Tan Pierwszy Wielki – Zapusty – Kolędy i Kuligi

Tan Pierwszy Wielki – Zapusty – Kolędy i Kuligi

(20 – 26 stycznia)

W Pierwszym Tanie Zimowym wielka uwaga sielan jest nakierowana na Welesa i jego cały tyn (Nyję, Lela i Polela-Sowiego), a także na Tyn Morów, Podagów i Strzybogów.

Dlatego w orszakach Pierwszego Wielkiego Tanu główne role grają Niedźwiedź, Kozioł i Skrzysty Wąż oraz Nyja-Śmierć i Podłaźnica-Wedrak.

W każdym orszaku tych zimowych tanów ważny jest Dzik – uosobienie zwierzęce Matki Ziemi i Bocian – jej ptak oraz Gąsior ptak Rodów.

20 Stycznia – Dzień Wielki Pustu, Dzień Oczyszczenia – Puste Dziady Zimne

Spopielenie Ofiar;

Oczyszczenie Ziemi;

Puste Dziady Zimne – Ulelenie i Polelenie albo Dzień Wstępny Zapustu – modły, obrzędy, orszaki, obchody, żertwy i wszelkie ofiary skierowane są przede wszystkim do Kolady-Kostra oraz Morów, Welesów, Strzybogów i Dażbogów wchodzących w jej Tum Zimowy. Poza nimi uprasza się o pomoc także Podagów, Makoszów, Sporów i Rodów. Ta pierwsza czwórca odpowiada bowiem za Pustoszenie Matki Ziemi, a druga ma zdolność ponownego puszczenia w ruch Koła Zarodu. Odwiedziny grobów rodzinnych. 

21 stycznia – Popielec, Popielisko

 Ciernie – Pusty Wianek – W szarych strojach i siermięgach na grobki Dziadów niesie się światło i kładzidła oraz Pusty Wianek uczyniony z gołych gałęzi Tarniny i Bojarysznika;

Krzczenie popiołami, spopielenie wianka cierniowego na grobkach.

22 stycznia – Kolęda, Koladki Krzesane – Radosna Nowina

 Koladki Krzesane  – Orszaki Kolędników – Nowy Ogień-Watrę przez Podłaźnicę i Krzesaka krzeszą, a wciąż nieustannie Niedźwiedzia i Chochoła od uśmiercenia ocalają;

Radosna Nowina – Skrzysty Człowiek, Zerywan Niebieski, się raduje, a Śmierć-Kostucha zgrzyta zębami, zaś Badniak – Uosobienie Nocy i Starości oraz Ciemnicy – na sznurach po ziemi jest wleczony.

23 stycznia – Kołolęga, Kołolęda – czyli Kolęda i Kolig

Kołolęga lubo Kołolęda – czyli Kolęda i Kolig, jazda sanną ze śpiewami i ogniem, ze Światłem Świata Nowym, ze wszymi postaciami boskiemi, z grajkami i orantami, ze dzwonieniem, z wijarek i ligawek wyciem. W samo południe owa Kołoliga-Kołlęga się rozpoczyna i dziewięć pełnych kół przy graniu Ligawek wokół pojedynczego sioła zatacza. Bieśnik Dyjbołt-Żernik ich wiedzie, który żelaznym pługiem (a przed Czasem Żelaznym jelenią sochą) zmarzłą Matkę Ziemię kole i rysę w niej żłobi;

Współzawodnictwo zimowe – trza wystawić do igrów wszystko co najlepsze i bogato się pokazać. 

24 stycznia – Hora-Gora, Horał-Gorzenie albo Mięsopust

 Hara-Gara, Gorzenie – uprasza Bogów Górnych, zwanych też Bogami Czterech Górnych Żywiołów (Harnych Żywiołów, Bogów Harali): Wiatru, Nieba, Ognia i Błyskawicy o powrót do dziełania Jasności i Wiosny. Z tego powodu dzień ów jest zwany Horałem, Horą lub Harą-Garą, lub Gorzeniem;

Mięsopust – to jest dzień, który wieńczy i czci ofiarą żertwienną – żerem bożym i bożoludzką strawą wszystkich Zwierzorów, tak godowlanych, jak i dzikich. Od tego czasu nie tylko mięso Wipera-Wupary i Ryby (Karpia, Dorsza) może być pożywane, lecz uświęcone są do spożycia i dopuszczone na stoły w kolejnych trzech tanach, Sinym, Wielkim Drugim (Lutym, Tłustym) i Wielkim Trzecim (Jarych Godach) wszelkie inne pokarmy zwierzęce;

Horowód-Korowód – Orszak z żertwą, strawą i jadłem w woreczkach-horeczkach;

Hora-Gora – Tan Hora albo Gora, albo Horał-Gorał.

25 stycznia – Sporzonka albo Sprzonka, albo Biała i Czarna Niedziela

Sporzonka – czas umawiania się między gospodarzami na pomoc w wiosennej orce, a pomiędzy kobietami na darcie pierza, tkanie płótna, bielenie, szycie strojów, wzajemną pomoc w przygotowaniu Małych Tanów Rodzinnych;

Tan Żurawi z Rozdzianiem i Nowym Odzieniem Śmierciuchy;

Spalenie starego odzienia Śmierciuchy;

Sobar-Zbór. 

26 stycznia – Zapust (Zapusty)

 Obchód Gołej Strzały Świętej, Cięciwy Świętego Łuku i Śmierciuchy – w uroczystym obchodzie dookoła sioła są one wiedzione;

Zapust – zapuszcza się w Matkę Ziemię (po okresie gdy ona Pusta stała) kolejne, pobudzające ją do rodzenia dary – Cięciwę Świętego Łuku i Gołą Świętą Strzałę – gołą, czyli odartą z lotek Brzechwę z przewierconym Grotem zapuszcza Zapust-żerca w Pustą Jamę – Grobek – Jamę-Macicę.

Cały Łuk w trzech obrzędach musi zostać w Brzuchu Matki Ziemi złożony, aby z wiosną Strzałę Nowego Ładu, Strzałę Życia wypuścić na Świat Przyrodzony, w Kraje Rodu i Przyrody