Antoni Norbert Patek herbu Prawdzic (ur. 14 czerwca 1812 w Piaskach Szlacheckich[1], zm. 1 marca 1877 w Genewie) – polski zegarmistrz, pionier przemysłowej produkcji zegarków, założyciel firmy Patek Philippe & Co. – pierwszej firmy na świecie produkującej masowo zegarki kieszonkowe oraz jedne z najbardziej ekskluzywnych zegarków na świecie, działacz polityczny Wielkiej Emigracji.
Urodził się w rodzinie drobnej szlachty[2], jego rodzicami byli Anna z domu Piasecka i Joachim Patek herbu Prawdzic[3]. Miał 10 lat[2] gdy przeprowadził się z rodzicami do Warszawy. Gdy w 1827 r. zmarł mu ojciec, młody Antek musiał podjąć pracę by zarobić na utrzymanie rodziny.
W następnym roku, w wieku lat 17, wstąpił do 1 Pułku Strzelców Konnych[2]. Gdy w 1830 r. wybuchło powstanie listopadowe Antoni Patek wziął w nim czynny udział. Był dwa razy ranny, dosłużył się stopnia podporucznika Jazdy Augustowskiej, a 3 października 1831 został odznaczony Krzyżem Złotym Orderu Virtuti Militari[4][2].
Po upadku powstania, w 1831 r. udał się do Prus, gdzie z polecenia gen. Józefa Bema zorganizował punkt etapowy dla emigrujących do Francji polskich powstańców. Później przeniósł się do Francji dołączając do grona Wielkiej Emigracji. We Francji pracował w drukarni jako zecer. Po jakimś czasie udał się do Szwajcarii i osiadł na stałe w Genewie, wówczas znaczącym ośrodku rzemiosła artystycznego. Tu początkowo Patek uczył się malarstwa, by potem skupić się na sztuce zegarmistrzowskiej.
Franciszek Czapek, (ur. 1811 w Semonicach, obecnie część Jaroměřa (Czechy) – zegarmistrz, wspólnik Antoniego Patka w latach 1839-1845, ewangelik reformowany. Walczył w powstaniu listopadowym. Podczas powstania walczył w Gwardii Narodowej, w Warszawie.
Dnia 1 lipca 1832 roku przybył do Genewy. Wkrótce potem założył firmę Czapek & Moreau.
W dniu 22 października 1836 roku, ożenił się z Versoix Marie, córką zegarmistrza Jonas Pierre François Gevril de Carouge (1777–1854).
Patek, Czapek & Co. (1839-1845)
1 maja 1839 roku wraz z Antonim Patkiem stworzył spółkę produkującą zegarki. Już w lipcu 1840 roku firma zatrudniała pół tuzina robotników. Większość pracujących była Polakami: Lilpop z Warszawy, Henryk Majewski ze Lwowa, Siedlecki i Friedlein z Krakowa. Rocznie firma produkowała ponad 200 zegarków.
W dniu 18 kwietnia 1845 firma Patek, Czapek & Cie została zlikwidowana. Jego były współpracownik założył firmę Patek & Co, która później przekształciła się w znaną na całym Świecie firmę Patek Philippe.
Czapek & Cie
Franciszek Czapek założył własną firmę w 1851 roku pod nazwą ” Czapek & Cie „. Wszedł we współpracę z Juliuszem Gruzewskim (1808/1865), bohaterem powstania listopadowego i głównym dostawcą broni dla powstańców.
W 1854 roku Czapek miał firmę w Warszawie, a 1860 roku założył spółkę zależną na ulicy Vendôme w Paryżu. Francuski cesarz Napoleon III (1852/70) pomógł firmie stać się dostawcą dla dworu cesarskiego. Z nieznanych przyczyn firma została zlikwidowana w 1869 roku.
W 1895 roku Franciszek Czapek zmarł w skrajnej biedzie.
Był twórcą pierwszej książki opisującej historię zegarmistrzostwa opublikowanej w języku polskim. Praca została opublikowana w 1850 roku w Lipsku.
Bez wątpienia należą się słowa szacunku i uznania dla Franciszka Czapka, który był bohaterem powstania listopadowego, zagorzałym patriotą polskim i bardzo dobrym i szanowanym zegarmistrzem. Jego dzieła można oglądać w muzeach.
Znamienite zegarki męskie
„Wszystko płynie”, więc trudno jest opisać najbardziej aktualne trendy mody związane z dowolnym elementem stroju. Nawet jeśli branża wydaje się być konserwatywną, tak jak właśnie zegarki i zmiany nie zachodzą zbyt gwałtownie, to i tak zadanie takie nie jest łatwe. Do tego, w każdej branży obok wzorów królujących jest szeroka gamma modeli ponadczasowych – zawsze docenianych, oraz egzemplarze tych, które właśnie w tym momencie z sukcesem lub bez, próbują podbić serca „publiczności” (słowa „publiczność” w tym znaczeniu użył zegarmistrz Franciszek Czapek – wspólnik Antoniego Patka i współzałożyciel firmy „Patek & Czapek”, która później przekształciła się w firmę „Patek Philippe”, tytułując swoją książkę wydaną w roku 1850 następująco: „Słów kilka o zegarmistrzostwie ku użytku zegarmistrzów i publiczności…”)
Philippe Patek – Czas na wagę złota
1 maja 1839 dwóch imigrantów z Polski – Antoni Patek (brał udział w Powstaniu Listopadowym, był dwukrotnie ranny, awansował do stopnia podporucznika i został odznaczony Złotym Krzyżem Virtuti Militari; po upadku powstania musiał udać się na emigrację) i Franciszek Czapek (zegarmistrz) założyli firmę „Patek, Czapek & Cie” w Genewie. Zanim Patek nawiązał współpracę z Czapkiem kupował gotowe mechanizmy zegarków i – wykorzystując swój talent malarski – oprawiał je w ozdobne koperty i sprzedawał z zyskiem. Ich wspólna firma wytwarzała zegarki o wysokiej precyzji mechanizmu na zamówienie m.in. dla polskich emigrantów, a także patriotów w kraju. Były to zegarki kieszonkowe, których koperty ozdabiano miniaturami i napisami o treściach patriotycznych i religijnych.
W 1844 roku, Patek spotkał się z francuskim zegarmistrzem, Adrien Philippe w Paryżu, gdzie ten ostatni przedstawił pionierski mechanizm naciągowy z koronką, dzięki któremu nie potrzeba już było używać kluczyka do nakręcania zegarka. W 1845 roku Franciszek Czapek zdecydował się opuścić firmę i kontynuować działalność samodzielnie, firma wówczas zmieniła nazwę na „Patek & Cie”. Wyznaczyli sobie ambitny cel – będą robili zegarki piękne i najlepsze na świecie. Niestety, mieli inne spojrzenie na biznes i rozstali się. Znana dziś nazwa Patek Philippe & Co. powstała dopiero w 1851 roku, gdy do Antoniego Patka dołączył Francuz Adrien Philippe. To on opracował konstrukcję mechanizmu naciągowego z koronką, dzięki czemu do nakręcania zegarków nie był już potrzebny kluczyk. Ponownie zmieniono nazwę na „Patek Philippe & Cie”. W 1851 roku na wystawie światowej w Londynie firma odniosła spektakularny sukces, firma Polaka otrzymała złoty medal za swoje wyroby. Na dodatek królowa brytyjska Wiktoria kupiła zegarek Patek-Philippe i odtąd nosiła go jako broszkę przy sukni. Patka nabył również książę Albert i zamówiła królowa duńska Luiza na prezent dla męża Christiana IX z okazji 25. rocznicy ślubu. Do grona klientów firmy dołączali możni tego świata: papież Pius IX (1867), książę egipski Hussein Kamal (1884), król Włoch Wiktor Emanuel III (1897) i wielu innych władców. Spowodowało to, że zegarki zyskały miano króla wśród marek i marki królów. Szybko firma stała się ulubieńcem światowej arystokracji. Jej zegarki nosiły znane osoby: Tołstoj, Czajkowski, Einstein, Skłodowska-Curie, Pius XII, Tito oraz Stalin. Stały się one synonimem władzy i luksusu.
Sukcesy swe firma PATEK-PHILIPPE uzyskiwała dzięki przestrzeganiu następujących zasad Antoniego Patka: jakość produkowanych zegarków musi być utrzymywana na najwyższym możliwym do osiągnięcia poziomie; trzeba umieć wprowadzać nowe wynalazki i rozwiązania konstrukcyjne, które pozwolą uzyskać przewagę techniczną nad konkurencją. Zgon założyciela firmy spowodował konieczność reorganizacji, co zostało dokonane 23 lipca 1877 roku. W skład spółki weszli dodatkowo Antoine Benassy — zięć A. Philippe’a i syn założyciela domu, Leon Pateck. Wkrótce Philippe wciągnął do niej także swojego syna Emila.
W 1901 roku po raz kolejny zmieniono nazwę firmy na „Ancienne Manufacture d’Horlogerie Patek Philippe & Cie, S.A”. W roku 1932 firma została wykupiona przez braci Karola i Jeana Sternów. Od tego czasu do dnia dzisiejszego firma nosi nazwę „Patek Philippe SA”. W 2009 r. prezesem firmy został Thierry Stern (czwarte pokolenie rodziny Sternów), zaś jego ojciec Philippe Stern prezesem honorowym.
Zegarki marki Patek-Philippe nieprzerwanie zaliczane są do najlepszych i najdroższych na świecie. W 1933 r. firma ustanowiła rekord, konstruując i sprzedając amerykańskiemu bankierowi Henry’emu Gravesowi najbardziej skomplikowany na owe czasy zegarek kieszonkowy z 24 funkcjami. Egzemplarz ten w 1999 r. na aukcji w Nowym Jorku został sprzedany za 11 mln dolarów.
Na sukces wpłynęła też mądra koncepcja sprzedaży – robienie limitowanych serii, a także zegarków na zamówienie. Antoni Patek cały czas udoskonalał swoje mechanizmy i zdobywał kolejne patenty. Osiągnął mistrzostwo w upychaniu wielu funkcji w małej przecież kopercie. Po jego śmierci przez ponad pół wieku firma przechodziła z rąk do rąk. Od 1929 roku nieprzerwanie należy do rodziny Sternów.
Firma Patek Philippe była pionierem w przemysłowej produkcji zegarków, ale też jedną z pierwszych, która zrobiła zegarek na rękę (w 1868 r.) Ma też w swoim dorobku najbardziej skomplikowane mechanizmy. Z okazji 150. rocznicy istnienia firmy na rynku pojawił się Patek Philippe Calibre 89 (33 mechanizmy i 1728 elementów), który bije rekordy cenowe na aukcjach. Na przykład pochodzący z 1933 roku zegarek kieszonkowy z 24 funkcjami Henry Graves (to nazwisko pierwszego właściciela) został sprzedany w 1999 roku za 11 mln dolarów.