Na łamach czasopisma „Scientific Reports” ukazał się artykuł hiszpańskich i niemieckich naukowców, podsumowujący badania na cmentarzysku Panoría. Prace wykopaliskowe trwały tam w latach 2016 – 2019. Archeolodzy znaleźli wówczas grobowce ze skalnymi komorami, w tym pozostałości 19 dolmenów.

Dolmeny to prehistoryczne, megalityczne budowle, które składają się z głazów wkopanych w ziemię i przykrytych niczym dachem, kolejnym wielkim kamieniem. Dolmeny występowały w różnych częściach świata od Irlandii przez północną Afrykę aż do Japonii. W Polsce odnaleziono jeden dolmen, który znajduje się w Borkowie.

Prace ekspertów z Uniwersytetu w Grenadzie i Uniwersytetu w Tybindze w Niemczech doprowadził do odkrycia zbiorowych pochówków, w których odnaleziono łącznie 55 tysięcy kości. Naukowcy ustalili, że kości należały do 91 osób. Dzięki połączeniu trzech metod archeologicznych: osteologicznej – pozwalającej na rozpoznanie płci na podstawie budowy kości, badaniom genetycznym oraz proteomicznym (badanie struktury białka, w tym przypadku były to peptydy pochodzące z zębów) określono płeć ludzi pochowanych na cmentarzysku Panoría. Ogromnym zaskoczeniem było odkrycie, że szczątków kobiet jest dwukrotnie więcej niż mężczyzn. Naukowcom udało się określić płeć 44 szkieletów, po raz pierwszy znaleziono także kości osób niepełnoletnich.

Dlaczego różnica w stosunku płci tak zaskoczyła archeologów? W megalitycznych grobowcach, które odnajdywano do tej pory w Europie, męskie szkielety stanowiły większość, tymczasem na cmentarzysku Panoría występuje wyraźna dysproporcja płci na korzyść kobiet.

Jeśli jakieś odkrycie wykazuje anomalię w stosunku do innych podobnych, naukowcy najczęściej szukają przyczyn w nadzwyczajnych wydarzenia – wojny, katastrofy naturalne, etc. Jednak w tym przypadku archeolodzy wykluczyli tę możliwość:

Naukowcy wskazali cztery szczytowe fazy rytualnych pochówków na cmentarzysku. Przypadały one na XXXIV, XXIX, XXV i XXI wiek p.n.e. Niezależnie od okresu pochówku, kobiety zawsze stanowiły większość złożonych w grobowcach. Archeolodzy określili nie tylko płeć, ale również wiek, w którym dokonali żywota pochowani na cmentarzu Panoría. Niezależnie od grupy wiekowej, kobiety także stanowił większość.

Odkrycie z Hiszpanii może wskazywać, że w przypadku pochówków w tutejszych dolmenach pierwszeństwo miały kobiety. A to z kolei prowadzi do hipotezy o matrylinearnym społeczeństwie, czyli takim, w którym dzieci włączane są do rodu matki, to kobiety dziedziczą własność i przywileje. Hipotezę o matrylinearności mogą potwierdzać duże dysproporcje płciowe szkieletów nastolatków, gdzie na jeden męski przypada sześć żeńskich. W społecznościach matrylinearnych mężczyźni opuszczają rodzinę i przenoszą się do rodziny żony – młodzi mężczyźni opuszczali miejsce zamieszkania, dlatego ich szkieletów jest mniej w dolmenach.