Zespół nurkowo-ratowniczy z Estonii poinformował kilka dni temu, że zlokalizował dobrze zachowane szczątki samolotu Junkers Ju 52 – Kaleva obsługiwanego przez fińskie linie lotnicze Aero, które obecnie nazywają się Finnair.

Maszynę znaleziono u wybrzeży maleńkiej wyspy Keri w pobliżu stolicy Estonii, na głębokości około 70 metrów.

– W zasadzie zaczynaliśmy od zera. Przyjęliśmy zupełnie inne podejście do poszukiwań niż do tej pory – powiedział AP Kaido Peremees, rzecznik estońskiej firmy Tuukritoode OU zajmującej się nurkowaniem i badaniami podwodnymi.

– Wrak jest w kawałkach, a dno morskie jest dość trudne ze względu na formacje skalne, doliny i wzgórza – powiedział Peremees. Dodał też, że bardzo łatwo przeoczyć małe części samolotu.

– Techniki oczywiście bardzo się rozwinęły na przestrzeni czasu. Jak zawsze, można mieć dobrą technologię, ale i mieć pecha – mówił.

Od czasu odzyskania przez Estonię niepodległości ponad trzydzieści lat temu odnotowano różne próby odnalezienia Kalevy. Jednak żadna z nich nie zakończyła się sukcesem.

Nawet statek oceanograficzny „Pathfinder” Marynarki Wojennej Stanów Zjednoczonych nie był w stanie zlokalizować szczątków samolotu podczas poszukiwań wokół wyspy Keri w 2008 r. w ramach przedsięwzięcia zleconego przez rząd estoński Pentagonowi.

Jak doszło do „tajemniczej katastrofy?

Zestrzelenie cywilnego samolotu o nazwie Kaleva lecącego z Tallina do Helsinek miało miejsce 14 czerwca 1940 r. – zaledwie trzy miesiące po podpisaniu przez Finlandię traktatu pokojowego z Moskwą po wojnie zimowej 1939 – 40.

Wiadomość o losach samolotu spotkała się z niedowierzaniem i gniewem władz w Helsinkach, które poinformowały, że został on zestrzelony przez dwa radzieckie bombowce DB-3, zaledwie 10 minut po starcie z lotniska Ulemiste w Tallinie.

– To wyjątkowe, że samolot pasażerski został zestrzelony w czasie pokoju podczas normalnego lotu rozkładowego – powiedział fiński historyk lotnictwa Carl-Fredrik Geust, który bada sprawę Kalevy od lat 80. XX wieku.

Finlandia przez lata oficjalnie milczała na temat szczegółów zniszczenia samolotu, publicznie informując jedynie, że nad Bałtykiem doszło do „tajemniczej katastrofy”, bo nie chciała prowokować Moskwy.

Ale – co być może ważniejsze, zestrzelenie samolotu miało miejsce w krytycznym momencie, bo zaledwie kilka dni przed przygotowaniami Związku Radzieckiego do aneksji trzech państw bałtyckich. Co z kolei przypieczętowało los Estonii, Łotwy i Litwy na następne pół wieku, zanim ostatecznie odzyskały one niepodległości w 1991 r.

Moskwa zajęła Estonię 17 czerwca 1940 r., a skazana na niepowodzenie podróż Kalevy była ostatnim lotem z Tallina.

Ostatni lot z Tallina. Kto był na pokładzie zestrzelonego samolotu?

Jak się okazuje, niezwykle istotne jest kto znajdował się na pokładzie samolotu, gdy doszło do tego incydentu. Jedną z ofiar tej tragedii był amerykański dyplomata Henry W. Antheil Jr. Obecnie uważany w USA za jedną z pierwszych ofiar II wojny światowej.

Druga ofiara, to 27-letni Antheil, młodszy brat uznanego kompozytora i pianisty George’a Antheila, który wybrał się z pospieszną misją rządową, polegającą na ewakuacji wrażliwych dokumentów dyplomatycznych z amerykańskich instytucji w Tallinie i Rydze na Łotwie, gdy stało się jasne, że Moskwa przygotowuje się do ataku na kraje bałtyckie.

Ambasada USA w Tallinie przez lata dokładnie dokumentowała i badała tę sprawę. Rzecznik ambasady Mike Snyder powiedział AP, że „wiadomość o możliwej lokalizacji wraku samolotu pasażerskiego Kaleva cieszy się ogromnym zainteresowaniem Stanów Zjednoczonych, zwłaszcza że doszło do wypadku jednej z pierwszych amerykańskich ofiar II wojny światowej, dyplomaty Henry’ego Antheila”.

Lot Kalevy. Ważne dokumenty na pokładzie samolotu

Kaleva przewoził 227 kilogramów (500 funtów) poczty dyplomatycznej, w tym torby Antheila i materiały od dwóch francuskich kurierów dyplomatycznych – zidentyfikowanych jako Paul Longuet i Frederic Marty.

Estońscy rybacy i operator latarni morskiej na Keri powiedzieli fińskim mediom kilkadziesiąt lat po zestrzeleniu samolotu, że radziecki okręt podwodny wypłynął w pobliżu miejsca katastrofy Kalevy i wydobył pływające rzeczy, w tym właśnie torby z dokumentami.