Z Wiki

Gotfryd Ossowski,

Godfryd Ossowski^[1] (ur. 8 listopada 1835 w Kozarynówce na Naddnieprzańskiej Ukrainie, zm. 16 kwietnia 1897 w Tomsku na Syberii) – polski archeolog, pierwszy kustosz Muzeum Starożytności Krajowych Akademii Umiejętności w Krakowie (z której to instytucji powstało obecne Muzeum Archeologiczne w Krakowie).

W latach 1875–1878 prowadził badania nad kulturą pomorską (m.in. w Kałdusie), współpracując ściśle z wydziałem archeologiczno-historycznym Towarzystwa Naukowego w Toruniu. Po przeniesieniu się do Krakowa, od 1879 prowadził eksplorację jaskiń w pobliżu Krakowa na Jurze Krakowsko-Częstochowskiej – przebadał w sumie 50 jaskiń – oraz w Tatrach Polskich w latach 1881–1882. W 1887 przeprowadził wykopaliska o charakterze ratunkowym w przypadkowo odkrytym grobowcu scytyjskiej księżniczki pod Wielkim Kurhanem Ryżanowskim w Ryżanówce na Ukrainie, którego bogate wyposażenie^[2] jest częścią zbiorów Muzeum Archeologicznego w Krakowie. W 1890 prowadził badania na terenie osady kultury trypolskiej w Bilczu Złotym.

Na badania archeologiczne otrzymywał tak niewielkie dotacje, że musiał dokładać swoje fundusze, które uzyskał ze sprzedaży posiadanych nieruchomości. W końcu wykopaliska pochłonęły cały jego majątek i pozostał w Krakowie bez środków do życia. Za wstawiennictwem swojego przyjaciela Juliana Talko-Hryncewicza otrzymał posadę majstra drogowego w guberni tomskiej na Syberii, co pozwalało mu swobodnie kontynuować badania na tych terenach. Zmarł jednak wkrótce w Tomsku na zapalenie płuc.

Prywatnie był człowiekiem nie stroniącym od przyjemności życiowych, wsławił się powiedzeniem, że „dobry archeolog powinien lubić dobre wino, dobre cygaro i piękną kobietę”. Był obdarzony dużym temperamentem, a jego charakter powodował, że nie był najlepiej postrzegany w krakowskim środowisku naukowym.

Przypisy

Bibliografia

• publikacje:
  • Bokiniec E. – Wprowadzenie do wystawy „Gotfryd Ossowski – u źródeł nowoczesnej archeologii”, Muzeum Okręgowe w Toruniu, 2008.
  • Chochorowski J. – „Scytyjski książę z Ryżanówki”, Alma Mater – miesięcznik UJ, numer specjalny 99 (2008), s.188,190.
  • Marinković Ilija „Wielka księga imion. Słownik Encyklopedyczny”, wyd. Europa, 2004, ISBN 83-7407-071-4.
  • Roś J. „Jaskinie Jury Krakowsko-Częstochowskiej. Źródła archeologiczne i historyczne na temat stosunku człowieka do środowiska przyrodniczego”, Zielone Brygady. Pismo Ekologów, nr 12 (78), grudzień 1995.
• strony WWW:
  • strony Muzeum Archologicznego w Krakowie
    • Scytyjska księżniczka z Ryżanówki [dostęp 22.04.2008].
    • Zbiór wykopalisk z Bilcza Złotego imienia Książąt Leona i Teresy Sapiehów [dostęp 22.04.2008].
  • Gotfryd Ossowski w chronologia.pl [dostęp 22.04.2008].
  • Taternictwo jaskiniowe w Wielkiej Internetowej encyklopedii tatrzańskiej [dostęp 06.09.2012].
  • Gotfryd Ossowski na stronie historii Powiatu Chełmińskiego [dostęp 22.04.2008].

  Dzieje badań archeologicznych w Kałdusie

  Rozpoczęcie prac badawczych na terenie ziemi chełmińskiej należy wiązać z powstałym w 1875 roku Towarzystwem Naukowym w Toruniu. Jednym z głównych jego celów było „zbieranie i przechowywanie wszelkich pamiątek i zabytków krajowych”. Działalność polskiego TNT była w owym czasie konkurencją dla działającego od lat 60 – tych XIX wieku muzeum założonego w Toruniu przez Niemców.

  Celem przeprowadzenia prac archeologicznych na terenie północnej Polski, a w szczególności na ziemi chełmińskiej, Towarzystwo wezwało Gotfryda Ossowskiego znanego w Europie z wypracowanych metod badań terenowych, który rozpoczął prace od uporządkowania zbiorów i inwentaryzacji stanowisk archeologicznych. Prowadził również badania m.in.. w Trzebczu. W 1878 roku Gotfryd Ossowski przeniósł się do Krakowa, a jego miejsce zajął Kazimierz Chmielecki. Od połowy lat siedemdziesiątych XIX wieku prace archeologiczne w Kałdusie prowadził Abraham Lissauer, a na terenie Chełmna w latach 1889 – 1892 kustosz muzeum w Grudziądzu Konstanty Florkowski.

  Kałdus od samego początku cieszył się wielkim zainteresowaniem badaczy. Już w 1876 roku zostało tu odkryte cmentarzysko z okresu wczesnego średniowiecza. W roku następnym Lissauer zbadał 70grobów, a w latach 1878 – 1896 odkryte zostały dalsze 72 szkielety. W roku 1897 badania prowadził Lakowitz z Gdańska, który wyeksplorował 160 grobów. Natomiast wspomniany już Kazimierz Chmielecki w 1905 roku zbadał 41 grobów, a kilkanaście kolejnych w tym samym roku odkrył Paweł Kumm. Od I wojny światowej, poprzez okres międzywojenny i II wojnę światową na terenie Kałdusa nie prowadzono prac badawczych. Dopiero w 1957 roku Henryk Wiklak, ówczesny Konserwator Zabytków Archeologicznych w województwie bydgoskim wznowił badania. Wykopaliska prowadzone były na terenie cmentarzyska oraz w miejscu osady podgrodowej i grodzisku. Kolejne prace prowadził w latach 1969 i 1970 Andrzej Kola z ramienia Instytutu Archeologii i Etnografii Uniwersytetu Mikołaja Kopernika w Toruniu. Od 1996 roku Góra Św. Wawrzyńca w Kałdusie jest ponownie świadkiem kolejnych wykopalisk archeologicznych, którymi kieruje Wojciech Chudziak. Prace realizowane były w ramach Konserwatorskiego Programu „1000 – lecie Zjazdu Gnieźnieńskiego” oraz Programu Badawczego Zamawianego KBN „Polska w dobie Zjazdu Gnieźnieńskiego”. Efektem przeprowadzonych prac w  latach 1996 – 1998 jest odkrycie nieukończonej wczesnoromańsiej bazyliki datowanej na I połowę XI wieku. Fundatorem jej mógł być Bolesław Chrobry lub jego syn Mieszko II. Na podstawie analizy odsłoniętego niemalże całego układu przestrzennego ustalono, że budowla posiadała długość około 35 – 37 metrów i szerokość około 17 metrów, a usytuowana była na osi wschód – zachód.. Jej forma jest zbliżona do wczesnych założeń katedralnych z Gniezna i Poznania. Budowla ta została wykonana w całości z kamienia. Stawia to Chełmno w rzędzie największych ośrodków wczesnopiastowskich w dorzeczu dolnej Wisły. Podkreślałoby to zarazem znaczenie grodu w chrystianizacji terytorium pruskiego.

  Pracami archeologicznymi w latach 1997 – 1999 objęto również wczesnośredniowieczne cmentarzysko szkieletowe w Kałdusie. Na podstawie tychże badań można sądzić, że nekropolia ta użytkowana była w XI – XII wieku, jako miejsce pochówków ludności o zróżnicowanym statusie społecznym i zawodowym. Rzeczą ciekawą jest fakt, że odkryto ślady pochówków typu skandynawskiego (ślady Wikingów). W kolejnych latach planowane są dalsze prace badawcze w Kałdusie.