Na ślady nieznanych cmentarzysk w okolicach Dobrego Miasta natrafili przypadkowo członkowie miejscowej Grupy Historycznej „Guttstadt”, którzy zawiadomili o znalezisku muzealników z Olsztyna. Archeolodzy z Muzeum Warmii i Mazur przeprowadzili tam na jesieni wykopaliska. Ustalili, że są to pozostałości cmentarzysk z początków epoki brązu (ok. XVII stulecia p.n.e.). Według naukowców, to jedyne pochówki z tego okresu, rejestrowane współcześnie na wschód od Dolnej Wisły.

Jak powiedział PAP dr Jarosław Sobieraj z działu archeologii olsztyńskiego muzeum, są to niezwykle cenne odkrycia, ponieważ niemal całe II tysiąclecie p.n.e. stanowi najbardziej tajemniczy okres w pradziejach Warmii i Mazur, z nierozpoznanymi cechami osadnictwa i obrządku pogrzebowego. Dotychczasowy stan wiedzy na temat starszej epoki brązu (ok. 1700-1300 p.n.e.) opiera się głównie na nielicznych tzw. luźnych znaleziskach, pochodzących z przypadkowych odkryć.

– Artefakty te są dowodem na to, że kiedyś żyła tu rozwinięta społeczność – mówi Piotr Żuchowski, dyrektor Muzeum Warmii i Mazur.

Badania prowadzone przez muzealników we współpracy ze społecznikami oraz studentami Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu przyniosły wręcz sensacyjne wyniki.

„Dzięki tegorocznym badaniom udało się podwoić liczbę znanych nauce zabytków metalowych z tego okresu na terenie północno-wschodniej Polski” – powiedział Sobieraj.

Jedno z przebadanych cmentarzysk – położonych ok. 1,5 km od siebie – składało się z grobów ciałopalnych, na drugim odkryto tzw. pochówki szkieletowe. Niektóre z kilkudziesięciu odnalezionych tam zabytków nie mają odpowiedników na ziemiach polskich, inne występowały sporadycznie na Pomorzu, Dolnym Śląsku, czy w Wielkopolsce.

W ocenie archeologów, towarzyszące pochówkom bogate wyposażenie – wykonana z metalu broń i biżuteria – pochodzi z różnych, niekiedy bardzo odległych centrów kulturowych ówczesnej Europy. Jest wśród nich np. złota ozdoba w kształcie liścia wierzby, pochodząca z Kotliny Karpackiej. Wykonany ze stopu miedzi sztylet powstał w dorzeczu dolnego Dniepru, a szpile, bransolety i siekiery z brązu wykonano w warsztatach metalurgicznych na terenie dzisiejszych Czech lub Austrii i Niemiec.

„Można przypuszczać, że oba cmentarzyska należały do ludności, która zajmowała się pośrednictwem w wymianie handlowej na jednej z odnóg tzw. szlaku bursztynowego, biegnącej wzdłuż rzeki Łyny. W ten sposób cenne przedmioty mogły trafiać na tereny dzisiejszej Warmii. Ich ilość, prestiżowy charakter i to, iż nie natrafiono dotąd na analogiczne przedmioty na tym obszarze, świadczą, że były to groby elit ówczesnych społeczności” – ocenił Sobieraj.

Obok pochówków były to elementy uzbrojenia i ozdób, w tym złota zausznica. Są to jedyne pochówki z tego okresu, rejestrowane współcześnie na wschód od dolnej Wisły. – To dowodzi, że mamy do czynienia z unikalnym cmentarzyskiem elit wodzowskich – mówi dr hab. Mirosław Hoffmann, archeolog i muzealnik. – Pozostaje zagadką, dlaczego na tak odległych peryferiach świata funkcjonowała tak rozwinięta społeczność.

W trakcie prac rozpoznano wstępnie dwa cmentarzyska, w odległości około półtora kilometra od siebie. Tutaj także znaleziono ozdoby i elementy uzbrojenia.

Odnalezione zabytki zostaną naukowo opracowane, zakonserwowane i poddane specjalistycznym analizom.

Zakończenie tegorocznych prac terenowych otwiera nowy etap badań, polegający na konserwacji, opracowaniu i specjalistycznych analizach zabytków. Zostaną zbadane także towarzyszące im szczątki organiczne, które posłużą m.in. pomiarom izotopowym, jak również badaniom antropologicznym, w tym nad zachowanymi sekwencjami DNA. Analizy te pomogą w ustaleniu szczegółowego datowania znalezisk, a także sposobu odżywiania się oraz, być może, pochodzenia mieszkańców Warmii z epoki brązu.

Tegoroczna ekspedycja archeologiczna możliwa była dzięki wsparciu finansowemu i organizacyjnemu gminy Dobre Miasto.

(PAP)