Grodzisko w Niewiadomej
nadesłała Pola Dec
Zdjęcia nie oddają ogromu tego grodziska. Byłam tam latem. W najwyższym puncie stoimy na skarpie nad kiedyś szeroką rzeką Cetynią na wysokości 12 metrów, a na Mazowszu taka wysokość robi wrażenie. Niemożliwe, żeby prości osadnicy budowali coś tak ogromnego, żeby schować się w razie ewentualnego najazdu. Historycy twierdzą, że Jadźwingowie tu nie mieszkali, ale…
Jak głosi legenda, jaćwieska księżniczka mieszkająca tu w zamku, o imieniu Cetynia, chcąc uniknąć małżeństwa z księciem z Mazowsza, rzuciła się z wałów grodowych do rzeki i utonęła. To właśnie od jej imienia nadano nazwę tej rzece.Mamy tez rzekę Cetynię w Chorwacji, której źródło jest spektakularne:
https://coupleaway.com/cetina-zrodlo-jednej-z-najpiekniejszych-rzek-w-chorwacjii jeszcze historyczną stolicę Czarnogóry o podobnej nazwie
https://pl.wikipedia.org/wiki/CetyniaWszystko to tajemnicze, na pewno ze sobą powiązane i o wiele starsze niż nam się mówi.
Grodzisko w Niewiadomej
Badania stanowisk wczesnośredniowiecznych w Niewiadomej sięgają połowy XIX w. Prowadził je B. Podczaszyński, którego notatka z informacją o grodzisku i cmentarzysku leżących w dobrach Grodzisk zachowała się w archiwum Muzeum Archeologicznego w Krakowie. Badacz odkrył również skarb brązowy, który ofiarował temuż muzeum. W połowie XIX w. znajdowano w Niewiadomej monety rzymskie Juliusza Cezara, Wespazjana i Trajana. Ślady te wskazują, że okolice środkowej części dorzecza Cetyni były od dawna atrakcyjne dla osadnictwa grup ludzkich, począwszy od okresu późnego paleolitu. Po tych badaniach prowadzono jeszcze kilka. Najdokładniejsze i najdłuższe przeprowadzono pod kierownictwem M. Miśkiewicz. Rozpoczęły się one w 1968 roku, a zakończyły w 1977 roku.
Wczesnośredniowieczny zespół osadniczy w Niewiadomej składa się z grodziska, cmentarzyska i osad otwartych. Określenie ich chronologii jest trudne, ponieważ odkryto tam niewiele zabytków, które umożliwiłyby konkretne datowanie. Typowe wyposażenie grobów stanowiły przedmioty codziennego użytku oraz ozdoby. Okres ich występowania przypadał na przedział między XI a XIII wiekiem. Określenie chronologii zespołu w Niewiadomej opierało się głównie na datowaniu odnalezionych zabytków lub ich grup, następnie ustaleniu faz użytkowania poszczególnych stanowisk oraz chronologii względnej zachodzącej między grodziskiem, osadami i cmentarzyskiem.
Grodzisko w Niewiadomej znajdowało się w strefie pogranicza między obszarami kulturowymi Słowian wschodnich i zachodnich. Znajdowano materiały z obydwu obszarów, lecz z przewagą tych o cechach kultury wschodniosłowiańskiej.
W VI w. n.e. pojawili się w tych okolicach pierwsi osadnicy słowiańscy, którzy założyli osadę obronną. Grodzisko znajduje się na wzgórzu morenowym cyplowato wchodzącym się w dolinę Cetyni. Strome stoki spadają urwiskiem ku rzece. Do dziś zachowały się wały otaczające gród oraz przedzielające je fosy. Wały są częściowo zalesione, częściowo zaś odsłonięte i pokryte darnią. Część wałów uległa zniszczeniu w wyniku prac ziemnych. W niektórych miejscach zachowały się do znacznej wysokości. Majdan grodziska jest porośnięty trawą. W czasie badań wykopaliskowych przebadano przestrzeń ponad ośmiu arów, przecinając cały środek grodziska i w kilku miejscach wały i fosy. Dzięki temu udało się odtworzyć fazy zasiedlenia i kolejne etapy rozbudowy grodu oraz odtworzono konstrukcję wałów i budynków mieszkalnych. Najprawdopodobniej najstarszy gród w Niewiadomej pełnił funkcję obronną dla ludności z pobliskich osad otwartych, która chroniła się tu w przypadku zagrożenia.
W drugiej fazie użytkowania grodu rozpoczęła się intensywna działalność fortyfikacyjna. W jej wyniku zniwelowano powierzchnię starego grodu, zasypano fosę od strony pól i znacznie powiększono majdan.
Dostęp do grodu był broniony przez potężne wały. Stare wały wokół cypla umocniono kamieniami polnymi oraz pogłębiono fosę wewnętrzną. Od południowego zachodu usypano z ziemi wał osłonowy, który również umocniono kamieniami polnymi. Najsilniej umocniono stronę wschodnią grodu, która nie była broniona w sposób naturalny. Pierwotne wzgórze w tym miejscu zostało poszerzone przez nasypanie skarpy nad doliną Cetyni, na której wzniesiono wał osłaniający wejście. Z bramy zachowały się tylko resztki drewna, dlatego jej wygląd jest trudny do odtworzenia.
Wokół grodu istniało kilka osad otwartych.
Około 400 m na południowy-wschód od grodu znajduje się cmentarzysko w obstawach kamiennych, z pochówkami szkieletowymi. Wszystkie groby były pojedyncze. Obudowy grobów składały się z kilkunastu wielkich kamieni ustawianych na powierzchni ziemi, bądź wkopywanych wokół prostokątnej jamy grobowej. Zmarli byli układani na powierzchni ziemi, lub w jamach grobowych dochodzących do 1 m głębokości. Poza grobami, w których złożono dorosłych, stwierdzono też dwa pochówki dziecięce. W większości grobów znaleziono wyposażenie w postaci ozdób, części strojów oraz przedmiotów codziennego użytku. Większość z nich można zaliczyć do wschodniosłowiańskiego kręgu kulturowego.
Materiały ceramiczne stanowiły większość wśród znalezionych w kompleksie osadniczym w Niewiadomej.
W grodzisku zidentyfikowano ślady po wypalonych ziarnach żyta i pszenicy, a także odkryto grudy odciski słomy. Zatem zboża tych gatunków były znane i uprawiane w tym zespole osadniczym. Nic nie wiadomo o systemie gospodarki rolnej. Zapewne w początkowej fazie osiedlenia była to gospodarka mało rozwinięta. Po przerwie osadniczej trzeba było zagospodarować zajęty teren, wówczas najpewniej zaprowadzano tu rolnictwo wypaleniskowe, polegające na wypalaniu lasów i stosowaniu na ich miejscu upraw zbóż. Później, gdy osadnictwo ustabilizowało się, zaczęto przechodzić do bardziej zawansowanych form uprawy, stosując sprzężaj, narzędzia uprawne.
Obok gospodarki rolnej prowadzono również hodowlę zwierząt, czego dowodem jest odkrycie kości. Ze zwierząt udomowionych najwięcej było kości psa i nieco mniej bydła. Oprócz nich odkryto kości świni, owcy, kozy, konia. Z gatunków dziko występujących znalazły się tylko fragmenty kości dzika i jelenia.
Ludność mieszkająca na terenie grodu i pobliskich osad zajmowała się nie tylko uprawą i hodowlą. Potwierdzono także występowanie zajęć pozarolniczych. Z nich najlepiej udokumentowane jest garncarstwo. Wyrób naczyń przeważnie odbywał się na miejscu, na własny użytek.
Istotną rolę odgrywało hutnictwo żelaza. W grodzisku, odkryto fragment prawdopodobnie prymitywnego pieca hutniczego. Produkcja metalurgiczna była jednak dosyć skromna, o czym świadczy niewielka liczba i mała różnorodność przedmiotów znalezionych w Niewiadomej.
Wśród zajęć domowych znane było również tkactwo, z którym związane było szycie wyrabianych tkanin, skór i futer.
Gród powoli przestawał pełnić swoją funkcję, ponieważ znalazł się na uboczu różnych zdarzeń politycznych i szlaków handlowych. W XII w. nastąpił kres funkcjonowania zespołu niewiadomskiego. Być może był on następstwem najazdów Jaćwingów i walk toczonych o te ziemie pomiędzy książętami polskimi i ruskimi. Czołową rangę zyskał Drohiczyn nad Bugiem, położony korzystniej w pobliżu dużego szlaku wodnego i na skrzyżowaniu kilku traktów lądowych.
Na podstawie: G. Ryżewski, Sokołów Podlaski. Dzieje miasta i okolic, Białystok-Sokołów Podlaski 2006.
źródło: http://sabnie.pl/gmina/ciekawe-miejsca/grodzisko-w-niewiadomej/
Cetina – źródło pięknej rzeki w Chorwacji
Jak co roku Chorwacja odwiedzana jest w sezonie letnim przez tysiące Polaków. Gwarancja pogody, gościnni Chorwaci, bardzo ładne plaże, dobre jedzenie i pyszne wino – brzmi jak idealny przepis na wakacje. Wszyscy znają Park Narodowy Krka, jeziora Plitwickie, Trogir czy Dubrownik. Jeśli szukasz nowego miejsca to odwiedzenia przy okazji następnego wypadu do Chorwacji, to mamy dla Ciebie interesującą propozycję. Zajrzyj niedaleko miasta Knin, gdzie znajduje się źródło rzeki Cetina w górach Dynarskich.
Jak dotrzeć do źródła?
Źródło rzeki Cetina znajduje się mniej więcej w połowie kraju. Najlepiej dojechać jadąc autostradą A1 na południe i na wysokości Šibenik zjechać z autostrady. Do wyboru są dwie drogi o podobnej długości.
Zjazd Šibenik – droga 33 w kierunku Drniš, a następnie w kierunku miejscowości Vrlika. Stamtąd dzieli cię już tylko 7 kilometrów do źródła. Trasa ma 63 km i dojazd do źródła Cetina zajmie Ci około godziny.
Zjazd Pirovac – na północ od Šibenik droga numer 59 do miasta Knin, a następnie pośród gór drogą numer 1 przez Vrlika do wioski Cetina. Trasa ma 82 km i zajmie Ci około 1:30h.
Źródło rzeki Cetina – wyjątkowe miejsce na mapie Chorwacji
Po dotarciu na miejsce, zaskoczyły nas tylko pojedyncze znaki informujące, że jesteśmy u celu i kilka zaparkowanych samochodów wzdłuż drogi. Okolica jeszcze nie jest bardzo popularna wśród turystów i nie straciła swojego dzikiego uroku. Źródło rzeki Cetina mimo upływu lat zachowało niekwestionowane piękno przyrody, która nie została zmieniona przez człowieka. W związku z tym, nie znajdziesz tam food trucków, straganów z zabawkami i tłumów turystów czekających w kolejce do zdjęcia.
Od 1972 roku znajduje się tu rezerwat hydrologiczny i teren objęty jest ochroną. Woda jest tak krystalicznie czysta, że stanowi źródło wody pitnej dla najbliższej okolicy. Po drodze mijaliśmy firmę zajmująca się produkcją wody butelkowanej o tej samej nazwie.
W rzece Cetina żyje endemiczny gatunek ryby – pstrąg cetiński. Nad samym źródłem, tuż przy parkingu wznosi się cerkiew z 1939 roku.
Nieznana głębokość Cetiny
Źródło rzeki Cetina wygląda jak duże oczko wodne o średnicy około 15m. Jego głębokość to na razie 115m – na taką głębokość dotarli nurkowie. Kto wie ile metrów niżej jest dno Cetiny. Źródło najlepiej oglądać z góry, gdyż wtedy robi największe wrażenie, stąd też powstaje duży drewniany podest widokowy, który był w budowie podczas naszej wizyty.
Przy odpowiednio padającym słońcu widać zważające się ściany i bezkresną otchłań. Patrząc z góry przypomina nam oko Saurona z Władcy Pierścieni. Mieliśmy też skojarzenia z wyskakującym stamtąd wielkim potworem pożerającym śmiałków, którzy weszli do zimnej wody. Zimnej to delikatne określenie, ponieważ wypływając z tak dużej głębokości woda nie ma kiedy się ogrzać. Próbowaliśmy zanurzyć się do kolan, ale po kilkunastu sekundach pojawiający się ból skutecznie nas zniechęcał. Natomiast znaleźli się śmiałkowie, którzy dali nura i wypłynęli na środek źródła rzeki Cetina!
Rzeka Cetina
Cetina to raczej krótka rzeka. Ma ona tylko 105 kilometrów długości. Źródło rzeki Cetina rozpoczyna się w górach Dynarskich, a ujście do Adriatyku znajduje się w miejscowości Omis.
U źródła i ujścia rzeka ma raczej spokojny nurt i leniwie wije się wśród pól Chorwacji. Natomiast na środku długości, na wysokości miejscowości Slime, nurt rzeki gwałtownie przyśpiesza. W tym miejscu rzeka w sumie opada 380 m i stanowi idealne miejsce dla miłośników raftingu.
Miłość od czwartego wejrzenia
Zawsze otarcie mówiliśmy, że Chorwacja nie do końca nam się podoba i nie ma miedzy nami chemii. Dopiero teraz, po 4 wizycie w Chorwacji możemy śmiało przyznać, że jesteśmy zachwyceni! A to wszystko dzięki takim perełkom jak źródło rzeki Cetina i półwysep Peljesac, na którym spędziliśmy cudowny czas.
Ta wycieczka do Cetiny udowodniła nam, że im dalej na południe Chorwacji tym piękniej! Piękna i krystalicznie czysta Cetina pozwoliła nam spojrzeć na Chorwację z zupełnie nowej perspektywy.
źródło: https://coupleaway.com/cetina-zrodlo-jednej-z-najpiekniejszych-rzek-w-chorwacji/
Cetynia (czarnog. Цетиње / Cetinje) – miasto w południowej Czarnogórze (Wikipedia)
Siedziba gminy Cetynia. W 2011 roku liczyło 13 918 mieszkańców[1].
Jest położone u podnóża masywu Lovćen na wysokości ok. 650 m n.p.m. Jugosłowiańskie miasto-bohater[2]. Miasto było kolebką czarnogórskiej państwowości i kultury oraz głównym centrum religijnym, a do 1918 r. stolicą tego kraju. Zgodnie z Konstytucją Czarnogóry z 1992 roku, ze względu na swoje duże znaczenie, Cetynia nosi honorowy tytuł „Stolicy Czarnogóry” („Prijestolnica Crne Gore”). W mieście znajduje się rezydencja prezydenta Czarnogóry, której uroczyste otwarcie miało miejsce 25 listopada 2005.
Jest jedynym miastem w gminie, które zamieszkuje więcej niż 1000 osób.
Powstanie Cetynii wiąże się z osobą Ivana Crnojevicia – władcy średniowiecznego księstwa Zety. Podbój Bałkanów przez Imperium osmańskie zmusił go do tego, aby przenieść stolicę swego kraju w 1478 r. z ufortyfikowanego miasta Žabljak nad Jeziorem Szkoderskim w bardziej niedostępne i wyżej położone tereny, najpierw do Rijeki Crnojevića, a następnie w 1482 r. pod górę Lovćen. Choć od 1450 r. istniała tu już Cerkiew Wołoska[3] i zapewne mała osada pasterska, to dopiero decyzja o przeniesieniu tu stolicy księstwa zaowocowała powstaniem miejscowości, której nazwa wzięła się od rzeki Cetina przepływającej przez dolinę. Wpierw – w 1482 r. – wybudowano dwór dla władcy Ivana Crnojevicia, a dwa lata później, niedaleko od niego powstał Monaster Narodzenia Matki Bożej który stał się nową siedzibą Prawosławnej Metropolii Zeta. Miasto, w porównaniu do innych średniowiecznych miast z epoki, nie posiadało murów obronnych, te istniały bowiem tylko wokół monasteru.
Pałac króla Mikołaja I, obecnie muzeum.
Cztery lata po śmierci Ivana Crnojevicia, w 1494 r., jego syn Đurađ Crnojević założył drukarnię w Cetynii, w której wydano księgę religijną pt. Oktoih. Była to pierwsza wydrukowana cyrylicą książka na południowej Słowiańszczyźnie, co miało miejsce zaledwie 40 lat po wynalazku Jana Gutenberga[4]. Rozwój miasta został jednak zastopowany w 1499 r. gdy większość terenów Czarnogóry została podbita przez Imperium osmańskie, a księstwo Zety utraciło niepodległość, gdy ostatni jego władca Stefan II Crnojević stał się wasalem sułtana osmańskiego. Miasto stało się częścią utworzonego w 1514 r. sandżaku Czarnogóry, którego sandżakbejem aż do swej śmierci w 1528 r. był Staniša „Stanko” Crnojević, który od momentu przejściu na islam zwany był jako Skenderbeg Crnojević. Następnie miasto stało się częścią teokratycznego księstwa biskupiego Czarnogóry, rządzonego przez tzw. władyków Czarnogóry, nad którym Imperium osmańskie nie umiało zapanować. Cetynia przez dwa stulecia była w stagnacji, często atakowana zarówno przez Turków, ale także przez Wenecjan. W czasie tych ataków dawny dwór Crnojeviciów oraz monaster zostały zburzone.
Miasto odzyskało swój status i częściowo odbudowano począwszy od 1697 roku, gdy władyką Czarnogóry został Daniel I, założyciel dynastii Petrowiciów-Niegoszów. Jednak uwikłanie w walki klanowe oraz walki narodowowyzwoleńcze jego następców, nie przyniosły miastu rozkwitu. Aż do początku XIX wieku Cetynia, poza monasterem i cerkwią, składała się z kilkudziesięciu chat z nieociosanego kamienia pokrytych strzechą. Dopiero gdy w 1830 r. władzę objął Piotr II Petrowić-Niegosz, nastąpiła rozbudowa i urbanizacja Cetynii[5]. Wówczas, w 1838 r. zbudowano nową siedzibę władyków Czarnogóry – pałac zwany Bilardówka.
Po kongresie berlińskim (1878) sytuacja Czarnogóry, jak i Cetynii uległa zmianie. W latach 1878–1918 Cetynia stała się stolicą niepodległego Królestwa Czarnogóry – najmniejszego państwa w Europie, którym rządził książę (a od 1910 – król) Mikołaj I Petrowić-Niegosz. W związku z tym, w mieście pojawiły się poselstwa różnych państw – wybudowano nowoczesne budynki ambasad, które różniły się mocno od dotychczasowej czarnogórskiej zabudowy. Szybko jednak powstały także inne budynki, których potrzebowała stolica państwa. Wybudowano pierwszy hotel w mieście – „Lokanda”, szpital oraz nowy pałac książęcy. Gdy w 1910 roku Czarnogóra stała się królestwem, w Cetynii powstał Budynek Rządowy (Vladin Dom), gdzie swą siedzibę miały zarówno władza ustawodawcza, jak i wykonawcza.
Po zakończeniu II wojny światowej i utworzeniu Socjalistycznej Republiki Czarnogóry, zadecydowano o przeniesieniu stolicy do Podgoricy (ówczesnego Titogradu). Wówczas rozwój Cetynii został zahamowany[6]. Mimo tego, miasto ze względu na swoje duże znaczenie historyczne, pozostało ważne dla Czarnogóry i pełni rolę centrum kulturalnego i religijnego tego kraju[7].
Była siedziba prezydenta Czarnogóry, obecnie (2017) Ministerstwo Kultury