nigdy nie zauważył napisów ani ich znaczenia.

Mumia pozostawała wystawiona w jego domu aż do jego śmierci w 1859 roku, kiedy to przeszła w posiadanie jego brata Iliji, kapłana w Slawonii. Ponieważ nie interesował się mumią, przekazał ją w 1867 roku państwowemu Instytutowi Chorwacji, Slawonii i Dalmacji w Zagrzebiu (dzisiejsze Muzeum Archeologiczne w Zagrzebiu). Ich katalog opisał ją następująco:

  Mumia młodej kobiety (z usuniętymi owinięciami) stojąca w szklanym pudełku i trzymana pionowo przez żelazny pręt. Kolejna szklana walizka zawiera bandaże mumii, które są całkowicie pokryte pismem w nieznanym i dotąd niezapisanym języku, przedstawiającym wybitny skarb Muzeum Narodowego.

The mummy and its wrappings were examined the same year by the German Egyptologist Heinrich Brugsch, who noticed the text, but believed them to be Egyptian hieroglyphs. He did not undertake any further research on the text, until 1877, when a chance conversation with Richard Burton about runes made him realise that the writing was not Egyptian. They realised the text was potentially important, but wrongly concluded that it was a transliteration of the Egyptian Book of the Dead in the Arabic script.

In 1891, the wrappings were transported to Vienna, where they were thoroughly examined by Jacob Krall, an expert on the Coptic language, who expected the writing to be either Coptic, Libyan or Carian. Krall was the first to identify the language as Etruscan and reassemble the strips. It was his work that established that the linen wrappings constituted a manuscript written in Etruscan.

At first, the provenance and identity of the mummy were unknown, due to the irregular nature of its excavation and sale. This led to speculation that the mummy may have had some connection to either the Liber Linteus or the Etruscans. But a papyrus buried with her proves that she was Egyptian and gives her identity as Nesi-hensu, the wife of Paher-hensu, a tailor from Thebes.^[1]

Mumia i jej opakowanie zostały zbadane w tym samym roku przez niemieckiego egiptologa Heinricha Brugscha, który zauważył tekst, ale uważał znaki za egipskie hieroglify. Nie podjął dalszych badań nad tekstem, aż do roku 1877, kiedy przypadkowa rozmowa z Richardem Burtonem o runach uświadomiła mu, że nie było to pismo egipskie. Zdali sobie sprawę, że tekst był potencjalnie ważny, ale błędnie doszli do wniosku, że jest to transliteracja egipskiej Księgi Umarłych w arabskim piśmie.

W 1891 r. opakowanie zostało przetransportowane do Wiednia, gdzie płótna zostały dokładnie przebadane przez Jakuba Kralla, eksperta od języka koptyjskiego, który oczekiwał, że pismo będzie koptyjskie, libijskie lub karańskie. Krall był pierwszym, który określił, że to język Etrusków i ponownie zebrał paski. To jego dzieło ustaliło, że lniane opakowanie stanowiło rękopis pisany w języku etruskim.

Początkowo nie wiadomo było nic o pochodzeniu i tożsamości mumii, ze względu na nieuregulowany sposób wykopów archeologicznych i potajemnej sprzedaży mumii. Doprowadziło to do spekulacji, że mumia mogła mieć jakiś związek albo z Liber Linteus, albo z Etruskami. Ale pochowany z nią papirus dowodzi, że zmarła była Egipcjanką i ustalił jej tożsamość, jako Nesi-hensu, żona Paher-hensu, krawca z Teb. [1]

Text

Date and origin

On paleographic grounds, the manuscript is dated to approximately 250 BC. Certain local gods mentioned within the text allow the Liber Linteus’s place of production to be narrowed to a small area in the southeast of Tuscany near Lake Trasimeno, where four major Etruscan cities were located: modern day Arezzo, Perugia, Chiusi and Cortona.

Na gruncie paleograficznym rękopis datowany jest na około 250 r p.n.e.. Niektórzy miejscowi bogowie wspomnieni w tekście pozwalają zawęzić miejsce produkcji Liber Linteus do niewielkiego obszaru na południowym wschodzie Toskanii, niedaleko jeziora Trasimeno, gdzie znajdowały się cztery główne miasta Etrusków: współczesne Arezzo, Perugia, Chiusi i Cortona.

Structure

The book is laid out in twelve columns from right to left, each one representing a „page”. Much of the first three columns are missing, and it is not known where the book begins. Closer to the end of the book the text is almost complete (there is a strip missing that runs the entire length of the book). By the end of the last page the cloth is blank and the selvage is intact, showing the definite end of the book.

There are 230 lines of text, with 1200 legible words. Black ink has been used for the main text, and red ink for lines and diacritics.

In use it would have been folded so that one page sat atop another like a codex, rather than being wound along like a scroll. Julius Caesar is said to have folded scrolls in similar accordion fashion while on campaigns.

 

Książka jest ułożona w dwunastu kolumnach od prawej do lewej, z których każda reprezentuje „stronę”. Brakuje wielu z pierwszych trzech kolumn i nie wiadomo, gdzie zaczyna się książka. Bliżej końca książki tekst jest prawie kompletny (brakuje paska, który biegnie przez całą długość książki). Pod koniec ostatniej strony szmatka jest pusta, a brzegi są nietknięte, pokazując wyraźny koniec książki. Jest 230 linii tekstu, z 1200 czytelnymi słowami. Do głównego tekstu użyto czarnego tuszu, a czerwonego tuszu – do linii i znaków diakrytycznych.W użyciu zostałby złożony w taki sposób, że jedna strona znajdowała się na drugiej jak kodeks, a nie była zwinięta jak zwój. Mówi się, że Juliusz Cezar składał zwoje w podobny sposób na zwłaszcza dotyczące odbytych kampanii.

Content

Though the Etruscan language is not fully understood, certain words can be picked out of the text to give us an indication of the subject matter. Both dates and the names of gods are found throughout the text, giving the impression that the book is a religious calendar. Such calendars are known from the Roman world, giving not only the dates of ceremonies and processions, but also the rituals and liturgies involved, the lost Etrusca disciplina referred to by several Roman antiquarians.

The theory that this is a religious text is strengthened by recurring words and phrases that are surmised to have liturgical or dedicatory meanings. Some notable formulae on the Liber Linteus include a hymn-like repetition of ceia hia in column 7, and variations on the phrase śacnicstreś cilθś śpureśtreśc enaś , which is translated by van der Meer as „by the sacred fraternity/priesthood of cilθ, and by the civitas of enaś”.^[2]

Chociaż język etruski nie jest w pełni zrozumiany, niektóre słowa mogą zostać wybrane z tekstu, aby dać nam wskazówkę na temat przedmiotu opisu. Obie daty i imiona bogów znajdują się w całym tekście, sprawiając wrażenie, że książka jest religijnym kalendarzem. Takie kalendarze są znane ze świata rzymskiego, dając nie tylko daty ceremonii i procesji, ale także rytuały i związane z nimi liturgie, utraconej Dyscypliny Etrusca, o której wspomina kilku rzymskich antykwariuszy.

Teoria głosi, że jest to tekst religijny, co jest wzmocnione powtarzającymi się słowami i zwrotami, które mają posiadać znaczenie liturgiczne lub dedykcyjne. Niektóre godne uwagi formuły na Liber Linteus obejmują hymnowe powtórzenie ceia hia w kolumnie 7 i wariacje na temat frazy śacnicstreś cilθś śpureśtreśc enaś, co tłumaczy van der Meer jako „przez świętą wspólnotę / kapłaństwo cilθ, a przez civitas enaś „[2].

Notes

• „The Egyptian Collection: The Zagreb Mummy”. Archaeological Museum in Zagreb. Retrieved 7 February 2012.

Bibliography

• Jakob Krall: Die etruskischen Mumienbinden des Agramer National-museums. F. Tempsky, Wien 1892.
• K. Olzscha „Aufbau und Gliederung in den Parallelstellen der Agramer Mumienbinden” I and II in Studi Etruschi VIII 1934 pp. 247 ff. and IX 1935 pp. 191 ff.
• K. Olzscha „Interpretation der Agramer Mumienbinden” in Klio Beiheft 40 Leipzig 1939.
• K. Olzscha „Die Kalendardaten der Agramer Mumienbinden” in Aegyptus 39 1959 pp. 340 ff.
• A. J. Pfiffig „Studien zu den Agramer Mumienbinden” in Denkschriften der Österreiches Akademie der Wissenshaften, philosophische-historische Klasse Bd. 81 Österreichische Akademie der Wissenschaften, Wien 1963.
• K. Wylin Il verbo etruso: ricerca morfosintattica delle forme usate in funzione verbale L’ Erma di Bretschneider. Roma 2000.
• L. B. van der Meer Liber linteus zagrabiensis. The Linen Book of Zagreb. A Comment on the Longest Etruscan Text. Louvain/Dudley, MA 2007 ISBN 978-90-429-2024-8.
• F. C. Woudhuizen, „Ritual prescriptions in the Etruscan Liber linteus” Res Antiquae 5 Bruxelles 2008 p. 281-296. Ed. Safran.
• V. Belfiore Il liber linteus di Zagabria: testualità e contenuto. Biblioteca di Studi Etruschi 50 Pisa-Roma 2010. ISBN 978-88-6227-194-3.

External links

• Media related to Liber linteus at Wikimedia Commons

http://www.maravot.com/Translation_Zagreb_Mummy.html